Bahəddin Salman, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İki ildir yazmırdım. Bu sükut bəzən məni rahatladırdı, bəzən də içimdə izaholunmaz bir boşluq yaradırdı. Amma yaxşı bilirdim ki, bu tilsimi nə vaxtsa qırmalıyam. Yazının mənim üçün həm azadlıq, həm də məcburiyyət olduğunu dəfələrlə dərk etmişəm. Bu dəfə hekayə yazmadım, amma bir hekayədən yazdım. O hekayə İvan Buninin “Soyuq payız” əsəridir.

Bunin yalnız rus ədəbiyyatının deyil, ümumən dünya nəsrinin ən incə psixoloji ustalarından biridir. Onun hər bir əsərində həm təbiətin poetik mənzərəsi, həm də insan ruhunun ən dərin qatları birləşir. “Soyuq payız” isə bu ustalığın ən parlaq nümunələrindəndir.

Məni bu əsərə bağlayan yalnız süjet deyil, onun yaratdığı mənəvi auradır. Oxuduqca sanki hər dəfə başqa bir həqiqəti dərk edirəm. Hekayə mənim üçün illərdir həm iztirabın, həm də təsəllinin qapısıdır.

Bunin mənə bu hekayəsi ilə nəyi öyrədib? Ən əvvəl, sevgi ilə zamanı, sükutla sübutu üz-üzə qoymağı.

Çünki hekayədə sevgi və zaman, sükut və sübut həm ən dürüst, həm də ən qəddar tərbiyəçilərdir. Sevgi hər zaman işıq saçır, zaman isə bu işığı kölgə altına salmağa çalışır. Sükut isə hər şeyin sonunda ən etibarlı şahid kimi qalır.

Bu hekayənin əsas sütunu məhz sevgi və zamandır. Onların kəsişməsindən doğan xatirə isə oxucu üçün həm mənəvi qida, həm də həyat metaforası olur. Hər kəs öz taleyində bu hekayədən bir parça tapır.

 Sevinc, bəxtsizlik və qadın sevgisi

Əsərin faciəsi qəhrəmanın atasının sözləri ilə açılır:

“Hə, dostlar, müharibədir! Sarayevdə Avstriya vəliəhdi qətlə yetirilib. Bu, müharibə deməkdir!”

Bu xəbər bir-birini sevən iki gəncin taleyini qəflətən dəyişir. Müharibə onların xoşbəxtliyini əlindən alır.

Müharibə, tarix boyu olduğu kimi, yenə də həm qələbələr, həm də məğlubiyyətlər doğurur. Amma Bunin göstərir ki, bəzən ümumi qələbə fərdi məğlubiyyəti ört-basdır edə bilmir.

Bu hekayədə qəhrəmanlar hamısı o soyuq qatara minməyə məcbur qalır. O qatar isə yalnız ölümə aparır. Sağ qalan təkcə qadın qəhrəmandır, amma onun sağ qalması belə bir qalibiyyət deyil, daha çox bitib-tükənməyən bir əzabdır.

Aradan otuz il keçsə də, qadın hələ də bir axşamı xatırlayır – nişanlısı ilə keçirdiyi son payız axşamını. Bu xatirə onun həyatının ən böyük sərvəti, həm də ən ağır yüküdür.

O axşamda az da olsa sevinc var idi. Nişanlısı ilə baxçada gəzintiyə çıxırlar, ədəbli bir təmkinlə öpüşürlər, Fetdən şeir söyləyirlər. Həmin axşam həyatlarının yeganə parlaq anı kimi yaddaşda qalır.

Nişanlısı deyir: “Nə qədər ki yaşayıram, bu gecəni əbədi xatırlayacağam.” İlk baxışda bu, pafoslu bir sevgi ifadəsi kimi görünür. Amma zaman keçir, həyat hər şeyi alt-üst edir, yalnız bu sözlər unudulmur.

Qadın üçün bu cümlə ömrün yeganə həqiqətinə çevrilir. Bəlkə də nişanlısı sağ qalsaydı, bu sözləri bir gün unutmuş olacaqdı. Amma o ölür və sözlər ölmür.

Soyuq payız yalnız mövsüm deyil. O, həm də insan taleyinin soyuqluğudur. Qara budaqlar, ulduzların işığı, evlərin pəncərələrindən süzülən işıltı – bütün bunlar bir simvoldur. Bunlar insanın gələcək taleyini proqnozlaşdıran metaforalardır.

 Sükut, zaman və insan taleyi

Hekayənin bir yerində nişanlısı soruşur:

“Birdən məni öldürsələr? Onda yəqin dərhal unutmazdın məni, hə?”

Qadın cavab verir:

“Belə danışma! Sənin ölümünə dözə bilmərəm!”

Amma həyat insanı hər şeyə dözdürür. Qadın da dözür.

Bunin qəhrəmanını sanki Tanrı kimi imtahana çəkir. Çünki həyat da belədir: biz gözləmədiyimiz anda ən sevdiklərimizi bizdən alır.

Əsərdə məni ovsunlayan yalnız bir qadının dramı deyil, həm də həyatın öz qəfil sərtliyidir. Çox vaxt biz izah edə bilmirik: niyə bu qədər əzab var? Amma həyatın özü cavab vermir.

Qəhrəman soruşur: “Mən bu həyatda nə gördüm ki?” Və cavab verir: “Bircə o soyuq payız axşamını.”

Bu cavab insan ruhunun ən acı etirafıdır. Həyatın uzun illəri, bütün çətinliklər, bütün mübarizələr yalnız bir neçə dəqiqənin kölgəsində qalır.

Bunin qəhrəmanın taleyini ironik şəkildə qələmə alır. O, nişanlısını müharibədə itirir, sonra mühacirətə gedir, ailə qurur, ögey uşaq böyüdür, məişət çətinlikləri ilə yaşayır. Amma bütün bunlar sadəcə “yan cümlə”dir. Əsas cümlə – yalnız o payız axşamıdır.

 Ümid və sükutun faciəsi

Əsərin ən təsirli tərəfi qəhrəmanın ölümdən sonrakı ümididir. O inanır ki, nişanlısı onu orada gözləyir.

Bu, dini bir fanatizm deyil. Bu, yalnız insan ruhunun sarsıntı qarşısında tapdığı təsəllidir.

Bunin sanki Tanrı rolundadır. O görünmür, amma hər cümlədə nəfəsini hiss edirsən. Qəhrəmanına yalnız bir ümid verir – sevdiyi ilə ölümdən sonra görüşmək.

Bu həm təsəlli, həm də faciədir. Çünki bu ümid həyatın içində deyil, yalnız ölümün o tərəfindədir.

Əsərdə səsli-küylü hadisələr yoxdur. Əsərin ruhu sükutdur. Bu sükut həm cəza, həm də mükafatdır.

Bunin zamanı su kimi axıdır, amma duyğuları dondurur. Sanki bütün həyat yalnız bir axşam yaşanılıb, sonrası isə boşluqdur.

“Soyuq payız” göstərir ki, insanın bütün ömrü bəzən yalnız bir neçə anın kölgəsində keçir. Bəzən bir gecə, bir söz, bir baxış bütün həyatın mahiyyətini əvəz edir.

Sevgi və zaman – insan taleyinin ən böyük imtahanlarıdır. Sükut və sübut – bu imtahanın dəyişməz şahidləridir.

Bunin qəhrəmanı soruşur: “Mən bu həyatda nə gördüm ki?” Cavabı isə sadədir: “Bircə o soyuq payız axşamını.”

Əsərin bütün yükü bu cavabın içindədir. İnsan ruhunu donduran, amma eyni zamanda onu yaşadan cavab da budur.

“Soyuq payız” – bu yalnız bir sevgi hekayəsi deyil, həm də həyatın sərt metaforasıdır. O bizə öyrədir ki, bəzən bütün ömrün yaddaşda saxladığı şey yalnız bircə xatirədir. Amma elə həmin xatirə insan ömrünə bərabər olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kino, teatr və teletamaşalarımıza gözəllik, kolorit, maraq gətirən görkəmli aktyorumuz, aramızda olmasa da yeri daim görünən Yaşar Nurinin bu gün doğum günüdür. Yaşasaydı, 74 yaşını qeyd edərdi.

Azərbaycan xalq artisti Yaşar Nuri 1951-ci il sentyabr ayının 3-də Bakıda tanınan aktyor Məmmədsadıq Nuriyevin ailəsində dünyaya gəlib. Səhnəyə ilk dəfə 11 yaşında ADMKT-də "Toy kimindir?" (dramaturq Məhərrəm Əlizadə) tamaşasında Tapdıq rolunda çıxıb. Məktəbli vaxtlarında dövlət televiziyasının "Yelkən" verilişinin aparıcılarından olub.

Bundan başqa O, "Buratino", "Qaranquş", "Pioner" uşaq verilişi-teatrlarında müntəzəm iştirak edib. Müxtəlif dram dərnəklərinə gedib, 26-lar adına mədəniyyət sarayı xalq teatrının tamaşalarında çıxış edib.

Şagird Yaşar gözəgörünən fitri istedada malik olub. O, cəld, çevik olub, sıxılmayıb, improvizə edə bilib. Səsi aydın və yapışıqlı, çöhrəsi şirin, xoşagəlimli olub. Uşaq Yaşar rol apararkən gözləri gülüb. O, özü də öz oyunundan zövq alıb.

10 yaşından Azərbaycan televiziyasında uşaq verilişlərində çəkilən və teatr səhnələrində uşaq rollarını ifa edən aktyor 1968-ci ildə Bakıdakı 173 nömrəli orta məktəbi bitirib, Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olub. Orada kurs rəhbərləri, tanınan səhnə xadimləri Rza Təhmasib və Əliheydər Ələkbərovdan aktyorluq sənətinin incəliklərini öyrənib.

İnstitutda, fakültədə, kursda Yaşar qeyri-formal lider olub. Tələbəlik çağlarında hamı ondan çox şey gözləyib, hamı onu "hazır aktyor" sayıb. Yaşarın istedadı yaşından yaşlı olub. İnstitut dövründə "Sevil"də Balaş, "Toy"da Salmanov, "Günahsız Müqəssirlər"də Neznamov və s. obrazları yaradıb.

1972-ci ildə institutu bitirdikdən sonra 1 il orduda xidmət edib və institutun tədris teatrında aktyor işləyib. 1974-cü il dekabr ayının 1-də Akademik Milli Dram Teatrının baş rejissoru Tofiq Kazımovun dəvətilə bu kollektivin aktyor truppasına qəbul olunub.

Onun əsasən baş rolları ifa etdiyi teletamaşalar televiziyanın fondunda daimi sənət nümunələri kimi qorunur. Bunlardan Ramiz Həsənoğlunun hazırladığı Ruhəngiz Qasımovanın "Yollar görüşəndə…", "Ömrün yolları", İsi Məlikzadənin "Qatarda", Anarın "Evləri köndələn yar", Mövlud Süleymanlının "Kökdən düşmüş piano", Hüseyn Cavidin "Topal Teymur", Aslan Qəhrəmanovun əsərləri əsasında Tariyel Vəliyevin lentə aldığı "Səni axtarıram", "Bağışla", "Səndən xəbərsiz" trilogiyası, İslam Səfərlinin "Göz həkimi", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin əsərləri əsasında "Ac həriflər" və s. televiziya tamaşalarını misal göstərmək olar.

Aktyor özünü həm kinoda, həm də teatrda rejissor kimi sınayıb. Teatrda İsi Məlikzadənin "Subaylarınızdan görəsiniz" əsərinə quruluş verib, kinoda isə "Spasibo" filmini çəkib. 2008-ci ildə aktyor hamını sarsıdaraq, taleyinin ən çətin filmində aldığı baş rolu da adlayıb, ötüşdürüb.

Bu qorxulu rolda Yaşarı yaşadan və yaşamaq eşqini artıran yenə xalq məhəbbəti, tamaşaçı sevgisi olub. Çətin və ağır əməliyyatdan sonra ilk dəfə böyük sənət yoldaşı, unudulmaz Həsənağa Turabovun 70 illik yubileyində səhnəyə çıxan Yaşar Nuri yenə də uzun-uzadı alqışlarla qarşılanıb.

Teatr səhnəsindəki rolları

1. Tapdıq

2. Bədəl

3. Silva

4. Pərviz

5. Neznamov

6. Cığatay

7. Səlim

8. Namiq

9. Milan

10. Rəhim

Yaşar Nuri uzun sürən xəstəlikdən sonra 22 noyabr 2012-ci ildə Mərkəzi Gömrük Hospitalında vəfat edib. Novxanıdakı bağ evində xatirə muzeyi fəaliyyət göstərir. 2012-ci ildə “Yaşadan, yaşayan Yaşar” adlı tammetrajlı sənədli televiziya filmi ona həsr olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

Rəqsanə Babayeva,

BeyləqanrayonMədəniyyətMərkəzininrejissoru,"Gənclik" Xalq Teatrının rəhbəri. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sənətin ən sadə, amma ən dərin dili — rəngdir. Bir dağ silueti, bir xalça naxışı və ya bir üzün kölgəsi rənglərlə danışır; bu danışıq isə tariximizin, xatirəmizin və kimliyimizin şifrəsini saxlayır. Bu şifrə itdikcə və ya səthiləşdikcə, milli-mədəni yaddaşımız zədələnir. Azərbaycanda təsviri sənətdə rənglərin rolu təkcə estetik deyil — o, kollektiv yaddaşın daşıyıcısına çevrilir. Bu yazıda məqsədimiz həm problemə işıq salmaq, həm də ruh tərbiyəsinə xidmət edən praktik yol xəritəsi təklif etməkdir.

Rənglərin simvolikası — keçmişdən gələn palitra

Xalça, miniatür, keramika və memarlıq elementlərimiz yüzilliklərdir müəyyən palitranı formalaşdırıb: torpaq tonları, zəngin qırmızılar, mavi və sarının spesifik nüansları. Bu rənglər coğrafiyanın, iqlimin və gündəlik həyatın daşıyıcılarıdır — bir növ vizual eynilə. Klassik rəssamlarımızın palitrası bu köklərdən qaynaqlanır; onlar yalnız gözəllik yaratmayıb, həm də milli duyğuları rəng dilinə çeviriblər.

Ənənədən müasirliyə — sintez, yoxsa səthi təkrarlama?

Müasir rəssamlıq ənənəvi motivləri müxtəlif formalarda — abstraksiya, qarışıq texnika, rəqəmsal illüstrasiya — istifadə edərək yenidən oxuyur. Bu sintez uğurlu olduğunda milli kodlarımızı çağdaş ifadə vasitələri ilə zənginləşdirir. Lakin təəssüf ki, bəzən naxış və simvollar sadəcə dekorativ element kimi götürülür — məzmunun və dərinliyin üzərinə «estetik örtük» çəkilir. Bu halda sənət formal uğur qazana bilər, amma kimlik yükünü daşımır.

Milli elementlərin kommersiyalaşması — ehtiyat siqnalı

Sponsorlu layihələr, ticarət sərgiləri və “populyar” çağırışlar sənətçilər üçün imkan yaratsa da, sənətin məramı ilə bazar tələbləri arasında tarazlıq itdikdə milli dəyərlər səthi və kontekstindən uzaqlaşdırıla bilər. Burada məqsəd bazarı qınamaq deyil — məqsəd yaradıcılığın dərinliyini qoruyan mexanizmləri gücləndirməkdir.

Gənc rəssamların sintezi — yeni nəfəs, yeni məsuliyyət

Gənc nəsil həm ənənəni bilir, həm də beynəlxalq təsirə açıqdır. Onların işi milli motivi yeni formada təqdim etmək üçün böyük potensiala malikdir. Lakin bu proses məsuliyyət tələb edir: milli kodu səthi "ornament" kimi istifadə etmək yox, onun tarixini, semantikasını və mənasını dərk etməklə sintez etmək. Dövlətin və peşəkar mühitin dəstəyi burada həlledicidir — təhsil proqramları, residensiyalar və sərgilər gənclərin dərin yaradıcılığı üçün əsas şərtlərdir.

Sənət və ictimai məkan — rənglərin gündəlik rolu

Milli rəng palitramız yollarımızda, parklarımızda, bələdiyyə və mədəniyyət obyektlərində də görünməlidir. İctimai sənət layihələri, divar rəsmləri, memoriallar və dizayn həlləri şəhər estetikası vasitəsilə insanlarda milli ruhu oyatmağa xidmət edə bilər. Bu, həm də şəhər mədəniyyətinin formalaşmasıdır — estetik seçimlər insanın daxili dünyasını təsir edir; buna görə də "ruh tərbiyəsi" funksiyası daşıyır.

Nə etməliyik? — praktik təkliflər

Təhsil və sərgilər: Məktəblərdə vizual incəsənət proqramlarını zənginləşdirmək, muzey və qalereya təcrübələrini şagirdlər üçün əlçatan etmək.

Peşəkar dialoq: Akademiya, qalereya və kuratorlar arasında davamlı platformalar yaratmaq — klassiklərlə müasir arasındakı dialoqu gücləndirmək.

Reside nsi və dəstək: Gənc sənətçilər üçün yerli və beynəlxalq residensiya proqramları, kiçik qrantlar və sərgilər.

Rəqəmsal arxiv: Ədəbi və vizual irsimizi rəqəmsal olaraq qoruyub geniş auditoriyaya təqdim etmək.

İctimai sənət: Şəhər məkanlarında milli motivləri estetik və informativ şəkildə təqdim edən layihələrin təşviqi.

Əl sənətləri ilə əməkdaşlıq: Xalçaçılıq, misgərlik, keramika ustaları ilə müasir sənətçilərin əməkdaşlığı, ənənə və müasirliyin bir-birini tamamlaması.

Rənglər yaddaşdır, sənət isə onun müdafiəçisi

Milli kimlik yalnız tarixi faktların toplusu deyil; o, gündəlik estetik seçimlərimizin, xatirələrimizin və baxışlarımızın formasıdır. Azərbaycan təsviri sənəti zəngin rəng palitrası ilə bu kimliyi daşıyır — amma bu daşıma həm peşəkarlıq, həm vicdan, həm də kollektiv məsuliyyət tələb edir. Dövlətin mədəniyyətə verdiyi dəstək və cəmiyyətin məhəbbəti ilə bu məsuliyyəti paylaşmaq mümkündür. Rənglərimizi sadəcə gözəllik üçün istifadə etməyək — onları yaddaşımızın, ruhumuzun, gələcəyimizin tərcüməçiləri edək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

Oktyabrın 6-dan 12-dək İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə paytaxtımızda “İƏT Mədəniyyət Festivalı: Bakı Yaradıcı Həftə – 2025” keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” pprtalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, İƏT tərəfindən 2019-cu ildən müxtəlif üzv ölkələrdə təşkil olunan festival mədəniyyət və yaradıcı sənaye sahələrində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın və dostluq münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi məqsədi daşıyır.

Azərbaycanın ilk dəfə ev sahibliyi edəcəyi tədbir ölkəmizin beynəlxalq mədəniyyət platformasında artan rolunu və regionda multikulturalizm, dialoq və əməkdaşlıq ənənələrinin təşviqinə verdiyi töhfəni bir daha nümayiş etdirəcək.

Festivalda mədəniyyətlərarası dialoqun inkişaf etdirilməsi, İslam dəyərlərinin – tolerantlıq, sülh və müxtəlifliyə hörmətin təbliği əsas istiqamətlərdən olacaq. Bununla yanaşı, iqtisadiyyat, təhsil, elm və turizm sahələrində birgə layihələrin təşviqi, üzv dövlətlər arasında dayanıqlı tərəfdaşlıqların qurulması və yaradıcı sənayelərin qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyasının gücləndirilməsi nəzərdə tutulur.

Tədbirdə 50-dən çox ölkədən 300-dən artıq qonağın – dövlət rəsmiləri, beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri, tanınmış elm, mədəniyyət və incəsənət xadimləri, eləcə də yaradıcı sənaye üzrə mütəxəssislərin iştirakı gözlənilir. Ümumilikdə festival çərçivəsində beş mindən çox iştirakçı bir araya gələcək.

Festival çərçivəsində İƏT üzv dövlətləri mədəniyyət nazirlərinin yüksəksəviyyəli görüşü, “Mədəni və yaradıcı sənayelər forumu” (MYFORUM), “Creative Village”: mədəni və yaradıcı sənayelər sərgisi” (MYEXPO), “Baku Cinema Breeze – 2025” beynəlxalq kino proqramı, “Şərq moda nümayişi” – İƏT ölkələrinin gənc və tanınmış dizaynerlərinin təqdimatları, oyun texnologiyaları üzrə beynəlxalq sammit (G-HUB), eləcə də teatr, musiqi, rəqs və animasiya sahələri ilə bağlı müxtəlif səpkili mədəni layihələr planlaşdırılır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həqiqətən də mədəniyyət tariximizdə elə isimlər var ki, əsla unudulmyacaqdır, tarixdə qalacaqdır. Belə adlardan biri də televiziya rejissoru, mərhum Arif Qazıyevin adıdır.

Necə böyük layihələr bəxş edib Azərbaycana. Elə bir tək Muğam Teatrı nəyə desəniz dəyər.

Arif Qazıyev 1938-ci il mayın 17-də İrəvanda anadan olub, Gəncədə yaşayıb. Orta təhsilini Gəncədə başa vurduqdan sonra böyük bəstəkar Fikrət Əmirovun təkidi ilə Bakıya gəlib və Teatr İnstitutunda təhsilini davam etdirib. Arif Qazıyev hələ uşaqlıqdan bir çox musiqi festivallarının, konsertlərin iştirakçısı olub.

1956-ci ildən Azərbaycan Televiziyasında fəaliyyətə başlayıb, görkəmli sənətkarlarla təmasda olub və televiziyada ilk kişi diktoru olub. Daha sonra televiziyanın nəzdində yaradılan Miniatür Teatrının aktyor truppasına keçib, bir müddət musiqi şöbəsində çalışıb.

O, Georgi Tovstonoqovun rejissorluq məktəbini keçib.

Arif Qazıyev 90-na yaxın musiqili filmin rejissoru və ssenari müəllifidir. 1967-ci ildə “Şur” muğamı əsasında çəkdiyi film böyük səs-küyə səbəb olub. Filmdə “Şur” muğamını oxuyan xanəndələr qədim muğamın ən incə guşələrini dinləyicilərə çatdırmağa çalışıblar.

Arif Qazıyev “Şəhər üzərində mahnı” (1965), “Çalır Tamilla Mahmudova” (1966), “Məhəbbət haqqında əfsanə” (1967), “Üçüncü simfoniya” (1968), “Sevinc” (1968), “Təsnif” (1969), “Toyda görüş” (1970), “Torpaq patriarxları” (1971), “Çempionlar məktəbi” (1972), “Gülüstan Bayatı-Şiraz” (1972), “Avtomobildən qorun” (1974), “Payız melodiyaları” (1974), “Bəstəkar Qara Qarayev. Opus-78” (1979), “Bəstəkar Rauf Hacıyev” (1982), “Salam Zeynəb” (1982), “Elimin bayramıdır” (1989), “Qara Qarayev” (2003), “Məşədi İbad-94” (2005), “Xarıbülbül” (2006) və digər filmlərin müəllifidir.

Arif Qazıyev 1988-ci ildə Muğam Teatrını yaradıb, uzun müddət teatrın bədii rəhbəri və baş rejissoru olub. Əməkdar incəsənət xadimidir, 2008-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunub. 2017-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb.  24 fevral 2022-ci ildə 84 yaşında insultdan vəfat edib. Nardaran qəbiristanlığında dəfn olunub.

Filmoqrafiya

1. Acılar bitməz

2. Avtomobildən qorun

3. Ayna

4. Bəstəkar Qara Qarayev. Opus-78

5. Bəstəkar Rauf Hacıyev

6. Bir ovuc torpaq

7. Bizim universitet

8. Çalır Kamera Orkestri

9. Çalır Tamilla Mahmudova

10. Çempionlar məktəbi

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, AJB və AYB-nin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Müasir Cəlilabad 1967-ci ilə qədər Astraxanbazar kimi adlansa da məhz 1967-ci ildən etibarən tanınmış yazıçı-dramaturq Cəlil Məmmədquluzadənin şərəfinə Cəlilabad adlanmışdır. Rayonda minilliklərdən yadigar qalmış çoxsaylı tarixi abidələr mövcud olduğundan, onu həm də "Qədim abidələr diyarı" adlandırırlar.

Həmin abidələrdən XX əsrin ilk illərinə aid olan nümunələrindən biri də bu gün Cəlilabad şəhər Şah İsmayıl Xətai küçəsində yerləşən qədim Hamam binasından ibarətdir. Bu hamamın əsası 1926-cı ildə o vaxtkı Astraxanbazarın üç tanınmış şəxslərindən olan Qurban Nuriyev (Astraxanbazarın ilk generalı Mustafa Kamal Nuriyevin qardaşı), Kərim Vəlizadə və Musavat Partiyasının Lənkəran qəzası üzrə gizli koordinatoru mərhum Məmmədəli Əlizadənin şərikliyi ilə qoyulmuş, 1927-ci ildə istifadəyə verilmişdir.

Mərhum Məmmədəli Əlizadə bu hamamın planını 1928-ci ildə İranın Meşkinşəhər tabeliyində olan Lahrud şəhərinə mühacirət edərkən özü ilə aparmış və həmin şəhərdə bu plana uyğun olaraq hamam tikdirməyi qərara almışdır. Sovetlər İttifaqı dağıldıqdan sonra isə mərhum Çingiz Ağasıyev İrana gedərək uzun illər boyu sandıqda saxlanılan və sıradan çıxmaq üzrə olan həmin planı özü ilə yenidən Azərbaycana gətirmişdir.

Meydan araşdırmaları zamanı, xüsusilə də rayon sakini Fariz Çüngiz oğlu Ağasiyevin təqdim etdiyi məlumatlara əsasən, hamam tikillib istifadəyə verildiyi gündən sonra dəfələrlə öz fəaliyyətini dayandırmış və bizə məlum olmayan səbəblərə görə tətil olmuşdur. Belə ki, 1927-ci ildən etibarən fəaliyyətə başlasa da, 1928-ci ilin mart ayında fəaliyyəti dayandırılmış, təxminən 20 ildən sonra yəni, 1947-ci ildən 1949-cu ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir. Daha sonra 1956-1957-ci illər ərzində yenidən fəaliyyət göstərmiş, sonuncu dəfə isə 1964-1968-ci illər ərzində əhalinin xidmətində ola bilmişdir. Həmin vaxtlarda Bikə nənə adlı xanım bu hamamın rəisi olmuşdur.

Hamam inşa olan zaman burada saxsı borularla divarda və yerdə xüsusi kanalizasiya sisteminin işləndiyi və bir yük odunla səhərdən axşama qədər hamamın həm içi, həm də suyunun qızdırıldığına dair məlumatlar mövcuddur.

Hamamın bu günkü Heydər Əliyev prospektinə olan hissəsi illər öncə uçub dağılsa da onun zahiri görüşünü (fasadı) və xüsusilə də günbəzi olduğu kimi qalır. Hamamın içi daha çox həmin günbəzdən düşən günəş işığının hesabına işıqlanırdı. Bu tarixi abidə nümunəsi "Yenidənqurma" illərindən sonra müxtəlif obyektlər kimi fəaliyyət göstərdiyi üçün onun içərinsində yerləşən hovuz və digər imkanları dağıdılmışdır. Uzun illər xarabalıq və zibilliyə çevrilmiş bu qədim abidə təəssüflər olsun ki, hal-hazırda da baxımsız haldadır.

Bu gün həmin hamamın 99 yaşı olsa da əfsuslar olsun ki, diqqət mərkəzindən kənarda qalmışdır. Belə ki, bu məkan bir vaxtlar restoran və daha sonra çörək sexi kimi fəaliyyət göstərmiş, hal-hazırda isə onun bir hissəsi "Qazdoldurma" məntəqəsi, digər hissəsi isə avtomobillərin təkər təmiri sexi kimi fəaliyyət göstərir.

2024-cü ilin sentyabr ayında Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən verilən məlumata görə,bərpa olunması üçün hamam investisiya planına daxil edilib. Lakin bu bərpa işinin nə zaman həyata keçəcəyi hələ ki, məlum deyil...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)