Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” prtalının Qarabağ təmsilçisi

Bu yaxınlarda məşhur "Bəxt üzüyü" filminə təsadüfən çəkilmiş bir şəxs haqqında yazı gördüm. Belə ki şəkildə olan Şüvəlan sakini çəkiliş heyətinə təmənnasız kömək edib, könüllü olaraq gah hansısa işi görür, gah da aktrisalara gül gətirərmiş. Bunu görən rejissor Ramiz Əzizbəyli "səni də filmə çəkəcəyəm" deyib, onu da filmə çəkir.

Çox izləyici bu şəxsin kim olması, sonrakı aqibəti barədə soruşurdu. Bununla bağlı kiçik araşdırma aparılıb. Məlum olub ki, film heyətinə təmənnasız kömək edən bu şəxs Şüvəlan sakini olub, adı isə Güloğlandır. O, fiziki qüsurlu şəxs imiş, ürəkgetmədən əziyyət çəkirmiş, eyni zamanda əqli qüsuru da olub.

Öyrəndim ki, o, gənc olsa da anası Həcər xanım övladını evləndirməkdən imtina edirmiş. Qohum-qonşular qadına “oğlunu niyə evləndirmirsən?” deyə soruşduqda Güloğlanın anası “Heç kimin qızını bədbəxt edə bilmərəm” cavabını verirmiş. Həcər xanım ürəgetmədən əziyyət çəkən oğlunun vaxtsız vəfat edəcəyini bilirmiş. Güloğlan gənc yaşında vəfat edib, anası da dünyadan köçüb.

Qəlbi təmiz olan bu oğlanı filmə çəkməklə rejissor Ramiz Əzizəyli, bir növ, əbədiləşdiribdir. Filmdə Güloğlan qatıqsatan obrazında yer alıb. "Qatıq var, qatıq alan", - deyə müştəri çağırmalıymış, bu sözləri də onun əvəzinə Ramiz müəllim öz səsi ilə səsləndirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, ona məhz bu cür qiymət verilməlidir - dilçilik elminin inkişafında müstəsna əməyi olan görkəmli alimimiz. Söhbət Yaşar Qarayevdən gedir. Bu gün onun anım günüdür.

Yaşar Qarayev 1936-cı il martın 5-də Nuxa (Şəki) şəhərində xırda sənətkar ailəsində anadan olub. 1946-cı ildə ailəliklə Bakıya köçüblər. Burada 31 saylı şəhər orta məktəbini bitirib. ADU-nun filologiya fakültəsində təhsil alıb.

Sonra Azərbaycan SSR EA Nizami adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda baş laborant, kiçik elmi işçi, baş elmi işçi, nəzəriyyə və ədəbi proses şöbəsinin müdiri, institutda direktorun elmi işlər üzrə müavini işləmiş, həmin şöbəyə başçılıq etməklə yanaşı, institutun direktoru vəzifəsində çalışıb.

Ədəbi fəaliyyətə 1955-ci ildə "Lenin tərbiyəsi uğrunda" və "Azərbaycan gəncləri" qəzetlərində çıxan ilk ədəbi qeydləri ilə başlayıb. Bundan sonra müasir ədəbi prosesə, teatr tənqidinə, bədii ədəbiyyatın digər problemlərinə dair elmi-nəzəri məqalələri ilə dövri mətuatda müntəzəm çıxış edib. Məqalə və kitabları "Yaşar", "Q. Yaşar", "Y. Qarayev" imzaları ilə dərc olunub.

Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şurasının rəhbəri olub. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi işləyib (tənqid və ədəbiyyatşünaslıq üzrə). Ali Attestasiya Komissiyasının, Azərbaycan Milli Yaradıcılıq Akademiyası rəyasət heyətinin üzvü və humanitar bölməsinin həmsədri seçilib.

Həmçinin Azərbaycanda daimi fəaliyyətdə olan Şəhriyar konqresi komitəsinin sədri, "Ədəbi proses" adlı illik elmi-tənqidi məcmuənin təşəbbüsçüsü, müəlliflərindən biri və məsul redaktoru olub.

M. Qorki adına Dünya Ədəbiyyatı İnstitutunun hazırladığı doqquz cildlik dünya ədəbiyyatı tarixi, "Çoxmillətli Sovet ədəbiyyatı tarixi (inqilaba qədərki dövr)" və Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun hazırladığı yeddicildlik "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi" monumental əsərlərin müəlliflərindən biri olub.

Respublikanın elmi və ədəbi-mədəni inkişafında fəal çalışıb, Dünya ədəbiyyatının inkişaf qanunauyğunluqları problemi üzrə əlaqələndirmə şurasının sədri, Ədəbiyyat İnstitutu elmi şurasının sədri, Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun, Türkmənistan EA Dil və Ədəbiyyat İnstitutu elmi şurasının, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyat Komitəsinin yanında redaksiya heyətinin, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin, Mədəniyyət Nazirliyi bədii şurasının, "Yazıçı" nəşriyyatının bədii şurasının, "Azərbaycan" və "Ulduz" jurnalı redaksiya heyətinin, "Bilik" Cəmiyyəti rəyasət heyətinin, Ensiklopediya Elmi Redaksiya Heyətinin üzvü olub.

SSRİ Yazıçılar İttifaqı rəyasət heyəti yanında tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şurasının, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı M.F.Axundov adına mükafat komissiyasının üzvü olub. "Füzuli Vəqfı" fondunun rəyasət heyətinin üzvü kimi fəaliyyət göstərib.

Kitabları

- Faciə və qəhrəman

- Səhnəmiz və müasirlərimiz

- Tənqid: problemlər, portretlər

- Poeziya və nəsr

- Realizm: sənət və həqiqət

- Mirzə Fətəli Axundov

- Poeziyanın kamilliyi

- Ədəbi üfüqlər

- İlyas Əfəndiyev

- Meyar-şəxsiyyətdir

- Xan bülbülün nağılı

- Tarix: yaxından və uzaqdan

- Şərqin dahisi

Filmoqrafiya

1. Geriyə baxmağa dəyər

2. Sən həmişə bizimləsən

3. Cavad Heyət varlığı

4. Üç zirvənin fatehi

Yaşar Qarayev 2002-ci il avqustun 25-də vəfat edib, Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" Xalq Teatrının rəhbəri. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Millətin yaddaşı yalnız yazılı tarixdə yaşamır — o, daşlarda, kərpiclərdə, taxta qapıların naxışlarında da yaşayır. Qəsrlər, karvansaralar, minarələr sadəcə memarlıq nümunələri deyil, zamanın səsini daşıyan canlı şahidlərdir. Hər daş, hər ornament əsrlər boyunca bir millətin həyat tərzindən, mədəniyyətindən və dövlətçilik iradəsindən xəbər verir.

Qəsrlər – Müdafiədən mədəniyyət mərkəzinə

Azərbaycan qalaları və qəsrləri yalnız hərbi tikililər olmayıb. Şirvanşahlar Sarayı, Mərdəkan qəsrləri, Qarabağ qalaları həm siyasi, həm də mədəni həyatın mərkəzləri kimi tanınıb. Onların divarlarında yalnız döyüşlərin izi yox, həm də musiqi, poeziya və elmi söhbətlərin səsi əks-səda verib. Qəsrlərin planı, bəzəkləri və memarlıq həlləri dövrün incəsənət zövqünü əks etdirir.

Karvansaralar – Ticarətin və mədəniyyətin körpüləri

Tarixi karvansaralar, xüsusilə Şəki, Şamaxı, Bakı və Naxçıvan marşrutlarında yerləşənlər, İpək Yolunun əsas mədəni dayanacaqları olub. Burada tacirlər yalnız mal deyil, həm də musiqi, ədəbiyyat, kulinariya və sənət nümunələrini bölüşüblər. Karvansaraların divarları yüzlərlə dilin, fərqli mədəniyyətlərin harmoniyasını yadda saxlayır.

Minarələr – Ruhun və göylərin dili

Azərbaycanın minarələri, xüsusilə Şamaxı, Gəncə, Quba və Bakıda ucalan nümunələr, dini memarlığın incə estetikasını göstərir. Minarələrin kərpic naxışları, yazılar və ornamentlər xalqın həm mənəvi, həm də bədii dünyasının dərinliyini ifadə edir. Onlar əsrlərdir həm azan səsini, həm də xalqın varlıq hekayəsini göylərə daşıyır.

Daş yaddaşımızın riskləri

Zaman, iqlim dəyişiklikləri və bəzən də laqeyd münasibət tarixi abidələrimizi təhlükə altına alır. Restavrasiya adı ilə edilən səthi bərpalar, orijinal memarlıq üslubunun itirilməsi və qeyri-peşəkar müdaxilələr abidənin ruhunu zədələyir. Qoruma işi yalnız texniki bacarıq deyil — tarixi anlamaq və ona hörmətlə yanaşmaq məsələsidir.

Qoruma və yaşatma yolları

Peşəkar restavrasiya proqramları – Orijinal material və texnikaların tətbiqi.

Mədəni marşrutlar – Abidələri turizm xəritəsinə daxil etmək və onların hekayəsini peşəkar bələdçilərlə təqdim etmək.

Rəqəmsal arxiv – Qəsr, karvansara və minarələrin 3D modellərini hazırlamaq.

Təhsil layihələri – Məktəblilər üçün tarixi abidələrə səfərlər təşkil etmək.

Daşların danışdığı hekayə

Hər qəsr, hər karvansara, hər minarə bir kitabdır — sadəcə səhifələri daşdan oyulub. Onları oxumaq üçün tarixçi olmaq şərt deyil; sadəcə baxmaq, dinləmək və hiss etmək yetərlidir. Dövlətimizin mədəniyyət siyasəti, bu daş yaddaşın qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün ən böyük təminatdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

Cahangir Namazov,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə  Türk dünyası ədiblərini tanıdaq layihəsində bugünkü həmsöhbətimiz — tanınmış türk şairəsi, dramaturq, okean mühəndisi və dəniz memarlığı üzrə mühəndis, Türkiyə PEN Klubunun və Türkiyə Yazarlar Sendikasının üzvü, beynəlxalq “İpək Yolu”, “Qızıl Dəvə”, Jemal Süreya Şe’riyyat mükafatlarının laureatı, dünyanın bir çox ölkələrində əsərləri və kitabları çap edilən Nurduran Dumandır.

— Adətən şairlərin yolu uşaqlıqdan başlayır. Şeirə olan sevginiz ilk dəfə necə üzə çıxdı?

— Şeir və şeirin elementləri ilə tanışlığım, sözlərin hələ uşaq üçün səs olduğu  çağınadək uzanır. Yaddaşımda həyatımın ilk anı, anamın hər hərfi tək-tək qulağıma pıçıldaması və mənim də hər hərfdən sonra “hııı hı” deyə cavab verməyimdir. Görünür, hərfə aid olanı — titrəyişi, səsi, ritmi, musiqisi, mənası, obrazı və öyrədənini sevgi ilə sevməyi, öyrənmənin gözəlliyini o zamanlar hiss etmişdim. Şeirin əsl sehrinə isə “Yunusca” adlandırıla biləcək dildə, ətrafımda danışılan türkçə oxunan xalq mahnıları, Yunus Əmrə şeirləri, ana-ata maniələri və geniş ailəmin danışdığı nağıllarla vuruldum.

— Sizin üçün şeir nə deməkdir? Bu söz sizdə hansı mənzərələri, hansı hissləri oyadır?

— Şeir mənim üçün yaradıcılıq və dizayndır; incə bir işçiliklə, zəhmətin ən saf halı ilə qurulan bir quruluş. Son dövrlərdə bu tərifi daha da təmizlədim: “Şeiri şeir üçün yazıram.” Belə yazanda, şeir artıq həm incəsənət, həm də cəmiyyət üçün yazılmış olur. Çünki şeiri şeir üçün yazdıqda, yazan əlin eqo tələsinə düşmür; göstərmə, sübut etmə, bəyənilmə arzuları ortadan qalxır. Şair, şeirin qarşısında özünü görünməz edir. Şeir şəfa verir, amma şair onu şəxsi terapiya vasitəsi kimi görüb “zibil qutusu” kimi istifadə edə bilməz. Şeir, yüklərdən azad olma sənəti deyil, yüklərin içindən işığı tapıb çıxarma sənətidir. Bu incəlik və saf niyyətlə həqiqi bir şəfa təqdim edə bilər.

— Dəniz mühəndisliyi və şeir — sanki iki ayrı sahil. Bu iki dünyanı ürəyinizdə necə bir körpü ilə birləşdirdiniz? Bir-birlərini necə bəsləyirlər?

— Əslində, bu iki dünya eyni dənizdə birləşir. Mənim dənizə olan eşqim, bu mühəndislikləri oxuma səbəbimdir. Sadəcə sevmək deyil, dənizin dilini, quruluşunu, sirrini öyrənmək istədim. İki sahəni birləşdirən körpü isə “quruluş yaratmaq” ideyasıdır. Şeiri yazmaqdan çox “quran” olmağı üstün tuturam. Gəmi tikintisi mühəndisliyi necə yaradıcılıq və dizayn tələb edən işdirsə, şeir də elədir. Bütünlük, ritm, tarazlıq şeirdə çox vacibdir və bu sahədə mühəndislik təhsilim mənə çox fayda verib. Buna görə də şeiri qurarkən hələ də mühəndisliyi davam etdirdiyimi görürəm.

— Sizcə Türkiyə və Azərbaycan ədəbiyyatı hansı ruhsal köklərdən bəhrələnir? Aralarında nə kimi bağlar və oxşarlıqlar var?

— Türkiyə türkləri və Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı eyni kökün budaqları kimidir; bəslənmə mənbələri, ruhsal damarları birdir. Bu ortaq kök, heyran olduğum Türk Dilidir. Dil üzərində qurulan bir sənətlə məşğul olarkən Türkçəyə, onu yaradan və onunla birlikdə qurulan Türk mədəniyyətinə sevgi, maraq və həyəcan duymamaq mümkün deyil. Özümü bildiyimdən bəri Türk Dilinin — Azərbaycandan, Qazaxıstandan, Qırğızıstandan, Özbəkistandan, Çuvaşistandan, Yakutistandan və daha nələr daxil olmaqla — heyranı olmuşam. Füzuli, Nizami Gəncəvi, Ali Şir Nevai, Kaşgarlı Mahmud kimi ortaq dəyərlərimiz və Dədə Qorqud, Oğuz dastanı kimi çoxlu ortaq dastanlarımız bu birliyin ən gözəl sübutudur.

— Sizi heyrətləndirən bir əsər və ya müəllif hələ də yadınızda qalıbmı? O, ürəyinizdə necə iz qoydu?

— Yunus Əmrə. İnsan onu böyük bir sevgi ilə, YUNUS EMRE deyə bağırmaq istəyir. Beş-altı yaşlarımda onun “Sordum sarı çiçəğe…” misralarını melodiyası ilə oxuyardım. O dərviş baba, o gündən bəri mənimlə formalaşaraq gəlib. Başqa unudulmaz ad Halikarnas Balıkçısıdır; “Aganta Burina Burinata” dənizlərin çağırışını ilk hiss etdirən əsərdir. Reşat Nuri Güntekinin “Çalıquşu” və Ahmet Muhip Dranasın “Serenad” şeiri də ürəyimdə dərin iz buraxdı. Amma məni ən çox təsir edənlər yalnız adını bildiyimiz yazıçılar deyil. Türküleri yandıranlar, nağıllarımızı, tapmacalarımızı bu günə daşıyanlar da o isimsiz qəhrəmanlardır. Və Umay Ana, Tomris Hatun, könül qadınlar…

— Əsərlərinizdə şəxsi xatirələrin rolu nə qədər əhəmiyyətlidir? Yazarkən uşaqlıq səsləri sizi çağırırmı?

— Uşaqlığımın poetikası təsirini göstərir. Amma şeirlərimdə birbaşa avtobioqrafik elementlərə çox az yer verirəm, hadisələrə əsaslanan şeirlər yazmıram. Lakin uşaqlığımdan ilhamlanan, “Ana, indi də sən hecele” dediyim “nenni” və ya “bizim evdə heç kim qəzəblənməz, saçılmışa” deyən “Arı Maya Hekayəsi” kimi şeirlərim var. Atam uşaqlıqda “Arı Maya” deyirdi. O dövrün cizgi filmindən yaxşı xəbərimiz var. Uşaqlıq çağlarımda eşitdiyim bağlar, ağacların səsi, bədənimdəki ilk küləklər başqa şeirlərimə çevrilib. Xülasə, şeirlərimdə xatirələr birbaşa deyil, damıdılıb, şeirin toxumasına duyğu, düşüncə, xəyal qatır.

— Ürəyinizdə həmişə gizlənmiş, amma yazılmamış bir hekayə varmı?

— Sualınız, “dilək” şeirimdəki “Ürəyində şey gizlətməyəcəksən, heç ürəyini gizlətmə” misrasını xatırlatdı. Yenə də cavabımı başqa yerdən verəcəm. Mənim üçün şeir duyğudan daşan bir daxili axış deyil; ürəyin də iştirakı ilə düşünülərək, xəyal edilərək qurulan bir quruluşdur. Ona görə də “yazılmamış bir hekayə” hissindən çox, zamanla formalaşacaq layihələr üzərində işləyirəm. “Ağac Bilir” və ya “Dəniz Dili və Ədəbiyyatı” şeirlərim kimi layihələrim var. Şeir yalnız yazılmışda deyil, qurulmaqda olan quruluşun içində də yaşayır. Mənim vəzifəm, quruluşun hansı anda və hansı formada görünəcəyinə qərar vermək və o səsə yer açmaqdır.

— Bir əsərin sonu sizin üçün son, yoxsa yeni başlanğıcdır?

— Bir əsərin sonu, şairin yaradıcılıq prosesinin sonu olsa da, şeirin yolculuğu üçün mütləq bir başlanğıcdır. Şeir, “tam və tamam olunca” artıq şairindən heç nə tələb etmir, tək başına durur və oxucunun dünyasına yola çıxır. Mənim dediyim “keçişmək” prosesi budur; şeir oxucuya keçir, oxucu şeiri yaşayır. Hər oxucuda, hər oxumada şeir yenidən doğulur. Buna görə, bir əsərin tamamlanması saysız yeni tamamlanma hallarının başlanğıcıdır.

— Yazı prosesində səssizlik ilə söz arasındakı mübarizəni necə hiss edirsiniz?

— Mən bunu mübarizə kimi görmürəm. Bəli, bəzən şeirlə bir-birimizi “səssizə aldığımız” dövrlər olur və bu, daha yaxşı “dinləmək” üçündür. Səssizlik, sözlərin dəmləndiyi, yetkinləşdiyi məhsuldar bir prosesdir. Mən şeirim qarşısına “ən saf, ən sağlam halımla” otururam və bu, adətən səssizlik dövrlərindən sonra olur. Sözlər səssizlikdən çıxır, səssizliklə gedir.

— Cəmiyyətin ziddiyyətləri, bəzən ədalətsizlik — bunlar sizi yazmağa yönəldirmi yoxsa susmağa?

— Mütləq yazmağa yönəldir. Şair, yanan bir dünyanın içində yanmağı seçən insandır. Cəmiyyətdə gördüyü yanlışlıq və zülm işlərinə əks olunmalıdır. Gənclik dövrümde yazdığım “Yenilgi Oyunu”ndakı “Öf Dize” bölümü məni qəzəbləndirən şeylərdən ilham almışdır. Amma şairin vəzifəsi yalnız yanlışlığı göstərmək deyil; əsas vəzifə, problemlər qarşısında həll, müsbətlik, ümid və həyat gücü təklif etməkdir.

— Sizin üçün səssizlik nə deməkdir — ilham, qorxu, yoxsa sükunət?

— Səssizlik qorxu deyil, bəlkə sükunət, amma ən çox bəslənməkdir. İlham və əsər olacaq hər şeylə. Şeiri “qurarkən”, məsələn bir vergülün yeri üçün günlərlə, aylarla düşünə bilərəm. Bu düşünmə, gözləmə, dəmlənmə prosesi səssizlikdə həyata keçirilir.

— Hər insanın içində bir aləm daşıyır. Yazarkən daxili dünyanızda hansı atmosfer hökm sürür?

— Yazarkən iç və yaxın xarici dünyamda işıqlı, yaradıcı, yaxşıya yönəlmiş bir atmosfer hökm sürür. O an, xarici dünyanın qarışıqlığına toxunmayan “elm və könül orbitində” çalışıram. Bir tərəfimdə Türkçənin riyazi quruluşu, şeiri qurmağın gətirdiyi mühəndislik disiplini, varlığa bərabərlik yanaşması; digər tərəfimdə isə dilin və ənənənin gətirdiyi “gönül” zənginliyi var. Hər dəfə yazmağa başlayanda, “yaza biləcəyəmmi” qorxusu ilə şeirin qarşısına otururam.

— İstanbulda uzun illərdir “Nurduran Duman ilə ŞEİR SUARE” tədbirini təşkil edirsiniz. “Şeir Suare” nədir?

— Şeir Suare, şeiri yalnız ədəbiyyat janrı kimi deyil, düşüncə, baxış metodu, yaşam tərzi təklifi kimi qəbul edən bir məkan. 2023-cü ilin aprelindən bu yana hər çərşənbə axşamı 19:30-da görüşürük. İştirakçılar yalnız yazdıqları və ya sevdikləri şeirləri deyil; instrumental ifalarını, kino biliklərini, teatr maraqlarını, riyaziyyat formulalarını və gündəlik həyatdan “yaşamın şeirini çıxarmaq” təcrübələrini də gətirirlər. Açıq mikrofon olsa da, qarışıq bir söhbət deyil. Bəzən bir şeirdən fəlsəfi müzakirəyə, bir tərcümə nümunəsindən mədəni-siyasi masaya çevrilirik. Hər həftənin “Nə oxuduq, nə izlədik, hansı sərgiyə getdik, həyatın şeirini çıxarmaq üçün nə təcrübə etdik?” sabit köşəsi var. Tematik axşamlarımız da olur; sonuncu dəfə Yapon haikularını işləmişdik. Küba, Çin, Hindistan, Özbəkistan, Belçika və başqa ölkələrdən qonaqlarımız olmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günün – avqustun 25-nin təqviminə nəzər salsaq görərik ki, günün cəmi-cümlətanı bir neçə qeyd ediləsi çaları var.

1941-ci ilin 25 avqustunda sovet qoşunları ingilis qoşunları ilə birgə İranı ələ keçiriblər. Tarixin həmin dönəmində Seyid Pişəvəri hərəkatı , Azərbaycanın birləşdirilməsi məsələsi gündəmə gəlib. İkiyə bölünmüş vətənimiz tarixin keşməkeşli dövründə birləşmək şansı əldə edib. Əfsus ki, sonda imperialistlər öz maraqları naminə Azərbaycanı xöşbəxtlikdən məhrum ediblər.

Bu gün Braziliyada əsgərlər günü,  Koreyada Sunqun günüdür (1960-cı ilin bu günündə Kim Çen İr Sunqunda hakimiyyətə gəlib). Belarus öz müstəqilliyini bayram edir. ABŞ-da Banan spliti günü kimi qeyd edirlər. Bu, desertdir, bananı kəsib içinə sirop doldururlar.

1609-cu ilin bu günündə Qalileo Qaliley ilk teleskopu nümayiş etdirib. 1970-ci ildə alman top modeli və aktrisası Klaudiya Şiffer, 1930-cu ildə şotland aktyoru və prodüsseri Şon Konneri, 1912-ci ildə ADR rəhbəri Erik Honneker, 1724-cü ildə “Atın anatomiyası” əsərini yazmış britaniyalı rəssam, animator, yazar Corc Stabbs, 1530-cu ildə isə Moskva knyazı İvan Qroznıy dünyaya gəliblər. Bu gün vəfat edənlərdən ikisinin adını çəkəcəyik. İki zirvənin. Bunlardan biri 1900-cü ildə dünyadan köçən dünyaşöhrətli alman filosofu Fridrix Nitşe, digəri 1776-ci ildə gözlərini əbədi yuman şotland filosofu və tarixçisi Devid Yumdur.

Və mütləq Nitşedən bir sitat gətirək. Görün dahi alman nə deyib: “Mən heç də bu gerçək və fani dünyanın təzadlarını dilə gətirmirəm: Bizim bu dünyada yalnız bir dünyamız var: yalançı, amansız, keşməkeşli, işvəkar, mənasız bir dünya. Belə qurulmuş bir dünya bizim gerçək dünyamızdır. Yalan olmadan bu reallıq, bu "həqiqət" üzərində qələbə çalmaq qeyri-mümkündür.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Şeir saatında Elçin Səlimlinin şeirləri təqdim ediləcək.

ŞEİR SAATI

Elçin SƏLİMLİ

DƏLİ KÖNLÜM

Bir ömürü puç eylədim,

Əbəs yerə heç eylədim,

Sevmək ilə suç işlədim?

Viran oldu dəli könlüm!

Nə qazanıb nə itirdim,

Eşq davamı mən bitirdim,

Özümü sona yetirdim,

Boran oldu dəli könlüm!

Küsüb məndən əhd-peymanım,

Çıxıb gedib and-amanım,

Qalmayıb səbri-qərarım,

Üsyan etdi dəli könlüm!

Özünü hədər yorursan,

Nədən peşiman olursan,

Saf eşqini qoruyursan,

Ürfan etdi dəli könlüm!

DÖZ, AY ÜRƏYİM…

Alışar həsrətim, yanar həsrətim,

Günəştək yenidən doğar həsrətim,

Bəzən də zülməti qovar həsrətim,

Döz bu ayrılığa, döz, ay ürəyim!

Bəzən atəş olar, bəzən od olar,

Bəzən doğma olar, bəzən yad olar,

Fikirlər dağılar, ya bərbad olar,

Döz bu dağıntıya, döz, ay ürəyim!

Bu ömrü əmanət istədim səndən,

Sıxıntı verirsən bəs indi nədən?

Barı insaf elə, incitmə hərdən,

Döz bu sıxıntiya, döz, ay ürəyim!

Onsuz da Elçinin köçəri quşdur,

Dalıb xəyallara, yenə bihuşdur,

Bu necə davranış, necə duruşdur,

Döz bu davranışa, döz, ay ürəyim!

AY ŞUŞAM

Bitdi ayrılığın, bitdi həsrətin,

Güldü xoş üzünə, güldü qismətin,

Yoxdur bərabərin, yoxdur nisbətin,

Gəldim görüşünə, gəldim, ay Şuşam.

Bitdi otuz illik nisgil, göz yaşı,

İndi tər-təmizdir, dağların başı,

İsidir nəfəsin torpağı, daşı,

Çıxmışam qaşına, çıxmışam, Şuşam.

Qoynun bu gün yenə çağlayıb-coşur,

İsa bulağın da qaynayıb-daşır,

Şən nəğmələrin də dağları aşır,

Dolanım başına, dönüm, ay Şuşam.

Vaqifin qəzəli o şux bəstəndə,

Bülbül cəh-cəhindən yoxdur dəstədə,

Gülür Natəvanım, gülür büstü də,

Gülüşün yayılsın cahana, Şuşam.

Bilməm bundan belə, nə kədər, nə qəm,

Axmaz göz yaşlarım, nə gözümdə nəm,

Köçərəm dünyadan rahatlıqla mən,

Baş əyib qarşında durram, ay Şuşam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Heç ölüm haqqında ciddi düşündüyün olub? Yoxsa sən də əksər insanlar kimi ölümü yad bir hadisə sayırsan? Qonşunun, tanışın, uzaq qohumun başına gələn bir iş?

Biz ölüm deyəndə həmişə başqasını təsəvvür edirik, özümüzü isə kənara qoyuruq. Sanki ölümlə gizli bir müqavilə bağlamışıq ki, "onları apar, amma mənə dəymə." Halbuki, biz hər gün ölümün içindən keçir, amma görməzlikdən gəlirik. Məhəllədə eşitdiyin bir yas xəbəri, küçədə yanından ötüb gedən cənazə maşını, qəbiristanlıqda bir daşın üstünə yazılmış tarix. Bax bunların hamısı sənə bir mesaj göndərir. Amma sən o mesajı oxumursan.

Bizim gördüyümüz cənazələr sadəcə zahirdir. Göz yaşı, yas çadırı, mollanın duası. Amma o tabutun içində, bizdən gizli bir səhnə başlayır. Elə bir səhnə ki, hər kəs bir gün onu yaşayacaq. Sən də, mən də, hamı. Və o səhnədə insanın qarşısına ömrü boyu dəyər verdiyi şeylər çıxacaq. Bax indi bir düşün. Neçə dəfə cənazədə olmusan? Neçə dəfə çiynində tabut aparmısan, ya da uzaqdan seyr etmisən? Ən çox yadında nə qalıb? İnsanların ağlaması? Yoxsa yas süfrəsində verilən yemək? Hətta bəzən biz elə öyrəşmişik ki, dəfn mərasiminin özünü də sanki bir sosial tədbir kimi qəbul edirik. Görüşürük, hal-əhval tuturuq, tanışlarla salamlaşıb qəhvə içirik. "Allah rəhmət eləsin" deyirik, amma içimizdə çox vaxt o qədər də dərin bir şey hiss etmirik. Çünki biz ölümü həmişə başqasına aid bilmişik.

 Tabutun içində uzanan insana baxanda belə, beynimiz gizlincə pıçıldayır, "O öldü, amma mən yaşayıram. Bu hələ mənim başıma gəlməyib."Halbuki, əslində hər cənazə bizim öz filmimizin treyleridir. O qara qutuda uzanan, bir gün sən özünsən. Amma biz bu həqiqəti qəbul etməkdən qaçırıq. Çünki qəbul etsək, bütün planlarımız, arzularımız, "gələcəkdə edəcəyəm" dediklərimiz bir göz qırpımında mənasız görünəcək. Ən maraqlısı budur ki, bizim gördüyümüz sadəcə səthdir. Biz orada bir nəfərin üstünü torpaqla örtürük və elə bilirik ki, hər şey bitdi. Halbuki, dəfn mərasimi dünyəvi gözə görünən son səhnədir. Qapı bağlandı, insanlar dağıldı, amma ruh üçün pərdə yenicə açılır. Sən tabuta baxırsan və düşünürsən. "Yazıq, indi heç nə hiss etmir." Amma o yazığın ən ağır imtahanı elə indi başlayır. Biz plov qaşıqlayırıq, çay içirik, siqaret tüstüləyirik. O isə artıq Əzrayıl ilə qarşı-qarşıyadır. Biz kənardan görmürük, amma o, canını təslim etdiyi an üç surət ilə üzləşir. Ömrünün bütün dəyərini verdiyi mal-mülkü, canından çox sevdiyi övladları və bütün ömrü boyu qazandığı əməlləri.

 İnsan ömrü boyu bunların hər birinə güvənib. Düşünüb ki, "var-dövlətim mənim dayağımdır", "övladlarım mənim sabahımdır", "əməllərim? – onları da unudarıq, dünya belədir də..." Amma qəbir qapısı açıldımı, bütün yalanlar bitir. Orada artıq təskinlik yoxdur, bəhanə yoxdur, özünü aldatmaq yoxdur. Bax, sən dəfn məclisində mollanın səsini eşidirsən, başını aşağı salıb kədərli görünürsən, amma sənin o gördüyün səhnənin arxa tərəfində başqa bir film gedir. Ruh sarsılır, çırpınır, axtarır.  "Mənimlə kim qalacaq?" Mal-mülk bölünür, övlad geri dönür, təkcə əməllər qalır.

 İndi düşün, sən neçə dəfə başqasının qəbrinə torpaq atmısan? Bəs o torpaq hər dəfə sənə nə deyirdi? Heç qulaq asmadın? Çünki hər ovuc torpaq əslində belə pıçıldayır. "Bir gün sən də bu torpağın altına uzanacaqsan. O gün sənin də yanında yalnız əməllərin olacaq." Amma sən eşitmədin. Çünki qulaqların dünyanın səs-küyü ilə tutulmuşdu. Qazanc səsi, bazarın gurultusu, telefon zəngi, sosial şəbəkənin bildirişi... Sən hər şeyə qulaq verdin, amma o torpağın pıçıltısına yox. Halbuki, ölümü yad adamın taleyi bilmək, özünü "növbədən kənar" saymaq ən böyük aldanışdır. Ölüm heç vaxt xəbərdarlıq etmir. Nə yaşına baxır, nə vəzifənə, nə də cibindəki pula. Bir gün o, sənin qapını da döyəcək. Və o an başa düşəcəksən ki, bütün dəfn məclisləri əslində sənin üçün verilmiş dərs idi amma sən dərsi öyrənmədin. Bütün bunlar bizim gözümüzdən gizlidir. Biz çadırda plov yeyərkən, çay içərkən, siqaret tüstüləyərkən  tabutun içində isə tamam başqa bir aləm açılır. Ruh artıq geri dönüşü olmayan bir səfərə çıxır. Biz torpağın üstünə ayaq basırıq, amma o torpağın altında ilk addımlarını atır.

İnsan ömrü boyu sahib olduqlarına güvənib. Pul yığdı, evlər tikdi, övlad böyütdü, özünə "güclü" bir həyat qurdu. Elə bildi ki, bunlar ona əbədi dayaq olacaq. Amma ölüm gəldiyi anda bütün bu yığdıqları ilə üz-üzə qalır. O anda heç kim gizlənə bilmir, heç kim bəhanə gətirə bilmir. Məhz o an, Əzrayıl ruhun qarşısına çıxır. Əllərində heç bir silah yoxdur amma varlığı ilə bütün həyatı silkələyir. Və ruhun qarşısında üç surət peyda olur.. İnsanın bütün ömrünü sərf etdiyi üç şey. O gündən etibarən onları hamımız tanıyırıq, amma heç vaxt bu qədər aydın görməmişik. Can bədəndən ayrıldığı an ruh dərin bir boşluğun içinə düşür. Orada üç varlıq peyda olur, insan ömrü boyu arxasınca qaçdığı üç məfhumun cildə girmiş surəti.

Birincisi, mal-mülkdür. Əgər halal qazanılıbsa, nur saçan bir simada görünür. Libası ağappaq, ətri güllər kimi xoş, sanki insanı arxayınlaşdıran bir yoldaş. Əgər haram qatılıbsa, üz-gözündə qaranlıq, baxışlarında yırtıcılıq, qoxusunda murdarlıq duyulur. Bu varlıq, sanki insanı cəlb etsə də, arxasından başqa əllər dartışır. Övladların, qohumların, yad insanların əlləri… hərəsi bir parça qoparmaq üçün onun paltarını cırır.

Ruh çaşqınlıq içində qışqırır:

- Dayanın! O, mənim ömrümün əziyyətidir, necə mənim yanımda qalmaz?

Əzrayıl isə soyuq səslə cavab verir:

-Görmürsənmi? Onlar artıq sənə aid deyil. Sən hələ qəbrinə girməmisən, amma malın bölünür. Bu varlıq sənə deyil, dünyaya qaldı.

 İkinci varlıq övladlardır. Onlar gül-çiçək libasında, gənc, parlaq çöhrə ilə dayanır. Əgər xeyirli övlad olublarsa, üzlərində nur, dillərində dua, gözlərində sevgi görünür. Amma əgər övlad nadan və nankor yetişibsə, üzləri qaranlıq, baxışları kədərli və yadlaşmış olur. Onların göz yaşları axsa da, bir addım da irəli gəlmirlər.

Ruh yalvarır:

-Siz mənim canımın parçasısınız! Mən sizin üçün yaşadım, mənimlə gəlin, məni buraxmayın!

Övladlar başlarını aşağı salıb susurlar. Əzrayıl yanaşıb deyir:

- Onlar səni bu torpağın qucağına qədər müşayiət edə bilər. Lakin torpaq qapısı bağlandımı, onların da yolu ayrılır. Sən onların atası, anası idin, indi isə sadəcə xatirəsisən.

Ruh bir sarsıntı keçirir, sanki bütün dünyası əlindən alınır. Qəzəblə soruşur:

-Bəs mənim nəyim var? Nə mənimlə qalır?

O anda üçüncü varlıq peyda olur, əməllər. Onun görünüşü ruhun dünyadakı həyatına bağlıdır. Əgər insan yaxşılıqlar edibsə, bu varlıq parlaq simalı, üzü gülər, libası təmiz və ətri müşk kimi xoş olar. Onun yaxınlığı ruhu sakitləşdirər. Amma əgər insan zülm etmişsə, günaha batmışsa, əməllər iyrənc bir surət alar. Çöhrəsi murdar, paltarı qara, bədəni çürük, qoxusu isə elə kəskin olar ki, insan nəfəs ala bilməz.

Ruh dəhşətlə geri çəkilir:

— Bu nədir? Bu nə qoxudur? Bu murdarlıq mənimləmi qalacaq?

Əzrayıl cavab verir:

— Bu sənin əməllərin cildidir. Dünyada nə qazandınsa, indi qarşındadır. İndi bil ki, mal-mülk səni tərk etdi, övladların da səni buraxdı. Səninlə qalan yalnız əməllərindir. Onlar sənin yeganə yoldaşındır – ya səni işıqlı sabaha aparacaq, ya da zülmət qaranlığa.

Əməllər irəli çıxıb danışır:

-Mən sənin özünəm, sənin izinəm, hər addımın mənim üzümə yazıldı. Dünyada sən məni unutdun, amma indi məndən qaça bilməyəcəksən. Mən səninlə qiyamətədək qalacağam.

Ruh bu sözləri eşidəndə titrəyir. Çünki anlayır, ömrün bütün sevincləri, var-dövləti, hətta övlad sevgisi belə, qəbir qapısında dayanıb geri dönür. Oradan o yana insanın yol yoldaşı yalnız əməlləridir.

Və sükut çökür. Torpaq bağlanır. İnsan özünün həqiqi var-dövlətini, əməllərini qucaqlayaraq əbədi səfərə çıxır. Torpaq qapandı. İnsan artıq dünyadan tamamilə ayrıldı. Sükut, qaranlıq və dar bir məkan... nəfəs almaq mümkün deyil, amma ruh bu darlığı hiss edir. Qəbir, sanki canlıdır, insanı qucaqlayır, sıxır, onunla danışmaq istəyir.

Əzrayıl bir daha görünür və deyir:

— Bax, indi sən öz həqiqətinlə üz-üzəsən. Mal-mülkün getdi, övladlarınla qaldı. Səninlə qalan yalnız əməllərindir. İndi onlarla ilk gecəni keçirəcəksən.

O anda, qaranlıqda əvvəl gördüyü əməllər surəti yenidən qarşısına çıxır. Əgər insan dünyada xeyir sahibi olmuşdursa, qarşısında nur saçan bir dost dayanır. Onun səsi məlahətli, sözü ümid dolu olur:

-Qorxma. Mən səninlə buradayam. Dünyada etdiyin hər yaxşılıq, hər gizli sədəqə, hər yetim başı oxşama, hər halal tikə mənim libasımı parlaq etdi. Mən sənin qardaşınam, yol yoldaşınam. Bu qaranlıqdan sənə işıq aparacağam.

 Qəbir bir az genişlənir, sanki rahat bir otaq kimi açılır. Ruhun ürəyinə sakitlik çökür. Amma əgər insan günaha batmışdırsa, əməllər çürük, murdar, iyrənc bir surətdə yaxınlaşır. Onun nəfəsi çürük leş qoxuyar, səsi qırıq-qırıq və qorxulu olar:

-Mən sənin özünəm. Dünyada etdiyin hər yalan, hər zülm, hər haram tikə mənim simama hopdu. Mən səninlə buradayam, səndən qaça bilməzsən..

O an qəbir daha da sıxılır. Sanki torpaq insanın qabırğalarını bir-birinə keçirir. Ruh dəhşətlə qışqırır:

-Niyə mənimlə qaldın? Mən səni unutmaq istəyirəm!

Əməllər isə acı-acı gülür:

- Dünyada məni unudurdun, amma indi mənimlə yaşamalısan. Mən sənin yeganə həqiqətinəm.

Bir müddət sonra qəbir sualları gəlir. İki mələk İnkir və Minkir peyda olur. Onların nəhəng gözləri, gur səsi qaranlığı yarır:

- Kimdir Rəbbin? Nədir dinin? Kimdir peyğəmbərin?

Əgər insan doğru yaşayıbsa, ruh arxayınlıqla cavab verir. Nurani əməllər onu müdafiə edir, cavablarını asanlaşdırır. Qəbir işıqlanır, gözəl bir bağa dönür, sanki cənnət bağına açılan pəncərə olur. Əgər insan dünyada imanını və əməllərini puç edibsə, dili dolaşır, gözləri qorxudan qaralır. Pis əməllər onun boğazını sıxır, nəfəs vermir. Mələklər qəzəblə deyirlər:

- Yalan danışma! Dünyada necə yaşadımsa, indi də cavabını ver!

Və qəbir qapqara zülmətə bürünür. Qəbir sıxılır, sanki dağlar bir-birinin üstünə yıxılır. Ruh yalnız qaranlıq, yalnız çürük qoxu və yalnız öz peşmanlığı ilə baş-başa qalır.

Əzrayıl uzaqdan pıçıldayır:

- İnsan, dünyada sənə yüz dəfə xəbərdarlıq göndərildi. Kitablarla, peyğəmbərlərlə və ən əsası vicdanınla. Amma sən dinləmədin. İndi isə öz seçiminin içindəsən.

  Və qəbirin gecəsi belə davam edir. Kimisi nurla, kimisi zülmətlə, kimisi ümidlə, kimisi də peşmanlıqla… ta qiyamət gününə qədər.

 İnsan qəbrinə girdiyi anda artıq hər şey aydın olur. Çünki o vaxt başa düşür. Ömrünü xərclədiyi mal-mülk, övladlar hamısı buraxıb getdi. Ona ən yaxın görünənlər, ən sevdikləri belə geri döndü. Qaldı bir özü, bir də əməl dəftəri. O an ruh anlayır ki, bütün ömrü boyu yanlış qapını döyüb. Əslində sərvət toplamaq, ad-san qazanmaq, övlad böyütmək pis deyil amma onları məqsəd bilib, əməli unudanda hər şey mənasız olur. Çünki qapının o üzünə yalnız əməllər keçir.

Əzrayıl ruhun yanında dayanır və deyir:

-İndi sənə qalan budur. Dünyada nəyi sevdinsə, burda qaldı. Özünlə gətirdiyin isə yalnız əməllərindir. Onlar sənə qiyamətə qədər yoldaşlıq edəcək.

 Və qəbir qapısı bağlanır. İnsan artıq anlayır ki, həyat dediyimiz bir sınaq idi, amma biz onu oyun sandıq. Dünyada əlçatmaz saydığımız hər şey torpaqla örtüldü, qaldı yalnız əməl dəftərinin səhifələri. İndi düşün. Sabah sənin qəbrinin qapısı bağlansa, sən öz yanında hansı yoldaşı görmək istəyərdin? Əməllərin səni qucaqlayacaq qədər gözəl, yoxsa iyrəndirəcək qədər çirkin və üfunət qoxulu?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Şəki rayonunun Cəfərabad və Aydınbulaq kəndləri arasında, axar-baxarlı bir ərazidə, yol kənarında “Şıx Osman piri” adlı bir ziyarətgah vardır. Bu ziyarətgah tədqiq edilməyib, barəsində də heç yerdə heç nə yazılmayıb. 1947-ci ildə Nuxada Aydınbulaq kənd sovetinin katibi işləmiş Camal Abdullayevin söylədiklərinə görə, ziyarətgahın kitabəsində XV-XVI əsrlər yazılıbmış...  

Bir vaxtlar Azərbaycan radiosu və televiziyasının Şəki-Zaqatala bölgəsi üzrə  müxbiri, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvü olmuş mərhum  Pənah Qurbanzadənin 2006-cı ildə çap olunmuş "Hacı Mir Abbas Ağanın həyat yazısı"  kitabında həmin ziyarətdən tapılmış çox maraqlı və qədim bir əlyazmadan söz açılır. 

Kitabdan C.Abdullayevin söylədiyi hissəni olduğu kimi təqdim edirik. C.Abdullayev müəllifə deyib ki,  "Şıx Osman piri" bizim yolumuzun üstündədir... Bir gün Nuxadan gəlirdim. "Şıx Osman piri"nin yanına çatanda birdən güclü leysan yağdı. Özümü güclə pirin kümbəzinə çatdırdım... Bekarçılıqdan köhnə, qədim kümbəzin tavanına baxırdım... Birdən hisli, qaralmış tirlərin arasından gözümə bir bükülü sataşdı. "Bu nə ola" - deyə düşündüm. Güc-bəla ilə onu oradan götürə bildim. Nəsə çox qədim, sapsarı saralmış vərəqləri Quran hərfləri ilə yazılmışdı. Qalın, təqribən 100 səhifə olardı. Bərk meşinlə cildlənmiş kitab idi. Qoltuğuma qoyub kəndə (Aydınbulağa) yollandım. Gətirib Ağaya (Hacı Mir Abbas Ağa nəzərdə tutulur. O, ərəb və fars dillərində mükəmməl oxuyub-yazan, klassik ədəbiyyatın bilicisi, əruzu və M.Füzulini əla bilən, özü də klassik şeir tərzində əsərlər yazan, şeirlərinə Anar və Elçinin yüksək qiymət verdiyi bir şəxs idi - İ.V) verdim ki, oxusun görək nə barədədir. Ağa alıb baxdı, diqqətlə bir xeyli o tərəf bu tərəfə vərəqləyib oxudu. Sonra qayıtdı ki, bəs bu M.Füzulinin məhəbbətdən yazılan şeirləridir. Zarafatla dedi ki, sən uşaqsan, belə şeyləri sənə oxumaq yaramaz. Ağa bir də təəccüblə dedi ki, o Füzulinin belə şeirləri ilə ilk dəfə qarşılaşır. 

Ağadan kitabın tarixini soruşdum. Dedi ki, çox qədimdir 400 il bundan əvvəl Molla Məhəmməd adlı bir şəxs tərəfindən köçürülmüşdür.

Bəzi yerləri təhrif olunmuşdur. Ağa belə söyləyirdi. Özünün söylədiyinə görə, o, Füzulini yaxşı bilirdi. Soruşdum ki, bəs nə edim onu? Ağa da məsləhət gördü ki, kasıb oğlansan, göndər Bakıya, bəlkə, beş-üç manat göndərdilər.

Məktub yazdım Bakıya, Əlyazmalar İnstitutuna və kitab barəsində məlumat verdim. Bir müddətdən sonra Bakıdan cavab aldım. Tapıntıma çox ucuz qiymət qoymuşdular. Razılaşmadım. Bu dəfə Leninqrad (Sankt-Peterburq) Şərqşünaslıq İnstitutuna məlumat yazdım. Oradan da cavab aldım. 200 manat qiymət qoymuşdular. Göndərdim və tezliklə deyilən məbləği ünvanıma göndərdilər”.

Özünün dediyinə görə, C.Abdullayev bu əlyazmanı 1949-cu ildə tapıbdır. Elə həmin il də Leninqrada (Sankt-Peterburqa) göndərmişdir... Doğrudanmı tapıntı məşhur şair Füzuliyə mənsub imiş? Biz belə düşünürük ki, hər nə olsa da, bu tapıntı Azərbaycanla, Azərbaycan tarixi, ədəbiyyatı ilə bağlı qiymətli bir xəzinə imiş. (Rus nəyə vəsait buraxmağı əla bilir.) 

Hacı Mir Abbas ağanın dediyinə görə, əlyazmanın müəllifi Molla Məhəmməddir. Bəlkə də, əlyazmanın üzü bu şəxs tərəfindən köçürülübdür. Bəlkə də, elə bu şəxsin özü şair Füzulidir. Axı Füzuli ilkin dövrlərdə öz şeirlərini Molla Məhəmməd və s. təxəllüslərlə də yazıb. 400 il elə də yaxın dövr deyil. Əgər Camal müəllim bu əlyazmanı 1949-cu ildə tapmışsa, onda onun qələmə alınma tarixi haradasa 1549-1550-ci illərə təsadüf edir. Deməli, böyük şairin özü hələ sağ imiş.

Movcud rəvayətə görə, M.Füzulinin ata Vətəni Ərəş qəzası idi. Ərəş qəzası şimaldan Nuxa qəzası ilə qonşu olub. Tədqiqatçıların qeydlərinə görə, İraqda yaşayan Füzuli və onun oğlu Fəzli ara-sıra bura gələr və qohum-əqrabaları ilə görüşərlərmiş. Sözü gedən ziyarəgahla  Ərəşin arasındakı məsafə də çox deyil.

Hər halda Camal müəllimin tapıntısı çox qiymətli bir xəzinə imiş. Müqəddəs "Sıx Osman piri" ulu şairimizin xəzinəsini neçə illər hifz edib öz müqəddəs dərgahında saxlamışdır".

Hacı Mir Abbas Ağanın əlyazma barədə fikirlərinə heç bir şübhəmiz yoxdur. Amma yenə də həmin əlyazmanın ciddi araşdırılmasına ehtiyac olduğu qənaətindəyik. Bu yazının hazırlanmasında da məqsədimiz ipucu vermək və diqqəti bu məsələyə yönəltməkdir. Biz məsələnin füzulişünas alimlərimiz, həmçinin tarixçilərimiz tərəfindən diqqətlə araşdırılmasının tərəfdarıyıq. 

Əlyazmanın qorunduğu, saxlandığı yer, ora verildiyi tarix məlumdur. Zənnimizcə, həmin əlyazmanın oradan - Leninqrad (Sankt-Peterburq) Şərqşünaslıq İnstitutunun arxivindən tapıb araşdırmaq elə də çətin olmaz. 

Bir də ki, əlyazma dahi Füzuliyə aid olmasa belə, hər halda Azərbaycanla, Azərbaycan tarixi, ədəbiyyatı və mədəniyyətilə bağlı qiymətli mənbə ola bilər. Bütün hallarda araşdırılması və öyrənilməsi səmərəli olardı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

80-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanın ən populyar kişi müğənnisi o idi. Uzun müddət “ara müğənnisi” kimi televiziyaya, konsert salonlarına yolu bağlı olsa da məşhurluğu öz sözünü dedi, get-gedə ona meydan verildi. Beləcə, tezliklə o, əməkdar və xalq artisti Ağadadaş Ağayevə çevrildi.

Bu gün onun doğum günüdür, 69 yaşını tamamlayıb 70-nə doğru yön alacaq.

Ağadadaş Ağayev 25 avqust 1956-cı ildə Cəlilabad rayonunun Hasıllı kəndində anadan olub. 1972–1977-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda təhsil alıb. Bir müddət Cəlilabad rayon Hasıllı kənd orta məktəbində müəllim işləyib. 1981-ci ildə ilk dəfə mahnılarını audio-kaset variantında yayıb. Həmin il "İstedadlar axtarırıq" müsabiqəsinin qalibi olub. 1983-cü ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında ilk solo konsertini verib.

1984-cü ildən Filarmoniyada Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının solisti kimi fəaliyyətə başlayıb.1988-ci ildən Azərbaycan Televiziyasının solistidir. 1994-cü ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetinin mədəni-maarif fakültəsini bitirib. O, 13 yanvar 2012-ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyasına üzv qəbul edilib.

Ağadadaş Ağayevin bir mahnısı vardı, “Könlüm qəmin eylər”, bu onun ən məşhur mahnısı olaraq qaldı.

Könlüm qəmin eylər,

Dilim nəğmələr söylər.

Təki mənə bircə kəlmə

Sevirəm de.

Filmoqrafiya

- Yerlə göy arasında

- Tənha durna uçuşu

Mükafatı

- "İstedadlar axtarırıq" müsabiqəsinin qalibi

Hazırda xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkir. Bir müddət əvvəl başına xoşagəlməz bir hadisə də gəlib. Xatirinizdədirsə, xəstəxana gözətçisinə balta atmışdı, həbs, ictimai qınaq basqısı olmuşdu.

Nə isə.

Allah köməyi olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün sizə nağıl danımaq istəyirəm. Biri vardı, biri yoxdu, Xəzər dənizinin sahilində Azərbaycan adlı bir sovet sosialist respublikası var idi. Burada insanlar 60 yaşında təqaüdə çıxar, pulsuz mənzil alar, pulsuz müalicə olunar, uşaqlara isə 18 yaşınadək “uşaqpulu” deyilən maddi vəsait ödənilərdi. Bu respublikada xoşbəxt böyüyən uşaqlar çoxuydu. Bu uşaqların arasında Vəfa adında gözəl-göyçək, istedadlı bir qız da vardı, soyadı Fətullayeva idi...

…O, 25 avqust 1945-ci ildə Bakıda anadan olmuşdu. Atası Azərbaycan teatr sənətinin ilk tərtibatçı-rəssamı, xalq rəssamı Nüsrət Fətullayev, anası isə SSRİ Xalq artisti, aktrisa Hökumə Qurbanovaydı...

Orta təhsilini Bakıdakı 1 saylı məktəbdə alandan sonra Teatr İnstitutunun teatrşunaslıq fakültəsinə qəbul olmuşdu. 1968-ci ildə həmin fakultəni əla qiymətlərlə bitirmişdi. İlk dəfə- 1953-cü ildə 8 yaşı olarkən, Ələsgər Şərifovun səhnəyə qoyduğu, Uliyam Şekspirin "Qış nağılı" tamaşasında Mamili obrazını canlandırmışdı...

Vəfa xanım 1970-ci ildən ömrünün sonuna qədər Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərib. İşlədiyi dövrlərdə həm teatrda və həm də bədii filmlərdə bir-birindən bənzərsiz insan obrazları yaradıb. Yaradıcılığının çiçəklənən dövründə, 41 yaşında olarkən xərçəng xəstəliyinə düçar olub və 1987-ci il may ayının 21-də vəfat edib. Yaşasaydı, bu gün - avqustun 25-də 80 yaşı tamam olardı. Ruhu şad olsun!

...Göydən üç alma düşdü. Biri mənim, biri sənin, qoy biri də Azərbaycan Dövlət Milli Dram Teatrının payına düşsün...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.08.2025)