Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Dünyada ən populyar kitablar hansılardır? Fərqli ölkələrdə insanlarnə, necə və nə qədər oxuyurlar? Hələ ki, əldə edə bildiyimiz ən son stattistik məlumata diqqət yetirəcəyik. Hələliksə bir qeydi aparım: o ki qaldı bizim ölkəmizə, bizdə bir detektiv ədəbiyyatı bumu yaşandığı göz önündədir. İnsanlar kortəbii şəkildə kitab oxumaqla detektiv oxumağın eyni şey olduğu qənaətinə gəlib digər janrları iqnor edirlər. Detektiv ədəbiyyat isə qeyri ciddi janr hesab edilir, bu janr əsla tərbiyəvi, öyrədici xüsusiyyətlərə malik olmur, mesaj vermir. Güman ki, kitab industriyamızın mövcud durumu ilə bağlı geniş müzakirələr aparmağımıza, çıxış yolları tapmağımıza lüzum var. İndisə qayıdaq sorğuya.

 

THGM Agentliyi 56 ölkədən 945 oxucu arasında 2023-cü ildə hansı janrlarda kitab oxuduqları və 2024-cü ildə oxumağı planlaşdırdıqları barədə bir sorğu keçirib.Avropa, Şimali Amerika, Asiya, Avstraliya, Afrika və Cənubi Amerikanın sakinləri oxu vərdişlərini və üstünlüklərini bölüşüblər.Tədqiqatmüəlliflərininhansı əsas nəticələrə gəldiyinə diqqət yetirməyiniziistərdik. Qeyd edim ki, mənbə thgmwriters.com-dur.

 

Nəticə 1. Kitab elə də çox oxunmur

Tədqiqat iştirakçılarından 2023-cü ildə neçə kitab oxuduqları soruşulub.Məlumolub ki, onların arasında həm çox fəal olmayan oxucular, həm də əsl kitabsevərlər var.Sorğugöstərib ki respondentlərin:

18% -i 6-10;

19% - i 11-20

27% -i 20-dən çox;

32% - i 1-5

- kitab oxuyub.

Demək, ən böyük faiz ən az oxuyanların olub. İkinci böyük fazi isə ən çox oxuyanların. Demək, acınacaqlı vəziyyət həm də ümidvericidir.

Ölkələrüzrə statistikadandanışırıqsa, amerikalıvə ingilis respondentlər daha çoxoxuyanlardır (onların 39% və 44% - i müvafiq olaraq bir il ərzində 20-dən çox kitab oxuyublar). Kanadalılar isə daha az oxuyurlar (yalnız 23% 20-dən çox kitab oxuyub).

Qeydetməklazımdır ki, bəzi respondentlər sorğu keçirənlərin "20-dən çox kitab" maddəsini üst kateqoriyaya çevirərək cavab seçimlərini çox məhdudlaşdırdığını iddia ediblər. Məsələn, bir kanadalı oxucu “20-dən çox kitab” əvəzinə “100 -dən çox kitab" maddəsinin düzgün olduğunu bildirib.İngilislərin isə əksəriyyəti ən yüksək kateqoriya kimi 20+ kitab göstərilməsini kifayət qədər gülünc adlandırıblar.

Demək, kitabqurdu kateqoriyasına daxil olanlar ildə minimum 100 kitab oxumağı məqbul hesab edirlər.

 

Nəticə 2. Növbəti il daha məhsuldar olacaq

Rəy sorğusunun digər nəticəsi də sevindiricidir. İnsanlar2024-cü ildədaha çoxoxumağı planlaşdırırlar. Demək, kitablarınsonununyaxınolduğuna dair mövcud fərziyyələrvaxtından əvvəlortaya çıxıb və tam da yersizdir. Kitablar “bir gün unudulmaq”üçün nəzərdə tutulubsa, həmin o bir gün tezliklə gəlməyəcək.

Daha dəqiq desək, sorğu nəticələri göstərir ki, insanlar 2024-cü ildə 2023-cü ilə nisbətən daha çox oxumağı planlaşdırıblar.Sorğugöstərir: respondentlərin64% - i 2024-cü ildə əvvəlkindən daha çox kitab oxumağı planlaşdırır.Və yalnız3% -i daha az kitab oxumağı planlaşdırır.Bu nəticələrdünyanınbütün bölgələrindətəxminən eynidir. Keniyadanolan bir oxucucavabınıbelə yekunlaşdırıb: "Ötən il oxuduğum hər şeyi bəyəndim.Dahaçoxoxumağı səbirsizliklə gözləyirəm." İnsanlar cari ildə real olaraq daha çox oxuyacaqlarmı və ya heç olmasa buna can atacaqlarmı iddia edirlər, əlbəttə buna nə dərəcədə əməl etdiklərini zaman göstərəcək.Buna baxmayaraq, böyük həcmdə oxumaq niyyəti kitablara olan sevginin davam edəcəyini göstərir.Beləliklə, kitaboxumaq vərdişi, mütaliə sevgisi yaşayırvə inkişaf edir.Avstraliyadanolan bir respondentinqeydetdiyi kimi,"mən sadəcə oxumağı sevirəm, bu, mənim sevimli fəaliyyətimdir."

 

Nəticə 3. Hansı janr daha çox oxunur?

Sorğu iştirakçılarından hansı janrda kitabları oxuduqları da soruşulub,bədii ədəbiyyat və ya qeyri-bədii ədəbiyyat oxuduqlarıiləmaraqlanılıb. Sorğugöstərib ki, 2023-cü ildə dünyanın ən populyar üç janrı açağıdakılardır:

-tarixi kitablar (34%),

-detektivlər (33%),

-tərcümeyi-hallar/xatirələr (31%).

Bəzi kiçik regionalfərqlər dəqeyd edilib. Məsələn, kanadalılardigər ölkələrin oxucuları ilə müqayisədə tarixlə daha az maraqlanırlar.İngilisoxucularda öz növbəsində fantaziyayaböyükmaraqgöstərlər.

Digər populyar janrlar fentezi, elmi fantastika və motivasiya-özünəkömək kitabları olub.

Yeri gəlmişkən, yüzlərlə oxucu sorğuya daxil edilməyən janrların adını çəkərək təşkilatçılara irad bildiriblər. Poeziya, fəlsəfi, dəhşət, komedik, kulinariya, sevgi romanları, uşaq kitabları və s. Növbəti sorğuda təşkilatçılar mütləq xeyli populyar olan digər janrları da kateqoriya seçimini genişləndirərək əlavə edəcəklərinə qərar veriblər (dəhşət, şeir, uşaq kitabları, fəlsəfə, mənəvi ədəbiyyat, sevgi romanları, komikslər, manqa və qrafik romanlar kimi).

 

Nəticə 4. Hansı janr daha çox oxunacaq?

Cari ildə də respondentlər daha çox tarix kitabları, detektivləri və tərcümeyi-hal ədəbiyyatını oxumaq istədiklərini bildiriblər. Demək, 2023-cü ildə seçdikləri janrlardan məmnundurlar və növbəti ildə də seçimləri dəyişməyəcək.

Daha dəqiq desək, 2024-cü ildə respondentlərin oxumağı planlaşdırdıqları 3 əsas janr bunlardır:

tarixi kitablar (%39);

detektivlər (%35);

tərcümeyi-hallar/xatirələr (%34).

Sorğunun nəticələrinə görə tələb olunan digər janrlar fentezi, elmi fantastika və macəradır.

 

Nəticə 5. Kağız kitablar daha çox sevilir

İnsanlarhələ də kağızkitaboxumağı sevirlər.Kağızkitablarınsürətlə çökməsion ildir proqnozlaşdırılır.Ancaq insanlarhələ dəonları oxumağa davamedirlər.. Respondentlərdən 2023-cü ildə daha çox oxuduqları kitab formatını qeyd etmək xahiş edilib.Sorğugöstərib:

-Respondentlərin57%- i əsasən kağız (çap) kitablar oxuyur;

-32%- i e-kitabları seçir;

- 8%-i audiokitabları dinləyir;

-3% isə "digər" seçimini seçib (bu komikslər, Braille və ya başqa bir format ola bilər).

Kağızkitablarabütün dünyada böyük etimad göstərildiyi sübut olunub, lakin bəzi regional fərqlər də gözə soxulur. Amerikalılarkağızkitablarıdaha az seçirlərvə bütün digər formatlarla daha çox maraqlanırlar.Amerikalı oxucuların 29% -nin Kindle-a üstünlük verməsi də diqqət çəkir.Kanadalılartaməks üstünlüklərnümayiş etdirirlər: 67% - i əsasən çap olunmuş, yəni kağız kitabları oxuyur və onların yalnız 23% - i elektron nəşrləri seçir.

 

Nəticə 6.Oxucularseçdiklərikitablarınhəcmindənrazıdırlar

Bəzən yazıçılarəlyazmalarınınhəcmindənnarahatolurlar.Yazdıqları çox uzun olmadı ki? Bəlkə daha çox təfərrüat daxiledilməlidir? Oxucular mətnimi çox qısa və ya çox uzun hiss etməyəcəklər ki?

Sorğugöstərib:

-oxucuların86% - i oxuduqları kitabların uyğun həcmdə olduğuna inanır.

-11% kitabların çox qalın olduğunu iddia edir.

- 3% - i isə hesab edir ki, bu il ərzində oxunan kitablar çox nazik olub.

 

Nəticə 7.Oxucularhər yaşdan olan insanlardır

Kitabların və xüsusən də kağız kitabların davamlı populyarlığının yetkin nəsillərin yeni texnologiyalara uyğunlaşmaqda çətinlik çəkməsi ilə əlaqəli olduğunu düşünürsünüzsə, araşdırma bunun əksini göstərib.

25-34, 35-44, 45-54 və 55-64 yaş qruplarındakı oxucularınsayıtəxminən bərabərdir — 17-19%.

 

Nəticə 8.Qadınlarkişilərdəndaha çox oxuyur

Qadınlarkişilərdəndaha çox özlərinifəal oxucuhesabedirlər.Kimdaha çox oxuyur: qadınlar, yoxsa kişilər? Sorğugöstərib ki:

-respondentlərin56% - i qadın,

-42% - i kişi olub.

Bu fərqqadınların sorğu iştirakçılarının üçdə ikisini təşkil etdiyi ABŞ-da daha da nəzərə çarpıb.Ümumiyyətlə, dünyada qadınların daha çox kitab oxuduğunu göstərən digər tədqiqatların nəticələri də əldədir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

NİGAR RƏFİBƏYLİ

“Dönməyəcəksən getdiyin əbədi yoldan...”

İsmayıl Əfəndiyevin xatirəsinə

Hərdən gülüşün düşür yadıma.
Hərdən qəmin, məlalın.
Hər şeyi sezə bilən,
Hər şeyə dözə bilən
Qəlbin, pərişan halın.
Sakit axan sular kimi
axıb getdin.
Dostlarının ürəyində ağrı buraxıb getdin.
Yenə gələcək bahar,
Yenə çiçək açacaq çəmən.
Budaqlardan sallanacaq
salxım-salxım yasəmən.
Quşlar gələcək
qatar-qatar
Günəş yenə dənizdən doğacaq,
dağların dalında sönəcək.
Ağ göyərçin balası kimi
çırpınan kiçik qızın
sevgilisinin sinəsinə yaslanıb
isti göz yaşları
tökəcək səninçün.
Yanıb ağlayacaq
için-için.
Sonra həzin bir təbəssümlə
qaldıracaq başını,
siləcək göz yaşını.
Yenə dünyada vüsal olacaq,
Olacaq acı hicran.
Bircə sən dönməyəcəksən.
Dönməyəcəksən getdiyin əbədi yoldan...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

"Cəngi" estrada folklor ansamblı Azərbaycanın mədəni irsinin təbliğində böyük rol oynayır, üstəlik, milli musiqimizi yeni çalarda daha da sevdirməyə xidmət edir. Və

"Cəngi"nin inkişafı Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Mircavad Cəfərovun adı ilə bağlıdır. "Cəngi" estrada folklor ansamblının rəhbəridir o.

 

Mircavad Cəfərov 1965-ci il 20 iyun tarixində Salyan rayonunda anadan olmuşdur. 1974-cü ildə Salyan rayonunun 5 illik musiqi məktəbinin tar sinfinə daxil olmuş və 1979-cu ildə bu məktəbi uğurla bitirmişdir. 1982-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Mədəni-maarif fakültəsinə daxil olmuş, Özfəaliyyət teatr kollektivinin rəhbəri ixtisası üzrə təhsil almağa başlamışdır. O, Sovet ordusunda hərbi xidmətini bitirdikdən sonra təhsilini davam etmiş və 1988-ci ildə tamamlamışdır. 

 

Hələ universitet illərində Vaqif Gərayzadənin rəhbərliyi ilə caz-folklor ansamblına (1988-ci ildən etibarən ''Aypara'' caz folklor ansambIı) dəvət alıb və peşəkar fəaliyyətə başlayıb. ''Aypara'' qrupu ilə birlikdə 1988-ci ildə «Товарищ Песня!» (Moskva, Rusiya) festivalına qatılıb və laureatlardan biri olub. Bundan başqa, Tiflisdə, İrəvanda, Yuqoslaviyada keçirilən bir sıra müsabiqə və festivallarda iştirak edib.

 

1990-cı ildə vaxtilə Rəşid Behbudov, Müslüm Maqomayev kimi sənətkarlarla işləmiş pianist Rövşən Rzayevlə əməkdaşlıq etməyə başlayıb. 1999-ci ildən etibarən Salman Qəmbərovla əməkdaşlıq nəticəsində Paris (Fransa), Osnabruk (Almaniya) (Morgenland Festival Osnabrück), Montro (İsveçrə) (Montreaux Jazz Festival), London (İngiltərə) kimi şəhərlərdə keçirilən konsert və festivallarda Azərbaycan adına möhtəşəm çıxışlar edib. Qoçaq Əsgərov ilə əməkdaşlıq nəticəsində Hollandiya, Yunanıstan və İspaniyanın şəhərlərində konsert proqramı ilə çıxış edib.

 

"Cəngi" ansamblı

 

2002-ci ildə Baki Şəhər Mədəniyyət İdarəsinin rəhbəri Həsənağa Qurbanovun təyinatı ilə Mircavad Cəfərov "Cəngi" ansamblına rəhbər vəzifəsinə təyin olunub. Fəaliyyətinin ilk illərindən başlayaraq ''Cəngi" rəqs qrupu ABŞ, Fransa, Serbiya, Macarıstan, Türkiyə, Ruminiya, Rusiya, Ukrayna, BƏƏ kimi ölkələrdə konsert proqramları ilə uğurlu çıxışlar edib. 1994-cü ildə dəhşətli terror nəticəsində həyatını dəyişən ansamblın yaradıcısı Rafiq Babayev ənənələrinə sadiq qalaraq, onun vəfatından 19 il sonra böyük zəhmət nəticəsində estrada folklor ansamblı yaradıb. 

Ansamblın ilk çıxışı 2013-cü ildə Baku Jazz Festivalında, ilk xarici səfər 2014-cü il 14 may tarixində Paris (Fransa) şəhərinə olub. Parisdə əzəmətli Oratoire du Louvre kilsəsində möhtəşəm konsert proqramı ilə zövqləri oxşayıb, ardından Norveç, Türkiyə, Fransa, Avstriya, Almaniya, Qazaxıstan, Rusiya, Gürcüstan, BƏƏ kimi ölkələrdə uğurlu çıxışlar edib.

 

Mahnılarda ifalar

 

Manana - Sevgilərin Qanadında

Brilliant Dadaşova - Səninləyəm

Brilliant Dadaşova - Azərbaycan

Samira Allahverdi - Sən 

 

- Azərbaycan

Bakı Beynəlxalq Caz Festivalı

 

- Digər ölkələr

Montreaux Jazz Festival

Morgenland Festival Osnabrück

 

- Məhşurlarla çıxışları

Sami Yusuf

 

Təltifləri 

1. «ТоварищПесня!» Festivalı Laureati

2. Azərbaycan Respublikasının "Əməkdar Artisti" fəxri adı

3. Azərbaycan Respublikasının "Xalq Artisti" fəxri adı

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir.

Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.

Bu gün tanış olacağınız şeir Barbara Vansa aiddir. O, Amerika şairidir.

 

Barbara Vans

(1971)

ABŞ

 

Qar dənəsi

 

Qar yağanda yuxarı bax,

Gözün olsun göy üzündə.

Düşüb narın qar dənəsi

Öpər sənin üz-gözündən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Gənclik ən gözəl çağdır, — deyirlər. Bəs niyə bu yaşda biz bu qədər yorğunuq? Həyat bizim üçün hələ indi başlayarkən, niyə ruhumuz bu qədər ağırlaşıb?

Sanki hər şeyə, hər yerə tələsirik — bir yarışın içindəymişik kimi. Amma hara qaçdığımızı bilmirik. Hər şeyə çatmağa çalışırıq, eyni zamanda hər şeydən yoruluruq.

 

Bu vaxtda bu qədər yorğun hiss ediriksə, bu sadəcə bir yorğunluq deyil — bir çağın sindromudur: Tükənmiş gənclik sindromu. Gözləntilər çoxdur. Hər kəs bizdən nəyəsə çevrilməyimizi gözləyir. Hər şeyin tez olmasını istəyirik. Sanki otuz yaşa qədər hər şeyi qurub yaratmalısan: yaxşı iş, karyera, ailə, təhsil, tanınmaq…Elə bil otuz yaşdan sonra həyat dayanır. Sanki geciksən, artıq heç nə əldə edə bilməyəcəksən, hər şey bitəcək. Bu təzyiq içimizi yeyir, bizi qorxudur. Bütün bu “tez”lər içində özümüzü itiririk. Kimsə bizə “Dur, yavaşla” demir. Həyatın sadəcə otuz yaşdan ibarət olmadığını, bir yaşamın bir təqvimə sığışdırmaq məcburiyyətində olmadığını xatırlatmır. Və biz yaşamağa yox, çatmağa çalışırıq. Dayanmaq bizi qorxudur. Sanki dayanmaq — bitmək deməkdir. Amma unuduruq ki, bəzən dayanmaq da irəliləməyin bir formasıdır. Bəlkə də etməli olduğumuz tək şey — özümüzə dönüb: “Bu da mənim halımdır, keçəcək” — deməkdir.

Əgər bu, bir çağın sindromudursa — biz onu anlamaqla, danışmaqla və bir-birimizin səsini eşitməklə sağalda bilərik. Gənclik tükənmək üçün deyil, yaşamaq üçündür. Bəlkə də elə indi bir az yavaşlasaq, həyat bizi öz axarında daşıyar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün şeir vaxtıdır, sizlərə Rəsmiyyə Sabirin şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

QADIN

 

Səni tanıyıram, qadın...

Üzündəki minillik kədər

tanışdır mənə.

Nə etsən də,

fələk gəlməz ki,

imana-dinə.

 

Səni tanıyıram, qadın...

Daşıdığın zibil torbaları

ürəyinə ağır gələr.

Bu arsız dərd də gəlib

sənin könlündə dincələr.

 

Səni tanıyıram, qadın...

Nə istəyir fələk səndən?

Əli ətəyindən uzun bəxtin

utanıb keçər gendən.

 

Səni tanıyıram, qadın...

Dünya ruhuna dar olar.

Al-əlvan yaz çiçəkləri

payız əllərində solar.

 

Səni tanıyıram, qadın...

Fəqət, unutdum.

Görən, nəydi sənin adın?..

 

 

İçindən yıxılır adam

(Ramiz Rövşən)

 

BU MƏHƏBBƏT

 

Bu məhəbbət bir az göydən,

Bir az da yerdən sıxılır.

Dünya ruhumuz boydadır,

Fərq etməz hardan baxılır.

 

Sən getdin, yox oldu izin,
Mən süründüm dizin-dizin,

Baxmadığımız dənizin

Suyu gözümə yığılır.

 

Yoxdur səndən xəbər-ətər,

Həsrətin hər vaxt təzə-tər,

Üst-üstə toplanan dərdlər

Hamısı ömürdən çıxılır.

 

Hicran ağır, ürək kövrək,

Gəl bu dərdin yükünü çək,

Bir gün qurumuş ağactək,

Hər kəs içindən yıxılır.

 

 

MƏN VƏ SƏN

 

Mən həqiqət arayırdım,

Sən yalan kimi çıxdın qarşıma.

Mən ümid arayırdım,

Sən güman kimi çıxdın qarşıma.

Mən xoşbəxtlik arayırdım,

Sən təsəlli kimi çıxdın qarşıma.

Mən əbədiyyət arayırdım,

Sən ömür kimi çıxdın qarşıma.

Mən Yer üzündə

Nə vaxtsa itirdiyim

Özümü axtarırdım,

Sən çıxdın qarşıma…

 

 

SƏN YOXSAN

 

Sən yoxsan,

Bayırda

bahar fəslidir.

Amma bənövşələrin

boynu bükükdür

hələ də...

 

Sən yoxsan,

Bayırda

yay fəslidir.

Günəş həsrətindən

alışıb-yanır.

 

Sən yoxsan,

Bayırda

payız fəslidir.

Sarı yarpaqlar

təbiətin

qırmızı xəyanəti üzündən

intihar edir.

 

Sən yoxsan,

Bayırda

qış fəslidr.

Küçələrin buzunu

ayrılığın alovu

yandırıb-yaxır...

 

Sən yoxsan,

Bütün fəsillərdə,

bütün aylarda,

bütün günlərdə

içimdə

sənsizlik havası var...

 

 

İLĞIM

 

Mən –

kökündən qoparılmış

bir ağacam.

Kötüyüm belə qalmamış...

 

Mən –

sındırılmış bir şüşəyəm.

Toxunsan,

qırıntılarım

doğrayar əllərini...

 

Mən –

saralmış bir yarpağam.

Daha baharlar belə

dəyişə bilməz rəngimi...

 

Mən –

bir boşluğam

ucsuz-bucaqsız...

Yaxın gəlmə,

yıxılarsan...

     

 

DÜNYANIN İÇ ÜZÜ

 

Ömrümüzün yollarına,

Duman, yağış, sis bürünür.

Çıxır astarı üzünə,

Hərdən iç üzü görünür.

 

Fələk də bizə zülm edir,
Bəxtimizin gözün didir,

Gedənlər uçaraq gedir,

Yerdə qalanlar sürünür...

 

Hüznlü payız axşamı,

Kədərə qərq olub hamı,

Küləklər üfürür şamı,

Dünyanın işığı sönür...

 

 

BÖYÜK İNSANLAR

                          (Müəllimlərimə ithaf)

 

Bu kiçik dünyamızda

böyük insanlar da var.

Onların ürəyindən

cücərərək boy atar

böyük-böyük amallar.

 

Böyük insanların

kölgəsi düşər

kimsəsizlərin ahının odunun

yandırdığı küçələrə.

 

Böyük insanların

varlığı nur saçar

işığı azalan dünyaya,

qaranlıq gecələrə...

 

Böyük insanlar

dərdlərin bizi

küncə sıxdığı həyatda

qəlbimizdə böyüyər,

qəlbimizi böyüdər...

 

Həmin böyük insanlar

bu kiçik dünyamızda

böyük iz qoyub gedər...

 

 

QAYITDIM

 

Əvvəl bu dünyada bir yuxu gördüm,

Sonra da röyamı yozub qayıtdım.

Bu həyatda hər gün gördüklərimi

Ömür kitabına yazıb qayıtdım.

 

Qürurum yolumda keçilməz qaya,

Dərdlər qəlb evimdə durdu sıraya,

Doyunca baxmadım bu tamaşaya,

Uzaqdan gözucu süzüb qayıtdım.

 

Amansız fələkdən çox gördüm həmlə,

Yaxın sirdaş oldum kədərlə, qəmlə,

Kağızın üstündə lələk qələmlə

Özüm öz qəbrimi qazıb qayıtdım.

 

 

ZALIM

 

Sevgi nağılı uydurub

Məni inandırdın, zalım.

Şirin xəyala dalmışdım,

Niyə oyandırdın, zalım?

 

Məhv etdi bizi inadın,

Taleyi, bəxti qınadın,

Qəlbimi saxlayammadın,

Düşürüb sındırdın, zalım.

 

Bir-bir itirdim ilimi,

Tapmadın mənim dilimi,

Suyçun çırpınan qəlbimi

Qana boyandırdın, zalım.

 

Bu dünya mənlə yağımı,

Axtarıram dayağımı,

Of, söndürüb çırağımı

Canımı yandırdın, zalım.

 

 

AZƏRBAYCAN ƏSGƏRİ

 

Sən Vətən torpağında silinməyən bir izsən,

Bu günsən, gələcəksən, şanlı tariximizsən,

Sənin şücaətini necə vəsf eləyim mən,

Ey Odlar diyarının igid, qəhrəman əri,

Azərbaycan əsgəri!

 

Bu torpaq and yerimiz, sən qürur mənbəyisən,

Yolunu kəsə bilməz nə duman, nə də ki çən,

Vətənə sipər olan şəhidsən, qazisən sən,

Biz müqəddəs bilirik məzarın olan yeri,

Azərbaycan əsgəri!

 

Addımların titrədir dağı, dərəni, daşı,

Zəfərlə başa vurdun sən bu çətin savaşı,
Hünərini unutmaz bu tarixin yaddaşı,

Cəngavər ruhlusan sən uzaq keçmişdən bəri,

Azərbaycan əsgəri!

 

Qutsal qanın qarışdı, torpağı Vətən etdin,

Şanlı zəfər yolunu rəşadətinlə getdin,

Qayaların buzunu nəfəsinlə əritdin,

Göytürk xaqanlarının xələfidir hər biri,

Azərbaycan əsgəri!

 

Şanlı qələbə çaldın, sənə zəfər yaraşır,

Şöhrətinin sədası indi sərhədlər aşır,

Sənə xalqın qəlbində məhəbbət aşıb-daşır,

Qisasımızı alıb ovutdun dərdi-səri,

Azərbaycan əsgəri!

 

Əsla dayanma, igid, yürü ancaq irəli,

Döyüşlərdə hayqırtın dağı, daşları dəlir,
Uzaqdan Bozqurdların ayaq səsləri gəlir...

Silinir Yer üzünün bütün pisliyi, şəri,

Azərbaycan əsgəri!

Azərbaycan əsgəri!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Azərbaycan mədəniyyətinin görkəmli siması, musiqimizin qızıl xəzinəsini neçə-neçə əsəriylə zənginləşdirən Azərbaycan SSR xalq artisti, görkəmli bəstəkar Cahangir Cahangirovun adını bu gün xüsusi təntənə ilə çəkirik. Çünki bu gün onun anadan olmasının 104-cü ildönümüdür.

 

Bəstəkar 20 iyun 1921-ci ildə Balaxanıda anadan olub. A.Zeynallı adına Bakı Musiqi məktəbində, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (1951, B.Zeydmanın bəstəkarlıq sinfi) təhsil alıb. Xor sahəsindəki yaradıcılığı əsası Üzeyir bəy tərəfindən qoyulan Azərbaycan xor sənətində zirvə sayılır.

1949-cu ildən başlayaraq bəstəkar Azərbaycan radiosunun nəzdində yaradılan xora rəhbərlik edərək 15 ildən artıq bu kollektivlə işləyib. Müəllifin yazdığı mahnıların çoxu ilk dəfə həmin kollektivin ifasında səslənib. Habelə o, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası nəzdindəki Mahnı və Rəqs Ansamblının bədii rəhbəri vəzifəsində çalışıb.

 

Cahangir Cahangirovun yaradıcılığı öz çoxşaxəliyi ilə seçilir. Bəstəkarın xor və instrumental musiqiləri, operaları, bir-birindən gözəl mahnıları var. Bunlara misal olaraq bəstəkarın xor musiqisi sahəsində maraqlı əsərlərindən "Arazın o tayında" poemasını, 12 hissədən ibarət "Dostluq mahnısı" kompozisiyasını, "Azad" və "Xanəndənin taleyi" operalarının xor nömrələrini, "Füzuli", "Nəsimi", "Aşıq Alı" kantatalarını, "Sabir" oratoriyasını, Süleyman Ələsgərovla birlikdə yazdığı odanı, onlarca xor miniatürlərini göstərmək olar.

 

Simfonik əsərləri

 

Bəstəkar 1949-cu ildə "Arazın o tayında" vokal simfonik poemasını yaradır və bu əsərə görə SSRİ Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb. 1950-ci ildə "Arazın o tayında" poeması Moskvanın Sütunlu Salonunda və Leninqradda ifa olunub, lent yazısı isə Ümumittifaq Radiosunun Qızıl fonduna daxil edilib.

1962-ci ildə — Mirzə Ələkbər Sabirin 100 illik yubileyi münasibətilə Xor və simfonik orkestr üçün "Sabir" oratoriyasını yazıb.

 

Operaları

 

Canahgir Cahangirov "Azad" və "Xanəndənin taleyi" adlı iki operanın müəllifidir. Hər iki əsərində Cahangirov musiqi klassikamızın korifeyi Üzeyir Hacıbəyovun sənət ənənələrini davam etdirib.

 

"Xanəndənin taleyi" operası inqilabdan əvvəl Azərbaycanda yaşamış məşhur xanəndə Seyid Mirbabayevin acı taleyindən bəhs edir. Cah-calalla həyat sürmək xatirinə qürbət ölkədə var-dövlətini göyə sovurub yoxsullaşan, təkcə səsi yazılmış sınıq qrammofon valı qalmış xanəndənin bu yadigarı şikəst olmuş həyatının rəmzi kimi qavranılır.

 

1957-ci ildə Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun eyni adlı əsəri əsasında bəstələdiyi "Azad" operasında istismar olunan bir xalqın ağır işgəncələrlə dolu həyat tərzi, azadlıq yolunda mübarizəsi əks etdirilib. Librettonun müəllifi və tamaşanın quruluşçu rejissoru Kərim Kərimovdur.

 

Mahnıları

 

Onun böyük həcmli, mürəkkəb formalı görkəmli əsərlərilə yanaşı, musiqi xəzinəmizi zənginləşdirən çoxlu mahnıları da vardır. Onun mahnıları asanlıqla ürəklərə yol tapır. Müasirlik, dövrün tələbi ilə ayaqlaşma Cahangir sənətinin başlıca məziyyətidir. Məhz bunun üçündür ki, Cahangirovun mahnıları müasirlərimizin ürək çırpıntılarını, xoş arzusunu, istəyini ifadə edir, adamları qurmağa, yaratmağa səsləyir. Onun "Ana", "Aylı gecələr", "Bakı", "Dan ulduzu, bir də mən", "Ay qız", "Ala göz" və s. mahnıları dillər əzbəridir.

 

Filmoqrafiya

 

1. Arazın sahillərində

2. Bahar rəqsləri

3. Bəstəkar Cahangir Cahangirov

4. Bəxtiyar Vahabzadə

5. Dağlarda döyüş

6. Dəli Kür 

7. Evlənmək istəyirəm 

8. Gədəbəyin sərvəti

9. Koroğlu

10. Mahnı qanadlarında 

 

Mükafatları 

 

- Stalin mükafatı

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

- Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı

- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (2 dəfə)

 

Cahangir Cahangirov 1992-ci ilin 25 martında vəfat edib. Məzarı Fəxri Xiyabanda yerləşir. Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.06.2025)