İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Yaşlı və orta yaşlı nəsil “Göy-göl” qrupunu əsla unutmaz. Gəncənin bu ansamblı ilk fədə paytaxta region musiqisinə alüdə olmaq zövqü yaşatmışdı… O qrupun yaradıcısı Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Fikrət Verdiyev idi. O Fikrət Verdiyev ki, bu gün onun doğum günüdür. Yaşamasa da, xatirələrdədir.

 

Fikrət Verdiyev 1947-ci il sentyabrın 2-də Gəncə şəhərində anadan olub. Ailələrində musiqiçinin olmamasına baxmayaraq, çox kiçik yaşlarından balaca Fikrətdə sənətə maraq yaranıb. 1957-ci ildə Gəncə şəhər 1 saylı musiqi məktəbində tar sinfinə gedib. 1962-ci ildə məktəbi bitirərək Qənbər Hüseynli adına Gəncə orta ixtisas musiqi məktəbinin tar sinfinə daxil olub. Təhsilini davam etdirə-etdirə Gəncə Pioner və Məktəblilər Sarayında və Mədəniyyət evində özfəaliyyət kollektivlərinə rəhbərlik edib.

13 yaşında səhnədə həm solo, həm də ansamblla çıxışlar edən Fikrət uşaqlıq yaşlarından müstəqil ansambl yaratmaq arzusunda olub. Hətta 1960-cı ildə Bakıda respublika üzrə pioner və məktəblilər sarayı kollektivləri arasında keçirilən festivalda rəhbərlik etdiyi kollektiv qalib gəlib. O dövrdə — tələbə olarkən Gəncə şəhər və Daşkəsən rayonu musiqi məktəblərində də pedaqoji fəaliyyətə başlayıb.

1966-cı ildə Gəncə orta ixtisas musiqi məktəbində təhsilini başa vuraraq Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tar-dirijor, xalq ifaçısı fakültəsinə daxil olub. Adil Gərayın sinfində təhsil alıb.

1969-cu ildə gərgin əməyi və fədakarlığı ilə Gəncə musiqiçilərini və sənətçilərini başına yığaraq ictimai əsaslarla "Göy göl" xalq çalğı alətləri ansamblını yaradıb. Tezliklə bu ansamblın şöhrəti Gəncəbasardan çox uzaqlara yayılaraq, xaricdə də tanınıb. Konsertlər verən kollektiv fəxri fərman və mükafatlarla təltif olunub.

Şövkət Ələkbərova, Zeynəb Xanlarova, Rübabə Muradova, Nəzakət Teymurova, Flora Kərimova, İlhamə Quliyeva, Nisə Qasımova, Səkinə İsmayılova, Kəmalə Rəhimli, Arif Babayev, İslam Rzayev, Canəli Əkbərov, Məmmədbağır Bağırzadə, Elmira Rəhimova, Baba Mahmudoğlu və başqa tanınan sənətçilər bu ansamblla çıxış ediblər. Zeynəb Xanlarova 1972-ci ildən etibarən bu ansamblın müşayiəti ilə yaddaşlardan silinməyən konsertlər verib.

Konservatoriyadakı təhsilini başa vurandan sonra Fikrət Verdiyev ansambla rəhbərliklə yanaşı, Qənbər Hüseynli adına Gəncə ora ixtisas musiqi məktəbində pedaqoji fəaliyyətə də başlayıb. 1977-ci ildə Ümummilli lider Heydər Əliyev bu ansamblı bəyənərək ona Dövlət mahnı və rəqs ansamblı statusu verilməsini məqsədəuyğun bilib.

1982-ci ildə isə Zeynəb Xanlarova Fikrət Verdiyevi öz yaratdığı ansambla konsertmeystr dəvət edib. Bu ansamblla birgə 40-dan çox ölkədə Azərbaycan mədəniyyətini təbliğ ediblər. 1987-ci ildə Fikrət Verdiyev əməkdar artist adını alıb.

1990-cı ildə ansamblın bazasında Gəncə Dövlət Filarmoniyasını yaradan Fikrət Verdiyev filarmoniyanın nəzdində "Göy göl" mahnı və rəqs ansamblından başqa notlu xalq çalğı alətləri orkestrini və kamera orkestrini yaradıb. Mixail Boyarskini, Müşərrəf Akayı Bakıya dəvət edərək çıxışlarını təşkil edib.

22 dekbar 2022-ci il tarixində uzun sürən xəstəlikdən sonra dünyasını dəyişib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal Rey Kərimoğlunun sənədli hekayəsini təqdim edir.

 

Kəndə hay düşdü ki, Mədət qonşu kənddən Jasmen adlı erməni qızını qaçırıb...

Aylı bir yay gecəsi idi. Hər gecə olduğu kimi, ətrafı yoxlamaq məqsədilə erməni kəndi ilə bizim kəndimiz arasındakı Xatınarxı çayının ətrafında gəzişirdim. Ay işığı hər tərəfi süd kimi işıqlandırır və mən hər qarışını əzbər bildiyim yerləri nə vaxtdır adət etdiyim bir diqqətlə izləyirdim.

Sırayla düzülmüş böyürtkən kollarını keçib pişpişəliyə çatanda qulağıma lap yaxından səslər gəlməyə başladı. Bu, nə yaxınlıqdakı çayın şırıltısı, nə cırcırama səsi, nə çaqqal ulaması, nə it hürməsi deyildi. Daha çox iniltiyə bənzəyirdi.

Əvvəlcə mənə elə gəldi ki, hansısa yaralı heyvanın iniltisidir. Dəqiqləşdirmək üçün səs salmamağa çalışaraq, barmaqlarımın ucunda ehtiyatla irəliləyib, pişpişəliyə uzandım və bütün diqqətimi toplayıb, səsi dinləməyə başladım.

Ani sükutdan sonra səs yenidən gələndə eşitdiyimin insan səsi olduğunu dəqiqləşdirib, bir az da səfərbər oldum. Ermənilər ola bilərdi. Hər ehtimala qarşı kəmərimə keçirdiyim əldədüzəltmə tapançamı çıxarıb, hazır vəziyyətdə Xatınarxına sarı bir az da irəlilədim. Çaya lap yaxınlaşıb, budaqları suya sallanmış qovaq ağacına söykəndim və səsə daha diqqətlə qulaq kəsildim.

 

Bu, kiminsə eşidəcəyindən çəkinərək için-için ağlayan kişinin hıçqırtısı idi. Səs bir az yuxarıdan, Xatınarxı çayının böyük olmayan dərəsi boyunca sanki suya qarışıb, axıb gəlirdi.

On dörd gecəlik ayın yerə yolladığı süd rəngli işıq danışanları uzaqdan bir cüt kölgə kimi “ələ verirdi”. Yavaş-yavaş bu bir cüt kölgəyə yaxınlaşdıqca kişi hıçqırtısının arada nəysə pıçıldadığını da eşidirdim. Azərbaycanca danışırdılar. Amma tam aydın olmurdu ki, kişi nə deyir. Hıçqırtı ilə pıçıltı bir-birinə qarışmışdı.

“Kişi necə ağlayarmış, ilahi!”- fikirləşirdim.

Bir az da irəliləyib, o bir cüt kölgənin yaxınlığında üzüqoylu uzanıb, onları dinləyirdim:

- Jasmen, Jasmen! Mən haranın daşın salım başıma, Jasmen?! Mən neyləyim, Jasmen?! Bu nə iş idi gəldi bizim başımıza? İndi neyləyək? - kişi balaca uşaq sayağı hıçqıra-hıçqıra pıçıldayırdı.

Jasmen isə qarışıq ləhcəylə ona cavab verməyə çalışırdı:

- Bilmiram, məsəb haqqı, bilmirəm! Danış görum, Anar necadır?

- Yaxşıdır, Anar da yaxşıdır o biriləri də. Təkcə Güllü sənin kürlüyünü edir. Səni istəyir! “Ana” deyib, dünyanı dağıdır, Jasmen! Onu heç kəs ovuda bilmir...

Mən bu səsin sahibini beynimi çox da zorlamadan asanlıqla tanıdım. Kəndçimiz Telli Mədət idi.

***

Kəndimizdə bir neçə Mədət var idi. Keçəl Mədət, Usta Mədət və Telli Mədət. Təhsilsiz, fağır və sakit adam idi Telli Mədət. Ata-babadan fəhlə olmuşdular. Həm də kəndin xeyir işlərində at belində camaatı toya-düyünə dəvət edirdi. Özünün atı olmazdı, toy sahibinin, ya da toy sahibinin qohum-əqrəbasının atını bir günlük ona verərdilər. Onda Mədət özünü at belində lap dağın başındaymış kimi hiss edərdi.

Bəzən hətta atdan düşəndən iki-üç gün sonra da özünü mühüm adam hesab edərdi.

Mədətin taleyinə acıyırdım...

Hələ əmin-amanlıq idi, aralığa qan düşməmişdi. Bir gün kəndə hay düşdü ki, Telli Mədət qonşu kənddən Jasmen adlı erməni qızını qaçırıb. Erməni qızını qaçırdığına görə Mədəti danlayanlara o, tutuquşu kimi əzbərlədiyi bir sözü deyirdi:

- Sevən gözlər kor olar!

O vaxt yüz faiz əmin idim ki, Mədət bu sözün mahiyyətini əsla bilmir. Beləcə, Mədət sözünün üstündə durub, toy da elədi.

Mədətlə Jasmenin beş uşağı oldu – Güllü, Cəmilə, Ellada,  Sabir, Anar.

Sonuncu uşaq olanda artıq dava başlamışdı. Ermənistandan, Xankəndidən, Ağdərədən, Xocavənddən azərbaycanlıları qovurdular. Bakıda, Sumqayıtda, Şamaxıda, Gəncədə, Ağdamda yaşayan ermənilər də belə bir vəziyyətdə birgə yaşamağın mümkün olmadığını anlayıb, gedirdilər. Növbə bizim kəndə də gəlib çatmışdı. Jasmen, məncə, daha çox utandığından çölə-bayıra çıxmırdı. Ona görə utandığından ki, Qarabağ məsələsini ermənilər - onun mənsub olduğu millətin nümayəndələri başlamışdı. Amma Mədətin uşaqları küçəyə çıxır, məktəbə gedib-gəlirdi. Bir-iki yeniyetmə uşaqdan savayı heç kəs onlara “gözün üstə qaşın var” demirdi

Nəhayət, belə yaşamağın mümkün olmadığını anlayan Jasmen bir gecə kəndimizi tərk elədi. Mədət gecənin bir vaxtı onu sakitcə aparıb Xatın arxından keçirib, öz kəndinə yola salmışdı. O vaxtdan Jasmen öz doğulduğu kənddə yaşamağa başladı. İmkan tapan kimi gecələr Xatınarxı çayının qırağında Mədətlə görüşüb, dərdləri ilə baş-başa qalırmışlar...

- Madat, qadan alım, burnumun ucu goynayır Güllüdan otru! Nolar, bir dafa gatir onu gorum!

- Gətirərəm, Jasmen, gətirərəm!

- Sabira da de, kandda heç kasla spor-zad elamasın! Pis vaxtdır ha. Oldumu, Madat?!

- Eləmir, çox sakit uşaqdır.

- Madat, Allah bu davanı başlayan ermənilərə lanat eləsin elə!

- Eləsin, Jasmen, eləsin!

- Gul kimi yaşayırdıq. Mexriban qonşularımız var idi. Bizi çox istayırdı onlar. Heç bilmiram, bu dava qurtarandan sonra onların uzuna neca baxacam?! Madat, ermənilər məni çox incidir, təhqir edirlər, alçaldırlar. Dali olmasam yaxşıdı, məsəb haqqı. Kaş bu muharba başlamayadı...

- Hə də, Jasmen. Gül kimi yaşayırdıq, dolanırdıq, xoşbəxt idik. Sənə güldən artıq bir söz deyən olurdu?

- Yox, mashab haqqı, demirdilar!

***

1993-cü ilin yayında ermənilər kəndimizi işğal edib, yandırdılar. Deyirlər, həmin gündən bir erməni qadın Mədət, Güllü, Cəmilə, Ellada, Sabir, Anar – haraylayıb, kəndimizi dolaşırmış. Kənd köçəndən bir neçə gün sonra havalanan qadın hələ də kəndin xarabalığında balalarını axtarırmış...

Mədət, Güllü, Cəmilə, Ellada və digər iki qardaşları isə işğal altında qalan öz doğma kəndlərindən uzaqda - çadır şəhərciyində yaşayırdılar.

Sonradan Anar könüllü olaraq orduya yazılıb, ermənilərə qarşı döyüşdü.

Telli Mədət çadır şəhərciyində bir il yaşayandan sonra dünyasını dəyişdi.

***

Xankəndidən olan, vaxtilə azərbaycanlılarla münasibəti olmuş bir erməni illər sonra Rusiyada bizimkilərə bir əhvalat danışıb. Deyib ki, 1993-cü ilin payızında Xankəndidə küçədə üst-başı kirli, nimdaş paltarda dəli bir qadın görüb. Şəhərin mərkəzi küçələrində bir torba torpağı qarşısına qoyub, yanından keçənlərə səslənirmiş:

- Qarabağ torpağıdı. Satmıram, pulsuz verirəm! Alın, yeyin! Niyə yemirsiniz?! Torpaq istəmirdiniz? Alın də! Alın, doyunca yeyin! Amma balalarımı qaytarın mənə!

Sonra da qol götürüb oynayırmış...

Hər gün axşam da torpaq kisəsinin ağzını səliqə ilə bağlayıb, qoltuğuna vurub, ağlaya-ağlaya qaranlığa qarışırmış. Gecənin qaranlığında onun taqətsiz, bir az da havalı səsi küçələri dolaşırmış:

- Mədət! Güllü! Cəmilə! Ellada! Sabir! Anar!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şeir saatında sizlərə Rəbiqənin şeirlərini təqdim edir.

 

                           

SƏNİN ŞAİRİNƏM...

 

Mənəm o pişiyin gözləri ilə

Səni qarşılayan hər səhər yolda.

Mənəm küləyindən titrəyib əsən,

Üşüyən yarpağam saralmış kolda.

 

Başını qaldırsan, məni görərsən,

Mənəm pəncərədən boylanan o qız.

Mənəm naqil üstə oturmuş sərçə,

Dua oxuyuram sənə bir ağız.

 

Bax o işıq mənəm yol kənarında,

Yanıram sağının-solunun üstə.

Mənəm, kəpənəyin qanadlarında

Qonub dayanıram qolunun üstə.

 

Başının üstündə ağ bulud mənəm,

Görməsən üzümü, qaralır qanım.

O dan yeri mənəm, o qürub mənəm,

Ağarır, qızarır, saralır canım.

 

Mənim nəfəsimdi alışqanında,

Əlində sönəcək son kibrit mənəm.

Sübhədək qalıram sənin yanında,

Səhərlə açılan ilk ümid mənəm.

 

Mənəm gözündəki həyəcan, təlaş,

Könlündə uçunan sarı siməm mən.

Sənin şairinəm – şairlərə baş,

Sən yaxşı bilirsən, axı kiməm mən.

 

 

BUZLU YAĞIŞ

 

İndi ki əlim çatmır saçlarına, uzaqsan,

qoy elə oralara buz kimi yağış yağsın.

 

Sırsıralar bağlasın bütün yollar, küçələr,

səhərədək ağlasın qulağında gecələr.

 

Çaydanlar uğuldasın, buğu yaxsın şəhəri,

yağsın bütün gecəni, yağsın bütün səhəri.

 

Bir-iki misra oxu küçədə pişiklərə,

sahibsiz qadınlara, yiyəsiz kişilərə.

 

Ağac kötüklərindən topla göbələkləri,

göndər yuxularıma bütün köstəbəkləri.

 

Nə qədər kabusun var, bir məktuba bük, gəlsin,

mənə də uzaqlardan hədiyyəlik yük gəlsin.

 

Bir daş salla boynuna – bəlkə, həsrət boğuldu,

sonra da günəş çıxdı, ilıq yağış doğuldu.

 

 

MƏNİM HAVAMDAN GEDİR

 

Bir-bir qırdın bağları,

çiçəklər harda bitsin?

Apar boz budaqları,

qoy uzaqlarda bitsin.

 

Əlim uzalı qalıb,

kəs at barmaqlarımı.

Sığallardan, boyadan

kasad barmaqlarımı.

 

Könlümə söz salırsan,

qulağa səs çəkirsən.

Mənim havamdan gedir

harda nəfəs çəkirsən.

 

Gözlərini yumursan,

kirpiklərim sıxılır.

Küsürəm, yenə sənin

xəyalına sığınıb.

 

Gül dərə bilməyəndən

gülşən umur ürəyim.

Gəlmirsən, gözlərini

yenə yumur ürəyim.

 

 

SARATOV GÜNDƏLİYİNDƏN

 

Yanımda deyildin... Fikirli idim,

Qayğılar başımda horra çalırdı.

Bilmirdim, bu səfər son qaçış deyil,

Tale yenə məni tora salırdı.

 

Yanımda deyildin...Gülə-çiçəyə,

Küçəyə, keçidə gülümsəyirdim.

Yenicə tapmışdım mən bu şəhəri,

Yolları yenicə mənimsəyirdim.

 

Yanımda deyildin... acmışdım gecə,

Yemək axtarırdım, saat bir idi.

Pyotr Stolıpin prospektində

"İstanbul" kafesi – bu nə sirr idi?

 

Mərcimək üzürdü şorba içində,

Kassir qız örtmüşdü başını bərk-bərk.

Dedim: “Yəqin, sən də müsəlmansanmış”,

Dedi: “Yox, tələbdi başımı örtmək”.

 

Yanımda deyildin... Şorbanı içdim,

Qızındı ürəyim, əsas bu idi.

Nə olsun, nə dadı, nə tamı vardı,

Nə olsun, yarısı tamam su idi.

 

Yanımda deyildin. Əsas bu idi,

Sənsiz dolaşırdım Çökə bağını.

Unutmuşdum sənli sərgüzəştləri,

Təndir çörəyini, kərə yağını...

 

Bal kimi şirindən şirindi həyat,

Baş açırmı özü sirrindən həyat?

 

Yanımda deyildin. "Teatr" adlı

Böyük bir meydanda görüş var idi.

Cavan danışırdı odlu-alovlu,

Əksər dinləyənlər qadınlar idi.

 

Yanımda deyildin. Mən o cavana

Yaman güldüm, yaman – "keçməz bu hiylə,

Məni tora salmaq heç asan deyil,

Sən get özgəsinin başını piylə".

 

Yanımda deyildin. O cavan oğlan

Romandan, kinodan gop eləyirdi.

Göydə tuturdular xanımlar onu,

Pişiklər siçana "hop" eləyirdi.

 

Görüş bitdi, düşdüm payi-piyada,

Baş aldım astaca Volqaya tərəf.

Yolun yarısında bir yazı gördüm:

“Dağıt kədərimi, eylə sən tələf".

 

“Dağıt kədərimi, eylə sən tələf".

Bu sözlər apardı məni kilsəyə.

Başımı bağlayıb içəri keçdim,

Yanımda deyildin, baxdım İsaya.

 

Sən bircə duaya qayıdıb gəldin,

Qolumdan yapışdın Tanrı qolutək.

Sən bu boyda yolu necə gəlmişdin?

Həyəcana necə dözmüşdü ürək?

 

Sakitcə düşürdük sahilə sarı,

Arada sükutu səsin kəsirdi.

Sayırdıq yollarda işıqforları,

Mən "gözlə" deyirdim, sən tələsirdin.

 

Bir gürcü kafesi önündə birdən

Dedim: “Xəngəl yeyək?” Dedin: “Baxarıq”.

Axşam düşməmişdi, amma işıqlar

Yanırdı küçədə yola axaraq.

 

Kosmonavt meydanı sakitdi necə,

Necə rahat idin, necə xoşbəxtdin.

Yenə gülümsədim üzündən öpüb,

Dedim, bu dəfə də gətirdi bəxtim.

 

Ay hələ körpəydi, üfüq yaralı,

Hələ kəsməmişdi günəşin qanı.

Xəzərin qoxusu gəlirdi çaydan,

Birdən pıçıldadın: "Qağayı hanı?"

 

 

YUXU

 

Bozumtul körpünün gen qucağında

nazlanır beşikdə körpə kimi çay.

Köpüklər doğulur dodaqlarında,

gün batır, işığa boğulur saray.

 

Əl-ələ yapışıb yaşıl yosunlar

yanıqlı bir şeir yazırlar çaya.

Uzaqdan-uzağa çəkir ovsunlar,

çəkib aparırlar başqa dünyaya.

 

Körpüdə dayanıb bir yuxu danış,

məni görəcəksən, gözlərini yum.

Sonra bir məktub yaz mənə yatmamış,

elə yaz, çəkilsin bu gecə yuxum.

 

Yağış bir də yusun nəm səkiləri,

bir pişik dolaşsın ayaqlarına.

Qarson gecə sınan nəlbəkiləri

süpürüb aparsın zibil qabına.

 

Asta külək əssin, sən qıy gözünü,

mənə boylan – suda işığa sarı.

Balıqlar sahilə çırpsın özünü,

qısqanıb xəyalda qovuşanları.

 

Adına bir ümid yolladım, gəlir,

bilirsən, Rəbiqə – ip deməkdir, bağ.

Sənin adın mənə baldan şirindir,

söyləsəm, adını çaylar daşacaq.

 

Bir azdan bir dəli leysan yağacaq,

könlün islanacaq sətirim altda.

Bircə dəfə mənə baxsan, yağacaq –

durub gözləyirəm çətirin altda.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

 

Sentyabrın 23-25-də Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə növbəti Nəsimi - şeir, mənəviyyat və incəsənət festivalı keçiriləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, Bakı və Şamaxının müxtəlif məkanlarında baş tutacaq festival bu dəfə də Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri İmadəddin Nəsiminin fəlsəfi və ədəbi irsinin öyrənilməsi, ədəbiyyat və incəsənət sahəsində bir sıra tədbirlərlə yadda qalacaq.

 

Festival sentyabrın 23-də və 25-də Bakının bir sıra mədəniyyət ocaqlarını, o cümlədən Heydər Əliyev Mərkəzini, İçərişəhəri, Atəşgah məbədini əhatə edəcək. Festival günlərində müxtəlif ölkələrdən alimlərin iştirakı ilə beynəlxalq konfrans, Nəsimi yaradıcılığına dair elmi sessiyalar, müzakirələr, sərgilərin təşkili, tamaşaların nümayişi, ədəbi-bədii gecənin, musiqi təqdimatlarının keçirilməsi nəzərdə tutulub.

 

Sentyabrın 24-də isə festival Şamaxıda davam edəcək. İlk dəfə Nəsimi Bağları Kompleksində keçiriləcək festival bu ərazinin müxtəlif məkanlarında təşkil olunacaq. Burada tanınmış və sevilən xanəndələr, vokalçılar, qiraətçilərin iştirakı ilə Nəsimi yaradıcılığına həsr olunan bədii proqram, o cümlədən balet, açıq səma altında “Multidisipilinar incəsənət festivalı”, ustad dərsləri, konsert təqdim ediləcək.

 

Festival iştirakçıları, həmçinin Nəsimi Bağları Kompleksi ərazisində Azərbaycanın görkəmli şairi İmadəddin Nəsiminin müasir üslubda hazırlanmış nəhəng heykəli ilə tanış ola biləcək.

 

2018-ci ildən ənənəvi təşkil olunan Nəsimi Festivalı mədəniyyətlər və nəsillər arasında yaradıcı dialoqu təşviq etməyi hədəfləyir. Həmçinin müasir incəsənət nümayəndələrinin Nəsiminin dərin irsi ilə əlaqə qurması, ənənəvi və müasir bədii təcrübələr arasında körpü yaratması üçün bir platforma rolunu oynayır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi”ndən sizlərə Şərq dünyasının dahilərin qiymətli fikirlərini çatdırmaqdadır. Növbə Xoca Əhməd Yəsəvinindir.

 

 

Allah, Allah, canım Allah, dilim Allah,

Səndən özgə pənahım yox, vallah-billah.  

***

Allah deyib içə nurun doldurmasan,

Vallah, billah, Səndə eşqin nişanı yox.

***

Allah zikri könül mülkün açar, dostlar.

***

Canım, dilim, əqlim, huşum "Allah!" dedi.

***

Ya İlahi, rəhmətindən qətrə damdı, şeytan qaçdı...

***

Alimlərin könlündə ayət, hədis, Quran var...

***

Allah deyən aşiq quldan xəta gəlməz.

***

Aşiq odur Həqqə canın qurban edə...

***

Aşiq olmayınca Həqq didarın görmək olmaz...

***

Eşq dərdinə dəva qılsa, Rəhman qılar.

***

Eşqə qədəm qoyanlar Həqq didarın görərlər.

***

Eşq gövhəri dibsiz bir dərya içrə pünhan,

Candan keçməyincə o gövhərdən almaq yoxdur.

***

Əya, qafil, ömrün sənin ötər yeltək...

***

Heç bilmədim necə keçdi ömrüm mənim.

***

Həqq yoluna girmək olmaz pak olmasan.

***

Kim O-nun yolunda olsa, Həqq onun könlündədir.

***

Nələr gəlsə görmək gərək ol Xudadan.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Adətən yaşı 40-ı keçəndən sonra aktyorlar məşhurlaşırlar. Əlbəttə, söhbət komedik aktyorlardan, “bozbaş”sayaqlardan getmir. Ölkəmizdə bir düşük gülüş sevgisi vardır, kassa filmlərimiz də adətən bir qayda olaraq belə düşük filmlər olur. Kinoda, teatrda isə tanınmaq üçün uzun illər lazım olur.

Gəlin 40 yaşa kimi olan aktyorları da təbliğ edək, tanıdaq.

Niyə də yox?

 

Məsələn, indi haqqında söhbət açacağım aktyorun bu gün doğum günüdür. Məncə, kimisə tanıtmaq üçün doğum günündən gözəl fürsət ola bilməz.

Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru Vahid Orucoğlu 1986-cı il sentyabr ayının 2-də Bakı şəhərində doğulub. 2008-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin «Dram və kino aktyorluğu» fakültəsini bitirib. 2007-ci ildən Azərbaycan Dövlət Gənclər teatrında aktyor kimi çalışıb. 2009-cu il may ayının 1-dən Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar teatrının aktyorudur.

 

Teatrsəhnəsində yaratdığı rollaragəlincə, teatr xadimləri onu tarixi tamaşalar aktyoru hesab edirlər. Hüseyn Cavidin ölməz “İblis” və “Şeyx Sənan” tamaşalarından rol almaq əlbəttə ki, az iş deyil.

 

Oynadığı əsas rolları

 

1. Mim - ("İmperator", Elçin)

2. Savalan - ("Məhv olmuş gündəliklər", İ.Əfəndiyev)

3. Vasif - ("İblis", H.Cavid)

4. Tülkü - ("Tülkü Həccə gedir", A.Şaiq)

5. Şir - ("Cəsur qurbağa balası", L.Ustinov)

6. Dəvəçi - ("Şeyx Sənan", H.Cavid)

7. Həbəş - ("Ezop", G.Fiqeyredo)

8. Banda üzvü - ("Oliver Tvistin macəraları", Ç.Dikkens)

9. Şagird - ("Mənim ağ öyərçinim", T.Vəliyeva)

10. Müəllim - ("Əcəl atı", V.Əlixanlı)

 

Düşünürəm ki, bu yazı vəsilə olacaq, oxuculardan kimsə yolunu Gənc Tamaşaçılar Teatrından salıb Vahid Orucoğlunun ifasına baxacaqlar.

Düşünürəm ki, bəyənəcəklər də.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

 

 

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

 

NƏSR                                                           

 

 

ELMİRA AXUNDOVA,

Xalq yazıçısı

 

 

SEVMƏK HAQQI

 

(“Zərifə və Heydər Əliyevlər. Əbədiyaşar məhəbbət” kitabından parça)

İki gəncin tanışlıq tarixi mənə təfərrüatı ilə bəlli deyil. Ancaq düşünürəm ki, bu ya 1951-ci ilin sonunda, ya da 1952-ci ilin əvvəlində, hər ikisi 29 yaşında olan vaxt baş verib.[1] Yaşıdlarının çoxunun bu yaşda artıq məktəbə gedən övladları vardı. Niyə nə Zərifə, nə də Heydər həmin vaxta qədər özlərinə sonrakı həyatlarını birgə yaşayacaqları ömür-gün yoldaşı tapmamışdı?

Yəqin ki, o vaxta qədər ikisinin də sevgi tarixçəsi olmuşdu. Heydərin yeniyetməlik illərində Sona adlı bir qıza məhəbbəti məlumdur. Bu barədə müəllifin “Heydər Əliyev. Şəxsiyyət və zaman” adlı çoxcildlik romanının birinci kitabında ətraflı söz açılıb. Zərifə ilə maraqlananlar da, təbii ki, az olmamışdı. Açıq danışaq: atası elmi və dövlət idarəçiliyi dairələrində nüfuzlu adam idi. Şəhərin tanınmış ailələrinin bir çoxu Əziz Əliyevin ailəsi ilə qohum olmaq istəyərdi. Zəhra xanım söhbətlərinin birində demişdi: “Zərifənin xeyli pərəstişkarı vardı. Onunla ailə qurmaq istəyənlər həddən çox idi”.

Amma, çox güman ki, gənc qızın gələcək həyat yoldaşına tələbləri çox yüksək imiş. Görünür, müəyyən vaxta qədər ürəyi də sevgi çağırışlarına cavab verməyibmiş. Bu səbəbdən də anasının və bacılarının Zərifənin həddən çox seçim etməsi və belə getsə, axırda evdə qalacağı ilə bağlı şikayət və narahatlıqlarına baxmayaraq, o bütün namizədləri qapıdan qaytarırdı. Zərifə xanım isə, bir daha təkrar edirəm ki, öz seçimində və qərarlarında tam sərbəst idi. Həm də gənc qızların hamısı kimi, o da bütün varlığı ilə sevəcəyi və taleyini əsla tərəddüd etmədən tapşıracağı yeganə insanı axtarırdı.

Həmin adam Heydər Əliyev oldu. Boyu az qala iki metrə çatan mavigözlü, yaraşıqlı gənc bir dəfə onların mənzilinin astanasında görünəndən sonra qısa müddətdə özünü bütün ailə üzvlərinə sevdirə bildi. Xüsusi xidmət orqanlarında çalışan cavan oğlan zahirən yaraşıqlı olması ilə yanaşı, yüksək intellekt, erudisiya, ətrafındakıları maqnit kimi özünə cəlb etmək kimi xüsusiyyətlərə malik idi. Gənclər bir-birinə doğru addım atdılar və təbii ki, Zərifənin əvvəlki inadkarlığı birdəfəlik yoxa çıxdı.

Əziz Əliyevin ailəsini yaxından tanıyan məlumatlı həmsöhbətlərimin ayrı-ayrı replikalarına əsasən güman etmək olar ki, qızının seçimi ilk vaxtlar atanı o qədər də sevindirməmişdi. Ona görə yox ki Heydər Əliyevə qarşı hər hansı bir narazılığı, yaxud iddiası vardı. Yox. Sadəcə, gəncin işlədiyi qurum həmin sərt illərdə o qədər də yaxşı reputasiyaya malik deyildi. Əziz müəllim özü də XDTK-dan və onun uydurma donoslarından az əziyyət çəkməmişdi.

Doğrusu, bilmirəm ata qızını fikrindən daşındırmağa çalışmışdımı, Heydərin təklifinə cavab verməmişdən əvvəl düşünməyi, yaxud hələ bir müddət gözləməyi məsləhət görmüşdümü... Yəqin ki, bu ziyalı ailədə yaxınlarına “təsir göstərmək” ənənəsi mövcud deyildi. Xüsusən də şəxsi münasibətlər, necə deyərlər, “ürək işləri” məsələsində...

Qızını ürəkdən sevən ata başa düşürdü ki, Zərifə bir qədər gecikmiş də olsa, tam düşünülmüş qərar qəbul edib və onu fikrindən daşındırmaq mümkün olmayacaq. Həm də, zənnimcə, qayınatanın gələcək kürəkəninə etimadının əsasında Heydər Əliyevin həmin dövrdə Zərifəyə və Əziz Əliyev ailəsinə münasibətdə çəkinmədən ən yaxşı keyfiyyətlərini ortaya qoyması dayanırdı. Yada salaq ki, 1950-ci illərin əvvəllərində Əziz müəllim Mircəfər Bağırovun həsəd və paxıllığı ucbatından gözdən salınmışdı. Çoxları, hətta sınanmış dostları da ondan üz çevirmişdilər. Heydər isə bu çətin, mürəkkəb vəziyyətə baxmayaraq, nə olursa olsun, Zərifə ilə talelərini birləşdirəcəklərinə bir saniyə də şübhə etmirdi.

Zahiri görünüşü ilə Hollivud aktyorlarını xatırladan Heydər, təbii ki, o vaxta qədərki həyatını rahib kimi yaşamamışdı. Amma ciddi münasibətlər qurmaq fikrini də uzun müddət yaxına buraxmamışdı. Əvvəl buna, sadəcə, imkan yox idi – müharibə, atasının ölümü, yeniyetmə yaşlarında çiyninə düşən böyük ailə yükü... Sonra da uzun müddət ruhunu ələ alıb ürəyinə hakim kəsiləcək bir kimsə ilə rastlaşmamışdı.

Müharibə başa çatandan sonra dostları bir-birinin ardınca ailə qurmağa başlayacaqdılar. 1948-ci ildə Heydərlə sevimli dayısı oğlu Rzaqulu İbrahim İsmayılova toy məclisi keçirməkdə kömək edəcək, sağdış-soldışı olacaqdılar. İbrahim dəfələrlə dostunun, nəhayət, subaylığın daşını atıb ailə qurması ilə bağlı söz açmışdı. Amma Heydər bu söhbəti hər dəfə zarafata çevirirdi. Bir dəfə isə ciddi şəkildə demişdi: “Hələ həyatda öz yerimi tapmayana, ali təhsil almayana, ailəmi normal təmin edəcəyimə arxayın olmayana, müstəqil yaşayacağıma inanmayana qədər evlənməyəcəyəm”. Yəqin ki, bütün bu səbəblər üzündən subaylığın daşını nisbətən gec – 31 yaşında atacaqdı. Həyatının sonunda isə qızı Sevilə etiraf etmişdi ki, əgər övladlarının anası ilə – Zərifə xanımla rastlaşmasaydı, yəqin ki, ömrünün sonuna qədər subay qalacaqdı...

 

***

 

... Heydər Əliyev gələcək həyat yoldaşı və onun ailəsi ilə tanışlığı barəsində dəfələrlə danışıb.

Heydərlə Zərifənin məhəbbət tarixçəsində Stalin epoxasının dramatik gerçəklikləri qəribə şəkildə çulğalaşmışdı. Bu elə bir dövr idi ki, yalnız xidməti karyera deyil, şəxsi həyat, insanın ən munis hiss və duyğuları da əllərində böyük güc toplamış hakimiyyət boslarının iradəsi ilə istənilən anda amansızcasına ayaqlar altına atıla, tapdana bilərdi. Tale sanki qəhrəmanımın dözüm və iradəsini yoxlamaq üçün ona bir-birinin ardınca sınaqlar göndərirdi. Heydər Zərifə ilə qarşılaşandan və onunla ailə qurmağa qərar verəndən sonra sevdiyi qızın yanında olmaq üçün yenidən tale ilə döyüşə girməli olmuşdu.

 

Akademik Cəmil Əliyevlə söhbətdən:

“– Bacınız Heydər Əliyevlə necə tanış olmuşdu?

– Qardaşım Tamerlan Əzizoviç Kislovodska, sanatoriyaya getmişdi. O zaman mehmanxana otaqlarında tək qalmaq mümkün deyildi. İş elə gətirmişdi ki, Heydər Əliyeviçi də qardaşımın yaşadığı nömrəyə göndərmişdilər. Beləliklə, onlar tanış olmuşdular. Tanışlıq qısa müddətdə dostluğa çevrilmişdi. Bakıya qayıdandan sonra isə Tamerlan Heydəri evimizə dəvət etmişdi. Onda hamımız bir yerdə Zevin küçəsində yaşayırdıq. Heydər bizə tez-tez gəlirdi. Belə gəlişlərin birində Zərifəni görmüşdü. Gənclər ilk baxışdan bir-birilərini bəyənmişdilər və tezliklə aralarında ciddi münasibətlər yaranmışdı.

– Valideynləriniz Heydər Əliyevi kürəkən kimi dərhal qəbul etdilər? Hər halda, o, xüsusi xidmət orqanlarında çalışırdı. Bu orqanlara münasibət isə ziyalılar arasında birmənalı deyildi.

– Yox, ona hər hansı bir qərəzli münasibət haqda söhbət gedə bilməz. Geniş erudisiyası, danışığı, rəftarı ilə ilk gündən atamın çox xoşuna gəldi. Hələ gənc yaşlarından Heydər Əliyeviçin güclü xarizması və qeyri-adi dərəcədə cazibədar, insanı özünə çəkən aurası vardı. Atam onu tərəddüdsüz sevdi. Sonralar atamın ölümünə qədər dostluq elədilər. Heydər Əliyeviç atama sonsuz hörmət hissi ilə yanaşır, xətrini çox əziz tutur, hətta deyərdim ki, ilahiləşdirirdi...”

 

***

 

Beləcə, Əziz Əliyevin ailəsi üçün çox da münasib olmayan bir vaxtda Heydərlə Zərifə arasında münasibətlər sürətlə inkişaf etməyə başladı. Vəziyyətin maraqlı xarakteri özünü bir də onda göstərirdi ki, gənc zabit gələcək qayınatası ilə bağlı kompromatları araşdıran idarədə çalışırdı.

Situasiyanın mürəkkəbliyi Zərifəni də narahat edirdi – qız fikirləşirdi ki, birdən özü də bilmədən sevdiyi insanın xidməti karyerasına mane ola bilər. Odur ki növbəti görüş zamanı Heydərə demişdi: “Bilirsən, biz daha görüşə bilmərik. Çünki atamı işdən çıxarıblar. Ona qarşı müxtəlif ittihamlar irəli sürürlər. Sən də dövlət təhlükəsizlik orqanlarında işləyirsən. Bundan işinə ziyan dəyə bilər. Görünür, bir yerdə olmaq taleyimizə yazılmayıb”.

Bu söhbətdən az sonra dövlət təhlükəsizlik naziri Yemelyanov Heydər Əliyevi yanına çağırmışdı. Aralarında xoşagəlməz söhbət olmuşdu. General faktiki şəkildə ona Əziz Əliyevin ailəsi ilə bütün əlaqələri kəsməyi əmr etmiş, əks-təqdirdə onu xüsusi xidmət orqanlarından uzaqlaşdırmalı olacağını bildirmişdi. Gənc zabitin Əziz Əliyevin partiya və xalq qarşısında hansı günah işlədiyi barəsində ehtiyatlı suallarına açıq cavab verilmişdi: “Sən hələ gəncsən. Çox məsələlərdən xəbərdar deyilsən. Yoldaş Mircəfər Bağırovun tapşırığı var, bizim də borcumuz icra etməkdir”.

Əslində, Yemelyanovun əmri ona heç bir seçim imkanı qoymurdu. Ya gələcək mənsəb, ya da sevdiyin qız! Bu, Heydər Əliyevin verməli olduğu ciddi mənəvi yetkinlik imtahanı idi. Həmin mürəkkəb dövrdə partiya və hökumətin gözündən düşən, siyasi təqibə məruz qalan adamdan uzaq gəzib-dolaşmağı ən yaxşı çıxış yolu sayan qohumlar, dostlar az idimi? Mənsəb hərisliyi, yaxud qorxaqlıq ucbatından kişilər illərlə bir yastığa baş qoyduqları arvadlarını atırdılar, “partiyanın iradəsi ilə” gənclər sevgililərindən üz çevirir, nişanlarını qaytarırdılar.

Xoşbəxtlikdən, Heydər Əliyev bir an da olsun tərəddüdə yol verməmişdi. Zərifə zəngin daxili dünyası, qeyri-adi nəcibliyi və ziyalılığı ilə onu elə əfsunlamışdı ki, həyatını bu qızdan kənarda təsəvvürə gətirə bilmirdi.

“Heydər Əliyev atamın gözdən salındığı dövrdə ailəmizlə ünsiyyətini kəsməyən azsaylı adamlardan idi, – deyə akademik Cəmil Əliyev xatırlayır. – O, bacıma bəslədiyi hisslərin səmimiliyini və yüksək əxlaqi keyfiyyətlərini atdığı addımlarla əyani sübut etdi. Nəzərə alın ki, bu zaman bütün gələcək karyerası, xüsusi xidmət orqanlarında işləməsi təhlükə altında idi. Düşünürəm ki, hər adam belə çətin sınaqdan şərəflə, üzüağ çıxmağı bacarmazdı. Heydər Əliyev isə hər şeyin fövqündə dayana bildi”.

 

Heydər Əliyev özü həyatının o qədər də asan olmayan həmin dövrünü belə xatırlayırdı:

“Bilirsiniz, hətta belə fikirlər vardı: mən DTK-da işlədiyimdən onun atasının ətrafında nə baş verdiyindən xəbər tutmuşdum, onu necə izlədiklərini bilirdim. Eşitmişdim ki, onları ailəlikcə Qazaxıstana sürgün etmək istəyirlər. Düşünürdüm ki, həqiqətən, belə olsa, mən də dallarınca ora gedəcəyəm. Yəqin ki, Qazaxıstanda özümə bir iş tapmaq buradakından daha asan olardı...”[2]

 

Cəlal Əliyevin xatirələrindən:

“Evdəki söhbətlərdən başa düşürdüm ki, əgər ona deyiblərsə, yaxud desələr ki, belə etmə, bu ailənin, bu adamın qızı ilə evlənmə – qardaşım heç vaxt qulaq asmayacaq. Ona görə də ailə daxilində heç bir müzakirə getmirdi. Anam, sadəcə, demişdi: “Necə lazım bilirsən, elə də hərəkət elə!”...”

 

Heydər Əliyevin dediklərindən:

“Qərarımı dəyişdirmədim, Zərifə ilə münasibətlərimi kəsmədim. İşimə də davam edirdim. O zamanlar Bakı küçələri belə parlaq işıqlandırılmırdı. Şəhərdə çoxlu xəlvət yerlər vardı. Şəhərdə mənimlə Zərifəni asanlıqla görməyin mümkün olmadığı bir neçə belə yer bələdlədim. Bizim evdən bir az aralıda, indiki Azadlıq prospektində park var idi. Sonralar orada Caparidzenin heykəlini qoydular. Qarşı tərəfdə tramvay dayanacağı vardı. Ətraf isə qaranlıq idi. Görüş yerlərimizdən biri həmin o tramvay dayanacağının yaxınlığında idi.

Ancaq bir məsələ var ki, mən kişiyəm. Heç kimdən qorxmuram. Özüm də zabitəm, üstümdə silah olur. Zərifə isə gənc, yaraşıqlı qızdır. Belə qızlar həmişə diqqəti çəkirlər. Odur ki onu düz dayanacaqda gözləyirdim. Zərifə vaqondan enirdi, onu qarşılayırdım, sonra isə parka gedirdik.

Yemelyanov məni yenidən yanına çağırıb:

– Sənə xəbərdarlıq etmişdim, – dedi.

– Bəli, xəbərdarlıq etmişdiniz, – deyə cavab verdim.

– Bəs onda tapşırığımı niyə yerinə yetirmədin?

Aramızda tək rütbə deyil, yaş fərqi də böyük idi. 1952-ci ildə hələ mənim 30 yaşım tamam olmamışdı. O isə artıq 50-ni geridə qoymuşdu. Amma özümü topladım və etirazımı bildirdim.

– İş işdir, şəxsi həyat isə şəxsi həyatdır, – dedim. – Öz işimi sevirəm. Bilirəm ki, siz də əməkdaş kimi məni qiymətləndirirsiniz. İşimdə elə bir qüsur yoxdur. Amma həyatımın ikinci, daha mühüm tərəfi mənim gələcək ailəmdir, şəxsi hisslərimdir, məhəbbətimdir. Mən o qızı sevirəm. O da məni sevir. Ondan necə ayrıla bilərəm? Nə deyərəm, özümə necə bəraət qazandıraram? Ayrılacağımızı demək mənə olduqca çətindir. Axı bir səbəb göstərməliyəm. Ya deməliyəm ki, onu daha sevmirəm, ya deməliyəm ki, hansısa qüsuru, eybi var və bu səbəbdən də ondan uzaqlaşıram. Axı deyə bilmərəm ki, dövlət təhlükəsizlik orqanlarında işimi itirməmək üçün ondan ayrılmaq istəyirəm.

Yemelyanov ağıllı adam idi. Məni dinləyib:

– Haqlısan, – dedi.

– Bəs indi nə edim?

– Özün qərar ver. Amma onu da bil ki, orqanlarda qalıb işləməyin böyük sual altındadır...”[3]

 

***

 

Həyat qəribə şeydir! Ortaya bəzən ən istedadlı detektiv müəlliflərinin də ağlına gəlməyən süjetlər çıxarır. Kim fikirləşə bilərdi ki, Yemelyanov çox tezliklə Mircəfər Bağırovla birlikdə müttəhimlər kürsüsündə oturacaq, təhlükəsizlik zabiti Heydər Əliyev isə prosesin mühafizəsinə rəhbərlik edəcək? Kimin ağlına gələrdi ki, keçmiş təhlükəsizlik naziri 25 illik həbs müddətini başa vurandan sonra Bakıya qayıdacaq və keçmiş əməkdaşından kömək istəyəcək? O da əsla tərəddüd etmədən düşərgə həyatının üzüb əldən saldığı zəlil qocaya yardım əli uzadacaq?! Yəqin ki, rəhmdilliklə bir sırada Heydər Əliyevin Yemelyanova münasibətdə özünəməxsus minnətdarlıq hissi də vardı. O zaman dövlət təhlükəsizlik nazirinin əlində hədəsini gerçəkləşdirmək və gənc zabiti orqanlardan xaric etmək də daxil olmaqla ən sərt şəkildə cəzalandırmaq su içmək kimi bir şey idi. Amma belə etməmişdi. Hətta, çox güman ki, əməkdaşının Əziz Əliyevin qızı ilə görüşməyə davam etməsi barəsində yuxarıya məlumat da verməmişdi.

Amma hər şeyə rəğmən Zərifə ilə Heydərin dramatik şəraitdə başlanan sevgi romanı xoşbəxt sonluqla nəticələnmişdi. Stalinin ölümündən sonra Yemelyanovla Bağırov gənc sevgililərlə məşğul olmaq hayında deyildilər. Onlar açıq şəkildə görüşmək və gələcək üçün planlar qurmaq imkanı qazanmışdılar.

Bu xoşbəxt sonluqla bağlı “ehtiyat sandığım”da iki məzəli epizod da var. Onların birini gülüşünü güclə boğan akademik Cəmil Əliyev danışıb:

“Zərifə Heydərlə gəzməyə, yaxud kinoya gedəndə həmişə məni də özü ilə aparırdı. O zamanlar həddən artıq kök idim. Heydər zarafatla bacıma deyirdi: “Görüşə gələndə nisbətən arıq bir uşaq gətirə bilməzsən? Bir-birimizi yaxşı görə də bilmirik. Çünki Cəmil öz bədəni ilə hər tərəfi tutur”.

Ailəmizdə hamı, necə deyərlər, ətli-canlı idi. Zərifə də bu mənada bizdən fərqlənmirdi. Sonralar, aradan illər keçdikcə arıqladı, adı kimi zərif, incə bir xanım oldu”.

 

Bu da Zəhra Quliyevanın xatirəsi:

“Birlikdə işləməyə başlayanda Zərifə xanım artıq Heydər Əliyevlə görüşürdü. Yadımdadır ki, boyu çox da uca olmayan Zərifə hündürdaban ayaqqabı geyir və çətinliklə yeriyirdi. Özünü belə əziyyətə salmağının yeganə səbəbi sevdiyi insanın xoşuna gəlmək idi. Deyirdi bu gün görüşüm var, istəyirəm yaxşı görünüm...”

 

1954-cü ilin noyabrında onlar evlənməyə qərar verdilər. Bir müddət öncə Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyindən Heydər Əliyevə verilmiş mənzildə sadə bir toy məclisi keçirdilər. Toyun tamadası təzəbəyin gənclik dostu İbrahim İsmayılov idi.

 

İbrahim müəllim həmin günləri belə xatırlayır:

“Cidd-cəhdlə toya hazırlaşırdıq. Çətin vaxtlar idi, pul tapılmırdı. Ona görə də bacardığımız qədər Heydərə kömək edirdik. Əsasən, ərzaq, yəni ət, toyuq və s. gətirirdik. Masanı anası İzzət xala hazırlayırdı. Qızları da kömək edirdilər.

Toy məclisi Heydərin mənzilində, 6 saylı məktəbin yaxınlığında, keçmiş İrəvan döngəsində (indiki Vaqif küçəsi – red.) keçirilirdi. Oradakı binaların birində ona ikiotaqlı mənzil vermişdilər. Otaqların biri böyük, digəri isə nisbətən kiçik idi. Təsəvvür edin ki, toy məclisinə də bura yığışmışdıq. Yeni evlənənlərlə qonaqlar VVAQ bürosundan birbaşa Heydərin mənzilinə gəlmişdilər. Əsasən, yaxın qohum və dostlardan ibarət dəvətlilər cəmisi on beş nəfər idi. Musiqiçilər dəstəsi çağırılmamışdı. Ümumiyyətlə, artıq heç nə yox idi.

Hamı masa arxasında oturandan sonra Əziz müəllim dedi:

– Gərək elə adamı tamada seçək ki, hər iki ailəyə eyni dərəcədə yaxın olsun. Aramızda yeganə belə şəxs İbrahimdir. Təklif edirəm onu seçək.

Hamı razılaşdı. Hər iki ailəyə yaxınlıq məsələsi isə belə idi ki, Əziz müəllim əmim oğlu Əsgər İsmayılovla çox yaxın idi. Eyni vaxtda Tibb İnstitutunda oxumuşdular, dostluq edirdilər. Əmim oğlu vasitəsilə mənim də bu ailəyə get-gəlim yaranmışdı. Heydərin toyu sadə keçdi. Əslində, ona toy demək də çətin idi. Sadəcə, kəbin kəsdirib hadisəni kiçik bir məclisdə qeyd elədilər.

Qonaqların arasında akademik Murtuza Nağıyev, Həsən Əliyev, Əziz Məmmədoviç, əmim oğlu Əsgər, Heydərin qohumları – səhv etmirəmsə, yeznəsi İsmayıl, dayısı oğlu Rzaqulu vardı. Məclisin musiqi hissəsini gəlinin bacısı Gülarə xanım öz üzərinə götürmüşdü. Sonra Zərifə xanım da ona qoşuldu, dörd əllə mahnılar ifa etdilər. Toydan sonra gənclər İrəvan döngəsindəki mənzildə yaşamağa başladılar...”

 

(Rus dilindən tərcümə Vilayət Quliyevindir)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)

 

 

Cahangir Namazov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi

 

Azərbaycan oxucuları məni tanınmış dünya yazarlarından müsahibələr alan, tərcümələr edən əməkdaş kimi tanıyırlar. Amma mən şairəm və bu 2 sentyabr günüdə məmnuniyyətlə sizlərə öz şeirlərimi təqdim edirəm. Bəyənərsiniz, nə xoş mənə.

 

ÖZÜMÜ MƏHKƏMƏYƏ ÇƏKDİM

 

Özümü məhkəməyə çəkdim –

Nə şahid var,

nə vəkil,

nə də ittiham oxuyan qınayıcı.

Yalnız bir güzgü...

O da sınıq, lal.

 

Mən cavab verdim,

günahsız günahıma –

cavablarım uzandıqca uzandı.

Ağlamadım – amma içimdə

çırpınıb bir şey... sınandı.

Dilimdə söz dondu,

göz yaşım axdı.

Qarşımda özüm –

amma yad bir adam kimi dayandım...

Heç bir yerdə özüm ola bilmədim.

Ancaq özlüyümdə – hər kəsə çevrildim.

 

Gözümün sual işarələrini

yaşlarım sildi apardı.

Əlimdə – dəftər,

sözlər belə çəkindi,

Mən yazmadım –

Sözlər yazılmaqdan boyun qaçırdı.

Bu – musiqi, məclis deyil –

məhkəmə iclasıdır.

 

Qanımda axan – sükut.

Dırnağım altında yığılan həsəd –

sükut qədər yumşaq,

ağrı qədər iti.

Mən özümü bağışladım.

 

Özümü məhkəməyə çəkdim...

Qanun — VİCDAN,

Təqsirkar — ÖZÜM.

Bütün günahı çiynimə aldım,

Öz qarşımda qaraldı üzüm...

 

 

ÖZÜMÜ UNUTDUGUM GÜN

 

Mən özümü unutduğum gün —

güzgüm məni xatırladı.

Adım — sükut oldu,

Nəfəsim — şübhə.

 

Kölgəm məndən qaçdı,

nədən yenə ardımca gəldi?

Mən geriyə baxmadan irəli qaçdım,

və zaman — məni yarıb keçdi.

 

Mən həqiqəti yalanlarda tapdım,

yalanlarım məni xilas etdi.

Çünki bəzən ən doğru söz —

deyilməmiş olandır.

 

Mən ölü fikirləri diriltdim,

yeni düşüncələri basdırdım.

Yaşamağım — ölümə qarşı üsyan,

Ölməyim — həyata hörmət idi.

 

Mən güldüm —

göz yaşlarım gülüşümdən xəcalət çəkdi.

Mən ağladım —

qəhqəhəm sükuta çevrildi.

 

Mən yazdım —

sözlər ox oldu, mən isə nişan.

Mən susdum —

və bu ən gurultulu fəryada döndü.

 

İndi mən yoxam —

amma hər yerdə varlığım duyulur.

Mən heç kim deyiləm —

lakin hər ürəkdə adım anılacaq!

 

 

***

 

Səni —

bağışlamaq üçün sevmişdim,

bağışlanmaz bir yerdə tapdım özümü.

Əllərim sənin üçün deyil,

məhəbbətdə qalmaq üçün duaya açıldı.

Gələndə yaralarımı sarıyarsan, — dedim,

amma sən qəlbimi açıb

böyük bir yaraya çevirdin.

Dərman olmağını gözlədim,

amma sən xəstəliyimə ad qoydun.

“Ayrılıq” dedin.

Və o adla daha da çox ağrıtdın...

 

Mən arzularımı sənin gözlərində gördüm,

unutmaq üçün isə dodaqlarına baxdım.

İlk öncə sən qəlbimi fəth etdin,

axırda isə mən

sənin eşqinin əsiri oldum.

 

Səni ağlayaraq dilədim —

hər göz yaşımda bir parça məhəbbət,

hər ahımda bir böyük həqiqət.

Və indi —

“Yaralarımı özüm sarıyaram”,

deyə gedərkən

ən ağır zərbən —

“gecikmiş məhəbbətin” oldu.

 

 

SƏNI ELƏ UNUDACAĞAM KI…

 

Səni elə unudacağam ki,

gözlərin külə dönəcək,

xatirən qaranlıq bir dənizdə

dalğa-dalğa udulacaq.

 

Unutmayacağın tək şey,

mənim səssiz çığırtım olacaq,

külümün içində gizlənən alov

hər gecə qəlbinə sancılacaq.

 

Adım — zamana vurulmuş bir yara,

dodaqlarında çarəsiz bir heca.

Unutmaq yox, unutdurmaq istəyirəm,

amma mən elə bir fırtınayam ki,

sənin dünyan dağılacaq,

özünlə yanıb kül olacaqsan.

 

Səni unutmaq —

bir qiyaməti səssizcə başlatmaq,

bir ulduzun gecəni parçalaması kimi;

səssiz, amma sonsuz sarsıntılarla…

 

Unutsan əgər,

mənim unuduşumun yükünü daşıyarsan,

üzləşərsən kölgəmlə,

qaçışın yox, gizlənməyin boş.

 

Çünki mən —

unutmağın ən qaranlıq cəhənnəmiyəm;

səni elə unudacağam ki,

sən əsla unuda bilməyəcəksən...

 

***

 

Xəyallarımı danışa bilmədim,

sükutumun belə dili vardı halbuki.

Amma mən —

qorxdum suya pıçıldamaqdan,

çünki su

yalnız şəffaflığı deyil,

qaranlığı da daşıyır.

 

Tutummu özümü,

yoxsa buraxıb getsəmmı

sularla birgə?

Amma içimdə

zaten bir ömür

axıb duran bir çay var —

adı hüsran,

adı sükut,

adı: “danışa bilmədiklərim.”

 

Suya demədim,

göyə də hayqırmadım…

çünki yuxumun yozumu yox idi —

bəlkə də taleyi belə yox idi,

ya da vardı,

amma mən o qapını

heç döymədim.

 

Sular eşitməsin istədim

ürəyimin içindəki

o qara qorxuları.

“Bəsdir” dedim,

bir ömür

yalnız içimdə axıb getsin

göz yaşlarımla bərabər.

 

Çünki bəzi yuxular

yalnız içimizdə böyüyər,

yalnız içimizdə ölər

və yalnız içimizdə

daşar…

 

 

AH, SƏNƏ BİR SARILSAM…

 

 

“Ah, sənə bir sarılsam indi,

qırılsa tənhalığımın sümükləri.”

 

     (Özdemir Asaf)

 

“Ah, sənə bir sarılsam indi,

qırılsa tənhalığımın sümükləri.” *

Bir anlıq toxunuşla

qırılmadan öncə içimdəki o dərin boşluq

yoxa çıxsa,

zamanın axışı dayansa

və həmişə səninlə qalsam,

bir ömür boyu o istiliklə.

 

De, nə olar, bir an daha ver mənə,

içimdəki tənhalıqda boğulmadan,

bir sarılmanın gücüylə

bütün qaranlıqları yıxım…

 

Ah, sənə bir sarılsam indi,

işıqsız gecələrdə itmiş xəyallarım

sənə toxunuşla oyansa

və bir daha heç yatmasam.

 

Bir tək sarılmağınla

bütün incikliklər silinsə,

içimdə buz tutmuş ürəyim

bir azca isinib çözülə bilsə.

 

Ah, sənə bir sarılsam indi,

qırılsa tənhalığımın sümükləri

və bir daha yalnız qalmasam…

 

Bütün dünyaya səni danışardım,

bir tək sarılmağınla

yenidən doğulsam.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.09.2025)