Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir gün Səlim Babullaoğluya qəfil zəng açıb soruşdum: “Səlim can, bu dəfə kimdən yazım, kimi məsləhət görürsən?” Dedi ki: “Damət Salmanoğludan yaz.”

Kimdir, Damət Salmanoğlu?

Bəli, bu dəfəki söhbətimin qəhrəmanı odur.

O, hər zamanmacəraya hazır olan və hər zaman bacarıqlı bir insandır. Adi həyatın şıltaqlıqlarından kənarda yaşamağın yolunu tapan birisidir. O, heç vaxt həyatını ağ hasarın arxasında yaşamaq istəmir. Bəzən həddindən artıq impulsiv olan bu şəxs, azadlığının məhdudlaşdırıldığını düşündüyü zaman növbəti işə tələsir. İstənilən şəkildə təmkinli olmaq bu müstəqil və azadlıqsevər insan üçün cəlbedici deyil. Haraya getsə də uğurun onu izləyəcəyinə inanır. Buna görə də o,üzləşdiyi hər bir anı yaşamağa meyllidir. Köhnə nağılların qəhrəmanları kimi, həyatın tələlərini macəraya çevirmək üçün axır ki, bir yol tapacaq...

Ölkədə tanınan qələm ustalarından biri - yazıçı Kənan Hacı onun barəsində yazır: “Şeir hissin, duyğunun sözlərə çevrilmiş formasıdır, ona nə qədər modern, futuristik libas geyindirilsə də mayasında insani duyğular çırpınır. Hisslərin tarixidir şeir; insanın içsəsidir. Şeirin tarixi bəşər tarixi qədər qədimdir. Fərqli sivilizasiyaların burulğanında durulan, durulduqca qatılaşan və müxtəlif formalara bürünən şeir hərdaim insanın yol yoldaşı oldu, həyanı, sirdaşı oldu, əksər hallarda xilaskarına çevrildi. Mənaları sözlər vasitəsilə çeşidli formalarda şəkilləndirən şair duyğuların tarixini yazandır.Şair, yazıçı Damət Salmanoğluda duyğuların tarixçəsini yazır. Onu şeirləriylə tanımışam. Sonra öyrəndim ki, nəsrlə də məşğuldur, bir neçə povest və hekayələrin müəllifidir. Şeirlərin stixiyasına göz gəzdirək. Məzmun və mündəricə baxımından çoxşaxəli olan bu şeirlər sadə, mütəvazi, lirik arxitektonikası ilə minillik poeziyamızın qaynaqlarından süzülüb gələn ənənəyə söykənir. İnsana, həyata, hadisələrə həssas münasibət, adicə daş parçasına, bir budağa, bir yarpağa şairanə baxış müəlliflə oxucu arasında səmimi münasibət yaradır...”

Xoşbəxt adamdır. Heç vaxt narahatlıq keçirmir və heç bir təsadüfdən həyəcanlanmır. Onda hər bir çətin vəziyyətdən çıxmaq üçün hissiyyat, istedad, təxəyyül var.Bununla be!ə, öz təbəssümünü də qoruyub saxlaya bilir. Onun heç ağlına da gəlmir ki, bəzi şeyləri bilmək, üzə çıxarmaq, başqalarına danışmaq özü üçün təhlükəli ola bilər. Onun fikrincə, biliklər hamıya və hər bir kəsə məxsusdur...

Kənan Hacı daha sonra yazır: “Ədəbiyyatımızda Zəfər poeziyası yaranmaqdadır. Elə bir qələm adamı tapmaq mümkün deyil ki, onun yaradıcılığında Zəfərimizin izi olmasın. Güldən, çiçəkdən, sevgidən-nədən yazırsa, yazsın, o misralarda bir qalibiyyət duyğusu var. Bu, qəddi dikəlmiş millətin qalib ruhunun işartılarıdır. Damət Salmanoğlunun şeirlərinin hər misrasında bu qədd duruşu imperativ şəkildə özünü büruzə verir. Möhtəşəm qələbəmiz ədəbiyyatımızda da yeni bir paradiqmanın, yeni gerçəkliyin əsasını qoydu. Haqqın, ədalətin zəfər çalacağına ümidimiz öz bəhrəsini verdi. İnam və əzm bu qələbəni tarixi Zəfərə çevirdi. Şairin dediyi kimi, artıq zaman yetişib...”

Qəribədir, ona yaxından, xüsusilə uzaqdan nə isə yeni olacaq bir şeyə bəslədiyi ümid rahatlıq vermir. Səyahətlərin romantikası, dünyanı görmək arzusu ona xasdır. Eyni bir yerdə qalıb yaşamaqdan usanır. O, daima yeni-yeni insanlarla görüşə can atır və yaxşı dostluğu var...

Bir halda bu söhbətin başlanğıcında dostum Səlim Babullaoğlunun adını çəkdim, elə onun dedikləri ilə də yekunlaşdırım: “Yaradıcılığı zərif və lirikdi, həqiqi vətənpərvər şairdir.Etibarlıdır, çətin günün dostudur...”

Xülasə, şair, yazıçı Damət Salmanoğlu ilə ilk görüşdə siz həyati gücünüzün artdığını hiss edəcəksiniz. O, şəndir, füsunkardır, hazırcavabdır. Diqqətlə fikir versəniz, görərsiniz ki, o təkcə sizi deyil, hər bir kəsi müşahidə edir və həqiqət budur ki, hamıya qarşı mehribandır. Sentimentaldır, çox həssas ürəyi var. Açıqürəkli və söhbətcildir. Əhval-ruhiyyəsindəki dəyişikliklər sizi təəcübləndirə bilər, çünki o, ürəyincə olan işi görür...

Az qala unutmuşdum, şair, yazıçı Damət Salmanoğlu 1958-ci ilin noyabr ayının 29-da Masallı rayonunun Oncaqala kəndində dünyaya gəlib. Hazırda Bakı şəhərində yaşayır. İndi tanış olacağınız “Gənclik qatarı” adlı bu şeir də ona məxsusdur:

Qəlbimin gözüylə axtardım səni,
Baxdım dörd bir yana tapa bilmədim.
Dedilər vağzaldan təzə ayrılıb,
Yüyürdüm arxanca çata bilmədim.
 
Çılğın xəyalları, gənc ümidləri,
Sən mənim qəlbimdən qoparıb getdin.
Dünəni bu günə xatirə edib,
Ömrümdən gəncliyi aparıb getdin.
 
Aman da vermədin vidalaşmağa,
Ey qatar, bu sənin ədalətindir.
Gizlincə aparan gəncliyi məndən
Bəlkə də, sən deyil ədavətindir.
 
İndi bu vağzalda sənin yerində
Qocalıq qatarı gözləyir məni.
Gənclikdən yadigar xatirələrim
İndi bu qatarda izləyir məni.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1993-cü ilin kritik iyun günlərində ölkənin taleyi, bəlkə də, bir neçə saatlıq fərqlə başqa bir istiqamət ala bilərdi... 

15 İyun – Müstəqil Azərbaycan Respublikası tarixinin, dövlətçilik təfəkkürünün və milli iradənin önəmli günlərindəndir. Bu gün sadəcə bir təqvim xatırlatması olmayıb, siyasi-hərbi gərginlikdən uhulət-suhulətli müəyyənliyə, sabitliyə, güclü dövlətə keçidin simvoludur.

Bugünkü Azərbaycan Respublikasının dayanıqlı institusional əsasları, siyasi sabitlik platformu və uluslararası müstəvidə artan nüfuzu həmin tarixi dönüşün strateji sonuclarındandır. Politoloji baxımdan, 15 İyun hadisəsini, ingilis demiş, “regime transformation” - bir “sistem dəyişimi” kimi dəyərləndirmək mümkündür.

1991-1993-cü illər Azərbaycanın müstəqillik tarixində,  “turbulent” - yəni çalxantılı keçid dönəmi kimi xarakterizə oluna bilər. O dönəmdə institusional zəiflik, siyasi səriştəsizlik və güc vakkumu milli təhlükəsizlik üçün ciddi təhdidlər yaratmışdı. Ermənistanın işğalçılıq siyadətində ardıcıl məğlubiyyətlər, Gəncə hadisələri, içəridə hakimiyyət böhranı dövlətimizin ciddi təhlükələrlə üz-üzə olduğunu göstərirdi.

Məhz bu kontekstdə Heydər Əliyevin qayıdışı - bir xalqın öz taleyini yenidən idarə etmək haqqını bərpa etməsi idi. Onun ilk illərdəki fəaliyyəti sırasında qəbul olunan siyasi qərarlar – atəşkəs, Anayasa quruculuğu, uluslararası enerji anlaşmasının imzalanması (20.09.1994/“Gülüstan”), dış siyasətdə dəngə strategiyası – Azərbaycanın müstəqil inkişaf xəritəsini müəyyənləşdirdi.

Politoloji nəzəriyyələrdə “xilasedici liderlik” konsepti var – bu, yalnız fövqəladə ortamlarda ortaya çıxan və toplumun parçalanma təhlükəsi qarşısında onu yenidən bir araya gətirən lider modelidir. Heydər Əliyev bu modeli təkcə təcəssüm etdirmədi, onu bölgə miqyasında örnəyə çevirdi. Bugünkü Azərbaycan dövlətinin siyasi sabitlik fəlsəfəsi, idarəçilik mədəniyyəti və strateji davamlılığı bu modelin əsas sütunlarına əsaslanır.

Müstəqil Azərbaycanın uğur hekayəsi transformasiya örnəyi kimi araşdırılmağı, öyrənilməyi haqq edir. Bu gündən baxdıqda, 15 İyun - ata vəsiyyətini yerinə yetirmiş Müzəffər Ali Baş Komandanın başçılığı ilə Qalib Azərbaycan olmağımızdır. Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bölgəmizdə güc mərkəzinə çevrilibsə, məhz 1993-cü ilin həmin taleyüklü seçimi bunun təməlində dayanır.

Bu baxımdan, 15 İyunu həm də “tədris günü” kimi qiymətləndirmək mümkündür. Dövlətçilik düşüncəsinin, milli iradənin, liderlik məsuliyyətinin və tarixi yaddaşın bir araya gəldiyi bu gün, gələcək nəsillər üçün həm də bir siyasi məktəbdir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər zaman fərqli layihələrdə yer alan Xalq artisti Tünzalə Ağayeva beynəlxalq müsabiqədə münsif kürsüsünə əyləşib.

Pop ulduz “Bakı 2015 - 10 illik yubileyi: İdman irsinin onilliyi və gələcəyə baxış” proqramı çərçivəsində baş tutan “Süni intellekt və idmanda innovasiya müsabiqəsi”nin təqdimatında iştirak edib.

Estrada ulduzu sözügedən müsabiqədə münsif olub. Müsabiqənin əsas məqsədi gənc yaradıcılıarın süni intellektdən istifadə edərək “Bakı 2015”-in ruhunu və irsini əks etdirməkdir.

Onu da vurğulayaq ki, layihə Azərbaycan Respublikasının Milli Olimpiya Komitəsinin təşkilatçılığı ilə gerçəkləşir.

Qeyd edək ki, bu il “Bakı 2015 Avropa Oyunları”nın 10 illik yubeliyidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.06.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xalq artisti Tünzalə Ağayeva 15 iyun Milli Qurtuluş günü münasibəti ilə səhnə alıb. Pop ulduz bu dəfə Xaçmazda çıxış edib. Konsert Xaçmaz Rayon İcra Hakimiyyəti və ARB Televiziyasının birgə təşkilatçılığı ilə baş tutub.

Çəhrayı əlbisə geyinən müğənni dillər əzbərinə çevrilən hitlərini səsləndirib.

Olduqca isti qarşılanan estrada ulduzuna balacadan böyüyə hər kəs öz saf, təmiz sevgisini göstərib. 

Rəngarəng görünən müğənninin səhnə geyiminin müəllifi dizayner Lali Rüstəmova olub. Saç makiyajı isə stilist Sabir Bağırova məxsus idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.06.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Bu gün Azərbaycan səhnəsinin və kino sənətinin sonuncu böyük səslərindən biri, korifey sənətkarlar pleyadasının axırıncı mogikanı, xalqımızın qüruru, Xalq artisti Amaliya Pənahovanın doğumundan 80 il ötür.

Əgər sağ olsaydı, bu gün 80 illik ömrünün işıqlı mərhələsinə qədəm qoyacaqdı. 1964-cü ildə 19 yaşında ikən, o, səhnəyə yeni nəfəs, fərqli baxış, qadın ruhunun dərinliklərini gətirdi. İlyas Əfəndiyevin “Mənim günahım” əsərində Nurcahan obrazı ilə stereotipləri darmadağın etdi. Tamaşaçı ilk dəfə səhnədə qadının daxili dünyasını bütün çılpaqlığı ilə gördü. O dövr üçün səhnədə psixoloji qatlara enməyi Amaliya xanım təkbaşına bacardı.

Azərbaycan səhnəsinin bəzəyi olan Nargilə, Pəri, Firəngiz, Xumar, Zərifə, Təhminə, Natəvan, Nərmin, Şahnaz, Kəmalə, Mahnur, Aynur, Sürəyya, Mədinə, Luiza, Medeya, Nigar… Bu adların hər biri əslində bir ruh, bir qadın, bir ömür demək idi. Onun yaratdığı obrazlar sadəcə rollar deyildi xalqın yaddaşına hopmuş düşünən gözlər, danışan baxışlar idi.

Televiziya tamaşalarında da o, öz teatr enerjisini kameraya ötürə bilirdi. “Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim”, “Bayramın son gecəsi”, “Beş manatlıq lüstr”, “Duel”, “Mədinənin ürəyi” kimi əsərlərdə Amaliya xanım yenə də qadının psixoloji qatlarını ustalıqla açırdı.

Kino isə onun üçün ayrı bir dünyaydı. “Əhməd haradadır?” filmindəki Məsmə obrazı ilə başlayan kino yolu “Babək” filmindəki Zərnisə ilə zirvəyə çatdı. Zərnisə sadəcə ağıllı bir qadın deyildi, ana idi, şəxsiyyət idi, məğrur və sevən bir qadın idi. “Arxadan vurulan zərbə” filmindəki Ziba isə bir dialoqla xalqın yaddaşına həkk olundu: “Ə, bu nə maşındır gətirmisən, başqa maşın tapılmadı mənə?” Bu sualda bir qadının həyatdan gileyini, həm də yumorla iç dünyasını açmaq bacarığı vardı.Bu isə yalnız Amaliya xanıma məxsus idi.

“Nəfəs” filmində canlandırdığı Ağabəyim obrazı da təsadüfi deyildi. Amaliya xanımın gənc rejissorlara verdiyi dəstəyin, yaradıcılıq yolunda dayanmadan yeni nəfəs axtarışlarının göstəricisi idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.06.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

 Lənkəran Dövlət Dram Teatrında sənətşünaslıq doktoru, professor İlham Rəhimlinin Lənkəran Teatrının tarixindən və bu günündən yazdığı "Lənkəran teatrı" adlı kitabının təqdimatı keçirildi.

Təqdimatda kitabın müəllifi və Bakıdan gələn sənət adamları, Teatrın kollektivi, yazıçı və şairlər, ziyalılar iştirak etdilər.

Kitab haqqında Teatrın direktoru Laləzar Hüseynova geniş məlumat verdi. Çıxış edən Lənkəran ŞİHB-nın müavini Ülviyyə Əliyeva, AYB Lənkəran Bölməsinin sədri, yazıçı, dramaturq Qafar Cəfərli, tanınmış rejissor Bəhram Osmanov, xalq artisti Qabil Quliyev, aktyorlar Sücəddin Mirzəyev, Allahverən Babayev, Şahrud Mehdiyeva Lənkəran teatrı barədə yazılmış bu kitabın tarixi əhəmiyyətindən söz açdılar.

Müəllif professor İlham Rəhimli çıxış edərək kitabın yazılması,sənədlərin toplanması və kitab üçün hazirlanması,kitabın nəşri ilə bağlı gördüyü işlərdən, qarşılaşdığı problemlərdən söz açdı.

Tədbir çoxsaylı maraqlı məqamları ilə yaddaşlara yazıldı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

XX əsr Azərbaycan poeziyasının nadir simalarından biri Xalq şairi, Dövlət mükafatı laureatı Hüseyn Arif, bədii təfəkkürümüzdə silinməz izlər qoymuş söz ustadıdır. Onun poeziyası torpağın nəfəsini, dağın sükutunu, ananın laylasını, övlad məhəbbətini özündə ehtiva edən zəngin bir aləmdir. Hüseyn Arifin şeirlərində həyat danışır, torpaq danışır, insan danışır, özü də şirin, doğma, təbii və axıcı dildə.

Söz arifinin poetik dünyası həm geniş mövzu əhatəsi, həm də dərin mənalarla zəngindir. Onun misraları zamanın sınağından keçərək bu gün də mənəvi gücünü qoruyub saxlayır, oxucunun qəlbinə yol tapır. Elə buna görə də onun şeirləri tez-tez nəğməyə çevrilib, dillərdə əzbər olub. Arifin qələmi ilə vətən sevgisi, təbiətə vurğunluq, ana məhəbbəti bənzərsiz ifadə tapıb.

1924-cü ilin 15 iyununda Qazax mahalının Yenigün kəndində dünyaya göz açan Hüseyn Hüseynzadə, ədəbiyyata İkinci Dünya müharibəsi illərində qədəm qoyub. Onun librettosu əsasında yazılmış “Azad” operası 1957-ci ildə səhnələşdirilmiş, “Yolda” poemasından yazılan pyes isə 1974-cü ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində canlandırılıb. 1971-ci ildə qələmə aldığı “Dağ kəndi” poemasına görə “Qızıl Oraq” mükafatına layiq görülüb.

Hüseyn Arifin poeziyası təkcə ölkəmizdə deyil, keçmiş SSRİ və bir sıra xarici ölkələrdə də sevgi ilə qarşılanıb. Şeirlərinə musiqilər bəstələnib, bir çox şeiri nəğməyə çevrilib. Hüseyn Arif “Azərnəşr”də böyük redaktor, “Gənclik” nəşriyyatında redaksiya müdiri, Azərbaycanın Aşıqlar Birliyində isə sədr kimi fəaliyyət göstərib.

Şairin təbiətə bağlılığı, ana yurdun hər qarışına sevgisi onun poeziyasının əsas qayəsini təşkil edir. O, xalqın içində yoğrulduğu üçün xalq dilində danışırdı. Ən ciddi əsərlərinin arasında belə yumor və həyatsevərlik nəfəsi duyulurdu. Elə buna görə də, onunla bağlı olan baməzə əhvalatlar, lətifələr xalq yaddaşında yaşayır. Bu lətifələr onun şəxsiyyətinə xələl gətirməmiş, əksinə, onu insanlara daha doğma etmişdir.

1992-ci ilin sentyabrında dünyasını dəyişən Hüseyn Arif doğma kəndində, nakam oğlunun yanında əbədiyyətə qovuşub. Onun Bakıda yaşadığı evin divarına xatirə lövhəsi vurulub. Xırdalan və Ağstafada küçələrə, eləcə də Ağstafa Uşaq Musiqi Məktəbinə adı verilib. Onun haqqında “Mən Hüseyn Arifəm…” adlı sənədli film çəkilib, haqqında şeirlər yazılıb, əsərlərinə nəzirələr həsr olunub.

Hüseyn Arif poeziyası bu gün də məktəblərdə, auditoriyalarda, ürəklərdə yaşayır. O, sözün, ruhun, vətənin şairidir. Nə qədər ki, bu xalq yaşayır Hüseyn Arifin misraları da yaşayacaq, sevgi ilə oxunacaq və yeni nəsillərə təbliğ olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanda ən çox oxunan kouç Robin Şarmadır, gənclər onun təlimini su kimi içir, karyera yüksəlişində ondan bəhrələnirlər. Bu gün Şimali Amerikanın və dünyanın şəxsiyyətin inkişafı, motivasiya və liderlik sahəsi üzrə ən tanınmış siması Robin Şarmanın doğum günüdür.

O, 1965-ci ildə Yeni Şotlandiyada - Kanadada anadan olmuşdur. Hüquq sahəsi üzrə doktorluq dərəcəsi alsa da, maddi yetərsizlikdən dolayı təhsilinə davam edə bilməmişdir. Buna baxmayarq o, dünyanın, şərq müdrikliyi və qərb texnologiyası və çalışqanlığı ilə sintezini yaradaraq dünyaya təqdim edən nadir insanlardan birisinə çevrilmişdir.

Onun nitqləri "USA Today", "National Post" və "The Globe and mail" kimi bir çox nüfuzlu dünya KİV-lərində yer almışdır. Ən sevdiyi kitab Paulo Keolyo – Əl-Kimyagərdir. Triatlon və Taekvondo kimi idman növləri ilə məşğul olur. Dağ turizmini çox sevir. "Robin Şarma Uşaq Fondu" kasıb ailələrin uşaqlarına təhsil almaları üçün yardımlar edir.

Ən məşhur kitabları

- Superhəyat! 30 günlük həqiqi həyata səyahət

- Ferrarisini satmış rahib

- Sən öləndə kim ağlayacaq

- Titulsuz lider

- Gündəlik ilham

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Elitar musiqi kölgədə qalmaqdadır, bu faktdır. Bu gün bu musiqinin bir təmsilçisi barədə söz açmaq istəyirəm. Söhbət Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Qərinə Kərimovadan gedir.  

Bu gün ömrünün 61-ci baharını qeyd edən Qənirə Kərfimova 16 iyun 1964-cü ildə Bakıda anadan olub.

Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının vokal fakültəsini bitirib. 1986-cı ildən Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet teatrının solistidir. Bir çox beynəlxalq vokal müsabiqələrinin qalibı və laureatı olan Qərinə Kərimova Opera və Balet teatrının repertuarında olan bir çox milli opera tamaşalarında aparıcı partiyaları ifa edir. 

Son illərdə Azərbaycan incəsənət ustalarının nümayəndə heyətinin tərkibində bir çox xarici ölkələrdə — Türkiyə, Kipr, Fransa, Almaniya, Rusiya, Ukrayna, Avstriya və s. qastrol səfərlərində olmuş və milli vokal sənətimizi ləyaqətə təmsil edib.

Prezident mükafatçısı Qərinə Kərimova Milli vokal sənətini dünya səhnələrində ləyaqətlə təmsil etdiyinə görə istedadlı vokalçı Azərbaycan Teatr Xadimləri ittifaqı tərəfindən "Qızıl dərviş" mükafatına və 1998-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti fəxri adına layiq görülüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rəfiq Zəka əlinə qələm aldığı gündən gənclik ehtirası ilə şeir və gözəllik məftunu olduğunu sübut edib. Onun şeirlərində canlı xalq dilinə bağlılıq, axıcılıq və səlistlik nəzərə çarpır. Hafizəsinin kəskinliyini, zəngin Şərq ədəbiyyatını dərindən duyduğunu, sənət haqqında ehtiraslı düşüncələrə malik olduğunu görməmək mümkün deyil.

                     Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov

Bu gün Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Rəfiq Zəka Xəndanın doğum günüdür. Rəfiq Zəka Xəndanın həyatı və yaradıcılığı həm də Azərbaycan tarixinin səhifələridir, sovet rejimində o milliliyi qoruyub saxlamaqla, türk sözü yasaq olunanda “türk” deyə hayqırmzaqla o, silinməz bir iz qoyubdur.

Rəfiq Zəka Xəndan 1939-cu ilin 16 iyununda Bakıda dünyaya gəlib. "Axırı yaxşı olar" (1968), "Mənim əziz vəhşiciyim" (1970) musiqili komediyalarının mətnini yazıb. Şair həmçinin "Füzuli" və "Söyüdlər ağlamaz" operalarının mətnlərinin müəllifi olub.

Keçən əsrin 80–90-cı illərində Azərbaycan Türkiyə ədəbi əlaqələrinin inkişafında mühüm rol oynayıb. Şair demək olar ki, Azərbaycan Türkiyə ədəbi əlaqələrinin özülünü qoyanlardan olub. Həmin illərdə şair Türkiyə mətbuatı səhifələrində Azərbaycan ədəbiyyatını geniş işıqlandırıb. 

O, "SIZE", "Tanıtım" kimi məşhur türk jurnallarında Azərbaycan şair və yazıçıları haqqında yazılar dərc edib. Rəfiq Zəka şairlik fəaliyyəti ilə yanaşı Azərbaycan İncəsənət Akademiyasının professoru olaraq müəllim heyəti içərisində yer almış, estetikadan mühazirələr oxuyub.

Onun adı türk dünyasında tanınıb və sevilib. Dəfələrlə Türkiyənin bir çox şəhərlərində keçirilən elmi konqreslərdə, beynəlxalq konfranslarda və simpoziumlarda iştirak edib. Ötən əsrin 80–90-cı illərində Azərbaycan-Türkiyə ədəbi əlaqələrinin inkişafında mühüm rol oynayıb. Türkiyə mətbuatı səhifələrində azərbaycanlı şair və yazıçıları haqqında maraqlı yazılar dərc etdirib. Türkiyədə kitabları çap olunub, haqqında monoqrafiyalar nəşr edilib, yaradıcılığından məhəbbətlə, böyük qürurla söz açılıb.

Həm də bir alim kimi diqqət mərkəzində olub. Klassik Şərq ədəbiyyatını, ərəb və fars dillərini, eləcə də Türkiyə türkcəsini dərindən bilirdi. Türk dünyasının görkəmli söz ustadları haqqında monoqrafiyalar nəşr etdirib. Gözəl dramaturq olub, dünya klassik ədəbiyyatı nümunələrini tərcümə edib.

Kitabları 

1. Çağlayan (Kitabdakı şerlərin böyük qismi və "Səni düşünürəm" poeması çox sevdiyi şair Mikayıl Müşfiqə həsr olunmuşdur).

2. Şerlər 

3. Səadət 

4. Vətən kimlərindir 

5. Meşədə 

6. Altı gül 

7. Nərmin 

8. Vəsilə 

9. Baharın heykəli

10. Könlümün yadigarı 

11. Əbədi saniyə 

12. Tanışlıq 

13. Nur səhəri

Şair heca və əruz vəznlərində əsərlər yaratmışdır. Əsərlərinin əsas mövzuları türkçülük, vətən sevgisi, məhəbbət, qəhrəmanlıq, öyüd-nəsihət kimi mövzulardır.

Filmoqrafiya 

1. Dəli Kür 

2. Oxuyur Şövkət Ələkbərova 

3. Axtaran tapar 

 21 mart 1989-cu ildə "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adına layiq görülüb. Şair həmçinin 1990-cı il üzrə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı olub.

O, 7 yanvar 1999-cu ildə vəfat edib. Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.05.2025)