Həmsöhbətimiz– Cənubi Koreyanın tanınmış şairi və yazıçısı, "New Jeju Ilbo" qəzetinin redaktoru, Jeju Milli Universiteti Sosial Elmlər İnstitutunun xüsusi tədqiqatçısı, Koreya PEN Mərkəzinin Jeju Regional Komitəsinin sədr müavini, Jeju Koreya Birləşmə İnstitutunun və Koreya Etika Assosiasiyasının icraçı direktoru Yang Geum-Heedir.

Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi.

– Uşaqlıqda yazdığınız ilk şeiri xatırlayırsınızmı? O şeir sizdə indi hansı hissləri oyadır?

– Uşaqlıqda yazdığım ilk şeir quşlar və çiçəklər haqqında idi. Əlbəttə, o qədər də peşəkar deyildi, lakin yazdıqdan sonra içimdə yaranan məmnunluq hissini hələ də xatırlayıram. Kiçik yaşlarımdan yazmağa böyük marağım var idi. Dostlarıma tez-tez məktublar yazardım. Bir dəfə gündəlik yazmağın yazı qabiliyyətini artırdığı deyildi və mən də o gündən etibarən hər gün gündəlik tutmağa başladım. Elə bu yolla, zamanla şair olmaq arzusu içimdə kök saldı. Nəhayət, o arzum gerçəkləşəndə hiss etdiyim sevinc və həyəcandan doğan duyğular bu günə qədər də qəlbimdə yaşayır.

İndi isə bir şair olaraq təbiətdə baş verən hadisələri, ətraf aləmi, insan təbiətindən doğan hiss və fəlsəfi düşüncələri misralarıma köçürərək yaşayıram. Hər günüm minnətdarlıq və heyranlıq duyğuları ilə doludur.

– Siz Cənubi Koreyanın Jeju adasında doğulmusunuz. Adanın təbiəti və mənəvi ab-havası yaradıcılığınıza necə təsir göstərib?

– Jeju adası dağlarla dənizin mükəmməl ahəng içində olduğu, qeyri-adi gözəlliyə sahib bir bölgədir. Elə koreyalılar üçün də Jejuya səyahət etmək böyük fəxrdir. Həm yerli, həm də xarici turistlər üçün bu ada sevimli bir istiqamətdir. Təbiətin lütfü olan bu ada insanı valeh edən gözəlliklərə malikdir.

Hər gün Hallasan dağının əzəməti və dörd fəsildə dəyişən dəniz mənzərəsi ilə əhatə olunaraq yaşamaq, həqiqətən, böyük xoşbəxtlikdir. Mən təbiətin qoynunda böyümüşəm. Dağlarına, dənizinə, bitki örtüyünə, küləyinə, folkloruna, əfsanələrinə və mədəniyyətinə mənsub olduğumu hiss edirəm. Ona görə də şeirlərimin böyük bir qismi Jejunun ruhu ilə yoğrulub – küləkləri, dağları, dənizi və fəsillərinin mənzərəsi misralarıma hopub. Yəni mənim yaradıcılığım təbiət hadisələrinin incə müşahidəsinə əsaslanır.

Nepallı şair Rupsingh Bhandari “Quşların yuvası” adlı şeirlər toplusuma yazdığı ön sözdə belə demişdi:

“Onun şeirləri təbiətin nadir mətnlərinə bənzəyir, dırmaşılmamış Himalay zirvəsi kimi müqəddəsdir. Himalaylar ölkəsindən olan biri kimi onun qəlbinin gözəlliyini və Jejuda doğulmuş təbii poeziyasını duya bilirəm. Onun şeirlərini oxuyan hər bir insan Jejunu ziyarət etmək arzusuna düşəcək.”

Həmçinin Rupsingh Bhandari belə yazmışdı:

“O, təbiətin yazılmamış qanunlarını, ifadəolunmaz sirrlərini və görünməyən ölçülərini kəşf edir. Dərin müşahidələri ilə bu sirli xüsusiyyətləri sadə və təvazökar bir melodiya ilə açır. İnsanlığı öz prioritetlərini yenidən gözdən keçirməyə və təbiət içindəki 'özünü' kəşf etməyə çağırır. Onun poeziyası oxucunu görünməyən bir təbiət səyahətinə dəvət edir. Biz təbiətin mərhəmətində yaşayırıq və onu bələdçimiz və mənəvi müəllimimiz kimi görməliyik. Təbiətin sirləri yalnız şeir dili ilə tam ifadə oluna bilməz. Onun qarşısında baş əyməli və onunla harmoniya içində yaşamalıyıq.”

– Hazırda Koreyada qadın şairlərin durumu necədir? Onlara kifayət qədər imkan və dəyər verilir?

– Koreyada qadın şairlər də kişi həmkarları kimi bərabər yaradıcı imkanlara malikdirlər. Onların ədəbi fəaliyyəti çox fəaldır. Hesab edirəm ki, həm imkan, həm də dəyər baxımından kifayət qədər diqqət görürlər.

– Sizin fikrinizcə, şair və yazıçılar dünyada sülhün bərqərar olmasında hansı rolu oynamalıdırlar?

– Şair və yazıçılar dünya sülhünün reallaşmasında fəal iştirak etməlidirlər. İnsanlıq tarixinin əsasən müharibələr və qarşıdurmalar üzərində qurulduğu hər kəsə məlumdur. Müharibəsiz keçən dövrlər çox qısa olub. Bu səbəbdən insanlıq hər zaman sülhə can atıb. Təəssüf ki, bu gün də dünyada müharibələr davam edir.

Müharibənin təsirləri yalnız həmin ölkələrlə məhdudlaşmır. Xammal, neft, taxıl qiymətlərinin artması, qlobal sabitliyin pozulması bütün dünyanı təsir altına alır. Belə bir şəraitdə heç bir ölkə bu təsirlərdən kənarda qala bilməz.

Cənubi koreyalılar bunu çox dərindən hiss edir. Biz həm müharibəni yaşamış, həm də hələ də bölünmüş bir ölkədə yaşayan xalqıq. Sülhə olan həsrətimiz bəlkə də dünyanın heç bir yerindəki qədər güclü deyil. Mən Jeju adasında yaşayıram. Koreya hökuməti tərəfindən rəsmi olaraq “Dünya Sülhü Adası” elan olunub. Burada dünya liderlərinin qatıldığı beynəlxalq sammitlər keçirilir, hər il "Jeju Forumu" təşkil olunur – sülh haqqında dialoqların davam etdiyi mühüm bir platformadır. Bu, olduqca dəyərli və mənalı bir təşəbbüsdür.

Redaksiya yazarı olaraq Jejunun aparıcı qəzetində uzun illərdir fikir yazıları yazıram. Həmişə sülhün dəyərinin tanınması və qorunmasının vacibliyini vurğulamışam. İnanıram ki, natamam sülh belə, hər cür müharibədən daha üstündür. Bu gün sahib olduğumuz sülh üçün dərin təşəkkür hissi duyuram. Bir şair olaraq isə, daha sülh dolu bir dünya naminə fəal şəkildə çalışmaq mənim borcumdur.

— Sizcə bir qadın yazıçı və ya şair cəmiyyətdə qadınların həyat gerçəkliklərini necə əks etdirə və müdafiə edə bilər?

— Cənubi Koreyada demokratiyanın inkişafı ilə gender bərabərliyi sahəsində mühüm nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Qadınların hüquqları artıq qanunla qorunur və təmin edilir, Koreyalı qadınlar isə öz həyatlarını formalaşdırmaqda və cəmiyyətin bütün sahələrində fəal iştirak etməkdə aparıcı rol oynayırlar. Statistika göstərir ki, qadınların universitetə qəbul faizi kişilərdən yüksəkdir. Bu, həm təhsilə verilən yüksək dəyəri, həm də qadınların cəmiyyətdə iştirak istəklərinin artdığını əks etdirir.

Biznes, siyasət, elm və ədəbiyyat kimi müxtəlif sahələrdə saysız-hesabsız qadınlar diqqətəlayiq uğurlar əldə edir və öz sahələrində liderlərə çevrilirlər. Koreyalı qadınlar təkcə hüquqlarını tələb etmir, həm də bu hüquqları tanıyan və qoruyan bir cəmiyyətin dəstəyi ilə irəliləyirlər. Bununla belə, hələ də cəmiyyətin bəzi sahələrində bərabərsizliyin mövcud olduğunu hiss edən qadınlar çoxdur. Ancaq bu çətinliklər də tədricən aradan qaldırılır, demokratiya daha da dərinləşdikcə və qadınlar öz haqlarını qorumaqda və genişləndirməkdə davam etdikcə.

Ümidverici cəhətlərdən biri də odur ki, Koreyada qadın şairlər və yazıçılar ədəbiyyat vasitəsilə qadın həyatının gerçəkliklərini fəal şəkildə əks etdirirlər. Onlar cəmiyyətdə və ailə daxilində cəsarətlə səslərini ucaldır, yaradıcılıqla dəyişikliklərə çağırırlar. Güclü bir nümunə – Han Kanq adlı müəllifdir. O, Nobel Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülmüş və “Vegetarian” adlı romanı ilə qadınların daxili mübarizələrini və azadlıq axtarışlarını dünyaya çatdırmışdır. Onun əsəri müasir Koreya cəmiyyətində qadınların yaşadığı varoluşsal və sosial çətinlikləri dərin şəkildə göstərir.

Bu mənada, bu gün Koreya qadınları ədəbiyyat vasitəsilə yalnız qadınların yaşantılarını əks etdirmir, eyni zamanda ədalət və bərabərlik uğrunda qüdrətli söz daşıyıcılarına çevrilirlər. Onlar yazı vasitəsilə daha inklüziv və şüurlu bir cəmiyyətin formalaşmasına töhfə verirlər – dinləyən, cavab verən və daim dəyişən bir cəmiyyətin.

— Jeju PEN təşkilatının rəhbəri olaraq bu gün gənc yazıçılar üçün hansı imkanları yaradırsınız?

-Jeju PEN təşkilatına rəhbər seçildikdən sonra, təcrübəli yazıçılarla görüşlər təşkil edərək onların zəngin ədəbi təcrübələrini bölüşmək imkanı yaratdım. Bu söhbətlər gənc nəslə dəyərli ilham və düşüncə qaynağı oldu. Paralel olaraq, gənc yazıçıların əsərlərini nəşr etdirmələri və təqdim etmələri üçün daha çox imkanlar yaratmağa çalışıram. Yeni ədəbi səslərin yetişməsi və dəstəklənməsi mənim üçün xüsusi önəm daşıyır.

— Sizcə bu günün müasir yazıçıları nə kimi əsərlərə yönəlməlidir?

— Əslində dünya vahid bir bütövdür. Demokratiyanın inkişaf etdiyi ölkələrdə insan haqları, bərabərlik, həyatın dəyəri, mülkiyyət hüquqları və xoşbəxtlik axtarışı kimi əsas hüquqlar institutlar tərəfindən təmin olunur. Ancaq bu cəmiyyətlərdə belə sosial bərabərsizliklər hələ də bir çox formada qalmaqdadır. Demokratiyanın yetərincə oturuşmadığı ölkələrdə isə bu bərabərsizliklər daha da ağır şəkildə müşahidə olunur.

Yazıçılar bu ağrılara göz yummamalıdır. Onlar söz vasitəsilə şahidlik etməlidirlər. Xüsusilə də, cəmiyyətdə ən həssas təbəqələrdən biri olan qadınların yaşadığı ağrılar son dərəcə dərin və kəskindir. Qadınların hüquqları eyni dərəcədə qorunmalı və hörmət edilməlidir.

Dünyanı vahid bir ailə kimi düşündüyümüz zaman, biz də bu ümumi evin üzvləriyik. Harada doğulmasından asılı olmayaraq hər bir insanın sülh, insan ləyaqəti, bərabərlik, qarşılıqlı hörmət və şəfqət kimi ümumbəşəri dəyərləri yaşaması üçün çalışmalıyıq. Mən inanıram ki, bu dövrün əsas çağırışı insan həmrəyliyinin işığını yandırmaq və onu dünyanın hər küncünə yaymaqdır.

— Qadınların yaradıcılıq gücü baxımından sizə ən çox ilham verən koreyalı və ya xarici yazıçı kim olub?

-Məni ən çox ilhamlandıran yazıçı – Pearl S. Buck olmuşdur. O, 1938-ci ildə Nobel Ədəbiyyat Mükafatına layiq görülən ilk amerikalı qadın yazıçıdır. Missioner ailəsi ilə birlikdə uzun illər Çində yaşamış və bu zəngin həyat təcrübəsindən bəhrələnərək 1931-ci ildə məşhur  (The Good Earth) romanını yazmışdır. Onun Koreya ilə də dərin əlaqələri olub. Pearl Buck dəfələrlə Koreyaya səfər edərək material toplamış və hadisələri Koreyada keçən (The Living Reed) romanını yazmışdır.

O, yalnız böyük bir ədib deyildi, həm də sosial və insan hüquqları sahəsində fəal idi. Pearl Buck Asiya mənşəli amerikalıların və afroamerikalıların yaşadığı ayrı-seçkiliklərə qarşı mübarizə aparır, eyni zamanda ABŞ-da qadın hüquqlarını müdafiə edirdi. O, Koreya da daxil olmaqla dünyanın müxtəlif yerlərində müharibə və yoxsulluq səbəbilə yetim qalmış uşaqlar üçün “Pearl S. Buck Fondu”nu yaratmış və idarə etmişdir. Onun humanist və fəal həyatı mənim üçün dərin hörmət və sonsuz ilham qaynağıdır.

— Sizcə bu gün Koreya ədəbiyyatının səsi qlobal ədəbi mənzərədə necə əks-səda verir?

-Bu il Han Kanqın Nobel Ədəbiyyat Mükafatı ilə təltif olunması Koreya ədəbiyyatına olan marağı yalnız ölkə daxilində deyil, bütün dünyada partlayış effekti ilə artırdı. Desək ki, Koreya ədəbiyyatının beynəlmiləlləşməsi yolunda parlaq bir məşəl yandırıldı – səhv olmaz.

Bununla yanaşı, internetin inkişafı da Koreya ədəbiyyatının dünya ilə fəal mübadiləsini xeyli asanlaşdırdı. Şairlərin dünyaya çatdırmaq istədiyi o uca söz dili – artıq təkcə Koreya ilə məhdudlaşmır. Keyfiyyətli və fədakar tərcümələr sayəsində bu poeziya qlobal oxucularla real zamanda ünsiyyət qurur, beynəlxalq səviyyədə tanınmış şairlərlə bir sırada yer alır.

Bu dinamik axarda Koreya ədəbiyyatının beynəlxalq mübadilələri daha da dərinləşməkdədir. Koreya ədəbiyyatının mədəniyyət gücü kimi yüksəlməsi və dünya oxucuları tərəfindən sevilməsi üçün yerli oxucuların ehtirası və dəstəyi də vacibdir. Bu artan qlobal marağın Koreya ədəbiyyatının daha da beynəlmiləlləşməsinə müsbət təsir göstərəcəyi şübhəsizdir.

— Dünyanın bir çox mədəniyyətlərini görmüş bir yazıçı olaraq, ədəbiyyatda milli kimlik və ümumbəşəri dəyərləri necə uzlaşdırırsınız?

-Dünyanın müxtəlif yerlərindən insanlarla görüşmək və onların mədəniyyətlərini birbaşa yaşamaq mənim üçün misilsiz bir təcrübə oldu. Xoşbəxtəm ki, bu səfərlərim arasında Özbəkistana da baş çəkmək nəsib oldu. Səfərlərim vasitəsilə dünya xalqlarını və onların mədəniyyətlərini daha dərindən anladığıma inanıram.

Dəfələrlə şahidi olmuşam ki, dil və adət-ənənələr fərqli olsa da, mehribanlıq və mərhəmət insanları birləşdirən güclü bir körpü yaradır. Bu təcrübələr mənə öyrətdi ki, ədəbiyyat hər zaman milli kimliyi vurğulamaq məcburiyyətində deyil. Bəşəri sevgini və insanlıq işığını yandıran əsərlər nəsildən-nəslə ötürülmüşdür – və bu belə də davam edəcək.

Qlobal bir cəmiyyətin üzvü kimi, mədəniyyətlərarası empatiya və anlaşmanı təşviq edən, ümumbəşəri dəyərlərə əsaslanan, harmoniya və birliyi hədəfləyən şeirlər yazmağa sadiqəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakıdan çıxanda hava bir az boğucu idi. İsti deyildi, amma şəhərin nəfəsi daraldırdı adamı. Bilirsən, bəzi yerlər var ki, səssiz olsa da, adamı içindən qışqırdır. Şəhər də elədir. Səni danışmağa məcbur etmədən susduran bir səs küydür. Biz çıxanda heç kim danışmırdı. Söhbət edilməyə bilərdi, çünki deyiləcək hər şey musiqiyə saxlanılmışdı.

Yol, içimizdəki gərginliyi azaldacaq qədər uzun, amma düşünməyə imkan verəcək qədər qısaydı. Avtomobil irəlilədikcə bina siluetləri azaldı, asfaltın soyuqluğu yerini narahat çınqıllara verdi. Təkərlərin altındakı səs dəyişdi. Artıq şəhər deyildi bu. Səssizlik təkcə qulaqda deyil, sinədə də hiss olunmağa başlamışdı. Sanki nəfəsimiz dəyişdi. İçimizdə qoparılan sükutla birlikdə bir şeylər doğulurdu. Bəlkə də sadəcə azadlıq hissi idi. Ya da unudulmağa çalışan bir xatirənin sükutu. Yolun sonu FloraHostel idi. Amma bu, bir hostel deyildi. Bir duracaq nöqtəsi deyildi. Ora, gündəlik yalanlardan qaçan insanların gizlənmək üçün seçdiyi bir məsafəydi. Betonun qırağında qalan, amma meşənin ortasında doğulan bir yer. Ağaclar, səhnə, sönük işıqlar, narahat stullar, bəzilərinin qalmaq üçün gətirdiyi çadırlar... Hər şey sanki planlanmamış kimi planlı idi. Səliqəsizlik yox idi, amma səliqə də təklif olunmurdu. Sən gəldiyin kimi qəbul olunurdun. Burada ad, status, gündəlik danışıq forması yox idi. Təkcə səssizlik və musiqidən əvvəlki gözləmə.

 Adamlar sakit idi. Kimsə texnikanı yoxlayırdı, başqası səhnəyə naqil çəkirdi, bir qız kottecin önündə çay içirdi. Kiməsə bir salam vermək istəyirdim, amma ehtiyac yox idi. Hamı burada nə üçün olduğunu bilirdi və heç kim buna görə izahat tələb etmirdi. Sanki hər birimiz eyni düşüncənin içindən keçmişdik: "Bir gecəlik olsa da, özümüz ola biləcəyimiz bir yer varmı?" FloraHostel, o sualın cavabı idi. Axşam yaxınlaşdıqca sərinlik enməyə başladı. Gün batımı sarı yox, boz idi. Yəni nostalji yox, sükut gətirirdi. Hava qaraldıqca, içimizdəki yüngüllük artırdı. Hər şey musiqi başlayana qədər bir növ meditasiya idi. Çünki bu festival başlamazdan əvvəl insanı özündən çıxarmırdı, əksinə, içimizə çəkirdi.

 "Wild Out" adı sizə sərbəstliyi xatırladırsa, düz düşünürsünüz. Onlar hər şeyin çərçivəyə salındığı bir ölkədə, çərçivəni pozmaq üçün yola çıxmış adamlardır. Adlarını bəziləri "yaşıllıq sevənlər", bəziləri isə sadəcə “təbiət romantikləri” kimi anlayır. Amma əslində onlar mütərəqqi bir itaətsizlik nümunəsidir. Onlar özlərinə aid sahə istəyirlər. Səs salmaq üçün yox, səsin içindəki həqiqəti eşitmək üçün. Festival təşkil etmək, çoxlarının düşündüyü kimi "gəlin yığışaq, musiqi çalınsın" deyil. Xüsusilə Azərbaycanda, bir şey etmək istəyirsənsə, yüz maneəylə qarşılaşırsan. İcazələr, məkan məsələsi, sponsor problemi, hətta “orada nə olacaq axı?” kimi sırf düşüncəsizlikdən doğan suallar. Amma Wild Out və FloraHostel komandası bunların heç birini bəhanə etmədi. Çünki məqsəd ticarət deyildi, məqsəd “vəziyyət yaratmaq” deyildi. Onlar hal yaratmaq istəyirdilər. Hiss etdirən, səssizcə yerini tapan bir hal. FloraHostel-in özü isə başlı başına bir fərqli ruhdur. Əvvəlcə elə bilirsən, sadə bir hosteldir. Bir neçə otaq, odun sobası, səhnə üçün düzəldilmiş yer. Amma sonra görürsən ki, bu yer təkcə fiziki bir məkan deyil. Bu, həm də sakitcə yaşamağa icazə verən bir anlayışdır. Burada heç nə çox deyil, amma heç nə də əskik deyil. Amma, səhnənin dalısında qəlyan çəkən bir musiqiçinin susqunluğu qədər səmimidir.

 Festivalın özü də elə bu sadəliklə hazırlanmışdı. Sponsor banerinin əvəzinə çadırlar vardı. VIP zonaların yerinə otluqlar, söykənmək üçün ağac gövdələri, və səhnəyə yaxın olmaq istəyənlər üçün heç bir baryer yox idi. Arxa planda işləyən insanlar da musiqi qədər səmimi və sakit idilər. Gərginlik yox idi. Təlaş yox idi. Vəzifə yox idi. Sanki bütün bu komanda bir-birinin nəfəsini duyan insanlardan ibarət idi. Və ən önəmlisi, heç kim özünü festivalın “yaradıcısı” kimi tanıtmırdı. Heç kim səhnəyə çıxıb özünü tərifləmirdi. Burada nə baş verirsə, hamı eyni məsafədə idi. Səhnəyə çıxan da, odun gətirən də, işığı yandıran da, gitara tənzimləyən də eyni dəyəri daşıyırdı. Bu festival birgəlik idi. Amma səssiz bir birgəlik. Sanki hamı bir cümlənin fərqli sözləri idi, amma cümlə deyilməmişdi hələ. Cümlə səhnə açılanda qurulacaqdı.

  Səhnə, axşam saat altıya yaxın nəfəs almağa başladı. Hər kəs yavaş-yavaş yerlərinə çəkilirdi. Kimi ayaqüstə, kimi ağacın dibində oturmuşdu. Çadırların arasından sızan sonuncu gün işığı hələ dağılmamışdı, amma yavaş-yavaş səssizlik musiqiyə yer açırdı. Və o an, Joseph Abbas səhnəyə çıxdı. Həmin dəqiqədən sonra axşam artıq sadəcə vaxt deyildi. Axşam bir hala çevrildi.. Onun ilk notları hələ yerə oturmamışdı ki, insanlar artıq nəfəsini dəyişdi. Səhnəyə ilk çıxan olmağın gərginliyi yox idi üzündə. Əksinə, bir yerə çatmaq yox, bir yerdən gəlmək hissi vardı səsində. O səs bura uyğun idi – meşəyə, çadıra, tənha düşüncələrə. Abbasın musiqisi bir “təqdimat” yox, bir xatırlatma idi.

 "Kimlər çatar fəryada, itib getsən dəryada.

Hərkəs çox təmizdir, əllərindən tutmağa..." 

 Hələ də eşidə bilirik. Bu musiqi qulağa deyil, birbaşa içə çırpılırdı. Sanki illərdir dinlənməyən bir duyğunu dilə gətirirdi.

 Və sonra Cinin məşhur musiqisi səhnəyə çıxdı. O oxumurdu – o bizə özünü izah edirdi. Gecə yeni başlayırdı, amma “Buludlar” səslənəndə zaman bir anlığa dayandı. Bu mahnı nə təntənəli idi, nə də nostaljik.. O, tənha bir gündə, pəncərədən baxan bir adamın iç sükutu idi. Mən “Buludlar”ı eşidəndə sanki mənzərə dəyişdi. Artıq meşədə deyildik. Artıq bir uşaq günlərin birində başını göyə qaldırıb buludların necə doğulduğunu soruşurdu. Cavab verən yox idi. Amma bu musiqi sanki həmin cavabı ifa edirdi.

 Mən o an fərq etdim ki, bu festival yalnız canlı musiqi deyil. Bu, canlı duyğu idi. Burada ifaçı ilə dinləyici arasında sədd yox idi. Kimsə qışqırmırdı, kimsə telefonla çəkib paylaşmırdı. Musiqi öz yerini tapmışdı, sinə boşluğunda. Bəziləri gözlərini yumdu, bəziləri başını aşağı saldı. Kimsə mahnının nə zaman bitdiyini belə anlamadı.

 Ardınca səhnəyə başqa bir musiqiçi çıxdı. Amma o gecə söylədiyi bir mahnı heç kimin yadından çıxmadı: “Şeytan bunun neresinde”. Bu mahnı ifa edilərkən, tamaşaçılar arasında qəribə bir sükut vardı. Sanki hər kəs öz içində bir vicdan yoxlamasına çıxmışdı. İçdiyimiz içkinin içində şeytan axtarırdıq deyəsən.. Gitara səsi bəzən şübhə kimi titrəyirdi, bəzən qətiyyət kimi yüksəlirdi. O mahnı sadəcə sosial ironiya deyildi. O, dinləyicinin ruhuna tutulmuş güzgü idi. Və bu güzgüdə hər kəs öz kölgəsini gördü.

 Mən musiqiyə qulaq asarkən ritm və not aramıram. Mən onun mənim içimdə nəyi oyatdığına baxıram. Bu festivalda isə hər ifaçı bir qapı açırdı. Ya keçmişinə, ya qorxuna, ya da unudulmuş xatirələrə. Gitara səsi ilə bir yerdə, bəzən içimdəki qırıntılar çırpınırdı. Bəzən isə bir notda tamlıq hiss olunurdu. O not bəzən susqunluq idi. Səhnəyə çıxanlar musiqini göstərmək üçün yox, yaşatmaq üçün gəlmişdi. Bəzən səhnəyə çatan not, tamaşaçının gözlərində titrəyən bir damla işığa çevrilirdi. Bəzən isə elə mən sevdiyin kimi, səssizcə, bir nəfəs kimi keçib gedirdi.

 Səhnə artıq tanışlaşmışdı bizimlə. İlk notlar, ilk səslər, ilk sükutlar arxada qalmışdı. Gecə bir az soyumuşdu, amma səhnə istiləşirdi. İşıqlar sarıdan maviyə və qırmızıya keçdikcə, sanki musiqinin də tonu dəyişdi. Artıq içə çəkən deyil, irəli itələyən, yerindən qaldıran, səni düşüncədən çıxarıb hərəkətə çağıran ritmlər səhnəyə gəlirdi. Ayna Band səhnəyə çıxanda heç bir səs küyə ehtiyac duymadılar. Elə sakitcə yer tutdular, sanki biz onları gözləyirdik, onlar isə artıq bildikləri bir hekayəni danışmağa gəlmişdilər. Onların musiqisində qəribə bir tanışlıq vardı. Sanki illər əvvəl eşitdiyin, amma unudulmuş bir melodiyanın qohumu kimiydi bu səslər. Hər ifa, hər akkord, adamın içindəki toz basmış bir xatirəyə toxunurdu.

Ayna Band retro deyildi. Onlar keçmişin duygusunu bu günə gətirirdilər. Onların musiqisi sanki kaset dövrünün səssizliyindən gəlirdi. Elə bil plastinka cızıltısı altında gitara çalınırdı. Amma bu nostalji səni boğmurdu, əksinə içində bir rahatlıq oyadırdı. “Mən bu səsi haradansa tanıyıram,” deyirdin öz-özünə, “amma bəlkə heç eşitməmişəm.” Bu da sənə tanışdır. Bəzi hisslər yalnız musiqidə doğulur, reallıqda heç vaxt yaşamamış olsaq belə. Gitara, bəzən dalğavari idi. Sanki səhnənin arxasındakı meşə özü nəfəs alırdı. Davullar yumşaq başlayıb qəfil sərtləşirdi, sanki hər döyüntü ilə nəyisə xatırladırdılar bizə. Və səs, vokal tam da adı kimi idi boz, arada qalan, bəzən ümidli, bəzən yorğun. Sanki bir barda illərdir oxuyan bir musiqiçinin “bu dəfə sonuncudur” deyə oxuduğu sonuncu mahnı idi. Amma heç vaxt sonuncu olmurdu. 

 Tamaşaçılar arasında qəribə bir hal vardı. Bəziləri gözlərini yumub salınmış stulda yırğalanırdı, bəziləri dostunun çiyninə başını qoymuşdu. Heç kim danışmırdı. Heç kim videoya çəkmirdi. Musiqi onu dinləyənlə bir müqavilə imzalamışdı. Bu gecə sadəcə hiss edənlər sağ qalacaq. Digərləri sadəcə baxacaq, amma duymayacaq. Mən bu zaman düşündüm. Bu festival, səsin sərhədsizliyinə yazılmış bir gündəlik kimidir. Ayna Band isə o gündəliyin orta səhifəsindəki bir abzasdır. Nə əvvəlini silmək olar, nə də sonrasını. Onlar səhnəni sadəcə canlandırmadı, həm də zamanın axışını dəyişdi. Onların mahnılarından sonra hava dəyişdi. Elə bil göydəki ulduzlar bir az daha yaxınlaşdı. Və əslində bu, nostalji deyildi. Bu, yaddaşın bərpası idi. Biz unutmamışdıq. Sadəcə uzun müddətdir heç kim bizə bu səsi xatırlatmamışdı.

 Artıq gecə tam oturmuşdu. Göy üzündə ulduzlar da daha cəsarətli parlayırdı. Səhnənin işıqları daha yavaş döyünürdü. İnsanların səsi azalmış, addımlar səssizləşmişdi. Elə bil hamı bilmədən bir şeyi gözləyirdi, daha kəskin olmayan, daha incə bir toxunuşu.

Onlar səhnəyə çıxanda sanki havadakı oksigen dəyişdi. Hər şey bir anlıq qaranlığa büründü – amma bu qaranlıq qorxu yox, oyanış gətirən bir qaranlıq idi. Davulun ilk zərbəsi səhnəyə yox, ürəyimizə dəydi. Gitara səsləri sanki dişləyirdi havanı. Hər not, hər səs, sanki susduğumuz illərin qışqırığı idi.

  Musiqi çirkli idi, amma təmizləyirdi. Kobud idi, amma içimizdəki ən həssas yerlərə toxunurdu. O an sən özün deyildin. Sən içində gizlədiyin o başqa “sən” idin. Başını yelləyən, gözlərini yumub öz iç səsinə batan bir yadlıq idin. Səhnədə təkcə musiqi yox, sərtlik, reaksiya, başqaldırma vardı. Heç bir söz izah edə bilməzdi o ritmin nədən ibarət olduğunu. Çünki bu, sözlə yox, vuruşla danışırdı. Sanki dünya hərəkət etməyi unutmuşdu və indi bu səslə yenidən dönürdü. Hər zərbə, içimizdəki pas tutmuş bir mexanizmi oyadırdı.

  Grey Band dinləyicinin qulağına yox, damarına toxunurdu. Qanla axırdı o musiqi, təmiz qanla, çirkli qanla, döyüşkən, inadkar, bir az da sərsəri qanla. Onlar səhnədə özünü yandıran bir ritualla çıxış edirdilər. Bir növ musiqi ilə özlərini oda verirdilər ki, içimizdəki yanmayan yerlər alışsın.

 Hər birimiz o an kim olduğumuzu unutmuşduq. Hər kəs yalnız bir şey hiss edirdi.. Ritmin sərtliyini. Və o sərtlik, bəlkə də, bu festivalın ən həqiqi səsi idi.

 Hasan Rza səhnəyə çıxdı. Amma bu “çıxmaq” yox, “çökmək” idi. Sanki bir sükut səhnəyə endi, ətrafa yayıldı. O, danışmadan danışan adamlardan idi. Mikrofona yaxınlaşanda, ilk səs çıxmamışdan əvvəl belə, meşədə bir axın oldu. O an hamı fərq etdi ki, bu ifa olmayacaq. Bu, hal olacaq. Səni özündən almayacaq, əksinə sənə özünü qaytaracaq. Onun oxuduqları söz deyildi, nəfəs idi. Gitara səsi bu dəfə texnika deyil, toxunuş idi. Barmaqları telə dəyəndə, mənə elə gəldi ki, sanki birinin düşüncəsini eşidirəm. Sözlər çətin idi, amma yüklü deyildi. Onun musiqisində heç bir şey artıq deyildi. Hətta səssizlik belə yerli-yerində idi. Hasan Rza oxuyanda, kimsə əl çalmırdı. Çünki bu musiqi, reaksiya doğurmaq üçün yox, sakitliyi paylaşmaq üçündü. Elə bil ibadət zamanıydı. Hər kəs öz içində bir səssiz dua deyirdi, amma heç kim bilmir nə üçün. Onun oxuduğu mahnıların adını xatırlamıram. Qmma hissini unuda bilmərəm. Çünki onun səsi, mahnıların içindən deyil, öz içindən gəlirdi. Bilirəm.. Yəni insanın səsi təmiz olanda, səsi ilə özü arasında fərq qalmır. O, sadəcə özünü dinləyicilərə göstərmirdi. Özünü paylaşırdı. Və sən hiss edirdin ki, bu insanın heç bir iddiası yoxdur. Heç kimin bəyənməsi vecinə deyil. O, sadəcə burda olmaq istəyirdi. Bizimlə, özüylə, və bəlkə də Allahla.  O ifa zamanı, arxadan bir nəfər yerindən qalxıb oturub yerə. Bu səhnədə, bu axşam, insanlar özlərini musiqidən qorumağa çalışmırdılar. Əksinə, onların içinə düşən səsdən çıxmaq istəmirdilər. Bu da fərqlilik idi. Burda musiqi adamı təqib etmirdi, burda musiqi sənin əyninə uyğun gəlirdi. Və Hasan Rza səhnədən enəndə, heç kim əl çalmadı. Heç kim qışqırmadı. Çünki biz hələ də ordaydıq. Hələ də onun səssizliyinin içində idik. Bu səssizlik ən uzun alqış idi. O an anladım ki, əsl musiqi səni silkələmir. Əsl musiqi səni içində saxlayır. 

 Saatlar irəliləyirdi. Ay yavaş-yavaş yerini dəyişsə də, biz hələ də dəyişmirdik. Yatmaq haqda düşünən yox idi. Yuxusuzluq bir yük deyil, azadlıq kimi gəldi. Və sanki o gecə, saat 6-dan sonra səhnədə yalnız musiqi yox, musiqiyə tabe olmuş bədənlər var idi. Ritm sürətləndi. Səslər sıxlaşdı, işıqlar artıq qırmızıya çalan bir sərxoşluqla gözləri ovuşdururdu. İnsanlar bir-birinə baxmadan, bir-birini hiss edərək rəqs etməyə başladı. Heç kim üçün heç kim yox idi. Bu təkadamlıq deyildi. Bu çoxadamlıq içində özünü azad tapmaq idi. Musiqi elə idi ki, sanki dinləyici deyil, bədən özü cavab verir. Hər not bir əzələni oyadırdı.

 Mən bu anı çox aydın xatırlayıram – bir nöqtədə Gitaranın və davulları səsi yenidən səsləndi. Amma bu dəfə o üsyankar rifflər deyildi. Bu dəfə daha sərt idi, daha ritmik. Elə bil gecənin başlanğıcında bizə “musiqini hiss et” deyən adamlar, indi “özünü itir” deyirdi. Və biz razı idik. Heç kim özünü axtarmırdı artıq. İtmək üçün bura gəlmişdik. Bircə anlıq, tanımadığın biri ilə eyni ritmdə yellənmək nədir? Bunu başa düşürsən? O adamın adını bilmirəm, amma mən onunla eyni ritmdə nəfəs alırdım. Və bu, sevgi deyildi. Bu, azadlıq idi. Bədənlər toxunmurdu, amma səslər toxunurdu. Gitara səsi elə bil ayaq altından keçirdi, davullar isə ürəyin ritmini zorla dəyişirdi. Saat 12-dən sonra isə artıq musiqi müstəqil varlıq idi. Artıq ifaçılar səhnədə yox idi. Musiqi özünü ifa edirdi. Elə bil notlar meşədən gəlirdi. Səhnə ilə təbiət arasında sərhəd silinmişdi. Kimin çadırdan gəldiyi, kimin çöldə yatdığı, kimin içdiyi, kimin içmədiyi bunların heç biri önəmli deyildi. Hər kəsin içində eyni yanğı var idi. Musiqiyə təslim olma yanğısı.

 Mən musiqidən danışırəm dostum, səslə danışan adamlar üçün belə gecələr azdır. Çünki burada musiqi sadəcə eşitmir, yeriyirdi, rəqs edirdi, titrəyirdi. Və biz o an bunu sadəcə dinləmədik. Biz öz bədənimizi bir nota çevirdik. Və kim bilir, bəlkə də musiqinin özü də bizdən bir parça apardı. 

 Gecə 3 kimi səhnə bağlandı. Amma səs hələ də ətrafda idi. İnsanlar yavaş-yavaş çadırlara, kotteclərə çəkildilər. Amma bu təkcə fiziki çəkilmə deyildi. Bu, bir haldan başqa hala keçid idi. Musiqi səssizliyə buraxdı səhnəni. Amma içimizdə hələ də bir melodiya çalınırdı. Gitara artıq çalmırdı, amma nəfəsimiz onun ritmiylə gedirdi. O səssizlik ki, musiqinin səsi ilə dolu, amma özü heç bir səs çıxarmayan, təbiətin nəbzini dinlədən səssizlik.

 Səhər, günortaya doğru yaxınlaşanda, meşənin içində bir qrup insan yavaş-yavaş toplaşırdı. Bu, səs-küydən, ritmlərdən, işıqlardan uzaq bir başqa dünyaydı. Yoqa zamanı idi. Musiqinin enerjisindən sonra bədən və ruhun sakitləşməsi, nəfəsin ritmə uyğunlaşması. Günəş yavaş-yavaş ağacların arasından süzülür, yarpaqların arasında işıq və kölgə oyunları başlayırdı. İnsanlar dövrə qurub, sakit nəfəs alır, bədənlərini açır, hərəkət edirdilər. Sanki musiqinin dalğaları indi sükutda görünürdü. O anda hər kəs bir-birinə toxunmadan, sadəcə öz içində bir ahəng tapmışdı. Bu yoqa yalnız fiziki məşq deyildi. O, gecənin sərxoşluğundan sonra ruhun durulması, daxili sakitlik və musiqinin gətirdiyi harmoniyanın bədəni fəth etməsi idi. Hər nəfəsdə həm keçmişin ritmi, həm də gələcəyin sükutu vardı. Sanki o səhər, musiqinin özündən də dərindən danışan bir dil quruldu.

Günorta üçdə isə biz artıq yola düşürdük. Bakıya dönmək vaxtı idi. Amma hər kəs bilirdi ki, bu qayıdış sadəcə fiziki bir hərəkət deyil. Gecənin və səhərin birləşdiyi o anın, səhnədə olan hər nəfəsin, hər ritmin ruhunda dərin izi var idi. O iz ömürlük bir sükutda, yaddaşda və bəlkə də ruhda yaşayacaq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan istərsə rəhbər vəzifədə çalışsın, istərsə də sadə peşə sahibi olsun- əgər xarizmatik deyilsə heç zaman şəxsiyyət ola bilməyəcək. Bu dəfə sizə tanıyanları tərəfindən şəxsiyyət kimi qəbul olunan, gözəl bir insan haqqında söhbət açmaq istəyirəm.

O, 20 oktyabr 1978-ci ildə Bakı şəhərində dünyaya gəlib. Orta təhsilini Bakı şəhər 1 saylı orta məktəbdə başa vurub. Sonra Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində maliyyə ixtisasına yiyələnib. 2004-cü ildən klub oyunlarının iştirakçısıdır. 2004-cü ildə “Nə? Harada? Nə zaman?” oyununun idman variantı üzrə dünya çempionu olub. Beynəlxalq “Nə? Harada? Nə zaman?” klubları assosasiyası təfərinfən 2010-cu ildə ilin adamı seçilib. 2010-cu ilin yekunlarına əsasən "Büllur bayquş", "Brilyant bayquş", "Klubun ən yaxşı kapitanı"mükafatlarına layiq görülüb. Hazırda İctimai Televiziyaya rəhbərlik edir. Xidmətlərinə görə “Tərəqqi” medalı ilə təltif olunub. Bəli, söhbət Balakişi Qasımovdan gedir...

Deyir ki:- “Əvvəllər hər həftə futbol oynayırdım, bəzən vaxt tapanda daha tez-tez də oynamaq imkanım olurdu. Amma sonra zədələr başladı: əvvəlcə ayağım sındı, daha sonra dizimin lateral və medial bağları qopdu. İndi ancaq yuxularımda və “PlayStation”da futbol oynayıram. Niyə futbolçu olmadım? O vaxtlar çox çətin idi: Sovet İttifaqı yenicə dağılmışdı, müharibə gedirdi, hər bir sahədə, o cümlədən futbolda da qeyri-sabit vəziyyət hökm sürürdü. Son ana qədər davam etdim, amma sonra başa düşdüm ki, məşqlər təhsilimə mənfi təsir göstərir. Seçim etmək məcburiyyətində qaldım. Düşünmürəm ki, bəlkə də məndən böyük futbolçu çıxardı. Amma və lakin... Heç vaxt seçimimdən peşman olmamışam. Allaha şükür ki, hər şey yaxşı alındı...”

Onun öz dünyası var. Bu dünyanı ədalət tərəzisi idarə edir. Elə ona görə də hər şeyin ədalətli olmasını istəyir. Və bu dünyada sülh və harmoniya axtarır. Ehtiyacı olan birisini görərsə, əlindən gələn köməyi əsirgəməyəcək. Bəli, o sülhsevər insandır, kiminsə ondan incməsinə imkan vermir...

Yazıçı, ssenarist, kulturoloq Hafiz Ataxanlı onu belə təqdim edir: “Balakişi Qasımovu "Nə? Harada? Nə zaman?" məşhur proqramdan, hər dəfə uğurlu çıxışları ilə yadda qalan Bakı komandasının kapitanı kimi tanıyırdım. Təbii ki, qiyabi.  2019-cu ildə Səməd Seyidovun elmi redaktoru olduğu, Zeydulla Ağayevin tərcümə etdiyi: Səmyuel A. Uymzun “Ermənistan- terrorçu “xristian” ölkənin gizlinləri” adlı kitab əlimə düşdü. Kitabda yetərincə maraqlı faktlar vardı.Dərhal əlavə faktları da topladım. Sənədli film üçün ssenari yazıb göndərdim. İki gündən sonra çağırdı. Adətim üzrə görüşə yarım saat tez gəlmişdim. Qəbul otağına bir neçə dəfə zəng vurub soruşdu,tıxacda qaldığından bir az gecikdiyini söylədi,qonağa çay, kofe təklif edin, dedi. O, bu zəngi etməyə də bilərdi. Amma daxili mədəniyyəti,sadəliyi, insanlara,yaradıcı şəxslərə ehtiramı,kübarlığı və ən əsası,təşəbbüsə operativ yanaşmasının göstəricisiydi. Müəyyən səbəblərdən həmin iş alınmadı. Amma 2020-ci ilin sonunda məhz Balakişi Qasımovun təşəbbüsü ilə məni Tural Sevdimalı çağlrdı. İstedadlı rejissor dostumuz Nəsimi Əliyevlə birgə 3 bölümlük "Cinayət və cəzasızlıq" sənədli- bədii filmini ərsəyə gətirdik. Çəkiliş məkanları, eləcə də bədii epizodlar çox idi, yaradıcı heyətə kifayət qədər çox adam cəlb olunmuşdu. Filmin istehsalat müddətində hər gün ya özü Nəsimiyə zəng vurur, ya da Tural vasitəsilə xəbər tuturdu. Bircə problemlə rastlaşmadıq Baş prodüser Əziz hər gün yanımızdaydı. Bax həmin vaxtlarda rəhbər diqaətinin və qayğısının, habelə məsuliyyətinin nə olduğunu bildik. Balakişi müəllimin sadəliyi, formalizmlərdən qaçmağı, əməkdaşlarla rəftar kodeksi onu səciyyələndirən cəhətlərdəndir. Balakişi Qasımovun intellekti, zərif yumor hissi, demokratikliyi, bədii- estetik zövqü heç şübhəsiz İTV nin proqram siyasətinə, bədii- vizual keyfiyyətinə də yansıyıb...”

Çox ünsiyyətcil və mehriban insandır. İstənilən mövzuda söhbət etməyi bacarır. O, həm də ahəngdar şəxsiyyəti ilə tanınır. Əla dinləyicidir, darıxmadan saatlarla danışa və dinləyə bilər. Xəsis deyil, bildiyi mövzular barədə ətrafdakılarla paylaşmağı bacarır. Gözəllikdən zövq alır. Səliqəsizliyə qarşı dözümsüzdür. Amma çox nəzakətlidir...

Filolojiya elmləri doktoru, media eksperti, professor Qulu Məhərrəmli onu belə xarakterizə edir: “Bir sıra baxımlı layihələrin ekrana daşıyıcısı kimi tanınmış Balakişi Qasımov intellektual, işgüzar və bacarıqlıdır. Adətən, prodakşn studiyalarında belə ciddi layihələri reallaşdıran insanlar televiziya istehsalını və komanda işini yaxşı mənimsəyir, adamları yaxşı tanıyır, geniş əlaqələri olur, özlərini diqqətli menecer, rəhbər və gözəl prodüser kimi ifadə edə bilirlər. Balakişi Qasımov bəlli sferada bu peşəkar keyfiyyətlərə yiyələnmiş şəxs kimi qəbul edilir. Azərbaycan cəmiyyətinin irəliləyə bilməsi üçün savadlı, ləyaqətli və peşəkar adamların çalışdığı, dürüst, maarifləndirici və plüralist televiziyaya həmişə ehtiyac olub və var. Ona uğurlar arzulayıram!

Olduqca optimist xarakterə malikdir. Hər şeyə müsbət tərəfindən baxmağa böyük əhəmiyyət verir. Həssas təbiəti ilə haqsızlığa reaksiya verməkdən çəkinmir.Hər zaman müsbət enerji yayan insandır. Onun üçün hər bir məsələdə mütləq ədalət başda olmalıdır.O, ədalətsizliyə dözə bilmir. Təbiətcə şən və enerjilidir. Əsl ağsaqqallara xas olan xüsusiyyətləri çoxdur...

...Bəli, onu ölkədə məşhurlaşdıran “Nə? Harada? Nə zaman?” verilişindəki suallara operativ, dolğun cavabları olub. Və bu gün də çalışdığı televiziya sahəsində meydana çıxan sualların cavablandırılmasında mahirdir...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2021-ci ilin bu vaxtları olardı - tanınmış ictimai xadim Vüqar Tofiqli Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin o vaxtkı sədri Qənirə Paşayeva ilə taleyüklü bir mövzuda görüş üçün müraciət etmişdi; tezliklə keçirilən görüşdə mən də iştirak edirdim və mövzu Sultanbud kurqanı öndə olmaqla, Ağdam Çörək Muzeyi və digər mədəni irs abidələrinin taleyi ilə bağlı idi. Qısa kəsim, görüşdən həmən sonra məktub yazıldı, Komitə sədrinin imzası ilə aidiyyatı qurumlara göndərildi...

 AMEA-nın müvafiq institutu adından gələn rəyi yaxşı xatırlayıram - akademik səviyyədə təsdiq olunmuşdu ki, sözügedən kurqan nəinki Qarabağda, nəinki Azərbaycanda, bütövlükdə Güney Qafqazda ən qədim kurqandır və qorunması elmi olduğu qədər də milli məzmun daşıyır. Çün, İslam dini abidələrinin yaşı bəlli tarixə dayanır; xristian dini abidələri isə əslsiz olsa belə, hələ də ermənilərin iddiasına məruz qalır; kurqanlara gəldikdə, onlar sözü (adı), özü bizim ulu dədələrə aid olub, hər hansı erməni-merməni iddiasına ayaq yeri tanımır. 

Şükürlər olsun, sonra Dövlət Baba məsələyə əl qoydu və Sultanbud kurqanı çevrəsində gərginlik aradan qaldırıldı. Bir neçə həftə öncə isə Millət vəkili Prof.Dr. Hikmət Babaoğlu Məclisdə kurqanlarla bağlı diqqətəlayiq çıxış elədi - çox sağ olsun.

Bizim bu yazıda kurqanlarımıza üz tutmağımızın heç də havadan olmadığını bildirməkçün belə bir bilgiləndirici giriş yetərli olar deyə düşünürəm.

Bəli, 

Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş əraziləri, özəlliklə də Ağdam eli, təkcə çağdaş tariximizin deyil, həm də qədim dönəmlərin izlərini daşıyan zəngin arxeoloji abidələrlə doludur. Bu abidələr arasında kurqanlar – qədim türksoylu sak və skif (toxar/tur) boy, qol və ya tirələrinin mədəniyyətini əks etdirən (necə deyərlər) yaral torpaq yığınları – özəl yer tutur.

Tarixin səssiz tanıqları deyə biləcəyimiz, Qarabağda yerləşən bir sıra kurqanları xatırlayaq: 

-Sultanbud (Soltanpud), Əfətli, Alıbəyli, Küllütəpə, Hindarx kurqanları və b.

Pazırıq kurqanları ilə Bərdə-Əfətli kurqanlarının ümumi cəhətləri etno-mədəni mənsubiyyətlə bağlı olub, sak-skif-türk kimliyi daşıyır.

Dünyanın ən qədim xalçası – Pazırıq xalçası Bərdədə toxunmuş və Altaya aparıldığı yaxud göndərildiyi ehtimal edilən xalçalardandır.

Pazırıq xalçası və Bərdə sənətkarlığı arasındakı bağlantılara diqqət edəlim.

-Rəng kodları və ornamentika: 

Pazırıq xalçasında istifadə olunan simvol və naxışlar Azərbaycan xalçaçılığında – özəlliklə Bərdə-Qarabağ məktəbində rast gəlinən motivlərlə üst-üstə düşür - qoçbuynuzu, göyərçin qanadı, səkkizguşəli ulduz və s.

-Texnika və ipək tərkibi: 

Pazırıq xalçasının düyün sıxlığı və toxunma texnikası Azərbaycan xalçaçılığının yüksək səviyyəli örnəkləri ilə eynidir.

-Tarixi ipucları: 

Bəzi rus, türk və Avropa araşdırmaçıları Pazırıq xalçasının Güney Qafqazdan – Bərdə və ya Təbriz-Şuşa xəttindən gətirildiyini ehtimal edir. Bu isə həm ticarət, həm də kültür daşıyıcılığı anlamında önəmli olaydır.

Belə demək qüsur sayılmazsa, soruşaq - bəs kurqanlararası mədəni axın haqqında nə deyə bilərik?

Kurqanlar – bir mədəniyyətin yalnız dəfn ayinlərini deyil, həm də yaşayış tərzini, sənətkarlığını və inanc sistemini özündə əks etdirən kompleks abidələrdir. Əgər Bərdədən Altaylara xalçanın aparılması baş veribsə, bu, iki mədəniyyət bölgəsi arasında etnosentrik və ticari bağların olduğu anlamına gəlir.

Bu bağlantılar həm də “Böyük Avrasiya mədəniyyət körpüsü” modelini dəstəkləyir – Altay, Türküstan, Qarabağ, Naxçıvan və Urmiya hövzəsi boyunca uzanan qədim türk mədəni arealının arxeoloji sübutudur.

Bəs yeni ipuçları olaraq, önəri olaraq hansı vurğular, toxunuşlar edə bilərik?

-Xalça liflərinin DNT analizləri ilə məkan təyini;

-Boya komponentlərinin kimyəvi müqayisəsi – eyni boya növləri (şəbb, çörəkotu, nar qabığı və s.) Pazırıq və Qarabağ xalçalarında varsa, mədəni körpü təsdiqlənə bilər;

-Arxeoloji topoqrafik xəritə: 

Qarabağdan Altaya doğru qədim yolların və kurqanların yerləşdiyi marşrutun xronoloji rekonstruksiyası.

Ağdam, ümumən Qarabağ ərazisindəki kurqanların Altay və Türküstan kurqanları ilə müqayisəli təhlili, Azərbaycanın qədim Avrasiya mədəniyyətində aparıcı rol oynamış bir mərkəz olduğunu sübut edən elmi əsaslar yaradır. Pazırıq xalçasının “Azərbaycanlı izləri” bu mənzərəni daha da zənginləşdirir.

Kurqanların tarixi və mədəni önəmi

Kurqanlar, qədim sak və skif boylarının dəfn gələnəklərini və mədəniyyətlərini əks etdirən önəmli arxeoloji abidələrdir. Bu kurqanlar, e.ö. I-V minilliklərin tunc və dəmir dönəmlərinə aiddir. Onların araşdırılması Azərbaycanın qədim tarixinin və etnogenezinin öyrənilməsi baxımından böyük önəm daşıyır. 

Örnəyi, Əfətli kəndindəki kurqanda aparılan qazıntılar zamanı qədim insanlara xas məişət küplərində taxıl qalıqları aşkar edilib (dünyada yeganə qədim buğda dənəsi, daşlaşmış formada Ağdamda, Boyəhmədli kəndində tapılıb) və bu tapıntılar əsasında Ağdamın qədim od dəyirmanında “Çörək Muzeyi” yaradılmışdı - insanlıqdan, mədəniyyətdən nəsibini almamış, çörəyi dizinin üstdə olanların işğal illərində dağıtdığı muzeyi deyirəm...  

Qorunma və araşdırma zərurəti

Təəssüf ki, bu kurqanlar - o cümlədən dövlət qeydiyyatında olan bəzi kurqanlar (erməni işğalı yaxud bolşevik işğalı sonucunda) zaman-zaman dağıntılara məruz qalmış, bəziləri isə tamamilə məhv edilmişdir. 

Hazırda qeydiyyatda olan kurqanların bəzisi artıq sıradan çıxmışdır…

Bu səbəbdən, kurqanların qorunması və araşdırılması üçün müəyyən tədbirlərin görülməsi vacibdir. -

1. Kurqanların elmi əsaslarla tədqiqi və sənədləşdirilməsi üçün arxeoloq və etnoqrafların qatılımı ilə genişmiqyaslı qazıntı işləri aparıla bilər;

 2. Mövcud kurqanların qorunması üçün müvafiq hüquqi və fiziki tədbirlər görülə, onların çevrəsində qoruq zonaları yaradıla bilər;

 3. Kurqanların tarixi önəmi barədə ictimaiyyətin bilgiləndirilməsi və bu abidələrin turizm marşrutlarına daxil edilməsi mümkündür.

Beləliklə,

Ağdam və çevrə ərazilərdə yerləşən kurqanlar, Azərbaycanın qədim tarixinin, mədəniyyətinin öyrənilməsi baxımından əvəzsiz qaynaqlardır. Bu abidələrin qorunması və araşdıtılması, milli kimliyimizin, tariximizin daha dərindən anlaşılmasına xidmət edəcəkdir. 

Kurqanların hər birinin dəqiq koordinatları və araşdırma sonucları ilə bağlı bilgilərin toplanması, ictimaiyyətə təqdim edilməsi, onların önəminin daha geniş auditoriyaya çatdırılmasına kömək edəcəkdir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir.  Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.

Bu gün tanış olacağınız şeir Marlo Tomasa aiddir. O, Amerika şairidir.

Marlo Tomas

(1937)

ABŞ

Sərbəst, azad olmalı

Hər oğlan istəyir ki,

Böyüyəndə ər olsun,

Hər qız da istəyir ki,

Xanım olsun, yar olsun.

Tut əlimdən, biz gedək

Gözəl uşaq elinə.

Tut əlimdən, biz gedək

Bizim təki şütüyən

O çayın sahilinə.

Gedək harda, harda ki,

Nur saçır, coşur dəniz.

Qaçır atlar ürküsüz,

Uşaqlar sərbəst gəzir.

Biz azadıq, bilirsən –

Mən mən olum, sən də sən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2024)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan SSR xalq artisti Cövdət Hacıyev 18 iyun 1917-ci ildə Nuxa (Şəki) şəhərində anadan olub. O, orta təhsilini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında, Moskva Konservatoriyasında oxuyub və müharibə illərində yarımçıq qalmış təhsilini sonralar davam etdirərək, 1947-ci ildə bəstəkar Dmitri Şostakoviçin sinfini bitirib. 

Cövdət Hacıyev 1947-ci ildən ömrünün sonuna qədər bəstəkarlıq fəaliyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında dərs də demiş, 1957–1969-cu illərdə isə bu ali musiqi təhsil ocağının rektoru vəzifəsində çalışmışdır.

Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin inkişafında böyük rol oynamış bəstəkar Azərbaycanda peşəkar musiqi kadrlarının hazırlamasında da misilsiz xidmətlər göstərmişdir. O, Azərbaycan bəstəkarlarının bir neçə nəslini yetişdirmiş gözəl pedaqoq olub.

Cövdət Hacıyevin Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafı və təbliğindəki xidmətləri yüksək qiymətləndirilib. O, iki dəfə SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülüb, bir çox orden və medallarla, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının ali mükafatı – "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.

Azərbaycanda musiqi simfoniyasının banilərindən biri olan C. Hacıyev yaratdığı simfoniyalarda, "Sülh uğrunda" simfonik poemasında öz dövrünün ən mühüm problemlərinə toxunaraq onları lirik-dramatik tərzdə əks etdirib. Qara Qarayevlə birgə bəstələdiyi "Vətən" operası, kamera-instrumental və fortopiano əsərləri də C. Hacıyev yaradıcılığında əhəmiyyətli yer tutur. 

O, hələ tələbəlik illərində ilk böyük əsəri olan bir hissəli "Simfoniya"nı, iki simfonik poemasını, "Azərbaycan süitası"nı simli kvartet və sair əsərlərini bəstələyib. 1945-ci ildə "Vətən" operasına görə "Stalin" mükafatına layiq görülüb.

 "Zirvələrə" adlanan altıncı və "Şəhidlər" adlı yeddinci simfoniyaları sənətkarın vətəndaşlıq mövqeyinin parlaq ifadəsidir. "Şəhidlər" simfoniyası Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərin xatirəsinə həsr olunub. 

Təltif və mükafatları

1. "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı 

3. "Stalin" mükafatı (2-ci dərəcə) ("Vətən" operasına görə)

4. "Stalin" mükafatı (3-cü dərəcə) ("Sülh uğrunda" simfonik poemasına görə)

5. "Lenin" ordeni

6. "Oktyabr inqilabı" ordeni

7. "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni 

8. "Şərəf nişanı" ordeni

9. "Şöhrət" ordeni 

O, 2002-ci ilin yanvarın 18-də ömrünün 85-ci ilində vəfat edib. Ruhu şad olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

“Gəlimli-gedimli dünya, bir ucu ölümlü dünya” anlamıyla kamilliyə çatan “Kitabi-Dədə Qorqud” türkün ensiklopediyasıdır. O, məişətimz, yurdumuz, inam və tapınaqlarımız,  mərasimlərimiz, əxlaqımız, dilimiz, düşüncə tərzimiz, döyüş bacarığımız və s. barədə aydın təsəvvür yaradan, hüquq və azadlığımıza, dövlətçiliyimizə, mənəvi bütövlüyümüzə doğru əsas məqamları əks etdirən monolit abidədir.

Hünərinə, el-oba qarşısında xidmətlərinə görə insanı qiymətləndirir “Kitabi-Dədə Qorqud”. Oğuz igidləri davada qaçanı qovmur, aman istəyəni öldürmür, suçlunu belə bağışlayır, ancaq xalqın adını batıranları, xainləri öz axarından kənara atır. “Axar su mundarlıq götürməz”  misalına rəğmən Dədə-Qorqud xalqı, dünyanın işlərini saf-çürük etmək əzmindədir və bu, ali səviyyəli xarakter dəqiqliyidir, insanın dünyəviliyidir.

Səlcuqlar dövründə güney Azərbaycanda yaradılan bir dekorativ nimçədə yazılıb ki, “Türklə ucuz başla danışmaq olmaz”, yəni onunla ali insan xarakteri keyfiyyətləri ilə ünsiyyət saxlamaq mümkündür.” Yüzilliklərlə Dədə Qorqudun türkə yetəri mirası da elə budur.

Dastanda ata və qardaşlarına, ər və nişanlılarına arxa duran, zərifliyi, mənəvi təmizliyi, intellekti ilə bu günün insanını heyrətə gətirən qadınlar göstərilən mənəvi mirasın əsil sahibləridir.

Ər meydanında kişilərdən “yey”, hökmlü, sevgisində misli - bərabəri olmayan Burla xatun, nişanlısı Qanturalıdan geri qalmayan Selcan xatun, on dörd ilin həsrətinə mərdliklə dözüb, sevgilisi Beyrəyi çətin imtahana çəkən Banuçiçək və başqa qadın obrazları sanki böyük və möhtəşəm bir sarayın dayanıqlığını və estetik gözəlliyini tamamlayan silsilə atributlardır.

Mühitimizdə dilini, görkəmini, davranış qaydalarını saxlamağa çətinlik çəkən, yad ənənələrə tapınan, hər şeydən əvvəl türk başlanğıcını itirən müasir qadınlar, qızlar Dədə Qorqud qadınları qarşısında nə qədər miskin görünürlər ! Bir müəllim kimi Dədə Qorqud öyrətmələrinin və bu öyrənclər zamansız yarandığına görə onların müasir dünyamızdan da qırmızı işıq kimi keçməsi həmişə mənim arzum olmuş, öz fəaliyyətimdə pedaqoji sistemin bu yolla addımına çalışmışam. Başqa sözlə, belə çıxır ki, biz zəngin bir təlim-tərbiyə xəzinəsinin yanından gözübağlı keçməkdəyik.

Dastanda oğuz igidləri ədəb-ərkanı, zərif etik normaları bütün dəqiqliyi ilə gözləyirlər. Qadınlara “Xan qızı, qara gözlü yavuqlum, həlalım, qadınım, diləyim-döləyim”, - deyə müraciət edirlər. Oğuz xanımının “Başımın baxtı, evim taxtı...” ifadələrinin dilin estetikliyi cəhətdən qüdrətini isə heç bir zərifliklə izah etmək mümkün deyildir. Mən demirəm ki, müasirlərimiz bu ifadələri təkrar etsinlər. Ancaq fikrin nəciblik mahiyyəti, koloriti itirilməməlidir. O xanımlar “göz açıban gördüyü, könül verib sevdiyi” igidlərə ərə gedirlər, yeri gələndə nöqsanlarını açıqlayıb, ağıllı məsləhətlər verirlər, onları ruhlandırır, ürək dostlarına çevrilirlər. Türkün qadını yüzilliklərlə belə olub, ona görə ki, onlar ailə, cəmiyyət qarşısında öz məsuliyyətlərini yaxşı anlayıblar, fədakarlıqları ilə seçiliblər. Bütün bunlarda müasir sayılmayacaq nə var ki !? Hələ ilk məktəb illərindən balalarımızın bu “əlifba” kitabı ilə böyümələrində qəbahət nədir ki ?!

Qazan xan döyüşdən əvvəl “Anamı vergil mana! Savaşmadan, vuruşmadan qaydayım” ifadələri ilə müraciət edir düşməninə. Uruz anasına deyir ki, “qoy məni çəngələ vursunlar, ətimdən qara qovurma etsinlər, qırx bəy qızının önünə gətirsinlər. Onlar bir yediyində, sən iki ye.” Onun dedikləri valideynə, ata hörmətinə, namusuna yüksək səviyyədən baxışın ifadəsidir.

“Kitabi-Dədə Qorqud”da ana haqqı tanrı haqqı hesab olunur, anaya bundan yüksək qiymət, bəlkə də, heç bir ədəbiyyatda verilməyib.

Gənc nəslin tərbiyəsində ananın üzərinə düşən böyük məsuliyyət Dədə Qorqud cəmiyyətinin bütün incəliklərinə qədər dərk edildiyindən, dastanda qadına xüsusi münasibət yaranmışdır. “Kitabi-Dədə Qorqud”a qədər formalaşmış türk tarixi də nəzərə alınarsa, dastanın ömrü xalqımızın yaranması, təşəkkül tapması dövləri ilə üzvi bağlıdır.

İndi Dədə Qorqud öyrətmələri müasirdir və xalqımızın da bütün dünyada öz orjinalında olduğu kimi tanınması vacib problemlərimizdəndir. Bu baxımdan “Kitabi-Dədə Qorqud” xalqımızın heç kimə bənzəməyən mənəvi xəzinəsidir. Bu xəzinəni səhifə-səhifə öyrənmək, təbliğ etmək, bundan öyünmək, qürurlanmaq lazımdır ki, bu tarixi, mənəviyyatı başqası deyil, mənim xalqım yaratmışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sovet dönəmində ona proletar yazıçısı deyirdilər. Sosializm ideologiyasına xidmət edən bu sayaq yazarlar, məsələn, burjua yazarlarını sıradan çıxarmaqla məşğul idilər. Amma SSRİ-nin 1 nömrəli yazarı statusua yüksəlmiş Maksim Qorki belə etmirdi. O, qələm dostlarını hər bir təhlükədən qorumaq, onları burjua düşüncələrindən uzaq etmək hayındaydı. Nə isə. Sözümüzün canı odur ki, bu gün Qorkinin anım günüdür və biz də məhz onun barəsində danışacağıq.

Maksim Qorki 16 (28) mart 1868-ci ildə Nijni Novqorodda dünyaya göz açıb.  Nəqliyyatçı olan atasını 5 yaşında ikən itirib və anası yenidən ərə getdiyindən anadan olduğu Novqoroda qayıdıb. 11 yaşında tamamilə yetim qalıb, nənəsi və babası tərəfindən Həştərxanda böyüdülüb. Nağılları ilə böyüdüyü nənəsinin onun formalaşmasında böyük təsiri vardır. Qorki yalnız bir neçə ay məktəbə gedə bilib. 

8 yaşında işləməyə başlayıb, bunun sayəsində Rusiyanın fəhlə sinfinin həyatı ilə yaxından tanış olub. İlk gənclik illərini Qazanda keçirən Qorki, 1887-ci ilin dekabr ayında hətta intihara cəhd edib. Sonrakı 5 il boyunca müxtəlif işlərdə çalışaraq, daha sonra yazılarında istifadə edəcəyi bir çox təəssüratı əldə etdiyi böyük Rusiya səyahətinə çıxıb.

O, yazıçı, dramaturq, romançı, şair, publisist, avtobioqraf, jurnalist, gündəlik yazıçısı , siyasətçi, naşirdir. Onun ən məşhur əsərləri: “Eskizlər və hekayələr” hekayələr toplusu, “Filistinlilər”, “Aşağı dərinliklər” və “Günəşin uşaqları” pyesləri, “Fırtınalı ləçək nəğməsi” poeması, onun avtobioqrafik trilogiyası “Uşaqlığım, Dünyada, Universitetlərim” və “Ana” romanıdır.

Qorki ağciyər iltihabından 18 iyun 1936-cı ildə, 68 yaşında vəfat edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çağırıldığı toyların onun yaradıcılığına heç bir maneçiliyi yoxdur. Əksinə, toylardan gələn gəlirlə dolanışığını təmin edir. Bu günün reallığıdır, musiqiçiləri toylar saxlayır...

“Doğrudur, mən də toya gedirəm. Ancaq mən toyu düşünüb, bu sənətə gəlməmişəm. Mənim sənətim olmasaydı, bu sənətə gəlməzdim. Əksəriyyətinin səsi yoxdur, ancaq özlərini biabır edirlər. Səsin yoxdursa, nə məcburdur, müğənni olasan? İndi gülməli oxuyanlar ağlamalı oxuyanların qarşısına keçib. Amma xalq bilir, kimə və nəyə qulaq asır. Əsil sənət daim var, olub, olacaq. Ümumiyyətlə, mənim ailədə aldığım tərbiyə, mədəniyyət yol verməz ki, kiminləsə qalmaqal yaradım. Haqqımda hər hansı bir müğənninin dediyi neqativ fikrə cavab vermirəm. Məni istəyənlər də sağ olsun, istəməyənlər də...”- söyləyir.

Mərd xarakteri var. Əliaçıqlığı ilə seçilir, ona həm də səxavətli xanımdır da demək olar. Zarafat deyil, öz hesabına doğulub boya-baş çatdığı doğma kəndinə su çəkdirib...

Deyir ki:- “Su çəkdirmək qədər savab bir iş yoxdur. Mən bunu eləmədim. Allah bunu mənə qismət elədi. Bu işi mən istəyə bilərdim, amma alınmaya da bilərdi. Yəqin ki, qazanılan ruzidə olan halallığı gördüyü üçün, bu savab işi görməyi mənə qismət elədi. Hər şeyi verən və yazan Allahdır. Mənim kəndim Qobustan rayonundadır. Əvvəla, öz el-obasının, xalqının qədrini bilməyən heç qıraq- bucağın da qədrini bilməz. Mən bu kənddə böyüyüb başa çatmışam. Biz ömür boyu sudan əziyyət çəkmişik. Heç mənim ağlıma gəlmirdi ki, mən böyüyəcəyəm, illərlə yığdığım pulları belə bir savab işə xərcləyəcəyəm. Mən bu işdən ötrü evlərimi və qızıllarımı satmışam. Mən onları Allah rizası üçün istifadə etməyə yığmışdım. Bunu da sevə-sevə elədim. Heç kimsə deyə bilməz ki, sən bunu elə. Çünki bu elə bir işdir ki, qəlbində Allah eşqi olmasa, bunu edə bilməzsən.”

Bəli, bu dəfə sizə xanəndə Elnarə Abdullayeva haqqında söhbət açmaq istəyirəm. O, 1972-ci ilin iyun ayının 17-də Şamaxının (Hazırda Qobustan rayonu) Çuxanlı kəndində dünyaya göz açıb. Daha sonra xlaq artisti Ağaxan Abdullayevin tələbəsi olaraq, ondan muğamın sirrlərini öyrənib. Onun 2006-cı ildən musiqiçi və prodüser Asif Kərimovla birgə fəaliyyətə başlamasıyla bütün yaradıcılıq tərzi dəyişib. 2000-ci illərdə “Gilan” albom şirkəti ilə müqavilə bağlayaraq "Elnarənin Musiqi Dünyası" adlı ilk albomunu çıxarıb. 2015-ci ildə Heydər Əliyev sarayında ilk solo konserti baş tutub. Daha sonra 2015-ci ildə "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Artisti" adına layiq görülüb...

“Yaradıcılığımda yeniliklərim çoxdur. Bir vaxtlar ifa etdiyim “A bül-bül” adlı mahnım çox sevildi. Hara gedirəmsə, məndən bu mahnını istəyirlər. Daha sonra çox qədimi “Sozaloğlu” adlı bir aşıq mahnısı ifa etdim. İlk olaraq bu mahnıya müraciət edəndə çoxu dedi ki, bu mahnı sevilməyəcək, yəni necə deyərlər, baş tutmayacaq. Lakin daha sonra bu fikri söyləyənlər özləri yanıldıqlarını etiraf etdilər. Çünki mən bu mahnını yeni üslubda ifa etdim və hər kəsin ürəyinə yatdı. Daha sonra çoxdan ifa etdiyim “Heydər baba” adlı mahnımı yeni üslubda aranjeman etdirdim. Tənqid edənlər özləri də bilmədən məni böyük bir zirvəyə qaldırıblar. Onlar deyirlər ki, mən muğam oxumuram. Ağı deyirəm, dərvişsayağı oxuyuram. Mənim üçün bu cür tənqidlərdən yaxşı heç nə ola bilməz. Əvvəl narahat olurdum ki, niyə belə deyirlər? Amma sonra onların sözlərinə önəm vermədim. Çünki mənə dəyərli sənətkarlar və xalq qiymət verib. Mənim ifa tərzimi xalq qəbul edir. Müəyyən adamlar var ki, özlərini sənətkar adlandırmaq istəyirlər, qəbul etmək istəmirlər. Həm də məni tənqid edənlərin özləri gülməli oxuyan müğənnilər kateqoriyasına daxildirlər...”- söyləyir.

Çılğın, hövsələsiz olsa da, həyatında onu utandıran səhvləri olmayıb. Hər kəsin qarşısında başıuca, alnıaçıqdır. Ümumiyyətlə, o, xanım kimi doğulsa da, kişilərə xas olan xüsusiyyətləri çoxdur. Sözü üzə deməyi, haqqı müdafiə etməyi, cəsarət göstərməyi bacarır. Haqsızlığa, saymamazlığa, sözünün üstündə durmayan insanlara əsəbiləşir. Nə isə, zəhmətsevər, əzimkar, işgüzardır. Necə deyərlər, kişi kimi qadındır...

Deyir ki:- “Məktəb illərim, müəllimlərim üçün çox darıxıram. 9-cu sinifdə oxuyanda artıq tədbirlərdə, musiqi dərsində oxuyurdum. Kənd qızı idim, bostana da gedirdim, mal-qaraya da. Bəzən elə olurdu ki, bostandan çıxıb toya gedirdim. Bəziləri bunu deməyə utanır, amma mən keçmişimə görə heç vaxt utanmamışam. O günlər üçün çox darıxıram. Yəqin ki, xanəndə olmasaydım, yaxşı təsərrüfatçı olardım. Üzərimə götürdüyüm hər bir işi yarıdıram. Bu da olmasaydı, lap ticarətlə də məşğul ola bilərdim...”

Amma nə yaxşı ki, xanəndə olub. Və bu sənət onu zirvələrə qaldırıb, ölkədə tanıtdırıb. Bəli, ötən gün ad günü olan Elnarə xanım bu gündən etibarən yeni yaşın yoluna çıxıb. Bu münasibətlə onu təbrik edir, yeni-yeni uğurlar arzulayırıq…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)