Rəqsanə Babayeva

Beyləqan rayon mədəniyyət mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" xalq teatrının rəhbəri, yazıçı, “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

Mədəniyyət insanın ruhunun aynası, cəmiyyətin isə mənəvi sütunudur. O, yalnız incəsənətin məhsulu deyil; mədəniyyət düşüncə, dəyərlər, davranış normaları və mənəvi yönlərin bütöv bir sistemidir. Bu sistem içində bəzən bir-birinə qarşı duran iki istiqamət — elitar (elit) mədəniyyət və kütləvi (populyar) mədəniyyət — meydana çıxır. Hər iki anlayış bir-birini istisna etməsə də, tarix boyu fərqli sosial təbəqələrin dünyagörüşünü, həyat tərzini və dəyərlərini təmsil etmişdir.

Bu gün elitar və kütləvi mədəniyyətin qarşıdurması təkcə incəsənət müstəvisində deyil, həm də insanın kimliyində, təfəkküründə və gündəlik seçimlərində özünü göstərir.

Elitar mədəniyyətin mahiyyəti və tarixi kökləri

“Elitar” sözü latınca élite — “seçilmişlər”, “ən yaxşılar” mənasını verir. Elitar mədəniyyət dedikdə, adətən yüksək estetik və intellektual səviyyəyə malik, dərin məzmunlu və düşüncə yönümlü sənət formaları nəzərdə tutulur. Bu cür mədəniyyət növü geniş kütlələr üçün deyil, daha çox müəyyən bilik və zövq səviyyəsinə malik insanların dəyərləndirə biləcəyi yaradıcılıq formaları üçün xarakterikdir.

Elitar mədəniyyətin başlanğıcı qədim dövrlərə gedib çıxır. Antik Yunanıstanda Aristotel və Platon kimi filosofların sənətə baxışı belə idi ki, incəsənət insanın mənəvi təmizlənməsinə — katharsisə xidmət etməlidir. Bu, elitar mədəniyyətin ilk nəzəri əsaslarından biri sayılırdı. Sonrakı əsrlərdə Avropa renessans dövrü, elitar sənətin ən parlaq nümunələrini verdi: Leonardo da Vinçinin tabloları, Mikelancelonun heykəltəraşlığı, Şekspirin dramaturgiyası elitar incəsənətin mükəmməl təcəssümü idi.

Elitar mədəniyyətin əsas xüsusiyyətlərindən biri simvolik dərinlik və çoxqatlılıqdır. Bu növ mədəni məhsullarda hər detal bir məna daşıyır, oxucu və ya tamaşaçıdan fəal düşünməyi tələb edir. Əslində elitar sənət sadəcə baxmaq və ya dinləmək üçün deyil, anlamaq və duymaq üçün yaradılır.

Kütləvi mədəniyyətin doğuluşu

Kütləvi mədəniyyət anlayışı XX əsrdə, xüsusilə texnologiyanın inkişafı, kütləvi informasiya vasitələrinin (radio, televiziya, kino, reklam, internet) yayılması ilə formalaşdı. Bu dövrdə sənaye kapitalizmi ilə yanaşı “istehlak cəmiyyəti” anlayışı da meydana gəldi. Artıq mədəniyyət də bir məhsula çevrilmişdi — istehsal olunur, satılır və kütlələr tərəfindən “tələbat” əsasında istehlak edilirdi.

Kütləvi mədəniyyətin məqsədi estetik zövqü dərinləşdirmək deyil, əksinə, sadələşdirmək və hər kəsin asan qavrayacağı formada təqdim etmək idi. Bu, həm bazar iqtisadiyyatı üçün sərfəli idi, həm də geniş kütlələrin diqqətini idarə etmək baxımından effektiv bir vasitə.

Bu mədəniyyət forması musiqidə “pop”, kinoda “kommersiya filmi”, ədəbiyyatda “best-seller roman”, televiziya və sosial mediada “trend kontent” şəklində özünü göstərir. Kütləvi mədəniyyətin əsas xüsusiyyəti təkrarlanma, sadəlik və emosional manipulyasiya üzərində qurulmasıdır.

Elitar və kütləvi mədəniyyətin toqquşması

Bu iki anlayışın münasibəti çox zaman qarşıdurma şəklində dəyərləndirilir. Elitar mədəniyyət tərəfdarları hesab edir ki, kütləvi mədəniyyət insanın estetik və mənəvi zövqünü korlayır, onu səthiliyə və istehlakçılığa sürükləyir. Onların fikrincə, kütləvi mədəniyyət insanı düşünməkdən uzaqlaşdırır, əylənmək və ani zövq almaq vərdişi yaradır.

Digər tərəfdən, kütləvi mədəniyyətin tərəfdarları isə elitar sənətin çox vaxt özünü xalqdan uzaq tutduğunu, yalnız az bir çevrənin anlayacağı səviyyədə olduğunu iddia edir. Onlara görə, mədəniyyət demokratik olmalı, hər kəs üçün əlçatan olmalıdır.

Əslində bu mübahisə, “mədəniyyətin məqsədi nədir?” sualına verilən fərqli cavabların nəticəsidir. Əgər mədəniyyətin məqsədi insanı düşündürmək, onu kamilliyə aparmaqdırsa — elitar mədəniyyət ön plana çıxır. Əgər məqsəd insanı gündəlik stressdən uzaqlaşdırmaq, sadəcə əyləndirməkdirsə — kütləvi mədəniyyət öz funksiyasını yerinə yetirir.

Postmodern dövrdə sərhədlərin itməsi

XXI əsrdə texnologiyanın və internetin inkişafı bu iki mədəniyyət növü arasındakı sərhədləri xeyli dərəcədə pozdu. Artıq elitar sənət də kütləvi auditoriyaya daha sürətli çıxış imkanına malikdir. Məsələn, klassik musiqi konsertləri “YouTube” üzərindən milyonlarla insan tərəfindən izlənilə bilir. Eyni zamanda, kütləvi mədəniyyətin bəzi elementləri də bəzən elitar forma qazana bilir.

Bu dövrdə postmodernizm ideyası mədəniyyətdə “yüksək” və “aşağı” sənət anlayışlarının sərhədini aradan qaldırdı. Andy Warholun “Campbell’s Soup Cans” adlı əsəri buna simvolik nümunədir: o, gündəlik, sıradan bir məhsulu incəsənət səviyyəsinə qaldırdı.

Yəni, artıq “bu sənətdir, bu isə deyil” demək çətinləşib. Hər bir şey – düzgün kontekstdə təqdim olunduqda – sənətə çevrilə bilər.

Azərbaycan mədəniyyətində elitar və kütləvi yönlər

Azərbaycan mədəniyyəti bu iki istiqamətin qarşılıqlı təsirinin çox gözəl nümunəsidir. Xalq yaradıcılığı, muğam, aşıq sənəti və klassik poeziya elitar dəyərləri özündə daşıyır, çünki onların mahiyyətini anlamaq üçün həm bilik, həm də hiss zəkası lazımdır.

Eyni zamanda, müasir dövrdə estrada musiqisi, televiziya şouları və sosial media kontenti daha çox kütləvi zövqə xitab edir. Burada məqsəd maarifləndirməkdən çox, əyləndirmək və diqqəti cəlb etməkdir.

Lakin maraqlıdır ki, Azərbaycan mədəniyyəti tarixən bu iki xətti qarşı-qarşıya qoymaq əvəzinə, onları bir-birini tamamlayan qüvvələr kimi görüb. Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığı buna ən gözəl sübutdur. O, xalq musiqisini Avropa klassik ənənələri ilə birləşdirərək elitar və kütləvi mədəniyyətin sintezini yaratdı. “Arşın mal alan” kimi əsərlər həm xalqın zövqünə xitab edir, həm də yüksək musiqi mədəniyyəti daşıyır.

Müasir çağda mədəni istehlak problemi

Bu gün informasiya bolluğu və sosial medianın sürəti nəticəsində mədəniyyət də “ani istehlak məhsulu”na çevrilib. Artıq bir musiqi parçası və ya film uzun illər yadda qalmaq yerinə, bir həftəlik “trend” statusu ilə kifayətlənir. Bu da kütləvi mədəniyyətin əsas problemidir — dayanıqsızlıq və dərinliksizlik.

Elitar mədəniyyət isə bu axına qarşı dayanmaqda çətinlik çəkir. Çünki onun qavranılması zaman, diqqət və intellektual səylə mümkündür. Gənc nəsil çox vaxt bu səylə gedən prosesi “yorucu” sayır və daha asan, tez başa düşülən formaları seçir.

Beləcə, zövqün demokratikləşməsi baş verir — hər kəs öz “sənət”ini seçir. Lakin bu, keyfiyyətin azalmasına gətirib çıxarır. Bu gün mədəniyyət bazarı bəzən “reytinq”lə “dəyər”i qarışdırır: çox baxılan hər şey dəyərli sayılır, halbuki bu, hər zaman belə olmur.

Elitar mədəniyyətin  funksiyası və missiyası

Elitar mədəniyyətin rolu yalnız “seçilmişlər” üçün sənət yaratmaq deyil, mədəni zövqün səviyyəsini qorumaq və yüksəltməkdir. Bu, cəmiyyətin mənəvi sağlamlığını təmin edən sütunlardan biridir.

Bir millətin yüksəlişi yalnız iqtisadi və texnoloji tərəqqi ilə deyil, həm də estetik düşüncə ilə ölçülür. Əgər bir xalqda yüksək zövqə malik tamaşaçı, oxucu və dinləyici varsa, deməli, orada mədəniyyətin təməli sağlamdır.

Bu baxımdan, elitar sənət bir növ mədəni yaddaşın qoruyucusudur. O, kütlənin dəyişkən zövqlərinə uymadan, bəşəri dəyərləri və milli kimliyi gələcək nəsillərə ötürür.

Kütləvi mədəniyyətin sosial rolu

Kütləvi mədəniyyətin də öz müsbət tərəfləri var. O, mədəniyyətin yayılmasını sürətləndirir, informasiya mübadiləsini asanlaşdırır, sosial təbəqələr arasında ünsiyyət yaradır. Əgər düzgün istiqamət verilsə, kütləvi mədəniyyət maarifləndirici gücə də çevrilə bilər.

Məsələn, keyfiyyətli televiziya serialları və ya sosial media layihələri insanların tarixi, mədəni və əxlaqi dəyərlər haqqında düşünməsinə səbəb ola bilər. Problem onun “səviyyəsində” deyil, məqsədindədir. Əgər məqsəd sırf kommersiya və diqqət qazanmaqdırsa, nəticə səthi olur. Əgər məqsəd insanı düşündürmək, nəyisə anlatmaqdırsa, o zaman bu, kütləvi deyil, mədəni kütləvi sənət səviyyəsinə yüksəlir.

Balans mədəniyyəti

Elitar və kütləvi mədəniyyət bir-birinə qarşı qoyulmamalıdır. Onlar bir cəmiyyətin iki qanadı kimidir. Elit sənət dərinlik verir, kütləvi mədəniyyət isə genişlik. Biri olmadan digəri uçuşunu tamamlaya bilməz.

Əsas məsələ onların balansının qorunmasıdır. Dövlət və ictimai institutlar bu balansı tənzimləməli, elitar mədəniyyəti qoruyub dəstəkləməli, eyni zamanda, kütləvi mədəniyyətin keyfiyyətini yüksəltməyə çalışmalıdır.

Unutmayaq ki, mədəniyyət yalnız istehsal edilmir — o, yaşanır. Biz necə yaşasaq, necə düşün­sək, necə sevsək — mədəniyyətimiz də elə olacaq.

Elitar və kütləvi mədəniyyətin toqquşduğu nöqtədə bir sual daim qalır: biz düşünən cəmiyyət olmaq istəyirik, yoxsa sadəcə baxan?

Cavab bu sualda deyil, seçimimizdə gizlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

“Səmavi dinlər” layihəsi əsasında Azərbaycan xalçaçılarının ərsəyə gətirdiyi triptix Vatikanda təqdim edilib. Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın Roma Papası XIV Leo ilə görüşündə təqdimatı olan bu sənət əsəri iudaizm, xristianlıq və İslam dinlərinə həsr edilib, dərin fəlsəfi düşüncənin, milli sənətkarlıq ruhunun təcəssümüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, hər üç xalça özündə fərqli dinləri və mədəniyyətləri simvollaşdırır, lakin bir araya gələndə insanlığın ortaq dəyərlərini – sülhü, mərhəməti və ədaləti ifadə edir. Layihə Azərbaycan mədəniyyətinin dərinliyindən gələn universal dəyərlərin, mədəni diplomatiya strategiyasının təcəssümüdür.

Triptixin həm Vatikanda, həm də dünyanın müxtəlif ölkələrində sərgilənməsi planlaşdırılır. Bu baxımdan əsərin Azərbaycanın multikultural irsinin dünyaya tanıdılması baxımından mədəni-siyasi mənası var. Bu, Azərbaycanın mədəni səsinin qlobal miqyasda eşidilməsini, Azərbaycan xalça sənətinin yalnız estetik deyil, həm də fəlsəfi dəyər daşıdığını göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında bu gün Ağdam Sosial-İqtisad Kollecinin Məktəbəqədər təhsil ixtisası tələbəsi Rəqsanə Mehtiyeva özünün “Görmədikləri mən” hekayəsi ilədir.

Atam işləmək üçün şəhərə getmişdi. Bu gün gələcəkdi.

1 aydan çoxdur ki gedib, bu gün evə qayıdacaq. Bu 1 ay ərzində mənlə heç danışmamışdı. Ancaq ya anamla, yada qardaşımla danışırdı. Onun evə gələcəyi saatı bilirdim və onu görməmək üçün yarım saat əvvəl otağıma getdim. “Mən yatacam” dedim. Anam – Bir az gözlə, atan gəlsin, sonra yatarsan - dedi.

Yox dedim, bu gün çox yorulmuşam o gec gələr, mən yatıram.

Tam bildiyim saatda da gəldi. Gözlərimi yumdum ki, oyaq olduğumu bilməsin. Otağıma gəldi, yavaşca məni öpüb getdi. İstəmsizcə gözümdən 1 damcı yaş süzüldü. Uşaq vaxtı gəlib məni öpüb getsin deyə yatmış kimi edirdim, ancaq indi elə bir niyyətim yox idi. Uşaq vaxtı görmədiyim ata sevgisinin yerini indi doldurmağa çalışırdı, ancaq o da bilirdi ki artıq çox gecdi.

Uşaqlıqda atası ilə mehriban olan uşaqları görəndə həsrətlə baxırdım. Bunun tək günahkarı odu, bunun üçün də onu heç vaxt bağışlamayacam. O heç vaxt sözünü tutan biri olmayıb, mənə verdiyi heç bir sözü tuta bilmədi. İndi isə gəlib mənə ad günündə hansı hədiyyəni istəyirsən deyir. Axı mən hər il sənə nə istədiyimi deyirəm, sənsə hədiyyə bir kənara, mənim ad günümü xatırlamırsan.

O gün bütün gecə gəlib getdi, bəlkə oyanaram deyə. Ancaq o hər dəfə gələndə mən gözümü yumub yatmış kimi elədim. Səhər açıldı, otağın qapısının yanında gözlədiyini gördüm. Durub yavaşca yanından keçdim, salam belə demədən. Bilirəm, onun xətrinə dəydi, çünki bütün gecə mənim oyanmağımı gözləmişdi. Ancaq mən balacaykən o da mənə belə davranırdı. O işdən gəlirdi, yatırdı, mənsə bütün gecə otağın önündə gözləyirdim ki, oyanacaq, məni öpüb sonra yatacaq. Ancaq o oynamırdı. Səhər də heç nə olmamış kimi durub gedirdi, üzümə belə baxmırdı. Ancaq qardaşıma qarşı belə deyildi. O nə istəsə alır, ad gününü unutmur, ona sürprizlər edir, onu gəzməyə aparır və daha nələr. Anam da bunu görürdü, ancaq heç nə demirdi. Özümü ögey övlad kimi hiss edirdim. Sanki bu evdə artıq idim.

Həmin gün atam yenə iş üçün getdi. Bəlkə bir də 1 ay sonra gələcəkdi, bilmirdim. Ayda 1 dəfə gəlməyinin səbəbi də qardaşıma aldığı hədiyyələr idi. Hər dəfə gələndə ona mütləq hədiyyələr alırdı. Atam gəldiyi gündən 4 gün sona "Məzun Günü" idi. Ancaq bu onun yadına düşmədi. O ancaq qardaşıma "Dərslərin necə gedir? Müəllimlər səni incitmir ki? Məktəbə gedirsən?" kimi suallar verirdi. Mənim dərslərim ona maraqlı deyildi çünki. Məzun günü oldu. Düşündüm ki bəlkə yadına düşər, heç olmasa zəng edib təbrik edər. Ancaq onun yadına düşmədi. Anamla danışanda anam dedi ki, "Bu gün məzun günü idi qızını təbrik etdin?", o da "Yox təbrik ediləcək nə var ki məzun olub da" dedi. Ondan gözlədiyim də elə bu idi. Çünki ondan bir dəfə olsun xoş söz eşitməmişəm. Nə ad günümü təbrik edib, nə də hər hansı bir uğurumu.

***

Artıq məzun olmuşdum, gözəl bir işim, maaşım da vardı. Və o vaxt istədiyim tək şey şəhərdə kiçik bir ev alıb hər kəsdən uzaqlaşmaq idi. Və bu istəyimi artıq reallaşdırmışdım. Artıq sevilməyən, ögey kimi hiss edən o qız yox, yeni həyatında hər kəs tərəfindən sevilən, dəyər görən və parlayan bir qız olmuşdum.

Bəzən uğura gedən yol sevgisizlikdən keçir. Hər an səbrlə dayanmaq lazımdır ki, uğura bir addım daha atasan. Və sonda istədiyindən daha gözəl bir həyat sənin olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz deyirik ki, meyxananı ancaq Bakı kəndlərində sevirlər. Amma belə deyil, ölkənin az qala hər yerində yeniyetmələrin bu söz xırıdarlarının sənətinə hədsiz marağı duyulur. Bu sənət tineycerlərimizi nə səbəbdəndirsə özünə bərk bağlayıbdır. Ağasəlim Çildağ, Rəşad Dağlı, Pərviz Bülbülə, Ağamirzə... Çox ad çəkmək olar və əlbəttə ki Aqşin Fateh. Aqşin, məncə, daha fərqlidir, məsələn, özünü kino prodüsserliyində, aktyrluqda da uğurla sınayıbdır, lirik şeirlər ustadıdır həm də. Bu gün Aqşinin doğum günüdür, ömrünün 47-ci ilini başa vurur və 48-ciyə adlayır.

Aqşin Fateh (əsl adı ilə Aqşin Hacıyev) 23 oktyabr 1978-ci ildə Gürcüstanın Borçalı bölgəsində doğulub. Ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçən Fateh burada təhsil alıb. Uşaqlıqdan poeziyaya və söz sənətinə marağı ilə tanınan Aqşin, yaradıcılıq yoluna erkən yaşlarından başlayıb. İlk addımlarında müxtəlif poeziya gecələrində, tədbirlərdə çıxış edərək öz istedadını nümayiş etdirən Fateh, Azərbaycan xalqının milli ruhunu, həyat təcrübələrini və sevinclərini poetik dildə əks etdirməyi bacaran nadir şairlərdəndir.

Azərbaycanın tanınan meyxanaçı və şairlərindən biridir. Onun əsərləri sevgi, həyat fəlsəfəsi və sosial məsələlərlə doludur. Müasir dövrdə Aqşin Fateh həm ədəbi yaradıcılığı, həm də gənclərə dəstək fəaliyyəti ilə ölkə daxilində və xaricdə geniş tanınır. Öz yaradıcılığında fərqli janrları birləşdirərək geniş mövzu əhatəsi yaradır. Sevgi, həyatın mənası, sosial ədalət və insanın daxili dünyasına dair düşüncələr onun əsərlərində diqqət çəkir.

“Sevgidə Səhra”, “Gözlərimdə İtmiş Yollar” kimi şeir toplusu ilə geniş oxucu kütləsinin diqqətini çəkmişdir. Bu kitablar həm sevgi motivlərini, həm də həyatın mürəkkəb təzahürlərini sadə, anlaşılan və eyni zamanda emosional dərinliklə oxucuya çatdırır. Aqşinin fərqli üslubu, onun səmimi və sadə dillə mürəkkəb duyğuları ifadə etməsi ona xüsusi rəğbət qazandırıb.

Meyxananın populyar simalarından biridir. O, bu janrda “Can Güdən”, “Olmaz” və “Yarım” kimi məşhur ifaları ilə tanınıb. Fateh meyxananın Azərbaycan cəmiyyətində ənənəvi və təsirli bir sənət olaraq qalmasında rol oynayıb. O, həm sevgi, həm də ictimai mövzular üzərində dayanan meyxanaları ilə geniş dinləyici auditoriyasına müraciət edir. Meyxanalarındakı poetik ifadələr və dərin fəlsəfi mənalar onun əsərlərini daha təsirli edir və bu, onu Azərbaycan meyxanasında fərqli bir mövqeyə qaldırır.

Aqşin Fateh gənc şair və meyxanaçılara dəstək verməklə onların inkişafına töhfə verir. Şeir gecələri və ədəbi tədbirlərdə tez-tez iştirak edərək yeni istedadların tapılmasına və onların geniş auditoriyaya çıxış əldə etməsinə yardım edir. Onun rəhbərlik etdiyi tədbirlərdə gənc istedadlara sənət haqqında dərin təlimlər verilir. O, təcrübəsini bölüşərək Azərbaycan poeziyasının gələcəyinə müsbət təsir edir və bu sahədə yeni nəsil sənətçilərin yetişməsinə önəm verir.

Azərbaycan poeziyasına və meyxanasına verdiyi töhfələrə görə bir çox mükafatlara layiq görülüb. Onun əsərləri və musiqiləri Azərbaycan ədəbiyyatında, xüsusilə də meyxanada xüsusi yer tutur. Şairin əsərləri Azərbaycan poeziyasının və meyxanasının inkişafına töhfə vermiş və gələcək nəsillərə örnək olmağa davam edir. Aqşin Fateh Azərbaycan xalqının sevilən sənətkarı olaraq xalq arasında geniş tanınır və sevilir. Onun musiqi əsərləri Azərbaycan mədəniyyətində əhəmiyyətli bir irs yaradıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Amansız ölüm onu çox tez aldı. 38 il nə ömürdür ki? Bir göz qırpımı qədər. Oğulsan, bu qısa müddətdə adını tarixə yazdır. Səxavət Məmmədov, Ağdamın qızıl səsi. Bu gün doğum günüdür, yaşasaydı, 72-sini qeyd edəcəkdi. Amma tam 34 ildir ki, doğmaları nun ad gününü onsuz keçirirlər...

Səxavət Məmmədov 1953-cü il oktyabr ayının 23-də Ağdam rayonunun Abdal-Gülablı kəndində anadan olub. Səxavətin səsi "Segah"a yatımlı olub, ruhu "Segah"a bağlı olub. Oxuduğu mahnıların əksəriyyəti məhz "Segah" ladındadır. "Ay Bəri Bax", "Uca Dağlar", "Yar Bizə Qonaq Gələcək", "Ay Çiçək", "Sarı Bülbül" "Sona Bülbüllər" və s.

1971-ci ildə Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumununa daxil olan Səxavət ustad xanəndə, xalq artisti Hacıbaba Hüseynovdan muğamın sirlərini öyrənib. 1976-cı ildə "Hümayun" xalq ansmblının solisti olub. 1983–88-ci illərdə Dövlət İncəsənət İnstitutunda təhsil alan Səxavət Məmmədov Azərbaycan muğamını bir çox ölkələrdə təmsil edib. Yaratdığı “Qarabağ” instrumental ansamblı isə xanəndənin şah əsərlərindən biri kimi bu gün də yaşayır

“Qarabağ” instrumental ansamblı Qarabağ hadisələrinin ilk illərində yaranıb. Səxavət "Qarabağ"la təkcə Qarabağı deyil, SSRİ-ni, Avropa ölkələrini gəzib dolanır, muğamımızla yanaşı, Azərbaycan həqiqətlərini də dünyaya çatdırıb.

Səxavət Məmmədov bənzərsiz səsə malik olub. Xanəndə 1991-ci il sentyabrın 30-da indiki Şirvan rayonundan qayıdarkən avtomobil qəzasına uğrayaraq dünyasını dəyişib. Müharibə vəziyyətinə görə Səxavət Məmmədovun qəbri üzərinə qoyulmaq üçün Bakıda sifariş edilən məzar daşı kənddə gedən gərgin döyüşlər səbəbindən ünvanına çatdırıla bilməyib. Daha sonra isə kənd işğal olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

3-cü minillik hər şeyi, eləcə də kino dəbini də dəyişməkdədir. Filmlər qısalır, hərəkətlilik önə keçir, magizm, fantastika, fentezi – bunlar sayaq pərçimləmələr, üstəlik, feyk storilər müasir kinonu alfa və zet nəslinə əlçatan edir. Art kino epoxası artıq geridədir, nə qədər çalışsan belə onu geriyə döndərə bilməyəcəksən. Bu gün nə Fellini, nə Kurasava, nə Ryazanov, nə də Ocaqov dəbi geri qayıdası deyil.

Yeni dalğada parlayanlarsan biri - rejissor İlkin Umarov bugünkü söhbətimizin qəhrəmanıdır, 30 yaşlıq yubileyini qeyd edən İlkin bu ad gününə xeyli baqajla gəlməyi bacarıbdır.

O, 23 oktyabr 1995-ci ildə Şəki şəhərində anadan olub. 2002-ci ildə Şəki şəhər 8 saylı orta məktəbə daxil olub və 2013-ci ildə həmin məktəbi bitirib. 2004-2011-ci illərdə Şəki şəhər 3 saylı musiqi məktəbində skripka üzrə təhsil aldıqdan sonra bu təhsilini 2011-2013-cü illərdə musiqi kollecində davam etdirib. 2008-ci ildən etibarən bir çox qısa filmin rejissorluğunu, eyni zamanda bir çox filmin və musiqi kliplərinin montaj rejissorluğunu edib.

2011-ci ildə Gələrsən Görərsən - Kinematoqrafçılar İttifaqında Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti, kinorejissor, operator və ssenarist Vaqif Qulam oğlu Behbudov tərəfindən rejissorluq dərsləri alıb. 2012-ci ildə qardaşı Alik Umarov ilə birlikdə AYFF "Azerbaijani Youth Film Festival" film festivalı üçün ilk filmi olan "Üç Gün" filmini çəkib. Daha sonra 7 il ərzində AYFF-in tərkibində eləcə də fərdi olaraq 9 qısafilmin rejissorluğunu edib.

AYYF 2012-2017 ci illər ərzində təşkilatçılıq və təlimçilik (rejissorluq, video montaj və kinematoqrafiya) edib.

Filmləri

1. Yox Bir - Çikaqoda Bir Gecə

2. Bir Sürü Səssizlik

3. Bədii filmin Sənədli filmi

4. Şam Bağı

5. Cinayət və Cəza

6. Melodiya

7. Qumarbaz

8. Sadist

9. Paranoiya

10. Üç Gün part 2

11. Sətirlər

12. Ağ Qara

13. Üç Gün

Montaj rejissorluğu

- Şam Bağı "Qısafilm"

- Bir Ev "Televiziya Seriyalı"

- Sayrışan İşıqlar "Televiziya Seriyalı"

- Paster - Gecələr Gündüz "Klip"

- Mc B.u.S - Sərt Üz "Klip"

- Mc B.u.S - Həyata Dirən "Klip"

- Mc B.u.S - Nəyimə Lazımdır "Klip"

- Mason - Three times "Klip"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qarabağ muğamın, musiqinin ocağıdır. Təbiət necə insan orqanizmi ilə vəhdət yaradıbsa, oranın insanlarının səsləri bulaq kimi saf, dağ kimi əzəmətli, külək kimi həzindir. Bu sırada bir Dədə Süleyman da vardır.

Süleyman Abdullayev 1939-cu il fevral ayının 14-də Füzuli rayonunun Qoçəhmədli kəndində anadan olub. 1959-cu ildə istedadlı musiqiçilər sorağıyla Füzuli rayonuna gələn böyük xanəndə Seyid Şuşinski, Süleyman Abdullayevin səsini yüksək qiymətləndirib və o, peşəkar təhsil almaq üçün Bakıya dəvət edilib

1960–1964-cü illər ərzində S. Abdullayev ADMM-də Seyid Şuşinskinin sinfində bütün muğam dəsgahlarını tam şəkildə öyrənib. 1964-cü ildən Süleyman Abdullayev Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti kimi fəaliyyətə başlayıb, xalq çalğı alətləri ansamblları ilə çalışıb. 1969-cu ildə Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilən ümumdünya festivalının qalibi olub

Seyid Şuşinskinin ənənələrini yaşadan xanəndə, eyni zamanda, özünəməxsus ifaçılıq üslubu, oxuma tərzi, bir çox muğamların yadda qalan təfsiri ilə tanınır. Süleyman Abdullayev zəngin tembrli, yüksək tessituralı səsə malik xanəndədir. O, ifa etdiyi muğamda sözün düzgün tələffüzünə, qəzəlin mənasının dinləyiciyə çatdırılmasına çalışır. Süleyman Abdullayevin ifasında "Segah", "Dəşti", "Çahargah", "Şur" muğam dəsgahlarının lent yazıları AzTR Fonduna daxil olub.

Xanəndə oxuduğu muğamlarda klassik şairlərin — Füzulinin, S. Ə. Şirvaninin, Vahidin qəzəllərinə müraciət edərək, xüsusilə vətən haqqında şeirlərə üstünlük verir. Öz sənəti ilə böyük bir elin müdrik ağsaqqalı kimi sevilən xanəndə xalq tərəfindən "Dədə Süleyman" deyə çağırılır. Həsən bəy Zərdabi adına Dünya Azərbaycanlıları Xeyriyyə Cəmiyyətinin "Qızıl səs" medalına layiq görülüb. 23 oktyabr 2022-ci ildə şəkər xəstəliyindən vəfat edib. Müşfiqabad qəbiristanlığında dəfn olunub.

Mükafatları

02.10.2002 ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb. 2012-ci il sentyabr ayının 14-də Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə Abdullayev Süleyman Cümşüd oğluna "Əməkdar artist" fəxri adı verilib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Paris, 19 oktyabr 2025 – Dünyanın ən məşhur muzeylərindən biri olan Luvr, bu dəfə yalnız sənət əsərləri ilə deyil, sürətli və cəsarətli bir oğurluqla gündəmə gəldi. Səhər saat 9:30-da, dörd nəfər “tikinti işçisi” kimi geyinərək Apollon Qalereyasına daxil oldu və yalnız 7 dəqiqə ərzində nadir və qiymətli zinət əşyalarını oğurladı. Daha sonra motosikletlə yoxa çıxdılar – sanki Parisin küçələri onlar üçün tamaşa meydanı idi.

Oğurlanan Əşyalar

Empress Eugénie’nin brilyantlı tiarası – 19-cu əsrin zərif sənətkarlığının parlaq nümunəsi.

Napoleon’un Marie Louise’e verdiyi zümrüd zənciri – tarixi həm qiymətli, həm də simvolik əhəmiyyət daşıyır.

Sapphire tiara və digər nadir zinət əşyaları – hər biri muzeyin qürur mənbəyidir.

Ən maraqlısı isə Regent Diamondun oğrular tərəfindən tərk edilməsi. Görünür, bu daş da “hazır deyiləm, səhnədə qalmaq istəmirəm” deyirmiş kimi davranıb.

Oğurluqmu, kolleksioner sifarişimi?

Hadisənin sürəti, seçilmiş əşyaların nadirliyi və peşəkarlığı göstərir ki, bu, sadəcə pul üçün baş verən bir oğurluq deyil. Oğruların məqsədi həm maddi qazanc, həm də nadir kolleksionerlərin marağınin təmin edilməsi ola bilər.

Beləliklə, bu heist həm kriminal bir əməliyyat, həm də mədəni “sifarişli macəra” kimi dəyərləndirilə bilər. Hadisə, həmçinin muzeyin təhlükəsizlik tədbirlərini yenidən gözdən keçirməyə məcbur etdi.

Satirik Baxış

Ziyarətçilər bu sürətli oğurluq zamanı şoka düşdü, bəziləri fotoaparatlarını belə yığışdırmağa vaxt tapmadı.

Paris kafelərində qəhvələr buraxıldı, insanlar “real heist”i izləyən tamaşaçılar kimi pəncərələrdən baxdı.

Təhlükəsizlik komandası hadisədən sonra özlərini kameraların qarşısında yox, “Mona Liza ilə təskinlik seansında” tapdı.

Mədəni İrs və Təhlükəsizlik

Fransa Daxili İşlər Nazirliyi və mədəniyyət mütəxəssisləri hadisənin ciddiliyini vurğulayır. Belə oğurluqlar yalnız maddi zərər deyil, həm də tarixə və mədəni irsə qarşı bir çağırışdır.

Araşdırmacı Notlar

Hadisənin sürəti və planlaşdırılmışlığı onu adi bir oğurluqdan fərqləndirir.

Seçilmiş əşyaların nadirliyi və yüksək qiyməti göstərir ki, bu hadisə həm kriminal, həm də mədəni maraq üçün təşkil olunmuş “çox qatlı heist”dir.

Portal oxucuları üçün maraqlı detal: bu cür oğurluqlar nadir hallarda belə peşəkarcasına həyata keçirilir – və əksər hallarda, oğruların məqsədi yalnız maddi qazanc deyil, həm də “tarixi əşyanı qorumaq” və ya “nadir kolleksiya üçün” sifarişli əməliyyat ola bilər.

Jurnalist baxışı

Paris gecələrinin ən parlaq oğurluqlarından biri olan bu hadisə, oxucuda kriminal  filmi təsiri yaradır. Amma unutmayaq – bu yalnız bir oğurluq deyil, həm də bir az teatr, bir az satirik tamaşa və Parisin sənət sevənləri üçün unudulmaz bir macəradır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

IX DokuBaku Beynəlxalq Sənədli Filmlər Festivalı başa çatdı. 13–19 oktyabr tarixlərində baş tutan və “İlahilik (Divine)” mövzusuna həsr olunmuş builki festivalda Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı əsas tərəfdaş idi.

Festival bir həftə ərzində kinosevərlərə yalnız dünyanın müxtəlif bölgələrində çəkilmiş maraqlı filmləri izləmək fürsəti deyil, həm də insanın iç dünyasına, onun işığına və kainatla əlaqəsinə baxış imkanı təqdim etdi.

Sadə və səmimiyyət dolu atmosferdə keçən bağlanış mərasimində qaliblər elan edildi, mükafatlar təqdim olundu, münsiflər və rejissorlar festivalla bağlı düşüncələrini paylaşıb sənədli filmin insan ruhuna təsirini bir daha vurğuladılar.

Qaliblərin siyahısını təqdim edirik.

DOKUTAM müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Evin qapısını kim döyəcək?” rej: Maja Novakoviç; Serbiya

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

 “Evim”- rej.Seyran Mahmudoğlu; Azərbaycan;

“Atanın laylası” – rej. Lesia Diak; Ukrayna;

“İkiqat çətinlik” – rej. Emilia Sniegoska; Polşa

“DOKUSHORTS” müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Üzüm mövsümü” –rej. Ebrahim Hesari; İran

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

 “Ölməyə hazır” –rej. Basilio Maritano Sailer; Almaniya;

“Mətin” –rej. Sam Soleymani; İran;

DOKUMUSE müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Rəqsdən sonra” – rej. Sebastiao Varela; Portuqaliya;

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

 “Maestro: İldırımlı yollarla”– rej. Hüseynağa Aslanov; Azərbaycan;

“Nəğmələr” –rej. Pablo Guarise; Belçika;

DOKUECHO müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Sürü gəzintisi” – rej.Ankit Pogula; Hindistan;

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

“Praşa-Kriti” – rej. Araz Quliyev; Azərbaycan

“Fırtınadan sonrakı süküt” –rej. Alina Rizvan; Pakistan

“Aşıl boz qara qəhvəyi” –rej. Yuyan Vang; Çin, Fransa, Koreya Respublikası;

DOKUKIDS müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Altıbucaqlı pətək və labirintdəki siçan” –rej. Bartek Dziadosz, Tilda Swinton; Böyük Britaniya;

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

“Rəqs edən qız” – rej. Pərvanə Quliyeva; Azərbaycan;

“Bali”-rej. Amoli Birevar; Hindistan;

“Bağçaya, La La La” –rej. Kajetan Lukasz Pochylski: Polşa

DOKUBOX müsabiqəsində:

Əsas Mükafat – iMystic

“Aşağı kölgələr”- rej. Ramin Xaliqi; İran;

Münsiflərin Xüsusi Qeydi:

“Heç yerə miqrasiya”-rej. Nikolay Flotskiy; Norveç

Bu il DokuBaku-ya dünyanın müxtəlif ölkələrindən 200-dən çox film təqdim edilib. Onlardan 57 film, o cümlədən 5 yerli sənədli film, festival proqramına daxil edilib. Mənim üçün film festivalı sadəcə film nümayişlərinin ardıcıllığı deyil — bu, canlı bir orqanizmdir; ideyaların, emosiyaların və baxış bucaqlarının toqquşduğu və bir-birinə çevrildiyi bir məkandır. Bu, hekayələrin gücünə inanan insanların yaratdığı müvəqqəti və müqəddəs bir kainatdır — elə bir kainat ki, bizim dünyanı görmə tərzimizi dəyişə bilər.

Film Festival:

Güzgü və portal — o, yaşadığımız cəmiyyəti bütün gözəlliyi və ziddiyyətləri ilə əks etdirir, eyni zamanda yarada biləcəyimiz yeni dünyanın qapılarını açır.

Xəyalpərəstlərin və şahidlərin görüş yeri — rejissorlar, tamaşaçılar, tənqidçilər və yerli sakinlər bir araya gələrək sərhədləri və dilləri aşan ortaq bir hekayənin iştirakçılarına çevrilirlər.

Bağlantı ayini — birlikdə izləmə, müzakirə etmə və hiss etmə vasitəsilə, yad insanlar qısa müddətə də olsa bir icmaya çevrilirlər.

Müxtəlifliyin bayramı — hər film öz dilində danışır və hər nümayiş mədəniyyətlər, qəlblər və ruhlar arasında bir dialoqa çevrilir.

Dəyişimin qığılcımı — film festivalı ilham vermək, düşündürmək, sağaltmaq və içimizdə dərin bir şeyi oyatmaq gücünə malikdir.

Əslində film festivalı təkcə filmlərlə bağlı deyil — o, bu filmlərin yaratdığı enerji, oyatdığı hisslər və alışdırdığı qarşılaşmalar haqqındadır. O, görünməz tellərlə bizi birləşdirir — sənətkarla tamaşaçını, hekayə ilə reallığı, insanla insanı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.10.2025)