BU GÜN BÖYÜK REJİSSOR VAQİF MUSTAFAYEVİN DOĞUM GÜNÜDÜR

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Müsahibələrinin birində deyir ki:- “Uşaq vaxtlarımda “Sovetski”də yaşayırdıq. Bir adətim vardı, həyətimizdə gizlənirdim. Gizlənirdim ki, heç kim məni tapa bilməsin. Bilmirəm, niyə belə edirdim, ancaq içimdə həmin hiss indi də var. Desəm izdihamı sevmirəm, yalan olar. Əksinə, çoxluğu xoşlayıram, ictimai insanam, ancaq tez-tez insanlardan qaçmaq istəyirəm. Xatırlamaq, düşünmək üçün, tək qalmaq lazımdır. Yüz nəfərin içində, iclasda bu mümkün deyil. Bu, bəlkə də, uşaq oyunlarına xas məsələdir, gizlənmək lazımdır ki, hamı səni axtarsın. Bəli, mən kinostudiyaya küçədən- “Sovetski”dən gəlmişəm. Orda hamıya böyük adam kimi baxırdım, hamısı zirvələr, kultlar idi mənim üçün. Ancaq sonra küçənin məntiqi ilə ordakıları bir-bir dişimə vurmağa başladım, görüm həqiqətən, maraqlı adamdır ya yox? Şəxsiyyətdir ya yox? Məncə, hər şey şəxsiyyət olmaqdan başlayır.”

O, 1953-cü ilin qorabişən ayında Bakıda dünyaya gəlib. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Xalq Təsərrüfatı İnstitutunu, daha sonra Moskvada Ali Rejissorluq və Ssenaristlik kursunda, Eldar Ryazanovun emalatxanasında rejissor bölməsini bitirib. Əmək fəaliyyətinə 1973-cü ildən Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycan” kinostudiyasında başlayıb. Xidmətlərinə görə “Xalq artisti” fəxri adına, “Şöhrət”, “Şərəf” və II dərəcəli Əmək ordenlərinə layiq görülüb. Dövlət mükafatı laueratı, Prezidentin fərdi təqaüdçüsüdür...

“Mən hədsiz dərəcədə çox kitab oxuyan adam olmuşam. Səmimi deyirəm, bəlkə də, oxumadığım azsaylı əsərlərdən biri də Şarl Kosterin “Ulenşpigel”i idi. Elə oldu ki, onun adına mükafat qazandım, öz-özümə dedim ki, gec də olsa, oxumaq lazımdır. Kitabı aldım, həvəslə başladım, amma oxuya bilmədim, bir də oyandım ki, yuxuya getmişəm. Nə bilim, belə alındı. “Don Kixot” isə dünyada ən çox sevdiyim əsərlərdən biridir. Oğlum İspaniyadan mənə Servantesin yaşadığı yerdən barelyefinin fotosunu göndərmişdi, çox sevindim. Sizə deyim ki, uzun müddət “Don Kixot”u çəkmək haqqında düşünmüşəm. Ən böyük arzularımdan biri olub. Əvvəllər “Don Kixot” çəkilib, məsələn, Qriqori Kozintsev çəkib, yaxşı filmdir, ancaq nəsə mənə qaramat gəlir. “Yaramaz” filmini çəkəndə aktyor axtarırdım, yadıma düşdü ki, tələbəlik vaxtı Nikita Mixalkov bizə Gürcüstan İncəsənət Universitetinin məzunlarının qısa filmlərini göstərmişdi, orda mən bir qısa film görmüşdüm: Kvazimoda. Orada kök bir aktyor oynayırdı, həmin aktyor yadıma düşdü, başladım onu axtarmağa. Zəng vurdum, dedilər Gürcüstanda deyil, sorağı gah Parisdən gəldi, gah da İspaniyadan. Dedilər, “Don Kixot”a çəkilir, Sanço Pansa rolunda. Bu, Mamuka Kikaleyşvili idi. Onu tapa bilmirdim, bir gün bir nəfər gəldi ki, sənin axtardığın adam “İçərişəhər”dədir. Getdim ki, indi Muğam Mərkəzinin yerində çəkilişdədir. Orda tanış olduq, filmə dəvət etdim.

Rezo Çxeidze də “Don Kixot və Sançonun rəvayəti” adlı çoxseriyalı film çəkmişdi. O film də məni bir o qədər açmadı. Mən “Don Kixot”u başqa cür təsəvvür edirdim. Mənim içimdə “Don Kixot”la bağlı arzu hələ də diridir. Əsas olan da budur. Sizə deyim, biz sənət adamları da Don Kixotuq, bəlkə, bu əsər ona görə bizə belə doğma gəlir, çünki bu, elə bizim haqqımızdadır. Xəyal qurmağı bacaran hamı bir az Don Kixotdur.”- söyləyir.

Bəli, söhbət kinorejissor, ssenarist, professor Vaqif Mustafayevdən gedir. Xarakter baxımından cazibədar və sirli xüsusiyyətlərə malikdir. Duyğuları ilə hərəkət etməyi xoşlayır. Təbiətcə çox emosionaldır. Romantikaya böyük əhəmiyyət verir. Ətrafındakı insanlara qarşı diqqətli və anlayışlı davranışı ilə tanınır. Yüksək intellekti var. İti düşüncəsi və rasional yanaşma tərzi istənilən çətin vəziyyətdə ona doğru qərar verməsinə kömək edir. Dostluq və iş münasibətlərində güclü təsir bağışlayaraq qarşısındakı insanları heyran qoymağı bacarır. Mehriban, qonaqpərvər, əyləncəli, simpatik, düşüncəli və cəlbedicidir. Elə bunlara görə də, ona həsəd aparanlar, qibtə edənlər yetərincədir...

Deyir ki:- “Mən aktyorlarla işləməyi yaxşı bacarıram, onlar da məni yaxşı anlayırlar. Məsələn, mərhum aktyor Yaşar Nurinin yaratdığı obrazlar mənim filmlərimdə çox uğurlu alınıb. Mərhum sənətkarlar Həsənağa Turabov da, Səməndər Rzayev də bu filmlərdə çox gözəl oynayıblar. Kinoda qeyri-aktyorlarla işləmək çətindir. Aktyorlarla işləyərkən gərək onların daxili aləmini yaxşı biləsən. Qeyri-aktyorlarda isə onları öz daxili aləmlərinə qaytarmağı bacarmalısan. Çünki bu insanları real həyatdan kinoya gətirirsənsə, deməli, səni qane edir. Kameranın qarşısında isə, o artıq aktyora çevrilir...”

Bir sözlə, o, insanları özünə cəlb edən təsirli, parlaq və cazibədar bir şəxsiyyətdir. Ciddidir, amma asanlıqla zarafat edə bilir və ətrafındakı insanların diqqətini özünə cəlb etməyi bacarır. Yumşaq və eyni zamanda həssas xarakteri var. İzdihamın, dava-dalaşın və savaşın olmadığı dinc mühitləri axtarır. Həyatda həmişə nəsə öyrənmək istəyir. Daim özünü təkmilləşdirməyə çalışır. Sosial həyatında çox aktiv və çılğındır. Dostları ilə vaxt keçirməyi, əylənməyi və söhbət etməyi xoşlayır. Dostlarının yaxşılığı üçün əlindən gələni edəcək qədər fədakardır. O, yüksək səviyyəli yumor bacarığı ilə ətrafındakı insanlara sevinc bəxş edir, bir sözlə, mühitdə axtarılan simadır...

““Bəyin oğurlanması” filmindəki məşhur bir ifadə tez-tez yadıma düşür,- "bu kino ki var, çox qəliz məsələdir". Orada bir məqam da var: jurnalistin rejissordan müsahibə aldığı epizod. Jurnalist soruşur ki, siz yenidən doğulsaydınız yenə rejissor olardınızmı? Rejissor isə cavab verir ki, yox! Hərdən fikirləşirəm ki, bu ənənəvi suala mən necə cavab verərdim? Əlbəttə ki, bəli, əgər yenidən doğulsaydım, yenə də rejissor olardım. Çünki bu günədək mənim yaradıcılığım dövlət tərəfindən daim yüksək qiymətləndirilib.”- söyləyir.

Bu gün - avqustun 28-i haqqında söhbət açdığım Vaqif Mustafayevin 72 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

4.

ÜMUMMİLLİ LİDERİN MÜTALİƏYƏ MÜNASİBƏTİ

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına və milli mənəvi dəyərlərimizin mühafizə olunaraq gələcək nəsillərə çatdırılmasına böyük diqqət və qayğı ilə yanaşan Ulu Öndər Heydər Əliyev kitaba və mütaliəyə həmişə böyük dəyər vermişdir.

Kitabı mənəvi zənginliyin və elmlərə yiyələnməyin mühüm açarı hesab edən Ulu Öndər daima gəncləri və ətrafındakı insanları mütaliə etməyə, kitabla həmsöhbət olmağa dəvət etmiş, həyatda kamil insan kimi yetişməyin, zəngin biliklərə 

yiyələnməyin yeganə yolunun mütaliədən keçdiyini söyləmişdir.

Ümummilli liderimiz hətta M.F.Axundov adına Milli Kitabxanamızın fondunun yeni ədəbiyyatla necə komplektləşdirilməsi ilə də maraqlanmış, bu işin çox vacib olmasını söyləmişdir. Ulu öndər kitabxanaya çox az sayda yeni 

ədəbiyyatın daxil olduğunu görərək demişdir: “Kitabxana elə bir yerdir ki, gərək daim onun fondu genişlənsin. Çünki dünya 

dəyişir, yeni əsərlər, kitablar yaranır. Ona görə də bizim bu mərkəzi kitabxanamız gərək daim yeni nəşrlərlə təmin olunsun”. 

Eyni zamanda bunu nəzərə alaraq Heydər Əliyev öz şəxsi kitabxanasından 300 nüsxəyədək çox qiymətli kitabı Milli Kitabxanaya 

hədiyyə etmişdir. 

Heydər Əliyev deyirdi: “Kitab nəşri hər ölkənin, hər xalqın mədəniyyətində, ümumiyyətlə, mənəvi ictimai həyatında çox görkəmli yer tutur. Hər birimiz ilk növbədə ancaq kitab vasitəsilə təhsil almış, elmlərə yiyələnmiş, həyatda yaşamağa, fəaliyyət göstərməyə hazır­laşmışıq. Ona görə də hər birimiz kitablara bocluyuq. Həm kitabları yazıb yarat­maq, həm də onları nəşr etmək əsas vəzifələrimizdən biridir. Bunun üçün mümkün olan bütün tədbirləri görməliyik. Mən respublikanın prezidenti kimi bunu əsas vəzifə­lərimdən biri sayıram”.

Ulu Öndərin bütün elmlərə vaqif olduğunun hər birimiz dəfələrlə şahidi olmuşuq 

və bir sıra xarici jurnalistlərin ona verdikləri “Siz hər bir sahənin mütəxəssisi ilə onların özü kimi mühakimə yürüdə bilirsiniz və bu qabiliyyət Sizdə haradandır?” sualına Heydər Əliyev cavab verirdi ki, hər sahəyə dair çoxlu sayda kitab oxumaq və zəngin həyat təcrübəsinə malik olmaq lazımdır. Doğrudan da ulu öndərin oxuduğu kitablara, onların geniş tematikasına və həmin kitabların içərisində aparılan qeydlərə nəzər yetirərkən dahi şəxsiyyətin bu fikrinə tam əmin olursan. Yaxşı bir deyim var: “Nə oxuduğunu de, mən deyim sən kimsən”. Bu deyim kitabın, mütaliənin Ulu Öndərin həyatında oynadığı rola əyani misal ola bilər.

Heydər Əliyev müxtəlif çıxış, nitq və məruzələrində hər zaman Azərbaycanın və türk dünyasının görkəmli ədiblərinin, yazıçı və şairlərinin, alim və ictimai fikir sahiblərinin, maarifpərvər ziyalıların ölkəmiz, xalqımız, türk dünyası və ümumilikdə bəşər mədəniyyəti üçün bəxş etdiyi töhfələrdən danışaraq İbn Sina, N.Tusi, Firdovsi, Nizami, Nəvai, Y.Əmrə, Məhtimqulu, Abay, M.Kaşğari, M.Füzuli, İ.Nəsimi, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, Sabir, C.Məmmədquluzadə, M.S.Ordubadi, Ü.Hacıbəyov, H.Cavid, S.Vurğun, Homer, Şekspir, Puşkin kimi məşhur ədiblərin əsərlərini mütaliə etməyi, yaşatmağı gənc nəslə tövsiyə edib. Müxtəlif müsahibələrində ən çox sevdiyi şeirin Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeiri, ən çox sevdiyi şairin Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, ən çox sevdiyi pyesin Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər”pyesi, ən çox sevdiyi dramaturqun Hüseyn Cavid, ən çox sevdiyi jurnalın isə “Molla Nəsrəddin” olduğunu bildirib.

Növbəti: 5.Azərbaycan Prezidentinin kitaba münasibəti

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2024)

İsrailin məşhur və nüfuzlu “The Jerusalem Post” jurnalında “Ermənistan və Azərbaycan arasında saziş və Zəngəzur dəhlizinin regional sülhdə rolu” adlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi İsrailin ərəb dünyası və İran üzrə tanınmış eksperti, İsrail Müdafiə Qüvvələrinin Kəşfiyyat Korpusunun sabiq polkovnik leytanantı, Bar-İlan Universitetinin şərqşünaslıq elmləri üzrə professoru və Universitetin Yaxın Şərq və İslam Tədqiqatları Mərkəzinin direktoru, Begin-Sadat Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqatçısı doktor Mordexay Kedardır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, “Ermənistan və Azərbaycan arasında saziş və Zəngəzur dəhlizinin regional sülhdə rolu” sərlövhəli məqalədə TRIPP yolu sayəsində ABŞ-nin bölgədə geosiyasi tarazlığı dəyişə biləcək xüsusi nəqliyyat dəhlizinin inkişafı üçün 99 illik hüquq əldə etdiyi diqqətə çatdırılıb.

Qeyd olunub ki, TRIPP Azərbaycanı onun Naxçıvan eksklavı ilə birləşdirən Zəngəzur dəhlizinin 32-43 km-lik hissəsini əhatə edir. Multimodal infrastruktur, o cümlədən dəmir yolu xətləri, neft və qaz kəmərləri, fiber-optik kabellər və yolları özündə birləşdirəcək TRIPP Rusiya və İranın təsirini balanslaşdıraraq Cənubi Qafqaza bir növ strateji dayağı təmin edir.

Məqalədə həmçinin bildirilib ki, ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılması ABŞ-nin vasitəçilik və infrastruktur siyasətində yeni rolunu vurğulayır və Amerika diplomatları sazişi regional sabitlik amili və iqtisadi artımın katalizatoru kimi görürlər.

Yazıda İranın öz sərhədləri yaxınlığında ABŞ və ya NATO-nun potensial mövcudluğu ilə bağlı təhlükəsizlik narahatlıqlarını əsas gətirərək layihəyə qarşı çıxdığına diqqət çəkilib və bir sıra başqa vacib məqamlar diqqət mərkəzinə gətirilib.

Məqaləni aşağıdakı linkdən oxumaq mümkündür:

https://www.jpost.com/opinion/article-864369#google_vignette

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

İnci Məmmədzadə. “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qərbi Azərbaycanda maddi və mənəvi irsimizi tam olaraq məhv etdilər ermənilər. İndi o torpaqlarda yetişmiş ziyalılarımızın irsi bizə təsəllidir. 

Ermənistan SSR Yazıçılar İttifaqının Azərbaycan bölməsinin rəhbəri olmu

Əkbər Yeravanlı (İrəvanlı) barədə danışacağıq. Bu gün onun anım günüdür. 

Əkbər İrəvanlı 1921-ci il iyunun 17-də İrəvan şəhərində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. İrəvan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin Şərq şöbəsində təhsil alıb. 

Əmək fəaliyyətinə 1938-ci ildə İrəvanda Azərbaycan dilində nəşr edilən "Kommunist" (1939-cu ildən "Sovet Ermənistanı") qəzetinin redaksiyasında başlayıb, ədəbi işçi, məsul katib, tərcüməçi, Ağbabada, Basarkeçərdə müəllim işləyib. 

1951-ci ildə Ermənistan SSR EA M. Abeğyan adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasna daxil olub, 1954-cü ildə "Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələri tarixindən" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

1950–1965-ci illərdə İrəvan Dövlət Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatı müəllimi olub, 1956-cı ildən X. Abovyan adına İrəvan Pedaqoji İnstitutunda Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri işləyib. Erməni və Azərbaycan qarşılıqlı ədəbi əlaqələri sahəsində ardıcıl tədqiqat aparıb, bir sıra erməni yazıçılarının əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edib. Onun erməni dilində "Erməni və Azərbaycan xalqlarının dostluğunun ədəbiyyatda inikası", "Cəlil Məmmədquluzadə və erməni xalqı", "Nəsimi", "Xatabala" jurnalı Azərbaycan haqqında"  kitabları çap olunub.

İrəvan şəhərində Azərbaycan dilində "Erməni-Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı əlaqələri", "M. Ə. Sabir və erməni xalqı", "Hovannes Tumanyan və Azərbaycan ədəbiyyatı", "Avetik İsahakyan və Azərbaycan ədəbiyyatı" tədqiqat əsərləri və bədii yaradıclıq nümunələri toplanmış bir neçə kitabı çap olunub. Əkbər İrəvanlının  Sabir Rzayevlə birgə yazdıqları 166 səhifəlik illüstrasiyalı "Yunis Nuri" kitabı 1980-ci ildə Ermənistan Teatr Cəmiyyəti tərəfindən İrəvanda çap olunub.

Cəfakeş tədqiqatçı, nasir, dramaturq 28 avqust 1982-ci ildə İrəvan şəhərində vəfat edib, valideynlərinin yanında dəfn olunub.

O, 1988-ci il deportasiyasından xəbərsiz dünyadan köçüb. Amma növbəti deportasiya içi onun əzizləri qarışıq bütün azərbaycanlıların o torpaqlardan qovulması ilə sonuclanıb. 

Əsərləri

Ədəbi

Mənim günəşli ölkəm

Gözəllik və səadət nəğmələri

Azadə

Yay gecəsində

Qəlbimin çırağı

Yeddinci övladın anası (rus. Мать седьмого ребенка)

Elmi 

1. Erməni və Azərbaycan xalqlarının dostluğunun ədəbiyyatda inikası 

2. Erməni-Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı əlaqələri.

3. M. Ə. Sabir və erməni xalqı

4. Cəlil Məmmədquluzadə və erməni xalqı

5. Azəri-erməni ədəbi əlaqələri (Qədim dövrdən XVIII əsrin sonuna qədər)

6. Nəsimi

7. "Xatabala" jurnalı Azərbaycan haqqında

8. Hovannes Tumanyan və Azərbaycan ədəbiyyatı.

9. Avetik İsahakyan və Azərbaycan ədəbiyyatı

10. Yunis Nuri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mdəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının layihəsində bu dəfə siyasi deyil, iqtisadi mövzuya baş vuracağıq: Orta əsr Türk şəhərlərində bazar mədəniyyəti və ictimai həyat.

Orta əsr türk şəhərləri yalnız inzibati və hərbi mərkəzlər deyil, həm də iqtisadi və mədəni həyatın qaynadığı mühüm məkanlar idi. Bu şəhərlərin ən canlı hissəsi bazarlar olmuşdur. Bazar mədəniyyəti ticarətlə yanaşı, ictimai münasibətlərin, mədəniyyətin, adət-ənənələrin formalaşdığı mühüm sosial institut idi. Türk şəhərlərində bazarlar ticarət məkanı olmaqla yanaşı, həm də sosial həyatın nizamlayıcısı və mədəniyyətin daşıyıcısı kimi çıxış edirdi.

Orta əsr türk şəhərlərində bazar şəhərin mərkəzində yerləşir, ətrafında məscidlər, karvansaralar, hamamlar və sənətkar məhəllələri qurulurdu. Bazar yalnız alış-veriş yeri deyil, həm də şəhərin ictimai-siyasi həyatının mərkəzi hesab olunurdu. Burada dövlət qərarları elan olunur, xalq toplaşır, mühüm xəbərlər yayılırdı.

Bazar türk şəhərlərinin iqtisadi həyatının əsası idi. Burada yerli məhsullarla yanaşı, uzaq ölkələrdən gətirilmiş mallar da satılırdı. İpək Yolu üzərində yerləşən şəhərlərdə (Səmərqənd, Buxara, Təbriz və s.) bazarlar beynəlxalq ticarət mərkəzi rolunu oynayırdı. Bu, türk şəhərlərini dünya iqtisadi sisteminə bağlayırdı.

Bazar mədəniyyətinin əsas hissəsini sənətkarlar təşkil edirdi. Hər bir sənətkar qrupu öz məhəlləsində və bazarda ayrıca fəaliyyət göstərirdi. Sənətkarlıq birlikləri (loncalar, ahi təşkilatları) təkcə peşə fəaliyyəti ilə deyil, həm də sosial-mədəni münasibətlərlə bağlı idi. Onlar gənclərə sənət öyrədir, eyni zamanda əxlaq və davranış qaydaları aşılayırdılar.

Bazar həm də ictimai ünsiyyət mərkəzi idi. Burada insanlar görüşür, fikir mübadiləsi aparır, xəbərlər öyrənirdi. Ədəbi və dini məclislərin təşkili, xalq oyunlarının və tamaşaların keçirilməsi də bazar mədəniyyətinə daxil idi. Beləliklə, bazar şəhərin ictimai-mədəni həyatının ayrılmaz hissəsi olmuşdur.

Orta əsr türk dövlətlərində bazarlara xüsusi diqqət yetirilirdi. “Muhtəsib” adlanan dövlət məmurları bazarda qayda-qanuna, ölçü və çəkiyə nəzarət edir, alverin ədalətli aparılmasına çalışırdılar. Bu, dövlətin bazar mədəniyyətini sadəcə iqtisadi yox, həm də sosial ədalət mühiti kimi qəbul etdiyini göstərir.

Orta əsr türk şəhərlərində bazar mədəniyyəti sadəcə ticarət mühiti deyil, həm də ictimai həyatın mərkəzi idi. Bazarlar iqtisadiyyatla yanaşı, sosial münasibətlərin, mədəni ünsiyyətin, adət və ənənələrin inkişafında mühüm rol oynayırdı. Onlar türk şəhərlərinin canlı ruhunu əks etdirir, həm dövlətin, həm də xalqın birgə fəaliyyətinin təzahürü kimi çıxış edirdi. Bazar mədəniyyəti sayəsində türk şəhərləri orta əsrlərdə yalnız siyasi deyil, həm də iqtisadi-mədəni mərkəzlər kimi dünya tarixində öz yerini tutmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)

Yay ayları olduğundan əhalinin böyük bir qismi təbiətə üz tutur. Paytaxtın ətraf ərazilərində və bölgələrdə yerləşən bağ evlərinə axın edirlər. Bir qism insansa meşələrə güzar edir. Havanın isti keçməsi, quraqlıq quru otları və ağacları alışıb yanmaq riski ilə üz-üzə qoyur və bizlərin səhlənkarlığı nəticəsində bircə kibrit böyük yanğınlara səbəb olur. Başqa bir təhlükə isə qış fəsli boyunca baxımsız qalan bağ evlərinin mövsüm başlayanda təhlükəli məqamlarının üzə çıxmasıdır. Nəticədə ev sahiblərinin ehtiyatsızlığından yanğınlar baş verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Dövlət Yanğından Nəzarət Xidmətinin Yanğına qarşı təbliğat şöbəsinin böyük təlimatçısı Nizami Fərəcovun təlimatını diqqətinizə çatdırır.

SƏHLƏNKARLIQ

Hər il yay mövsümündə Bakı əhalisinin böyük bir hissəsi Xəzərin sahillərindəki bağ evlərinə köçür, şəhərin istisindən, səs-küyündən uzaq yerdə istirahət etməyə üstünlük verir. Ona görə də yayda şəhər nisbətən “boşalır”, bağ massivlərinin qaynar həyatı başlayır. Lakin ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, bəzən bağ massivlərində aylarla işləməyən elektrik cihazlarından mütəxəssislər tərəfindən baxış keçirilmədiyi yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl edilmədiyindən yanğın hadisələri baş verir. Bu yanğınlar əsasən laqeydlik, bəzən də səhlənkarlıq səbəbindən törəyir.

NƏ ETMƏLİ?

Öncə qeyd etdiyim kimi aylarla istifadə olunmayan qaz və elektrik cihazlarına mütəxəssislər tərəfindən baxış keçirilməli, nazaslıqlar aradan qaldırılmalıdır. Daha sonra dediyim kimi unutmaq lazım deyil ki, qurumuş otların həyətlərdən təmizlənməməsi uşaq dəcəlliyi nəticəsində böyük yanğınlara səbəb olur. Odur ki, bağ evlərinin, ərazilərinin saxlanmasında yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə əməl olunmalıdır. İlk növbədə bağ evinin elektrik,qaz təsərrüfatına diqqət edilməli, mütəmadi olaraq həyətyanı sahələr yanar materiallardan təmizlənməli, yana bilən tullantıların xüsusi meydançalarda quraşdırılmış konteynerlərə yığılması təmin edilməli və vaxtında daşınıb aparılmasına diqqət yetirilməlidir.

ŞLAQBAUMLAR

Bağ massivlərində müvafiq icazələr olmadan dirəklərin, şlaqbaumların quraşdırılmasına, keçidlərin bağlanmasına rast gəlinir. Əlbəttə, bu, yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə ziddir. Çünki yollara özbaşına dirəklərin basdırılması, şlaqbaumların quraşdırılması, keçidlərin bağlanması yanğın hadisələri zamanı yanğın avtomobillərinin hərəkətinə, çevik manevr etməsinə maneçilik törədir.Nəticədə yanğın avtomobilləri hadisə yerinə vaxtında çata bilmir, vaxt itkisinə yol verildiyindən yanğının əhatə dairəsi genişlənərək onun vurduğu ziyanın miqdarı çoxalır.Yollarda dirəklərin, şlaqbaumların quraşdırılması, keçidlərin bağlanması tək yanğın avtomobillərinin deyil, digər xüsusi təyinatlı maşınların, o cümlədən təcili yardım avtomobillərinin də çevik hərəkətinə məhdudiyyətlər yaradır, xəstələrin həyatını təhlükə qarşısında qoyur.

BAĞ EVLƏRİNDƏ YANĞINLAR ƏN ÇOX NƏDƏN QAYNAQLANIR

 Bağ massivlərində baş vermiş yanğın hadisələrinin böyük əksəriyyəti elektrik və qaz məişət işlədicilərinin istismarı, elektrik avadanlıqları və cihazlarının istifadəsi zamanı yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının pozulmasından baş verir. Artıqyüklənmə, qısaqapanma, izolyasiyanın pozulması, naqillərin müvafiq texniki qaydalara uyğun çəkilməməsi, montaj işlərindəki səhvlər və s. yanğın təhlükəsizliyinə zidd hallar kimi yanğınların baş verməsinə şərait yaradır. Elektrik və qaz məişət işlədicilərinin istismarı, elektrik avadanlıqları və cihazlarının istifadəsi zamanı yanğın təhlükəsindən uzaq olmaq üçün bir sıra qaydalara əməl olunması vacibdir.

TÖVSİYƏLƏR

 Birinci növbədə bütün elektrik və qaz qurğularının quraşdırılması və onun istehlakçılar tərəfindən istismarı müvafiq qayda və normativ sənədlərə, təlimatlara uyğun həyata keçirilməlidir. Elektrik mühərrikləri, idarəetmə aparatları, nəzarət ölçü cihazları və mühafizə aparatları, köməkçi qurğular və elektrik ötürücüləri (kabelləri, naqilləri), müvafiq qaydaların tələblərinə uyğun olaraq seçilib quraşdırılmalı, eləcə də artıq yüklənmədən və qısa qapanmadan mühafizə edilməsi üçün qoruyucu aparatlarla təmin edilməlidir. Elektrik ötürücü xətlərinin və xarici (çöl) elektrik naqillərinin əl damlarının, bağ evlərinin üzərindən çəkilməsi yanğın təhlükəsi yaratdığı üçün yolverilməzdir. Elektrik qurğularının istismarı zamanı elektrik aparatlarını və cihazlarını onu hazırlayan müəssisənin tövsiyələrinə (təlimatlarına) uyğun olmayan şəraitdə və ya yanğına səbəb ola bilən nasazlığı olduqda istifadə etmək, eləcə də izolyasiyası zədələnmiş və ya sıradan çıxmış naqillərivə kabelləri istismar etmək, həmçinin nasaz elektrik qurğularından istifadə etmək, elektrik lampasını və işıqlandırıcısını kağıza, parçaya və digər yanar materiallara bükmək, eləcə də ondan mühafizə qapağı örtük (plafonu) çıxarıldıqda istifadə etmək qadağan olunur. Dayağı yanmayan materiallardan olmayan elektrik ütülərindən, elektrik çaydanlarından və digər elektrik qızdırıcı cihazlardan istifadə etmək də yanğın təhlükəsi yaratdığından yolverilməzdir.Eyni aidiyyəti tələblər qaz qurğularınada şamil edilir. Bağ mövsümünü yanğınsız başa vurmaq üçün ehtiyatlı olmaq lazımdır ki, istirahətinizi mənalı edəsiniz, şəhərə şən ovqatla qayıdasınız.

Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidməti yay mövsümündə bağ massivlərində yaşayan əhaliyə bir daha müraciət edir ki, həyətyanı sahələr kol-kosdan təmizlənməli, elektrik və qaz cihazlarının istehlakçılar tərəfindən istismarı zamanı müvafiq qayda və normativ sənədlərə, təlimatlara uyğun keçirilməlidir ki,istirahətinizi mənalı etməklə, şəhərə şən ovqatla qayıdasınız. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Hekayə saatı rubrikasında Mənsurə Qaçayqızının hekayələrini təqdim edir. İlk oxuyacağınız hekayə “Bir gül” adlanır.

BIR GÜL  

Onunla bağlı xatirələrim çoxdur. Maraqlı, həm də həyata baxışları fərqli qız idi. “Həyatla dolu insan” deyirlər, bax onun haqqında elə düşünmək olardı. Hər kəsdə, təbii ki, mənfi cəhətlər də var, amma onun müsbət tərəfləri daha çox görünürdü. Buna baxmayaraq, mənə elə gəlirdi ki, o, yaddaşımda ən çox bir xatirəsi ilə yer tutub…

        – Yığışdır telefonu, müəllim baxır...

          Aysu bir neçə dəfə xəbardarlıq etsə də, telefona gələn mesajlardan ayrıla bilmirdim. O, israrla yazırdı: “Təcili görüşməliyik. Səbəbini görüşəndə deyəcəm”.

        – Müəllim gəlir.

          Aysunun sonuncu xəbərdarlığına telefondan gözümü çəkdim və başımı qaldırdım. Müəllim mühazirəni dayandırıb məzəmmət dolu baxışlarını mənə zilləyərək bizə doğru gəlirdi. Telefonun səsini alıb çantama qoydum. O, telefonu gizlətdiyimi görüb bir söz demədən lövhənin önünə qayıtdı və mühazirəyə davam elədi. Fikrim yenə də mesajların yanında idi. “Nə olduğunu qısaca demək olmazdımı? Bəlkə, universitetdə problem var? Bəlkə...”.

          Dərs bitən kimi müəllimin çıxmasını gözləmədən çantamı götürüb otaqdan çıxdım. Qızların “Hara gedirsən?” sualına qısaca “Sabah deyərəm” cavabını verib pillələri sürətlə endim. İlk işim Ayşənə zəng etmək oldu.

          – Hardasan, görüşək. 

          – Sizə gəlirəm, – dedi.

          – Hava yaxşıdır. Dəniz kənarına çıxaq.

Havanın gözəlliyi adamı dəniz kənarına səsləyirdi.

          Ayşən:

          – Yox, sizə gəlirəm, – dedi.

          Belə gözəl havada evə getməyə həvəsim olmasa da, avtobus dayanacağına yollandım...

                                              ***

Ayaqqabılarımı təzəcə çıxarmışdım ki, arxamca qapı döyüldü. Çantanı dəhlizdəki asılqana keçirib qapını açdım.

          – Öpmürəm, xəstəyəm... – Hay-küylə içəri girən Ayşən kürkünü asılqandan asa-asa dilləndi: – İndi deyəcəksən, xəstəsən, qaxıl otur evində. Nə gəzirsən, hə?

         – Yox, elə demirəm. Nə olub?

         – Yaxşı olub və yaxşı da olacaq. Kağız, qələm çıxar, deyəcəm.

          Otaqda Ayşənin arxasınca gəzirdim.

         – Axı nə olub? Nə hadisə baş verib?

         – Heç nə, sən qələm götür, deyəcəm. – Ayşən əlimdən tutub yazı masasının yanına apardı. – Əyləş.

          Masanın üzərindəki dəftərlərin arasından qoşa vərəq çıxardı. Hələ də çaşqın-çaşqın onun hərəkətlərini izləyirdim.

– Bəlkə, deyəsən?.. – Ayşənin dinmədiyini görüb ayağa qalxdım. – Yaxşı, onda qoy çay dəmləyim, içək, sonra danışarıq.

          Ayşən çiyinlərimdən aşağı basdı.

         – Sən yaz, çayı mən hazırlayaram.

         – Nə yazım?

         – Bir gül haqqında. Bir gül haqqında yaz. Bir gül, sadəcə, bir gül.

         – Necə yəni “bir gül”?

         – Bir gül... Tək açan gül görməmisən?

         – Görmüşəm.

         – Bax o gül haqqında yaz. O tək açan gül haqqında... Nə istəyirsən, yaz. Təsvir elə o gülü. Necə görürsən, necə düşünürsən, yaz. Bir gül haqqında düşüncələrini yaz. 

– Bu nə deməkdi... Dəlisən, vallah. Başına iş qəhətdi? – Hirsli-hirsli vərəqi qatlayıb kənara qoydum və elə o anda da Ayşənin gözlərindəki ifadəni görüb yenidən qarşıma çəkdim.

Mövzu maraqlı olsa da, vəziyyət qəribə idi. Yəqin, elə ona görə də çaşqın-çaşqın dilləndim: – Bir-iki cümlə bəsdi?

         – Sən yaz, çox olacaq. Yaz. Başla, görəcəksən ki, davamı gəlir. Mən də çay hazırlayım, – deyərək mətbəxə keçən Ayşən sanki xəbərdarlıq elədi:

         – Bir gül haqqında ha...

***

Yenə Ayşən idi.

         – Hardasan?

         – Universitetdəyəm, qızlarla kitabxanaya gedirəm.

         – Evə get.

         – Nə olub yenə?

         – Heç nə. Saat dörd tamamda evdə ol.

         – Yenə nə olub? Bu dəfə hansı gül?

Ayşənin xəfif gülüşündən sonra səsi də titrəkləşdi sanki:

         – Yaxşı, hirslənmə. Nə deyirəm, ona qulaq as. Evə get, sonra danışarıq.

                                           ***

Saat dördə beş dəqiqə qalırdı, xəbər yox idi. Ayşəndən gələn zəng narahatlığıma son qoydu:

         – Hardasan?

         – Evdə.

         – Radioya qulaq as.

– Nə var? Yenə nə olub axı?

         – Heç nə olmayıb, qorxma. Qulaq as. Dinləyicilərdən gələn məktublara.

Aparıcı bir gül haqqında yazdığım yazını oxuyurdu. “Əziz dinləyicilər! Bir gül...”.

                                           ***

Uzun zaman idi görüşmürdük. Axırıncı dəfə bir neçə ay əvvəl telefonda danışmışdıq. Deyəsən, mağaza açmaq niyyətində idi. Demişdi ki, adını “Bir gül” qoyacaq. Dərslər və imtahanlar başımı elə qarışdırmışdı ki, ondan xəbər tuta bilməmişdim. Qəribədir, o özü də məni axtarmırdı. Yəqin, işlərinin çoxluğundan idi.                        

Metrodan çıxırdım ki, telefonuma Ayşənin nömrəsindən zəng gəldi. Sevindim. Xəttin o başından kobud kişi səsi: “Siz Ayşən xanımın nəyisiz?” – deyə, soruşurdu.

“Bu qız məni dəli edəcək. İndi də bu hoqqası çıxdı”… İstədim deyim ki, heç nəyi, demədim.

         – Rəfiqəsi. Telefonu Ayşənə verin.

         – Ayşən xanım avtoqəza keçirib, vəziyyəti ağırdı. Telefonunda olan nömrələrə zəng edirəm. İlk nömrə sizin idi. Mən polis işçisiyəm.

“Yox, doğru deyil! Yox, ola bilməz!”… İnanmaq istəmirdim.

         – Hadisə harda baş verib?

         – “Bir gül” mağazasının qarşısında...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

3.

PRİORİTET SAHƏ

Təbii ki, mütaliə mədəniyyətinin yüksəlməsi, yeniyetmə və gənclərin kitaba cəlb edilməsi, yüksək dərəcədə mədəni, bilikli insanların formalaşdırılması Azərbaycan Respublikasının prioritet məsələsidir.

İlk yazılı ədəbi nümunələrin toplusu kimi kitab əvəzsiz sərvətlərimizdən biridir. Bu qiymətli sərvətimizi qoruyan ilk kitabxana eramızdan əvvəl yaradılmışdır. Uzun müddət ərzində onun sosial funksiyaları xeyli dəyişmişdir. İlk kitabxananın məqsədi yalnız sənədlərin saxlanılması idi. Yarandığı gündən indiyə qədər kitabxana bir neçə mərhələdən keçmiş və hazırda informasiya və mədəni komponentləri özündə birləşdirən müasir tipli kitabxana olmuşdur. Müasir kitabxananın əsas məqsədi cəmiyyətin intellektual mədəni inkişafına kömək etmək, onu insanların vasitəsilə təkmilləşdirməkdən ibarətdir.

Müasir dövrümüzü internetsiz təsəvvür etmək qeyri mümkündür. Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənar olan ölkələrdə yaşayan insanlar, o cümlədən yeniyetmələr, gənclər arasında asan, əlverişli ünsiyyət vasitəsi kimi internet geniş imkanlar açmaqdadır. Artıq adi kitabları elektron vəsaitlər əvəz etməkdədir. Belə kitabları əlçatan etmək üçün kitabxanalar kompüter və internet ilə təchiz olunub. Uşaqlar və yeniyetmələrin mütaliəsi, dünyagörüşünün formalaşması, qlobal informasiya mühiti ilə səmərəli təması proseslərinin uğurla nəticələnməsi Azərbaycan dövlətinin kitabxana-informasiya sahəsində gələcəyə yönəlmiş inkişaf konsepsiyasının tərkib hissələrindən biridir. Ona görə də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008- 2013-cü illərdə inkişafı üzrə dövlət proqramı”nın təsdiq edilməsi barədə sərəncam vermiş və bu proqramda kitabxana-informasiya sahəsində geniş plan hazırlanmışdır.

16 Oktyabr gününü dünya Mütaliə Bayramı kimi qeyd edir. Bu münasibətlə Azərbaycanda da hər il silsilə tədbirlər keçirilir. Bu işdə xüsusən Mədəniyyət Nazirliyinin tabeçiliyində olan Cəfər Cabbarlı adına Gənclər Kitabxanası, F. Köçərli adına Uşaq Kitabxanası, eləcə də M.F.Axundov adına Milli Kitabxana öz fəallıqları ilə seçilirlər. Kitabxanalarda bir sıra tədbirlər:  kitab müzakirəsi, oxucu konfransı, icmal, dəyirmi masa, rəsm müsabiqəsi, oxucularla söhbət, səhnəciklər, icmal və s. təşkil olunur. Mütaliə Bayramı məqsədilə kitabxanalarda ənənəvi kitab sərgiləri də təşkil olunur. Bu mövzuyla bağlı fotostendlər, dünya mətbuatı, eləcə də Azərbaycanın ilk qəzet nümunələri, məqalə və kitablar sərgidə öz yerini alır.
Kitab dünya mədəniyyətinin güclü silahıdır. Mütaliə insanı kamilləşdirir, onun nitq və qabiliyyətini inkişaf etdirir. Con Lokun dediyi kimi: “Mütaliə zehni sadəcə bilgi ehtiyatı ilə doldurur, mütaliəni qazanclı edən - düşünməkdir.” 

Növbəti: 4.Ümummilli liderin mütaliəyə münasibəti

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.08.2025)

Onunla söhbət zamanı siyasət, hava haqqında danışmağına dəyməz. Söhbət xatirinə söhbət edən insanlardan deyil. Onu düşündürən mövzular haqqında danışmağa səy göstərsəniz, bəlkə də, sizi diqqətlə dinləyər. Kobudluqdan, kəskin ifadələrdən xoşu gəlmir. Ondan tərcümeyi-halı ilə maraqlanmağına da dəyməz, onsuz da danışan deyil. Bəlkə də bundan irəli gəlir ki, onun ömür yolu haqqında geniş məlumata heç bir yerdə rast gəlmək olmur. Əslində, o, öz tərcümeyi-halını çiyinlərində gəzdirir...

Deyir ki:- “Hazırda çoxları iddia edirlər ki, guya ziyalılarla cəmiyyət arasında böyük uçurum var, lakin mən belə düşünmürəm. Ziyalı təbəqəsi sadəcə efir, televiziya vasitəsi ilə deyil, auditoriyalarda, müxtəlif toplantılarda, gündəlik həyat tərzində də insanlarla ünsiyyətdə olur. Ziyalılar və gənclər arasında görüşlər keçirilməsi ünsiyyətin tam səmimi və uğurlu qurulması üçün heç də vacib şərt deyil. Əsas odur ki, ziyalının mövqeyi, düşüncələri, onun əməlləri ilə üst-üstə düşsün və cəmiyyətin tərəqqisinə xidmət etsin. O zaman ziyalının düşüncələri gənclərə örnək olacaq. Hər hansı bir şüarla, tribunadan danışıb, bəyanatlar verməklə, gənclərin zehninə istədiyin fikri təlqin etmək mümkün deyil. Çünki gənc elə qüvvədir, özü qavrayıb düşünür, qərar verir. Bu, bütün zamanlarda belə olub...”

Ənənəvi həyatda olduğu kimi, iş həyatında da mübarizdir. Sakit həyatı xoşlamır. Çox məhsuldar xanımdır, öhdəliklərini vicdanla yerinə yetirməkdən, bildiklərini xalqa çatdırmaqdan zövq alır. Səmimiyyət və dürüstlük onun üçün vacib amillərdəndir. Hissləri və intuisiyası güclü olduğu üçün qarşısındakı insanın daxili aləmini görməyi bacarır...

“Sovet dönəmində ziyalılarımız ideoloji çərçivə daxilində fəaliyyət göstərən şəxslər olub. Onlar imkanları daxilində bu və ya digər məsələdə millətin, xalqın mövqeyi ilə bağlı səy göstəriblər. Çox zaman bu ziyalıların həyatı bahasına başa gəlib, cəzalandırılması ilə nəticələnib. Amma bütövlüklə həmin ziyalıların fəaliyyətinin üzərindən xətt çəkmək cəmiyyətin sivil düşüncə tərzinə fayda gətirməyəcək. İstənilən məsələdə qərəzlə hərəkət etmək obyektiv nəticəyə gətirib çıxarmır. Bunu anlamasaq, gələcəkdə də eyni səhvləri etməli olacağıq. Gənclər düşünsün ki, mən bu gün obyektiv təhlil edə bilmirəmsə, gələcəyimi necə düzgün planlaşdıra bilərəm?..”- söyləyir.

Mükəmməl xasiyyətə malik olduğu üçün araşdırmaları da maraqlıdır. Həddən ziyadə realistdir, onu boş-boş xəyallarla, iddialarla fikrindən döndərmək mümkün deyil. Adətən heç vaxt ram edə bilməyəcəyi məqsədlərin arxasınca getmir. Elə ona görə də ən nifrət etdiyi məsələlərdən biri də qeyri-müəyyənlikdir. Bu səbəbdən də hədəfə doğru planlı şəkildə irəliləyir...

Deyir ki:- “Azərbaycan gəncliyi bilgilənməyə laqeyd deyil. Mən də sosial şəbəkələrdən istifadə edirəm və gəncləri də izləyirəm. Müşahidələrimə görə, deyə bilərəm ki, gənclərimiz nəinki bilgi almağa meyllidir, hətta o bilgini paylaşaraq maarifçilik fəaliyyəti göstərməkdə də aktivdirlər. Sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatlar içərisində çoxlu elektron kitablar, məqalələr də yer alr. İstifadəçilər maraqlı materialları paylaşır və öz dostlarına oxumağı tövsiyə edir. Amma mən yaşlı nəslin nümayəndələri arasında belə nümunələrə rast gəlmirəm. Ona görə, bu gün kitabı tək klassik formada oxumağın informasiya mənbəyi olduğunu demək düzgün olmaz. Kitabları alıb oxumaq da lazımdır, lakin texnologiyanın inkişafı sayəsində ağırlıq elektron kitablara düşüb. Maddi baxımdan da bu kitablar sərfəli olduğundan gənclər elektron kitablara üstünlük verirlər...”

Həm də çox emosionaldır. Amma duyğularını gizlətməyi bacarır. Özünə, biliyinə çox güvənir. Kənardan sərt və amansız görünür, amma göründüyü qədər də nəcib, mülayim və nəzakətli xanımdır...

“Hər bir Azərbaycan vətəndaşı özünün müstəqil dövlətə sahib olmağı ilə fəxr etməlidir. Çünki Yer üzündə yaşayan bütün xalqların dövləti olmaq xoşbəxtliyi yoxdur. Amma Azərbaycan xalqı xoşbəxt xalqdır ki, onun müstəqil dövləti var və biz müstəqil dövlətin vətəndaşlarıyıq. Bu, müstəqil cümhuriyyətdən yaranan bir tarixdir. Çünki Azərbaycan dövlətçiliyinin tarixi çox qədimdir - e.ə. III minillikdən gələn bir tarixdir. Amma Azərbaycan ərazisində dövlətçiliyimizin varisliyi zaman-zaman yadelli işğalların nəticəsində kəsilibdir. Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan böyük bir imperiya yaradan dövlət olub. XV əsrin sonu – XVI əsrin əvvəli Səfəvilər dövləti yaranıb. Bu dövlətin əsasını Azərbaycanəsilli sülalə qoyub. Yəni zəngin bir dövlətçilik tariximiz var. Ən qürurlusu da ondan ibarətdir ki, 105 il öncə bütün türk dünyasında ilk türk cümhuriyyətini 1918-ci il 28 Mayda Azərbaycan xalqı qurub. 105 ildir ki, respublika quruluşunda yaşayırıq. Düzdür, 23 aydan sonra birbaşa Sovet Rusiyasının hərbi müdaxiləsinin nəticəsində müstəqil dövlətçiliyimizə son qoyuldu, amma yenə də Azərbaycan Respublikası sovetlər formasında, müttəfiq dövlətlər statusunda öz varlığını saxladı. 1991-ci ildə isə dövlət müstəqilliyini bərpa edəndə özünü Azərbaycan Cümhuriyyətinin varisi kimi bərpa etdi. Bunlar çox qürurverici tarixdir”.- söyləyir.

Ölkədə cümhuriyyət tarixini mükəmməl bilən nadir alimlərdən biri də odur. Uzun illər bu mövzunu araşdırıb, necə deyərlər, gecəsini gündüzünə, gündüzünü gecəsinə qatıb. Dövlət İdarəetmə Akademiyasının Tarix kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosentdir. “Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi” fəxri adına layiq görülüb. "Nəriman Nərimanov – ideal və gerçəklik" kitabının, 40-dan çox elmi məqalənin, "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediyası" iki cildliyində isə 200 məqalənin və 7 elmi toplunun tərtibçilərindən biridir...

...Bəlkə də bu yazını növbəti ad günündə- noyabrın 7-də qələmə alsaydım, lap yerinə düşərdi. Məni tələsdirən, haqqında söhbət açdığım Firdovsiyyə xanım Əhmədovanın Cümhuriyyət tarixinin və eləcə də inqilabdan sonrakı Azərbaycanın araşdırılmasında göstərdiyi misilsiz xidmətləri oldu. Və bu yolda bir əzmkar alim kimi müvəffəqiyyətlə addımlamaqdadır. Ona bu fədakarlığına görə ehtiram göstərməyə borcluyuq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)