Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi, 27 avqust – 6 sentyabr tarixlərində 82-ci Venesiya Beynəlxalq Film Festivalı keçirilir. Avropa və dünya kinosunun üç ən nüfuzlu festivalından biri sayılan Venesiya festivalı bu il görünməmiş təhlükəsizlik tədbirləri ilə müşayiət olunur.

Festivalın müsabiqə proqramında baş rolu israilli aktrisa Qal Qadotun (Gal Gadot) oynadığı “Dantenin əlində” (“In the Hand of Dante”) filminin yer alması bunun səbəblərindən biridir. İsrailin Qəzzadakı hərbi əməliyyatını dəstəklədiyi iddia edilən aktrisaya və digər sənətçilərə qarşı təhdidlər festival təşkilatçılarının əsas qayğılarından biridir.

Fələstin tərəfdarı olan “Venice4Palestine” qrupu təşkilatçılardan israrla Qal Qadota, onun filmdəki tərəf-müqabili Cerard Butlerə və İsraili dəstəkləyən digər sənətçilərə dəvətləri ləğv etməyi tələb edib. Qeyd edək ki, “Dantenin əlində” filminə yəhudi əsilli amerikalı rejissor Culian Şnabel (Julian Schnabel) quruluş verib.

Bu səbəbdən təhlükəsizlik tədbirləri gücləndirilib: festivalın keçirildiyi kompleksin ətrafında polad halqa qurulub, bütün perimetri polis patrulları qoruyur. Nümayəndələri və bilet sahiblərini izləmək üçün bədən skanerləri, baqaj axtarışları tətbiq edilir.

Qal Qadot səslənən hədələr səbəbindən festivalda iştirak etməyəcəyini bildirib. Xatırladaq ki, məşhur kinoaktrisa eyni zamanda BMT-nin sülhməramlı səfiri missiyasını daşıyır.

Venesiya Film Festivalının direktoru Alberto Barbera yaranmış vəziyyətdən təəssüfünü ifadə edərək, festivalın senzurasız açıq müzakirələr yeri olduğunu vurğulayıb.

Qeyd edək ki, bu il festivalın əsas müsabiqə proqramında 21 ekran işi yer alıb. Beynəlxalq münsiflər heyətinə amerikalı rejissor Aleksandr Peyn (Alexander Payne) rəhbərlik edir.

Venesiya festivalının ənənəvi “dünya kinematoqrafına töhfələrə görə” fəxri “Qızıl şir” mükafatına bu il alman rejissor Verner Hersoq layiq görülüb. Ona mükafatı məşhur amerikalı rejissor Frensis Ford Koppola təqdim edib.

82-ci festivalın qızıl və gümüş “şir”lərinin kimlərə qismət olacağı isə sentyabrın 6-da bəlli olacaq.

Onu da əlavə edim ki, festivalın “Müsabiqədənkənar – bədii filmlər” (Out of Competition – Fiction) bölməsində tanınmış azərbaycanlı rejissor Hilal Baydarovun “Boşluğa xütbə” (Sermon to the Void) filmi də yer alıb.

Bu, Hilal Baydarovun Venesiya festivalına dəvət alan ikinci ekran işidir. 2020-ci ildə onun “Səpələnmiş ölümlər arasında” (“İn Between Dying”) filmi 77-ci Venesiya festivalının əsas müsabiqə proqramında nümayiş olunub.

Azərbaycan kinosu Venesiya festivalında ilk dəfə 2014-cü ildə təmsil olunub. Həmin il rejissor Elçin Musaoğlunun “Nabat” bədii filmi 71-ci festivalın “Üfüqlər”  proqramında göstərilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu Vahid Naxış kimi tanıyırdıq. ANS televiziyası ilə tək Azərbaycana yox, postsovet məkanına özəl televiziyanın necə olmasını sübut edən, ANS ÇM radisosu ilə ölkədə fm radioçuluğun pionerlərindən olan, sonra da VMF ticari brendi ilə biznesə, paralel də kinematoqrafiyaya keçən bu tanınmış şəxsin bu gün doğum günüdür.

Azərbaycan rejissoru, podüsseri, yazıçısı, biznesmeni Vahid Mustafayev 4 sentyabr 1968-ci ildə Bakı şəhərində hərbçi ailəsində dünyaya gəlib. Gənc yaşlarından yaradıcılıq fəaliyyətinə qədəm qoyan Vahid Mustafayev keçən əsrin 80-ci illərində Azərbaycanda başlayan milli azadlıq hərəkatına qoşulur, 1988-ci ildə həm müxbir, həm də naşir kimi çalışmağa başlayır və rəsmi icazəsi olmadığı üçün Sovet dövründə "gizli nəşr" sayılan "RokOko" adlı dövri məcmuə dərc edir.

1989-cu ildə Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutuna qəbul olunan Vahid Mustafayev qeyri-formal Tələbə Jurnalistlər Birliyi təşkil edib və bunun sayəsində həm "RokOko" məcmuəsinə müxtəlif ali məktəblərdə təhsil alan yeni fikirli tələbə müxbirləri cəlb etməyə, həm də məcmuəni tələbələr arasında daha geniş yaymağa nail olub və əldən-ələ gəzən bu məcmuə xüsusən gənclər arasında çox böyük rəğbət qazanır. Vahid Mustafayev Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetində magistr elmi dərəcəsi alır və Universitetin "Fəxri məzunu" adına layıq görülür.

Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatının genişləndiyi dövrün ilk müstəqil qəzeti kimi 1989-cu ilin oktyabr ayında xalq şairi və ictimai xadim Sabir Rüstəmxanlı tərəfindən nəşrinə başlanılan "Azərbaycan" qəzetində Vahid Mustafayev 1990-cı ilin əvvəllərində "Gənclər Bürosu" adlı şöbə təşkil edir, qəzetin "Koroğlu kəşfiyyatı" adlı məcmuəsini və video əlavəsini yaradır.

Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatını boğmaq məqsədilə Mixail Qorbaçovun başçılığı ilə SSRİ rəhbərliyi 1990-cı ilin yanvarında ölkəyə Sovet Ordusu qoşunlarını yeridəndən sonra Vahid Mustafayev Azərbaycanın ilk hərbi reportyoruna çevrilir və o, Qarabağ uğrunda başlayan və illərlə davam edən müharibədə çəkilişlər aparan ilk azərbaycanlı reportyor olur. O vaxtdan bu günə qədər o, Qarabağla yanaşı, dünyanın bir çox qaynar nöqtələrində – Əfqanıstan, Çeçenistan, Bosniya, Livan, Misir, Liviya və digər ölkələrdə hərbi reportyor kimi çalışır, ölümlə üz-üzə reportajlar hazırlayır və münaqişələr haqda sənədli filmlər çəkir.

Elə bu yerdə xatırlatma edim, Vahid Mustafayev milli qərəman Çingiz Mustafayevin qardaşıdır.

Avtobioqrafiyası olduqca zəngin olan Vahid Mustafayev 1991-ci ildə 23 yaşı olarkən qardaşı Seyfulla Mustafayev ilə birlikdə SSRİ-də ilk özəl müstəqil televiziya şirkəti yaradıb və sonradan çox şaxəli media qurumuna çevriləcək bu şirkətə "ANS" adını verib. 1992-ci ilin əvvəlində Vahid Mustafayev daha bir məşhur media şirkəti olan "ANS Press" İnformasiya Agentliyini yaradıb və bu agentlik bütün dünyaya Azərbaycan həqiqətlərini çatdıraraq, o illərdə ölkənin düşdüyü informasiya blokadasının yarılmasında mühüm rol oynayıb.

1993-cü ildə 25 yaşlı Vahid Mustafayev daha bir yeniliyə imza ataraq, FM dalğalarda yayımlanan Qafqazda və Orta Asiyada ilk radio kanal açıb.  Qarabağ döyüşləri zamanı şəhid olmuş böyük qardaşı, telereportyor, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayevin adını əbədiləşdirmək üçün o, yaratdığı FM radioya "ANS ÇM" adını verib.

Ötən əsrin 90-cı illərindən başlayaraq, Vahid Mustafayev film istehsalı ilə də məşğul olub, özünün yazdığı ssenarilər əsasında "Heç kim və heç nə unudulmayacaq" (1992), "Qazma" (1993), "Qarabağ" (1994), "Payızın 17 anı" (1995) və digər filmlərini çəkib. Kinematoqrafiya sahəsində topladığı təcrübə tezliklə uğurlu bəhrəsini verib və Vahid Mustafayev 2006-cı ildə "Bakı Film" kinostudiyasını yaradıb. Onun "Bulağıstan" (2007), "Seçilən" (2008), "Qaydasız döyüş" (2009) və digər əsərləri əsasında, ard-arda "BAKIFİLM" kinostudiyası bədii filmlər və seriallar istehsal edib.

2014-cü ildə Vahid Mustafayev daha bir yeniliyə imza ataraq, "BALANS" Milli Animasiya Studiyasını təsis edib. Qısa müddət ərzində o, prodüser, ssenarist və quruluşçu rejissor kimi müxtəlif yaş kateqoriyalarına aid uşaqlar üçün əqli, qanun tanıtdırıcı, ibrətamiz və əyləncəli bir sıra cizgi serialları yaratmağa nail olub, o cümlədən: "Qoyunlarla oyunlar" (12 seriya), "Bil" (12 seriya), "Dostlar" (8 seriya) və "Yol yoldaşı" (24 seriya).

2014–2017-ci illər ərzində "BALANS" Studiyasında Vahid Mustafayev 30-a yaxın uşaq mahnısı üçün şeirlər yazıb və beynəlxalq aləmdə populyar olan 160 uşaq mahnısının sözlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edib.

Vahid Mustafayev həm də uğurlu iş adamıdır. O, adları yuxarıda sadalanan media qurumları ilə yanaşı, VMF, ALLSTAR və AZMAN kimi tanınmış şirkətlərin sahibidir. Bu şirkətlər dünyada məşhur olan dəqiq cihazlar, audiovizual avadanlıqlar və digər məhsullar istehsal edən qabaqcıl şirkətlərin Azərbaycanda distributorlarıdır. Onun 2017-ci ildə Rasim Müzəffərli ilə yaratdığı "OZANS" şirkəti isə bədii istehsalat və nəşriyyat fəaliyyəti ilə yanaşı, bir sıra innovativ layihələr həyata keçirmək niyyətindədir.

O, 1997-ci ildə VMF adlı şirkətini yaradıb və özü onun idarəçiliyinin başına keçirərək ideyalarını həyata keçirməyə başlayıb. Beləliklə, Azərbaycanda ilk dəfə saat və aksesuarlar sektorunda VMF adlı şirkəti fəaliyyətə başlayıb. VMF-in Azərbaycanda təmsil etməyə başladığı ilk saat markası Swatch Grupa daxil olan "Longines" saat markası olub.

Mükafatları

İdmançı kimi Şərq döyüşü sayılan Muay-Thai üzrə Respublika, Avropa və Dünya Çempionatlarında iştirak edib və mükafatlar qazanıb. 2005-ci ildə Tailandın Banqkok şəhərində Çempion Kəmərinə layiq görülüb. 4 noyabr 2008-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə (№ 25) Azərbaycanda televiziyanın inkişafındakı xidmətlərinə görə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilib.

Filmoqrafiya

1. Adam cinsi arasında cins adam

2. Allahın adı ilə

3. Azərbaycan naminə!

4. Azərbaycana namus və sevgiylə

5. Bəd xəbər gətirən qəribə insanlar-2

6. Bəd xəbərlər gətirən qəribə adamlar

7. Dahilərin divanı

8. Məhkəmə

9. Payızın 17 anı

10. Qaydasız döyüş

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

9.

MÜTALİƏ MƏHSULU

Mütaliə məhsulu anlayışına uzun illər yalnız müxtəlif çap məhsulları – kitablar, qəzetlər, jurnallar, broşürlər daxil idi. Orta və yaşlı nəsil o dövrü xatırlayanda mütləq altından cızmalıdır ki, kitab mağazalarında və qəzet köşklərində uzun növbələr o dövr üçün səciyyəvi idi. İnsanlarda heç olmasa həftədə bir dəfə yeni kitab almaq, hər gün təzə qəzet almaq vərdişi formalaşmışdı. Üstəlik, insanların kitabxanalara kütləvi axını vardı. Oxu zalında oturub oxumaq, yaxud evə kitab götürmək – milyonların sevimli məşğuliyyəti idi.

Amma 21-ci əsrdə mütaliə məhsullarının çeşidləri xeyli genişləndi, bu sferanı İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının gündəmimizə daxil etdiyi elektron mütaliə mənbələri – elektron kitablar, öyrədici və tanıdıcı saytlar, xəbər portalları xeyli zənginləşdirdi. İndi insanlar kitab mağazaları, kitabxanalar və qəzet köşklərinə səfər etməyi yadırğayaraq evdə kompüterin, müxtəlif qadjetlərin, ən əsası, ağıllı mobil telefonların qarşısında əyləşib mütaliə etməyə başladılar.

Və təbii ki, elektron mütaliə mənbələrinə ayrılan zaman elektron əyləncə mənbələrinə ayrılan zamandan xeyli az olması ilə səciyyələnməkdədir.

Növbəti: 10.Mütaliə növləri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sonadək milli, xəqli, folklora, kökə bağlı bir Abbas Abdulla gəlib keçdi bu dünyadan.

Bu gün onun yubiley günüdür, sağ olsaydı 85 illiyi qeyd edilərdi. Tribunalardan çıxıb bol-bol tərif edər, haqqında televiziyalar verilişlər göstərər, saytlar, qəzetlər yazardı. Amma dünyadan köçüb deyə bütün bunlar yoxdur. Səssizlik, sükut içində bir ustad şairin, yurd və el şairinin, bir türk oğlu türkün doğum günü ötüşməkdədir.

Bizsə yazdıq, hamıya bir çağırış etdik, milli dəyərlərimiz olan heç kəsi unutmağa haqqımız yoxdur deyə.

Bu dünyanın işlərinə
Çözüm varsa, gözüm çıxsın.
Giclərinə, biclərinə
Dözüm varsa, gözüm çıxsın.

Canım üzdüm haqdan yana,
Sözü dedim, anlayana.
Anlamayan hər nadana
Sözüm varsa, gözüm çıxsın.

Ömrüm keçdi qeylü-qalda,
Adım çıxdı sağda, solda.
Arsız, hırsız gedən yolda
İzim varsa, gözüm çıxsın.

Çocuqkən qoştum əməyə,
Varmadım haram yeməyə,
Xalqa yalan söyləməyə
Üzüm varsa, gözüm çıxsın.

Ölüm-qalım bazarında
Can bu gündə, göz yarında.
Fani dünyanın varında
Gözüm varsa, gözüm çıxsın.

Bax belə şeirlər yazardı Abbas Abdulla.

Bioqrafiyasına göz gəzdiririk, 1940-cı il mayın 12-də Gürcüstanın Bolnisi rayonunun Bolus Kəpənəkçisi kəndində anadan olub. Orta təhsili Bolus Kəpənəkçisi (I-VIII), Arıxlı (IX) və Faxralı (X–XI) kəndlərində alıb. 1958-ci ilin oktyabrından 1959-cu ilin sentyabrınadək doğma kəndində müəllimlik edib.

Sonra ADU-nun filologiya fakültəsində qiyabi təhsil alıb. Azərbaycan EA Nizami adına Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasını, Azərbaycan KP MK yanında Marksizm-Leninizm Universitetinin ideoloji kadrlar fakültəsini  bitirib, Kiyevdə Ukrayna EA-nın T. Q. Şevçenko adına Ədəbiyyat İnstitutunun Şevçenkoşünaslıq şöbəsində təcrübə keçib.

Universitetdə tələbəlik illərində həm də işləyib: Bakı Neftayırma zavodunda köməkçi fəhlə, çilingər, eyni zamanda zavodun "Neftayıran" çoxtirajlı qəzeti redaksiyasında əməkdaş olub. "Ulduz" jurnalı redaksiyasında şöbə müdiri, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti redaksiyasında şöbə müdiri, xüsusi müxbir, baş redaktorun müavini, "Ulduz" jurnalının məsul katibi, sonra baş redaktoru,  Türkiyədə Azərbaycan Respublikasının Baş konsulu olub.

Ədəbi fəaliyyətə "Öyün, vətənim!" adlı ilk şeiri 1957-ci ildə "Şərqin şəfəqi" (Tiflis) qəzetində çap ediləndən sonra başlayıb. O, poetik yaradıcılığında bədii tərcüməyə xüsusi diqqət yetirib. İ. Draç, İ. P. Kotlyarevski, M. Rılski, T. Şevçenko, L. Ukrainka, L. Şapoval və digər sənətkarların əsərlərini Ukrayna dilindən tərcümə edib.

26 Bakı komissarı rayonu (indiki Səbail rayonu) xalq deputatları Sovetinin deputatı seçilib. Moskvada, gənc şairlərin V Ümumittifaq poeziya festivalında, qardaş respublikalarda keçirilən poeziya bayramlarında, Ukraynada keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti günlərində iştirak edib.

Son illərdə Türkiyənin Bayburt şəhərində Dədə Qorqud konfranslarında, Elazığda ənənəvi Xəzər şeir axşamlarında milli ədəbiyyatı təmsil edib. "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı ilə təltif olunub.

Abbas Abdulla uzun sürən xəstəlikdən sonra 4 sentyabr 2019-cu ildə axşam saatlarında Bakıda yaşadığı mənzilində vəfat edib.

5 sentyabrdaq Maştağada yerləşən Kəpənəkçi qəbiristanlığında dəfn edilib.

Kitabları

1. Ata yurdu (şeirlər)

2. Ağlı-qaralı dünya (şeirlər)

3. Azərbaycan-Ukrayna ədəbi əlaqələri

4. Üzü dan yerinə (şeirlər və poemalar)

5. Sonsuzluğa gedən karvan (şeirlər və poemalar)

Ukrayna dilindən və ruscadan tərcümələri

1. İ. Draç. Könlümün harayı

2. V. Leqkobit. Hərə bir şəkil çəkir

3. İ. P. Kotlyarevski, Natalka Poltavka

4. M. F. Rılski. Yanğı (şeirlər və poema)

5. M. Şapoval. Son görüş

6. Bayraq və günəş (Ukrayna sovet şairlərinin şeirləri)

7. T. Şevçenko. Fikirlərim, düşüncələrim (şeirlər və poemalar)

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Qısa fikirlər xəzinəsində sizlərə Şərq dünyası dahilərin qiymətli fikirlərini çatdırmaqdadır. Növbə Hacı Bəktaş Vəlinindir.

Sığındım sən Tanrıya....

***

Alimlərə atadan və anadan daha çox hörmət edün.

***

Elmdən keçməyən yolun sonu qaranlıqdır.

***

"Fatihə" surəsi endigü vaxt İblis əleyhillane yas tuddı, riqqət edüp ziyadə ağladı.

***

Həq sübhanəhu və təala münacatı Musa peyğəmbərə Tur dağında, İbrahim peyğəmbərə məscidlər içində, Yunus peyğəmbərə balığın qarnında, Yusif peyğəmbərə quyu içində və iki cahan fəxri Mühəmməd Mustafaya göylər içrə verdi.

***

Həq-təala Tövhiddə, İncildə və Zəburda hər nə zikr etdisə, məcmusu Qurandur.

***

Həqq əhlini heyvanlar dəxi sevərlər.

***

Hər kim nemətə şükr eləməsə, ol nemət ondan alınur.

***

İnsandır oxunacaq ən böyük kitab...

***

Kitablarun bünyadı Qurandur və Quranun bünyadı Fatihədür.

***

Könül ilə Çələb arasında hicab yoxdur.

***

Möminlərin könlü Kəbəyə bənzər.

***

Mərifət ağacının başı Tövhiddir.

***

Mərifətlü könüllərün nurı ərşdən yucadur.

***

Mərifətün əvvəl məqamı ədəbdür; ikinci məqamı qorxudur.

***

Rəhman əsli imandur və şeytan əsli gümandur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyir ki:- “Milli dəyərlərin sərhədi böyük olduğu kimi, dilin də sərhədləri böyükdür. Mənim də payıma bunu danışmaq, təbliğ etmək düşüb. Ölkədə türkçülüyün təzahürlərini özünün bütöv sferasında, coğrafiyasında, geniş şəkildə görmək lazımdır.

Bu bizim düşüncələrimizə qədər yeriməlidir və söhbət düşüncələrdən gedirsə, deməli böyük işlər görmək lazımdır. Boşluqlar nədən yaranır?  Biz məsələyə üzdən, yarımçıq, mahiyyətinə varmadan baxırıq, ən dəhşətlisi də odur ki, məsələdən xəbəri olmayan insanların öhdəsinə buraxırıq. Bilirsiniz ki, mənim tədqiqatlarım birbaşa bir çox elmləri, türk taleyini, tarixini özündə birləşdirən, sırf türkologiya – türk xalqlarının ədəbiyyatı, mədəniyyəti, coğrafiyası, dili və s. ilə bağlıdır.”

Bu dəfə sizə filologiya elmləri doktoru, professor Minaxanım Allahşükür qızı Nuriyeva -Təkləli haqqında söhbət açmaq istəyirəm. O, Cəlilabad rayonunun Sabirabad kəndində anadan olub. ADPU-nun Filologiya fakültəsində təhsili alaraq, oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirib və ADPU-nun Aspiranturasında oxuyub. 1983-cü ildə AMEA-nın müxbir üzvü professor Afat Qurbanovun rəhbərliyi ilə ADPU-nun Filologiya fakültəsində dissertasiyasını müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsini alıb. 1995-ci ildə Pedaqoji Universitetin dosenti seçilib. 2004-cü ildə “Rus dilində türk sözləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək filologiya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsinə yüksəlib. 2006-cı ildə həmin universitetdə professor elmi adına layiq görülüb…

İdealist xanımdır. İdeallarına uyğun olaraq fəaliyyət göstərməyi xoşlayır. Yumor hissi çox yüksəkdir. O, hər hansı bir mühitə girəndə dərhal diqqəti özünə cəlb etməyi, zarafat etməyi bacarır. Yüksək sosial intellekti var. Onunla həmsöhbət olan insan heç vaxt darıxmaz. Bacarıqlı və istedadlıdır. Praktik insandır. Buna görə də çox qısa müddətdə bir çox işlərin öhdəsindən gələ bilir. Səliqəli işləməyi sevir. Gülərüz və qayğıkeş təbiəti var. Yeni şeyləri araşdırmaq və kəşf etmək onun maraq dairəsində olan xüsusiyyətlərdəndir. O, həmişə həyəcan axtarışındadır. Həm də çox ağıllı və mədənidir…

1974-1989-cu illərdə ADPU-nun Filologiya fakültəsində laborant, 1989-1994-cü illərdə ADPU-nun Filologiya fakültəsinin müəllimi işləyib. 1994-2004-cü illərdə ADPU-nun Filologiya fakültəsinin dosenti, 2006-cı ildən isə ADPU-nun Filologiya fakültəsinin professorudur. O, ilk dəfə olaraq geniş miqyasda rus mədəniyyətində türk izlərinin üzə çıxarılması istiqamətində qiymətli tədqiqatlara imza atıb. Onun bu səpkidə  “Rus dilində türk sözləri”, “Türk əsilli ruslar”, “Türk kitabı. Unudulan tarix. Dəyişdirilən yer adları”, “Türk İmzası”, “İstilalar, müharibələr, türk şəhərlərinin taleyi”, “Mərkəzi Rusiyanın türk coğrafiyası”, “Sənət kəşfləri. Yaradıcılıq səadəti”adlı monoqrafiyaları və  “Tariximizin Söz yaddaşı”, “Sarı gəlin”, “Yaddaş Kitabı: Azad və tənha adamlar” kitabları çapdan çıxıb. 200-dən artıq elmi və publisistik məqaləsi dərc olunub. Onlarla dərslik və metodik vəsaitin müəllifidir. Bir sıra mükafatlara layiq görülüb…

O, azad ruhlu və müstəqil qadındır. Öz ayaqları üzərində dayanmağı bacarır. Onun özünəməxsus həyat tərzi və incə zövqü var. Özünə inamı tamdır və həyata qayğısız baxır. Fikrini dürüst və açıq şəkildə bölüşə bilir. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, incə yumor hissi var, gülməyi və insanları güldürməyi xoşlayır. O, çevik və dərin bir zehnə malikdir və çox praktik fikirlər yürüdə bilir. Üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirmək üçün çalışmaqdan yorulmur…

“Ortaq türk dili məsələsi qədim məsələdir. Fikir versəniz, bu hətta XIX əsrdə də mövcud olub. Bunun uğrunda mübarizə  aparanlar  olub ki, onların ən öndə gedəni İsmayıl bəy Qaspıralı idi. Çünki, o böyük bir ziyalı idi. İsmayıl bəy Qaspıralı bir jurnal çap edirdi ki, indi buraxılan jurnalların o qədər  əhatəsi ola bilməz. Azərbaycanın hətta böyük sərmayə sahibləri, milyonçuları belə onunla dostluq edirdilər. Eyni zamanda,  başqa ölkələrin- Türkiyənin, tatar xalqının onunla böyük əlaqələri olub. Siz əgər bizim köhnə, Mirzə Cəlilin “Füyuzat” jurnalına fikir versəniz, görərsiniz  onun dili necə çətindir. Osmanlı türkcəsi ilə yazılıb. Bu nəyə görə belədir? Bu və digər yazıçılar ortaq türk dili kimi Osmanlı türkcəsini götürmək istəyirdilər. Ona görə bunu yavaş-yavaş bu vasitələrlə həyata keçirirdilər. Bu da xalqdan uzaq idi. Mirzə Cəlil də buna görə sadə xalq dilində yazmaq istəyirdi. Əlbəttə, Mirzə Cəlilin özü də bunu xalq dilinə çox yaxınlaşdırmaq istəyib. Amma, bir az ifrat çıxıb. Cümlələrindən görürsünüz, xalq əslində Mirzə Cəlilin yazdığı kimi danışmırdı. Əksinə, xalqın da bir süni dilini ortaya qoymuşdu. Amma bunlar onu göstərir ki, Mirzə Cəlil ürəkdən istəyirdi ki, hər şey xalqın dilində olsun. Onun  “Anamın Kitabı” əsəri də bütün bunlara qarşı idi. Dilimizdə o vaxt da böyük meyillər var idi. Bütün bunları bir yana atmaq, ədəbi dilimizi təmizləmək lazım gəlirdi. Bundan sonra ortaq türk dili yarana bilərdi. Ortaq türk dili bizim işıqlı insanlarımızın qarşısında duran məqsəd olub. Türk birliyi deyəndə, birlik elə belə, əl tutmaqla olmur. Bu gün türk birliyindən danışanlar türkdilli xalqlar deyirlər. Mən və məndən öncə neçə böyük türkoloqlar dönə- dönə deyirdilər ki, türkdilli xalqlar deməyin. Bu elmi baxımdan səhvdir. Türk xalqları deməliyik. Ən azından türksoylu xalqlar deməliyik. Belə çıxır ki, canı, qanı başqadır, təkcə dili eynidir. Bu da düzgün fikir deyil. Həqiqətən bu elmi əsasdan çox-çox uzaqdır.”- söyləyir.

Çox kübar xanımdır. Heç kəsə pislik arzulamır, hamının xoşbəxt olmasını istəyir. Elə bu saf niyyətinə, xoş arzularına görə də Allah onun yolunu açıq edir, müşkülləri aradan götürür. Nə isə, düşünürəm ki, xalqına, millətinə, milli dəyərlərə bu qədər bağlı olması, onu həmişə xalq içində alnıaçıq, üzüağ edəcək...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

Şəhla Rəvan,

Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, ədəbi təhlilçi və tənqidçi, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrinin təhlilini davam etdiririk. Bu dəfə görkəmli şairimizin daha bir şerini təhlil etmək və onu B.Vahabzadə poeziyasının vurğunları ilə bölüşmək istəyirəm...

QOCALMIR

Qocaldır insanı, qocaldır zaman;

Ürəyin atəşi, közü qocalmır.

Dağları, daşları qocaldan zaman,

Bilmirəm, bəs niyə özü qocalmır?

Getdi baharımız, yer qışa qaldı.

Düzlər qara qaldı, yağışa qaldı.

Bizimki bir quru baxışa qaldı,

Neyləyək arzunun gözü qocalmır.

Bəxtiyar, düşünək biz dərin-dərin.

Xəyallar möhtəşəm, arzular şirin.

Əsl sənətkarın, əsl şairin

Özü qocalsa da, sözü qocalmır...

                                Bəxtiyar Vahabzadə

Şeirin təhlili:

Bu şeir zamanın insan və təbiət üzərindəki təsirini, eyni zamanda sənət və arzuların ölməzliyini olduqca təsirli bir şəkildə ifadə edir. Şeir üç bənddən ibarətdir və hər bənd fərqli, lakin bir-birini tamamlayan fikirləri əks etdirir.

Şair bu şeirin birinci bəndində yazır:

"Qocaldır insanı, qocaldır zaman;

Ürəyin atəşi, közü qocalmır.

Dağları, daşları qocaldan zaman,

Bilmirəm, bəs niyə özü qocalmır?"

Bu bənddə şair zamanın hər şeyi qocaldan universal gücünü vurğulayır. İnsanlar, dağlar, daşlar - hər şey zamanın axarına tabe olur və qocalır. Lakin burada bir paradoks ortaya qoyulur:

"Ürəyin atəşi, közü qocalmır..." Bu sətirlər ruhun, daxili enerjinin, həyat eşqinin zamandan təsirlənmədiyini, həmişə gənc qaldığını ifadə edir. Şairin "Bilmirəm, bəs niyə özü qocalmır?" sualı isə zamanın özünün qocalmaması ilə bağlı fəlsəfi bir düşüncəni ifadə edir. Zaman hər şeyi qocaldır, ancaq özü sonsuz və dəyişməz olaraq qalır. Bu, zamanın sirrini, əlçatmazlığını vurğulayır.

Şeirin ikinci bəndində oxuyuruq:

"Getdi baharımız, yer qışa qaldı.

Düzlər qara qaldı, yağışa qaldı.

Bizimki bir quru baxışa qaldı,

Neyləyək arzunun gözü qocalmır".

Bu bənddə şair mövsümlərin dəyişməsini, xüsusilə baharın qışla əvəz olunmasını insan ömrünün payız və qış dövrü ilə əlaqələndirir. "Getdi baharımız, yer qışa qaldı" sətirləri ömrün keçib getdiyini, gəncliyin arxada qaldığını metaforik şəkildə bildirir. "Düzlər qara qaldı, yağışa qaldı" sətirləri isə sanki qocalığın gətirdiyi bəzi hüznlü, boğucu hissləri təsvir edir. "Bizimki bir quru baxışa qaldı" ifadəsi çarəsizliyi, bəlkə də həyatda əldə edilməyən arzuları, sadəcə baxıb keçmək məcburiyyətində qalmağı ifadə edir. Lakin bu bənd də ilk bənddəki kimi ümidverici bir notla bitir:

"Neyləyək arzunun gözü qocalmır."

Yəni, insan qocalır, imkanlar məhdudlaşır, lakin arzular həmişə təzə, canlı və gənc qalır. Arzular, xəyallar insanın daxilindəki tükənməz enerjinin bir hissəsidir.

Görkəmli şair B.Vahabzadə bu şeirin sonuncu bəndində isə belə deyir:

"Bəxtiyar, düşünək biz dərin-dərin.

Xəyallar möhtəşəm, arzular şirin.

Əsl sənətkarın, əsl şairin

Özü qocalsa da, sözü qocalmır..."

Bu bənddə şair Bəxtiyar Vahabzadəyə xitab edir və oxucunu dərindən düşünməyə çağırır. "Xəyallar möhtəşəm, arzular şirin" sətirləri insanın daxili dünyasının zənginliyini, xəyal gücünün qocalmazlığını vurğulayır. Ən sonuncu və ən təsirli mesaj isə son iki sətirdədir:

"Əsl sənətkarın, əsl şairin

Özü qocalsa da, sözü qocalmır..."

Bu, şeirin əsas ideyasıdır. Sənətkarın fiziki varlığı zamanın hökmünə tabe olsa da, onun yaratdığı sənət əsəri, sözü ölməzdir. Şeir, musiqi, rəsm kimi sənət nümunələri nəsillərdən-nəsillərə ötürülür, zamanın sınağından keçir və həmişə təzə qalır. Bu, sənətin, sözün ölməzliyini, əbədiliyini tərənnüm edir.

Ümumi təhlil və bədii xüsusiyyətlər:

Bu şeirlə bağlı aşağıdakı məqamlara xüsusilə toxunmaq olar:

Mövzu: Şeirin əsas mövzusu zamanın insan və təbiət üzərindəki təsiri, qocalıq, lakin eyni zamanda ürəyin, arzuların və xüsusilə də sənətkarın sözünün ölməzliyidir.

Fəlsəfi dərinliklər: Şeir sadə bir dildə yazılsa da, zamanın, həyatın və sənətin fəlsəfi mahiyyəti üzərində dərin düşüncələr oyadır.

Metaforlar: Şeirdəki "ürəyin atəşi, közü", "baharımız", "yer qışa qaldı" və "arzunun gözü" kimi metaforalar şeirə bədii zənginlik qatır.

Təzadlar: Zamanın hər şeyi qocaltması ilə ürəyin, arzuların və sözün qocalmaması arasındakı təzad şeirin əsas bədii xüsusiyyətlərindən biridir. Bu təzad, şeirin ideyasını daha qabarıq şəkildə ortaya qoyur.

Müraciət: Şeir "Bəxtiyar"a müraciətlə yazılıb ki, bu da şeirə daha şəxsi və səmimi bir ton verir.

Lirik dillik: Şeir lirik bir üslubda yazılıb, oxucuda emosional təsir oyadır.

Optimist not: Qocalıq və zamanın keçməsi ilə bağlı bəzi hüznlü fikirlər olsa da, şeir ümumilikdə optimist bir ruhda tamamlanır. Sənətin və sözün ölməzliyi ümidverici bir mesajdır.

Yekun olaraq, bu şeir zamanın keçiciliyi fonunda insan ruhunun, arzularının və sənətkarın sözünün əbədiliyini yüksək bədii ustalıqla ifadə edən dərin mənalı bir əsərdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakının hazırda mövcud olmayan və mövcud olan bəzi tikililəri vardır ki, kompozisiya müxtəlifliyi və bitkinliyi, işlənmə texnikası ilə diqqəti cəlb edib. Bunlardan "Uşaq aləmi" univermağı, uşaq kafesi, "Ceyran" kafesi, "Turist" mehmanxanasının bədii tərtibatı, Dövlət sirkinin və digər binaların interyerlərini bəzəyən təsvirlər çox maraqlıdır. Həmin əsərlərin müəllifi Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı Oqtay Şıxəliyevdir.  

Bu gün Oqtay Şıxəliyevin doğum günüdür.

O, 3 sentyabr 1931-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1939-cu il Bakı 1 saylı orta məktəbə, 8-ci sinfi bitirdikdən sonra isə 1947-ci il Əzim Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbinə daxil olub.

1952-ci ildə rəssamlıq məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra Muxina adına Leninqrad Ali Rəssamlıq Məktəbinə daxil olub. Leninqrad şəhərində təhsil alarkən 1955-ci ildən kiçik yaradıcılıq işləri ilə sərgilərdə iştirak edib. 1958-ci ildə Ali Rəssamlıq Məktəbini bitirərək Bakıya qayıdıb, Respublika Gənclər festivalının qalibi olub.

Elə əsl yaradıcılıq fəaliyyətinə bu ildən başlayıb. Sərgilərdə nümayiş olunan ilk işlərində Şıxəliyev özünü istedadlı və ruhən milli sənətkar kimi təqdim edib. 1960-cı ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü olub. Bütün yaradıcılıq fəaliyyəti dövrü ərzində həm SSRİ məkanında, həm də Azərbaycanda bir çox rəssamlıq məktəblərinə, müəyyən ittifaqlara dəvət olunub.

1964-cü ildən M. Əliyev adına İncəsənət İnistutunda müəllimlik fəaliyyətinə başlayıb. Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında müəllim, professor kimi fəaliyyət göstərib. Şıxəliyevin yaradıçılığı, sənətsevərlər tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb və o 1982-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı, 2002-ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı fəxri adları verilib.

Mükafatları

1. Azərbaycan SSR əməkdar rəssamı 

2. Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı

Oqtay Şıxəliyev 30 yanvar 2012-ci ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra Bakı şəhərində vəfat edib 

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

Zahid Teymurov, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Şuşa gecələri... Yuxularım gerçək qədər mistik: keçdiyim, öldüyüm, dirildiyim canlı yayımda....

   ...Mən bu əsgəri dərhal tanıdım... Əlil arabasında idi. Sosial müdafiə fondunun qarşısında rastlaşdıq. Dinmədən əlimi qoyub çiyninə qucaqladım onu. Ona həyat borcum var idi. Xeyli söhbət etdik. Gözlərində mənə qarşı qınaq duymadım. Ya da ki, duymaqdan qorxdum. Bu an bir qız yaxınlaşıb salam verdi.

    - Познакомься Ирина, мой командир. Həyat yodaşımdır, cənab polkovnik.

    Onlara baxaraq, yenə əmin oldum ki, bu borcla heç zaman rahat yaşaya bilməyəcəyəm...

    ...1993-cü ilin fevralı, Ağdərənin dağ meşələri. 40 dəqiqə olardı düşmən snayperi məni ağacın arxasında saxlayırdı. Sol çiynimlə sıxıldığım ağac gövdəsini güllələr dağidaraq mənə yetişməkdə idilər. 100 metrədək arxamdakı mövqedə olan əsgərlər başlarını itirmişdilər: gözlərinin qarşısında komandiri öldürürdülər. Onların aramsız atəşlərinə düşmən əhəmiyyət vermirdi – hədəf mən idim, işini görürdü. Qəfildən, məndən sağda küt pulemyot şaqqıltısı aləmi bürüdü. Düşmən dərhal ağacı sakit buraxıb sərrast atəşini pulemyot işləyən cinaha keçirdi. Mövqeyin atəş örtüyü altında səngərlərə yetişdim. Cingiltili bir sükut yarandı: snayper dayandı, pulemyot susdu. Məni xilas etmək üçün özünü atəş altına atan  pulemyotçu əsgər irəlidə qarın üzərində hərəkətsiz sərilmişdir.

     - Çıxarmaq lazımdır onu, - gözlərimi əsgərdən çəkmədən yanımda duran bölük komandirinə göstəriş verdim.

     - Oldu. Gecə çıxardarıq...

     - Yox!- sözünü kəsdim. – Ola bilsin yaralıdır. Qan itirir. İndi.

     Özüm getməliydim. Türk Mahmudla. Bilirdim əl çəkməyəcək. Həm də pulemyotçu Azər Mehdiyevə bir həyat borcum var idi: Vətən üçün yox, mənim üçün ölumə qarşı atıldı.

      Topçuların atəşi altında Mahmudla birgə əsgəri sürüyüb çəkdik mövqeyə. Sağ idi. Lakin, belə sağlığı özünə gələndən sonra qəbul edəcəkmi?: hər iki ayağı dizdən yuxarı iri çaplı snayper gülləsi ilə tam qırılmışdı, sol gözü qanlı çala idi…

     ...Təsəllisiz günah hissi məni rahat buraxmırdı. Artıq iki ay idi Bakıda hospitalda üzərində çalışirdılar. Hər iki ayağın dizdən yuxarı kəsmişdilər. Bir gözünü itirmişdi. Həkimlərlə telefonla danışırdım. Cəbhə həyatı imkan verəndə Mahmudu göndərirdim yanına. Ürəyini açırdı Mahmuda. Musiqi məktəbini bitirmişdi. Skripka sinifini. Pianoçu bir qızla birgə klassik əsərlər ifa edirdilər. Onu dinləyən Mahmud artıq musiqidən baş çıxarırdı. Mənə izah edirdi ki, skripka ilə pianonun harmoniyası klassik əsərləri incəliklə hiss etdirir. Betxovenin 4 nömrəli sonatası, Ravel, Fare, Prokofyev və daha kimlər... Aylarla qanlı döyüşlərdə insan övladı olduğunu unutmuş Mahmud musiqi duyğulari ilə məni heyrətləndirirdi. 

     - Sən bəlkə silahı təhvil verib skripka götürəsən?- qaytarırdım onu müharibəyə. – Komendant tağımına hərəyə bir dəst əl qumbarası verdir, patronlarını tamamla.

      Hər dəfə Azərin yanından qayıdanda, Mahmud özüdə, həyatının bahar çağına qədəm qoymuş bir gənc kimi, Fərqanədə qalmış sevdiyi özbək qızını xəyallarına alırdı. Azər isə, skripkaçı qıza hələ yeniyetmə ikən yaranmış uşaq məhəbbətinin sevincini Mahmudla bölüşürdü. Qızcığaz tam səmimi musiqidən danışanda, Azər onu eşitmirdi, utana-utana onun sifət cizqilərini seyr edirdi: ürkək gözlərini, titrəyən dodaqlarını. Bu qızla xəyalında həyat qururdu, ləyaqətli eşq məcaralari yaşayırdı. Nəhayət, cürət tapıb uşaq ürəyinə sığmayan hisslərini iki sözlə dilinə gətirmişdi:

      - Səni istəyirəm.

      Qızcığaz isə anlamadan, birgə ifa barədə söhbətini davam edirdi.

       - Dedim səni istəyirəm! Çox istəyirəm! – Azər cəsarətlə onun təəcübdən donan gözlərinə baxdı.

      Gün qəldi eyni sözləri, daha zərifliklə qız Azərə pıçıldadı, onu son nəfəsinə qədər sevəcəyini əhd etdi. Həyatın baharı tuğyan edirdi. Ailələr toya hazırlaşırdı.

     Lənətə gəlmiş müharibə, özünə məxsus qəddarlıqla qapıları döydü. Azərdə çağırıldı. Son görüş. Son arzular. Son vədlər. «Səni gözləyəcəyəm. Son nəfəsimə kimi. Sənə bir şey olsa, xəyalımda yaşadacam səni, həmişə gözlərimin önundə olan surətinlə xoşbəxt edəcəyəm özümü. Amma sənin burnunda qanamayacaq. Mən qoruyacağam səni. Tez qayıt».

     - Qız gəlirmi Azərin yanına? - sualımın cavabından qorxaraq, soruşuram Mahmuddan.

     - Yox. Bir dəfə gəlib. Vəziyyəti görub. Bir söz demədən bir-birlərinə baxıblar. Sonra rəfiqəsi ilə nişan üzüyünü göndərib.

... Mahmuda zəng etdim. Azərlə bu gün görüşdüyümü dedim, həyat yoldaşı ilə maraqlandım.

     - Belorusludur. Hospitalda Qarabağda yaralanan qardaşını xilas edə bilməyiblər. Həkimdir. Geri qayıtmayıb. Azərə çox kömək edib. Sevib onu. Sonra evləniblər. Necə olub ki, sizə deməmişəm...

     - Yəqin başın skripkaya çox qarışıb, əsgər Paqanini…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Parsabadda yaşayan Tohid Namvərdir

Tohid Namvər

Parsabad

GECƏLƏR YUXUDA GÖRÜŞƏK BARI

Ürəyim dözməyib yola çıxdı, gəl!

Niyə gəlməyirsən?.. Yol açıqdı, gəl!

Yuxum dağ başında alaçıqdı, gəl!

Gecələr yuxuda görüşək barı!

Göynətdi bağrını izim, yolların,

Saraldı ağında gözüm, yolların,

Olmadı qovşağı bizim yolların,

Gecələr yuxuda görüşək barı!

Yuxular deyil ki, dərə, qorxasan,

Bir it yox üstünə hürə, qorxasan,

Adam yox qəfildən görə qorxasan,

Gecələr yuxuda görüşək barı!

Bu gecə yuxuda bir ah çəkmişəm,

Gəl, ahdan mən sənə yolaq çəkmişəm!

Köhnə xatirədən araq çəkmişəm,

Gecələr yuxuda görüşək barı!

Sevgilim, hər şeyi xeyirə yozaq:

Dünyada nə dərd var, nə hicran, nə dağ,

Həyatı aldadaq, həyatdan uzaq

Gecələr yuxuda görüşək barı!

Gecələr yuxuda, yuxu yatmayaq,

Gecələr bir dastan oxu! Yatmayaq,

Gecələr şəhəri yuxuda qoyaq

Gecələr yuxuda görüşək barı!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.09.2025)