Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Dərdlərin də gözəli, çirkini olur. Dərdin gözəli insanı şükr etməyə, onunla barışmağa çağırır. İnsana çətinliklərə sinə gərməyi öyrədir, onu paklaşdırır. Dərd də var ki, çirkindir, insanın rahatlığını əlindən alır, qəlbini göynədir, həyat nizamını pozur, onu sarsıdır. Və bütün dərdlərin də, bir təsəllisi var- Şükür Yaradanın məsləhətinə!..

 

Bu qəddar, amansız, fani dünyadan,

Köçənlər qovuşur Haqqa, nə dərdi?

Ölüm- ölənlərə bir sakit ada,

Ölüm- qalanlara ən ağır dərddir...

 

Bəli, bu dəfə sizə bir vaxtlar AMEA Əlyazmalar İnstitutunda təsəvvüf ədəbiyyatını araşdıran, artıq bir neçə aydır ki, haqqa qovuşan Nəzakət Məmmədlidən danışmaq istəyirəm...

 

Rəfiqəsi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Səadət Şıxıyeva onun haqqında yazır: “Təsəvvüf ədəbiyyatının, orta çağ bəlağət elminin tədqiqatçısı və təbliğatçısı Nəzakət xanımın qəfil vəfatı nəinki onu yaxından, hətta uzaqdan tanıyan hər kəsin qəlbini göynətdi, içdən sızlatdı. Kim idi Nəzakət Məmmədli? Bu suala dolğun cavab vermək üçün gərək məqalələr toplusu, xatirələr kitabı yazıla. Yoxsa ki, kiçik bir yazıda bir elm fədaisinin, bir bədii söz sərrafının gerçək portretini yaratmaq olduqca çətindir. Rəsmi təqdimatlara baxılarsa, Nəzakət Məmmədli AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda baş elmi işçisi, filologiya elmləri doktoru, dosent, Xəzər Universitetinin Mövlana Ədəbi-Fəlsəfi Araşdırmalar İnstitutunun direktoru idi. İlk baxışda o, həmin vəzifələrdə işləyən onlarla elmi əməkdaşdan biri kimi görünəcək. Amma Nəzakət xanımı bu rəsmi adları daşıyan digərlərindən - onlarla baş elmi işçi, filologiya elmləri doktoru, dosent, direktor və s.-dən fərqləndirən bir özəlliyi vardı ki, bu da onun elmi fəaliyyətinə təkcə əqli-məntiqi imkanları ilə deyil, ruhi-hissi varlığı ilə də bir rəng qata bilməsi idi. O, tədqiq etdiyi mətni öncə ruh gözüylə görüb daha sonra məntiqi ilə dəyərləndirərək təqdim etməyi bacardığından özünün fərdi və fərqli üslubunu formalaşdıra bilmişdi...”

 

Güclü xarakteri vardı. Milli dəyərlərə, adət-ənənələrimizə bağlı xanım idi. Mehriban rəftarı, mədəni davranışı ilə seçilirdi. Əliaçıq və səxavətliydi. Öz işini çox sevirdi. Çalışmaqdan zövq alırdı...

 

Deyirdi ki:- “Nizamini təsəvvüf baxımından təhlil etmək üçün ilk növbədə onun əsərlərini orijinaldan oxumaq, təsəvvüfi terminologiyaya, simvol və məcazlara bələd olmaq, digər sufi şairlərin əsərləri ilə tanış olmaq lazımdır. Nizaminin "Xosrov və Şirin" əsəri ilə ən çox üstə-üstə düşən məqamların müşahidə edildiyi əsər Əttarın "Xosrovnamə" məsnəvisidir. Əttar bu əsərin əvvəlində bir dostunun xahişi ilə özünə xas olan tərzdə, yəni aşiqanə dastan, mənzum roman şəklində əsər yazdığını qeyd edir. Əttarın "Xosrovnamə"sini bəzən, onun təsəvvüfi olmayan yeganə əsəri kimi qiymətləndirsələr də, əslində bu əsər də təsəvvüfi məzmundadır. Lakin bu mənzum eşq dastanında təsəvvüf, Əttarın digər əsərlərində olduğu kimi qabarıq şəkildə görünmür, Nizaminin əsərlərindəki kimi, daha dərin qatlarda, daha gizli və simvolik şəkildə ifadə edilir.Nizami, Makedoniyalı İskəndəri "Allah və peyğəmbər" dinini yayan, təbliğ edən bir şəxs kimi verməklə, eləcə də Xosrovun yuxuda Həzrət Məhəmmədi görərək islamı qəbul etməsini təsvir etməklə dövrünün təsəvvüfi görüşlərinə uyğun olaraq Nuri-Məhəmmədiyyə və Həqiqəti-Məhəmmədiyyə ideyalarını təsdiqləmiş olur...”

 

Səadət Şıxıyeva daha sonra yazır: “Nəzakət Məmmədli Azərbaycandan başqa bir çox ölkələrdə- Türkiyə, İran, Yaponiya, Hindistan, Kıbrıs, Rusiya, Özbəkistan, Qazaxıstan və s. təşkil olunan konfranslarda erudisiyası, elmi hazırlığı, gözəl nitqi, fitrətində olan yapışıq və nəzakəti ilə Azərbaycanı ləyaqətlə təmsil edirdi, həm özünə, həm də ölkəmizə çox sayda dostlar qazandırmışdı. Olduğu ölkələrdə türk, fars. ingilis və rus dillərində təqdim etdiyi çıxışlarının mətnini hər zəhmətə qatlaşaraq özü hazırlayar, gözəl qiraətlə oxuduğu şeir haşiyələri ilə elmi çıxışlarına canlılıq qatmağı və cazibə verməyi bacarırdı. Nəzakət xanım illərdən bəri üzərində işlədiyi, vaxtsız yetişən əcəlin natamam qoyduğu əsərləri də var: Mir Həmzə Seyid  Nigarinin farsca divanı və "Həştbehiştnamə"sinın tərcüməsi, Mövlananın "Məsnəvi"sinin farscadan tərcüməsi, Fəridəddin Əttarın farsca "Pəndnamə"sini eyniadlı əsərlərlə müqayisə etdiyi monoqrafiya və s..”

 

Nəzakət xanım 25 dekabr 1971-ci ildə Sabirabad rayonunda anadan olmuşdu. 1989-cu ildə orta məktəbi medalla, 1994-cü ildə isə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdi. Elə həmin il də AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdu. 2002-ci ildə AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsində elmi işçi kimi işə başlamışdı. 2010-cu ildən böyük elmi işçi, 2012-ci ildən isə aparıcı elmi işçi vəzifəsində çalışırdı. 2000-ci ildə "Füzulinin "Leyli və Məcnun" əsərində təsəvvüf və onun bədii ifadə sistemi" mövzusunda namizədlik, 2023-cü ildə "Fəridəddin Əttar və Azərbaycan ədəbiyyatı" mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etmişdi... 

 

"Sufilərə görə, Əqli-Küll bir nurdur ki, buna "Nuri-Məhəmmədiyyə" deyirlər. "Həqiqəti-Məhəmmədiyyə" bütün kamal sifətlərinin cəmidir. Məşhur bir hədisə görə, Allah-Taala ilk olaraq Məhəmməd Peyğəmbərin nurunu yaradıb, ondan sonra mərhələ-mərhələ peyğəmbərlərin, övliyaların və digər məxluqatın ruhunu xəlq edib. Həzrət Məhəmmədin peyğəmbərliyi Həzrət Adəmin peyğəmbərliyindən daha öncə mövcud olub."- söyləyirdi.

Bəli, haqqında söhbət açdığım filologiya elmləri doktoru, dosent Nəzakət Məmmədli 2025-ci ilin fevral ayında qəfil ürəktutmadan vəfat edib. Onun ölümü nəinki doğmaları, əzizləri üçün bir dərd, Azərbaycan elminə bir itgi olub...

Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

 

 

 

 

 

 

 

 

Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Katon-Karagay rayonunda təşkil olunan “Altay – Türk Dünyasının Beşiyi” adlı Beynəlxalq Musiqi Festivalı, beynəlxalq aşıq deyişməsi (aytış) və elmi konfranslar kimi bir sıra mədəni tədbirlər çərçivəsində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu yanında fəaliyyət göstərən Bərpaçılar, Tarixçilər və Memarlardan ibarət Məşvərət Şurasının “Berel” qoruq-muzeyinə səfəri baş tutub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, fond tərəfindən təşkil olunmuş bu səfərin məqsədi ekspert diqqətini Altayın unikal tarixi-mədəni irsinə yönəltmək və onun qorunması üçün elmi əsaslandırılmış tövsiyələrin hazırlanmasına təkan vermək olub.

Türk ölkələrini təmsil edən Şura üzvləri memarlıq və bərbaçılıq, arxeologiya və abidələrin qorunması sahəsində çoxillik təcrübəyə malik aparıcı mütəxəssislərdir. Belə ki, dünya miqyasında vacib hesab edilən abidələrin bərpası üzrə uğurla həyata keçirilmiş layihələrin müəllifləri, elmi araşdırmalar və mədəni irsin qorunması sahəsində praktik fəaliyyətləri ilə tanınırlar.

“Berel” qoruq-muzeyinə səfər çərçivəsində iştirakçılar Sak mədəniyyəti dövrünə aid qiymətli artefaktları ilə zəngin olan Berel kurqanlarını ətraflı şəkildə tədqiq ediblər. Bu kurqanlar yalnız elmi baxımdan deyil, həm də türk xalqlarının tarixi və mədəni ardıcıllığında mühüm  halqa kimi qiymətləndirilib.

Ekspertlərin apardıqları müşahidə və təhlillər nəticəsində abidələrin konservasiyası və muzeyləşdirilməsi üzrə kompleks proqramların hazırlanması, unikal obyektlərin mühafizəsinin gücləndirilməsi, həmçinin yerli və beynəlxalq elmi ictimaiyyətin birgə tədqiqatlara cəlb olunmasının vacibliyi qeyd olunub. Regionun təbii və iqlim baxımından həssas şəraitində arxeoloji tapıntıların davamlı şəkildə qorunmasına dair metodiki tövsiyələrin hazırlanması prioritet istiqamət kimi müəyyənləşdirilib.

Görüş zamanı həmçinin ənənəvi biliklərin müasir bərpa texnologiyaları ilə inteqrasiyası və türk dünyasının birgə elmi-mədəni platforması çərçivəsində beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi perspektivləri də müzakirə olunub.

Berel arxeoloji kompleksinə edilən səfər yalnız peşəkar missiya deyil, eyni zamanda ortaq mədəni irsin birləşdirici rolu baxımından rəmzi əhəmiyyət daşıyıb.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu türk xalqlarının dəyərli tarixi irsinin qorunması və tanıdılması istiqamətində təşəbbüsləri dəstəkləməyə davam edəcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Dünən Vətəni üçün düşmən səngərinə yollanmazdan öncə ailəsinə məktub yazan, onlarla vidalaşan qəhrəman Mübariz İbrahimovun anım günü idi.

Nu heç vaxt xalqımız unutmayacaq. Minlərlə gənc onu özünə örnək seçib.

 

Mübariz İbrahimov 7 fevral 1988-ci ildə dünyaya gəlmişdi.

O, adi bir kənddə – Biləsuvarın Əliabad kəndində dünyaya göz açmışdı. 1988-ci ilin soyuq fevral ayı idi. Təbiət qışın son nəfəsini çəkərkən, ana torpaq yeni bir oğlunu bağrına basırdı. Bu uşaq sadəcə bir körpə deyildi – Vətənin alnına yazılmış müqəddəs bir tale idi. Adını "Mübariz" qoydular – sanki qismətinə yazılan mücadiləni, döyüşkənliyi, qeyrəti qabaqcadan ifadə edən bir ad...

 

Uşaqlıq illərində sakit, amma iradəli bir uşaq idi. Məktəbdə dərslərinə ciddi yanaşar, vətən, tarix, qəhrəmanlıqla bağlı kitablara maraq göstərərdi. Döyüş filmlərinə baxar, əsgərlərə bənzəməyə çalışar, hətta kiçik yaşlarından “vətən uğrunda ölmək” nə deməkdir sualına cavab tapmağa çalışardı. Hələ o vaxtlardan ürəyində bir atəş yanırdı – bu atəş vətən eşqi idi.

 

2006-cı ildə hərbi xidmətə çağırıldı. Hər kəs üçün adi bir borc olan bu yol, Mübariz üçün bir amala çevrildi. Daxili Qoşunların xüsusi təyinatlı dəstəsində xidmət göstərdi. Gözlə görülməyən bir sükunətlə hazırlıq keçdi, dözümlü, cəsur, prinsipial bir əsgər kimi tanındı. Hərbi xidmətini başa vurdu, amma içindəki Vətən çağırışı onu yenidən cəbhəyə çəkdi. 2009-cu ildə könüllü olaraq yenidən ordu sıralarına yazıldı. Bu dəfə artıq rütbəli hərbçi – gizir kimi.

 

O, Vətən torpaqlarının bölündüyü, susqunluğun sanki həqiqətə çevrildiyi zamanlarda, sükutu qırmaq istəyirdi. Bilirdi ki, şəhidlik bir yoxluq deyil, əksinə, sonsuz bir varlıqdır. Onun inancı belə idi: “Əgər şəhid olsam, məni Vətən bilsin, düşmən tanısın!”

 

2010-cu ilin iyun ayında, gecənin qaranlığında Mübariz sükutu pozdu. Təkbaşına düşmən mövqelərinə keçdi. O gecə heç bir sirena çalmadı, amma torpağın ruhu titrədi. Mübariz 5 saat tək döyüşdü – sanki bir orduya bərabər idi. Qəlbində min illərin haqqı, əlində silah, arxasında isə millətinin qüruru vardı. Düşmənə ciddi itkilər verdirdi, qorxuya qərq etdi onları. Amma nəticədə o, şəhid oldu. Lakin bu şəhidlik bir susqunluq deyildi – bu, sükutu sındıran çağırış idi.

 

*Şəhid olsam ağlamayın, əksinə sevinin ki o mərtəbəyə yüksəldim* 

 

Fərqli hiss edirdim, hiss edirdim ki nəsə etmək istəyir, nəsə düşünür, amma mən həmişə onu sakitləşdirməyə çalışırdım ki, darıxma, müharibə olsa döyüşərsən. O, döyüşmək istəyirdi. İstəyirdi ki düşməndən qisas alsın. Bilərəkdən, düşünmədən həyatından, şirin canından keçmək- hər adam onu edə bilməz. Bu qərarı qəbul etmək çətindi. O, isə bu addımı atdı, Şəhid oldu.

(atası - Ağakərim İbrahimov)

 

Həmişə deyirdi haqqınızı halal edin getmək var, dönmək yoxdur. Bunu həmişə deyirdi. Bizi buna öyrəşdirmişdi. Hər gedəndə halallıq alırdı. Biz uşaqlığında da, gəncliyində də ondan inciməmişik.

(Şamama İbrahimova)

 

_Ondan Vətəni sevməyi öyrənmişəm - ilk öncə necə Vətəni sevmək lazımdı, Vətən necə Vətənə xidmət etmək lazımdır. O, Vətəni daim sevirdi. Hamıya məsləhət görürdü ki, xidmətini kişi kimi etsin. Nəinki mən bütün Azərbaycan ordusu üçün bir nümunədi. O, xalqı qaldırdı ayağa, Vətəni qaldırdı. Bildirdi ki Vətəni sevmək lazımdı, Vətən var.

(Faiq Hacıyev -əsgər)

 

Ayın 17-si günü zəng vurdu, saat 11 olardı. Bol-bol sədəqlər paylayın, ibadətlərinizi vaxtında edin. Uşaqları evləndirin, - dedi.

(Ailəsi)

 

_Mən oğlumu tanıyıram, bilirəm ki heç vaxt düşmən qabağından qaçmaz. O, heç vaxt səngəri qoyub qaçmaz, eve gəlməz. Bunu mən öz varlığım kimi bilirəm. Ola bilməz. Siz nə danışırsınız? Bilmirəm siz kimsiz. Onu o tərəfdə axtarın, mümkünsə ona kömək göndərin.

(Ağakərim İbrahimov)

 

_Televizora baxırdı, dedi ürəyimə damıb ki öləcəm, dedim, Allah eləməsin. 08:00-da məşq eləmək vaxtı idi. Özü ilə bərabər bütün əsgərləri də yığırdı. Hətta mən idman eləməyən insan, məndə də maraq yaratmışdı. İdman eləyə-eləyə vətənpərvərlik haqqında danışardı onlara. Mən sevinirəm ki o arzusuna çatdı. Təki bu hamımıza qismət olsun. Haradasa 10-un yarısı idi, dedim Mübariz, sən cavabdehsən şəxsi heyətə, dedi, baş üstə. Elə bu anda atəşkəs pozuldu, gəlmək istədi. Dedim, sən şəxsi heyətlə işlə, mən qalxıram. Gördüm atışma var, amma o qədər də yox. 20-25 dəqiqə gözlədim, qayıtdım. Gördüm ki, Mübariz yoxdu. Soruşdum, dedilər ki, posta qalxıb. Dedim, ordan gəlirəm, görmədim onu, ora bir yol var. Qalxdım yuxarı, gördüm yoxdur. Mübarizə zəng etdim, əvvəl çatdı, sonra zəng çatmadı. Bölük komandirinə zəng vurdum, ərz etdim ki, Mübariz yoxdu…

(Tural Həsənov - tağım komandiri)

 

Gecə 11-12 radələrində Borsullu kəndinin postundan istifadə edərək düşmən tərəfə hərəkət etmişdir. O, minalanmış sahəni uğurla keçib getmişdir.

(İradə İsaq - jurnalist)

 

Gizir Mübariz İbrahimov 18 iyun 2010-cu ildə Tərtər rayonunda qeyri - bərabər döyüşdə şücaət göstərərək Şəhidlik məqamına ucaldı.

Onun cəsədi düşmən torpağında qaldı. 141 gün... Azərbaycan xalqı onun yolunu gözlədi. Nəhayət, 6 noyabrda cəsədi Vətənə qaytarıldı. Bakıda, II Fəxri Xiyabanda dəfn olundu – orada, ən böyük oğulların yanında.

 

Azərbaycan Prezidenti tərəfindən “Milli Qəhrəman” adı verildi ona. Azərbaycanın "ilin adamı" adına layiq görüldü. Biləsuvardakı məktəb, küçələr, abidələr, hətta Türkiyədə hərbi texnikalar onun adını daşımağa başladı. O, fiziki olaraq bu dünyadan köçsə də, ruhu ilə minlərlə gəncin yoluna işıq oldu.

Mübariz təkcə bir hərbçi deyildi. O, cəsarətin, qürurun, səssiz qiyamın rəmzinə çevrildi. Vətən uğrunda canını fəda edənlərin dilində yeni bir dua, tarixdə isə əbədi bir iz oldu. Onun adı gələndə insanlar başını dik tutur, gözləri dolur – çünki bu ad torpağın öz səsinə çevrilib.

"Əgər şəhid olsam, məni itmiş saymayın... Mən Vətənin zirvəsinə yüksəlmişəm" – Mübariz İbrahimovun həyat fəlsəfəsi bu idi. O, bir döyüşçü kimi getdi, bir əfsanə kimi qayıtdı...

 

Azərbaycan xalqı igid oğlu ilə fəxr edir, qürur duyur. Vəfatından 15 il keçsə də o unudulmur, inşəAllah Vətən var olduqca da onun adını yaşadacağıq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.06.2025)

 

13 iyun tarixində YUNESKO-nun Paris şəhərində yerləşən mənzil qərargahında görkəmli qazax bəstəkarı və dirijoru Nurgisa Tlendiyevın anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş “İlhamın kökləri: Nurgisa Tlendiyevin irsi” adlı Xalq Musiqi Alətləri Üzrə Beynəlxalq Sərginin təntənəli açılış mərasimi keçirilib. Yubiley YUNESKO-nun tarixi əhəmiyyətə malik yubileylərin siyahısına daxil edilib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, tədbir Qazaxıstan Respublikasının YUNESKO yanında Daimi Nümayəndəliyi, Almatı şəhərinin Akimatı və Almatı şəhəri Muzeylər Birliyinin təşkilatçılığı, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəal dəstəyi ilə reallaşdırılıb.

Açılış mərasimində Qazaxıstan Respublikasının UNESCO yanında Daimi Nümayəndəsi və Səfiri cənab Askar Abdrakhmanov, UNESCO-nun Mədəniyyət işləri üzrə Baş direktor müavini cənab Ernesto Ottone, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti xanım Aktotı Raimkulova, Qazaxıstan Dövlət Akademik Folklor-Etnoqrafik “Otyrar Sazy” orkestrinin baş dirijoru, bəstəkarın qızı və tədbirin fəxri qonağı xanım Dinara Tlendiyeva çıxış ediblər.

Xanım Aktotı Raimkulova öz çıxışında Nurgisa Tlendiyevın yalnız qazax xalq musiqisi deyil, ümumilikdə türk xalqlarının folklor musiqi ənənələrinin beynəlxalq miqyasda inkişafına verdiyi misilsiz töhfəni vurğulayıb. O, eyni zamanda sərginin yüksək səviyyədə təşkil olunduğunu və türk dünyasının musiqi irsinin qorunması və təbliği baxımından əhəmiyyətini qeyd edib.

Sərgidə Yıxlas adına Qazax Milli Musiqi Alətləri Muzeyinin kolleksiyasından türk xalqlarına məxsus musiqi alətləri nümayiş etdirilib.

Tədbir konsert proqramı ilə müşayiət olunub. Çıxış edənlər sırasında Nurgisa Tlendiyevin Memorial Muzeyinin əməkdaşı Erkin Kudaybergenov (dombyra), “Turan” folklor-etnoqrafik ansamblının solisti və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun tədqiqat üzrə mütəxəssisi Serik Nurmoldayev (sıbızğı, şankobız, sazsırnay) olub.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

 

Den Valdşmidtdən 6 il əlavə yaşamaq sirri

 

Ömür çox qısadır, deyilmi? Uğur qazanmaq üçün əlində daha böyük zaman resursunun olması, əlbəttə ki, hədsiz əhəmiyyətə malikdir.

«Özünün ən yaxşı versiyan ol» kitabı ilə adi insanların görkəmli insanlara çevrilməsi yollarından bəhs edən tanınmış sosioloq Ven Valdşmidtin örnək göstərici bir həyatı olub. İlk dəfə universitetdən qovulan, məntiqlə bir qara sent belə qazanmamalı olan Den milyonlarla dollar qazanıb. «Rəhbər kimi mən on illər ərzində böyük satış artımına nail oldum, məsləhətçi kimi bu işi dünya üzrə bir çox kompaniyalara öyrətdim. Mən iyirmi beş yaşımda kompaniya rəhbəri oldum. Mən iş adamı, biznesmen olmaya-olmaya təsadüfən bu sahəyə düşüb özümə yol açdım. Mən bilirəm ki, qaydaları pozıb necə superulduz olmaq mümkündür. Özü də tək biznesdə yox, həyatın hər bir sahəsində. Yox, mən heç də sehirkar, qeyri-adi insan deyiləm. Mən adi bir oğlanam ki, bir neçə qeyri-adi işlər görüb başgicəlləndirici uğurlar əldə etmişəm».

Den Valdşmidtin uğur düsturu heç də düşündüyünüz qədər mürəkkəb deyil. Onun bir cümlədə şərhi təxminən bu cürdür:

«Öz həyatınızın məsuliyyətini hərtərəfli olaraq öz əlinizə götürün, dedi-qodulara, kənar müdaxilələrə arxa çevirərək öz gələcəyinizi qurun!»

 - Nə olsun ki, əvvəllər bunu heç kəs etməyib. Siz ilkə imza atın;

 - Nə olsun ki, bu sizdə bir neçə dəfə alınmayıb. Öz işəyanaşmanızı dəyişin;

 - Nə olsun ki, sizin ali təhsiliniz yoxdur. Məqsədyönlü olun. Oxuyun. Təhsil almaq heç vaxt gec deyil;

 - Nə olsun ki, sizə heç kəs inanmır. Sizin uğur qazanmağınız üçün başqasının təsdiqinin əhəmiyyəti yoxdur;

 - Nə olsun ki, çətin olacaq. Böyük uğurlar həmişə böyük ağrı və itkilər tələb edir;

 - Nə olsun ki, siz əziyyət çəkir, cəhd edirsiniz və heç nə alınmır. Cəsur olmaq, məqsədyönlü olmaq həmişə ən düz qərardır;

 - Nə olsun sizə zər hansı bir ziyan dəyəcək? Cəsurluğun qiyməti həmişə belə olur;

 - Nə olsun ki, sizi qiymətləndirmirlər? Bu o demək deyil ki, dəfnə çələngi başınıza taxılmayacaq;

 - İndiyədək öyrəndiklərinizin heç biri dolğun, dürüst olmadı?

Belə isə özünüzün qaydalarınızı yaradın;

 - Nə olsun ki, ekspertlər sizinlə razılaşmır? Ekspertlər səhv də edə bilər;

 - Nə olsun ki, siz aldığınızdan çox verirsiniz? Bəlkə siz, sadəcə xoşbəxt olmaqdasınız?

Den Valdşmidtə görə, insan öz qəlbinə baxmalı, ona uğur gətirməyə mane olan şeytanlarla mübarizə etməlidir. Sizi tutub saxlayan uğursuzluq və qorxuya nə qədər ki fikir verəcəksiniz, siz qalib ola bilməyəcəksiniz.

İlk öncə siz inanmalısınız ki, hazırda hansı durumda olmağınızdan asılı olmayaraq ən böyük uğura imza ata bilərsiniz.

«Sizin taleyinizi sizin qərarlarınız formalaşdırır», - yazır sosioloq. Və çox maraqlı bir dəlil gətirir: Bizim hər günümüzün reallığı gecələr yuxu yatmağımızdır, deyilmi? Necə də olsa, eyni vaxtlarda olmasa belə, günümüzün adi, yaxud gərgin və stresli olmasına məhəl qoymadan gecə mütləq yatırıq. Bəzilərimiz hətta vaxt tapıb günorta da ya yataqda, ya da masa arxasında, televizor önündə, divanda, harada gəldi mürgüləyirik. Den Valdenşmidt yazır, ömrünüzün növbəti əlli illik dönümünü (o, gənclərə xitabən yazır) yuxudan cəmi 1 saat tez oyanmaqla keçirin. Demək, siz təqribən 2281 əlavə iş günü, yaxud 6,25 il qazanacaqsınız, bunu da öz məqsədləriniz üçün sərf etməklə görün necə böyük bir xəzinə əldə etmiş olacaqsınız.

Necədir? İlk baxışda çox adi bir tövsiyədir. Hər gün 1 saat tez oyanmaq. Amma nəticədə 50 il əvəzinə 56, il yaşayacaqsınız, bunun nəyi pisdir ki?

Sosioloqun gətirdiyi digər rəqəmlər də olduqca maraqlı və ibrətamizdir.

 - Gün ərzində 20 dəfə özündə pozitiv əhval-ruhiyyə yaratsan, 15 il ərzində gələcəyini daha xoşbəxt etmək üçün 109500 şans əldə edə biləcəksən;

 - Hər gün əvvəlkindən 1 dəfə artıq doğru danışmaq – özünə inanmaq üçün 365 əlavə səbəb deməkdir;

 - 22 il ərzində hər həftə bir kitab oxumaq – dünyanın ən ağıllı adamlarından 1144 ideya öyrənməklə nəticələnir;

 - Hər ay 5 çox vacib yeni tanışlıq əldə etsəniz 35 il ərzində ən çətin anınızda güvənə biləcəyiniz 2100 nəfəri tanıyacaqsınız.

 - Hər il cəmi 1 artıq qələbə əldə etməklə həyatınız boyu otuz ağlasığmaz, başgicəlləndirici müvəffəqiyyətə imza atmış olacaqsınız.

Və o sual edir: «Məgər sizin əlavə 109500 xoşbəxt anınız, 30 müvəffəqiyyətiniz, özünə güvən üçün 365 səbəbiniz, 1144 yeni ideyanız və 2100 yeni dostunuzun peyda olması pisdirmi?»

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu gün sizlərə Poeziya saatında Gülnar Ümidin şeirlərini təqdim edəcək.

 

 

***

 

Üzüb ümidlərimi utanacam yaşımdan,

yığacam gözlərimi yollarından birtəhər.

Sonra darıxmagı da əlimin əsasıyla

çarpayının yanında unudacam hər səhər.

 

"Başqa"ların içində başqa kimim var mənim?

Gələnim olmayacaq qapımı da döyməyə.

Yeməyə söz tapmayan ac qalmış qulaqlarım

fürsət axtaracaq ilk, gözlərini döyməyə.

 

Axtaracam hər axşam yaddaşımı gözümdə,

yadıma düşməyəcək heç nə səndən savayı.

Səhər oyanacam ki, saatın zəngi çalır,

dərmanların vaxtıdı, ömür ötüb havayı...

 

 

***

 

Mən səni özümdə tapandan bəri

Özümü tapmadım itirən qədər.

İncimə, nə yalan deyim ki, daha

xətrin əziz deyil xatirən qədər.

 

Boğazdan yuxarı yaxşıyam deyib,

Boğazdan aşağı uduram pisi.

Xaraba qalmışda seçmək də olmur

Cilddən-cildə girən yaxşını, pisi.

 

Zaman da eynidir, şəhər də eyni,

İndi ötənlərdən yad gəlir səsin.

"Darıxmaq"dan əllərimi üzmüşəm,

Dizin-dizin süründürür nəfəsi.

 

Qaçmağa yolum çox, dayanmağa az,

Günlər təngnəfəs dayanıb yolda.

Həyat da tamaşa deyil ki, hərdən

bir az xoşbəxt olaq obrazda, rolda.

 

 

***

 

Bax indi  darıxıram,

dünən də darıxırdım.

Bilmirəm, Allah bilir, sabah da darıxacam.

 

Sən olanda nə var ki,

gedəndə yıxılacam,

gələndə unudacam.

Məni xatırlayanda

çəkdiyin siqaretlərin sayından yıxılıcam.

 

Dodağımda adına,

gözlərimdə sıxdığım yuxu lampalarının

bir gün doğrularına,

bir gün yalanlarına...

 

Sonra, sonra...

– Nə bilim, göylərə göndərdiyim

göydən asılı qalan cavabsız duaların sonuna sığınacam.

 

Sən olsan da, olmasan da,

Yenə də darıxacam...

 

 

***

 

Nəsli kəsilməkdə olan yaxşılığın bir-iki nümunəsi qalıb

hardasa kiminsə ürəyində.

İt iti tutmadığı küçələrdə

insanlar bir-birini didir.

Zamanın darağından keçmək çətinləşib,

Güzgüsü sınmış insanlar özünə özgə güzgülərdə baxır.

"Öz"lər itir özgələrdə.

Qayıtmaq asan deyil, ayaqqabılarını itirir insan,

Dönüş ar istəyir, qalmaq xar edir.

 

 

***

 

Qırılmış badədən içdim şərabı,

Doymadı, doymadı çat-çat dodağım.

İndi də  yadlara  gülümsəyirsən,

utandın? – Utanma, soyun, yanağım!

 

Yalandan nə deyim, unutmaq olmur,

Gözümdən düşənlər gözümə dəymir.

Dilim də özümə qənim kəsilib,

Xətrinə dəyirəm, sözümə dəymir.

 

Sevgimiz bicliyi təzə öyrənib,

Aldadıb çəkirəm, oyuna gəlmir.

Neyləsin ürəyim, dərdi boydadı,

Ölçürəm, sevgimin boyuna gəlmir.

 

Bu gün dünənlərə cavab tapmır ki,

Baxıb suallara gözünü döyür.

Nə olsun gözümdən düşən adamlar

Özgə ürəyində özünü öyür.

 

 

***

 

Sən gedəndə dalınca elə yıxılmışdım ki,

kəsdilər ayağımı.

Elə o gündən sonra sənə qaça bilmədim.

Susdum özgə evində elə həmin gündəcə,

Nə yalan deyim, sonra,

bu barədə heç yerdə söhbət aça bilmədim.

 

Sonra, sonra nə oldu?

Beşikdə qığıldayan körpələrim dinlədi

Özümü vərəqləyib,

özümə danışdığım yalançı nağılları.

Kəsilən ayağımı gizlətdim böyüdükcə

onların iməkləməyində,

onların da heç zaman kəsmədi ağılları.

 

Sonra, sonra nə oldu?

Böyüdü arzularım,

hərəsi gülüşündən pay verdilər ömrümə,

Hərəsi bir qolumu saxladı, dayaqlarım.

İlahi, nə möcüzəymiş!

Bir də baxdım, baxdim ki,

kəsildiyi yerindən boy atdı ayaqlarım...

 

 

***

 

Bütün sevənlərim sənin kimi sevmədi!

Sevdilər gözümü, qaşımı

– sevmədilər dünyaya baxışımı.

Sevdilər günlərimi, aylarımı

– sevmədilər sən olan yaddaşımı.

 

Bütün sevənlərim sənin kimi sevmədi!

Sevdilər ləblərimi

– sevmədilər sözlərimi.

Sevdilər  əllərimi

– sevmədilər əməllərimi.

 

Bütün sevənlərim sənin kimi sevmədi!

Sevdilər gözlərim güləndə

– sevmədilər ürəyim göynəyəndə.

Sevdilər, sevirlər bu gün də,

sevməyəcəklər sənin kimi heç vədə...

 

 

***

 

Elə yorğun gəlirdin,

saçımın sığalını unudurdum hər axşam.

Qızlarımdan seçmirəm deməyə nə var ki, ehh...

gəl indi onu mənim yaşıma anlat, ata

Vallah dəyişməmişəm

yenə cığal, ərköyün...

Məndən gedənlərimin izinə düşə-düşə gözümdən düşdüm, ata.

Heç xəbərin olmadı,

xeyir duaların da saçlarımın ağına düşdü, ata.

 

 

GƏLMİŞƏM...

 

Hər gecə gözlərimin

qapısında dayanan

sənsiz darıxmağımı

səninlə ötürməyə gəlmişəm...

 

Dünəndə nə vardısa,

Yır-yığış etdim daha,

İndi bu günlərimi

götürməyə gəlmişəm.

 

Bütün etiraflar da doğulmamış ölürlər,

Etdiyin günahların

izlərini izimlə

itirməyə gəlmişəm...

 

Öz adımı da yazım,

bəlkə, yazılarına?

Sətir-sətir yazdığın

vergüllü cümlələri

bitirməyə gəlmişəm...

 

 

***

 

Bulud kimi guruldayıb

yağ arada.

Mən susacam:

damcı-damcı dilənəcəm sözlərini.

 

Qürur nədi – unut hərdən,

yığ arada,

qulağıma ağlayarsan silənəcən gözlərini.

 

Qaranlığın keşiyini çəkir mənlə

çəyirtkənin yalvarışı.

Qorxma daha:

ürəyini xilas eylə!

gündüzlərə bel bağlama, çıx aradan.

 

Qiblən üzü Tanrıyadı,

Tanrı unudub məni sən tərəfdən:

bəlkə, mənə elə gəlir.

İmanımı yandırmaram:

sənin yerin ürəyimdə,

          bircə mənəm yox arada!

 

 

***

 

Gözünün güzgüsündə

daranırdım bu gecə.

Üzümə kirşanımı

Dodağının fırçası

Çəkirdi incə-incə.

 

Karlaşmışdı qulağım

eşitdiyim səslərə.

Nəfəsin danışırdı,

Acıq verirdi bütün

"əbəs"lərə, "bəs"lərə.

 

İlk dəfə idi bu gün

sənə səndən danışdım.

Acığına gəlməsin,

Sənə demişdim axı,

Sevgilimlə tanışdın.

 

Şəlləmişdi saçımı

kürəyimə əllərin.

Danışdıqca dilindən

Sürüşüb ürəyimə

Düşürdü ümidlərim.

 

Yol eyni, mənzil ayrı.

Qapının astanası

Utanır ayağımdan

Gözümdə səni görüb

Sevinir intəhası.

 

 

***

 

Taleyin qayçısı doğrayır günlərimi

bıçir 365 yerə,

12 qatda birləşdirir yenidən,

min dəfə geyindirir.

Yaşamağı heç olmasa geyinirsən doyunca

Ölümdü ömrünü bir nəfəsdə soyunan...

 

 

***

 

Sabah mütləq yazacam,

bu dəfə söz verirəm!..

Sındırıb qürurumu parça-parça sözlərlə,

Ağ gəlinlik geyinən kağız vərəqlərinin sinəsinə sərəcəm.

 

Sabah mütləq yazacam!

Göz yaşımla isladıb

çəkdiyim darıxmağın bütün şəkillərini,

Saatın əqrəbində tez sənə göndərəcəm.

 

Sabah mütləq yazacam!

Zaman qatarı keçir evinizin yanından,

Qurban olum, nə olar,

heç olmasa bu dəfə ünvanını dəyişmə!

Məktubumu al oxu,

söz verirəm sən oxu, sonra özüm gələcəm.

 

 

***

 

Soyuq suyun ömrü isinənəcən,

Darıxmağın ömrü küsənəcəndi.

Barışmağa bir bəhanə gəzirik,

Elə ayrılıq da bitənəcəndi.

 

Dərdin ölçüsü yox, çəkib bitirək,

Gözümüz kor deyil, gözdən itirək,

Keçmişdən nə qaldı, nə də götürək,

"Gələcək" bu ömrü biçənəcəndi.

 

Nə olsun, qucaqlıq qolumuz da var,

Sağa söykənməyə solumuz da var,

Şeytana daş atmaq yolumuz da var,

Çətini körpüdən keçənəcəndi.

 

İlləri boş yerə xərcləyir insan,

Yaxşıyla yamanı seçməyir insan,

Unudur, vərdişə çevirir insan,

Yaddaşı doyunca içənəcəndi.

 

Heç bilmir nə ilə yarışır ömrü,

Allah nə verdisə, barışır ömrü,

Axırda torpağa qarışır ömrü,

Çətini dünyadan köcənəcəndi.

 

 

EŞQİN KUZƏSİNİ DODAĞIMDA QIR

 

Günəş saçlarını dənizə sərib,

Hər səhər heç qalmaz  öyünməyindən.

Saçını xərçəngə pay verən ay da,

Utanar gündüzlər görünməyindən.

 

Nədir eqoistlik, nədir bu inad,

Həsrətin küləyi yad edir bizi.

Hansı yol üstündə dayanıb yenə,

Hansı şəhərlərə ötürür bizi?

 

Götür gözlərimi sinənə sıx ki,

Dəyişsin qəlbimin döyüntüsünü.

Gəlişin, bəlkə də, alışdıracaq

Eşqin közü qalmış göyüntüsünü.

 

Üzü buludlara yol çəkən duam

Tutub ətəyindən çəkəcək səni.

Gözünün yaşını silib qoluna,

Bulud gözlərindən çəkəcək çəni.

 

Eşqin kuzəsini dodağımda qır,

Çatlayıb doyursun susuzluğumu.

Ərşinə çəkilmiş gecələrim, de?

Nə qədər içəcək yoxsuzluğunu?

 

Bağladım dilimi əlimə bərk-bərk,

Qaldırıb ardınca "sağ ol" deməsin.

Keçmişin iziylə yola düşüb gəl,

Məndən başqa səni kimsə görməsin.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

 

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Rəhim Təkindir.

 

 

Rəhim Təkin

Təbriz

 

USTA

 

Nə bir nə on, nə yüzü?! min gəmim batıb usta!

Gəmim batıb da şərab küplərim atıb usta!

 

O körpəkən də durub öz ayaqları üstə,

Bu bəxt elə ayaq üstündə də yatıb usta!

 

Yana-yana soyumaq birdən olsa çatladacaq,

Bu çatlaq indi gəlib çiynimə çatıb usta!

 

Dedim məni o gözəl qız dolandırar başına,

Dolandırıb daşımı, daş ürək atıb usta!

 

Onu unutmağa xatir çoxum gedibdi mənim,

Azalmağa gedirəm, day əlim batıb usta.

 

Bu qədər dava nədir mömin ilə dinsizdə?

O bir baxışda behişti alıb-satıb, usta.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Doğrudur, uşaq vaxtı rəssamlıqla yanaşı, musiqi və balet dərslərinə də gedib, amma bunların arasında ən sevdiyi sənət rəssamlıq olub. Hətta bu bacarığını nəzərə alıb, məktəbdə oxuduğu sinfin hər ay çıxan divar qəzetinin tərtibatını ona tapşırıblar. Bir dəfə Məhəmməd Füzulinin yubileyində qara qələmlə portretini elə çəkib ki, hamı heyran olub, müəllimləri tərəfindən çox bəyənilib...

Deyir ki:- “Rəssamlıq mənim üçün sənətdir, hobbi deyil. Əgər hobbi olaraq məşğul olsaydım, əsərlərimi bağışlamaq rahat olardı. Üzərində böyük zəhmət, vaxt sərf etdiyim əsərləri əgər bağışlamaq ehtiyacı duyuramsa, bunun mütləq mənəvi qarşılığı olur. Bağışlamadan öncə razılaşdırıram ki, həmin kəslər gələcəkdə gənclərin inkişafına töhfə verəcək layihələri dəstəkləyəcəklər. Amma suvenir kimi heç vaxt bağışlamamışam, bağışlamaram da...”

Rəssamlığa olan sevgisi onu rəssam olmağa həvəsləndirir. Və bu sənətin arxasıyca getməkdə ona yazıçı-publisisti, ssenarist və jurnalist Sara Nəzirova istiqamət verir. Sonra səkkiz ilə yaxın əməkdar rəssam Bəyimxanım Hacızadədən, o cümlədən SSRİ və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Əsgər Əsgərovdan bu sənətin sirlərini öyrənir. Daha sonra İtaliyada, Vyanada rəssamlıq dərsləri alır. Avropa muzeylərində böyük rəssamlar Leonardo da Vinçi, Mikelancelo, Pikasso kimi sənətkarların əsərlərini saatlarla araşdırır və hər gün səhər muzeyə gedir, axşama qədər o rəssamların rəsmlərinin surətini köçürürdü...

 

“Hər hansı bir şəxsiyyətin rəsmini çəkirəmsə, mütləq onun həyatını, əsərlərini araşdırıram. İkinci mərhələdə oxuduğum materialları sintez edirəm. Şəxsiyyəti araşdıraraq kəşf edirəm və rəsmini çəkməyə başlayıram. Əvvəlcə eskiz üçün fotolardan istifadə edir, qələmlə kağıza köçürürəm. Ən uğurlusunu tapdıqdan sonra rəsminin üzərində işləyirəm. Bu proses çox gərgin olur. Məsələn, “İstiqlal” tablosuna üç il vaxt sərf etmişəm.Bir neçə il öncə Türkiyənin Konya şəhərində keçirilən, 65 ölkənin qatıldığı simpoziumda Azərbaycanı təmsil edirdim. Açılışa nazirlikdən nümayəndələr də qatılmışdı. Həmin vaxt Atatürkün portretini işləmişdim və telefonumda idi. Söhbət əsnasında dedim ki, məndə Atatürkün portreti var, baxmaq istəyərsinizmi? Bu, onlar üçün maraqlı oldu və portreti göstərdim. Çox bəyəndilər və xahiş etdilər ki, portreti Ankaraya aparım. Həmin tablonu muzeyə qoydular. O muzey Atatürkün evi hesab olunur və çox əhəmiyyətlidir. Çünki Mustafa Kamal Atatürkün Selanikdə dünyaya gəldiyi evin surətidir. Mənim əsərimi ikinci mərtəbədə yerləşdirdilər və dövlət sərvəti adlandırdılar.”- söyləyir.

Bu gün o, rəsmi olaraq Türkiyə və Azərbaycan rəssamı hesab olunur. 18 iyun 1981-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. 2002-ci ildə kompüter proqramlaşdırılması ixtisası üzrə təhsil alıb. Bu istiqamətdə aldığı təhsil və ərsəyə gətirdiyi əsərlər onun peşəkar səviyyəyə çatmasına böyük töhfə verib. Rəssamın əsərləri Azərbaycan Respublikası Müəllif Haqları tərəfindən qorunmaqdadır. 2011-ci ildən etibarən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. 2012-ci ildə onun "Milli Qablar" əsəri Dünya Uşaq Ensiklopediyasına qeydə alınıb. Rəssamın 2012-ci ildə qələmə aldığı "Novruz" əsəri "Azərbaycan Təsviri Sənətində Tarix və Şəxsiyyət" kitabına salınıb.2013-cü ildə Beynəlxalq yarışmanın qalibi olub. Elə həmin il gənc Azərbaycan rəssamlarının İtaliyanın Milan şəhərində keçirilən sərgisində onun əsərləri böyük tamaşaçı rəğbəti qazanıb. 2014-cü ildə isə Türkiyədə dördüncü Beynəlxalq Canlı Rəsm Simpoziumunda Azərbaycanı təmsil edib. Bu simpoziumda yaratdığı "Nar" əsəri hazırda da Konyanın Modern Muzeyində sərgilənməkdədir. Onun ərsəyə gətirdiyi "Atatürk Portreti" əsəri Ankarada Atatürk Ev Muzeyində bu gün də sərgilənir və Türkiyə Cumhuriyyətinin sərvəti kimi dəyərləndirilir. 2017-ci ilin may ayında Bakı Yunus Əmrə İnstitunun təşkilatçılığı ilə İzmir Balçova Bələdiyyəsi və Kardeşlik İşbirliyi Dərnəyinin birgə əməkdaşlığı ilə "Rənglərin Qardaşlığı" layihəsinə rəssam-kurator kimi qatılaraq, iki ölkənin mədəniyyətini, sənətini və qardaşlığını təmsil edib. Müstəqilliyimizin 25-ci ildönümü zamanı Ulu Öndər Heydər Əliyevin portretini yaratmağa müvəffəq olub. Daha sonra "Atatürk Dönəmi", "Modern Türkiyə", "Xocalı Soyqrımı" əsərlərini yaradıb. Onun bu sahədə qazandığı uğurları sadalamqla bitmir. O qədər gözəl işlərə imza atıb ki, hamısını sadalasam qorxuram ki, vaxtınızı çox alaram...

Məşhur diplomat və şair Draqo Ştambuk onun istedadını belə dəyərləndirir: “Çağdaş bədii proseslərin çox təzadlı bir axara kökləndiyi, yaradıcıların "müasir" görünmək yarışının milli bədii dəyərlərimizə ziyan gətirdiyinin qabarıq göründüyü indiki şəraitdə bəzən bütün bunların əksini özündə yaşadan sənət nümunələrinə də rast gəlmək olur. Vurğuladığımız bu yeni və özünəməxsus bədii tutumu gənc rəssam Günay xanımın müxtəlif mövzulu və janrlı əsərlərində görmək mümkündür. Əvvəlcə onun müxtəlif sərgilərdə nümayiş olunan rəngkarlıq lövhələri, sonra isə özü ilə şəxsi tanışlığımdan sonra əmin oldum ki, rəssamlıq məkanımıza əski milli dəyərlərimizə özünəməxsus bədii münasibət göstərmək istəyində olan bir gənc yaradıcı gəlib.”

Bəli, bu dəfəki söhbətimin qəhrəmanı- hal-hazırda Bursa Zəki Müren Gözəl Sənətlər Litseyi və AMK tərkibində İncəsənət Gimnaziyasının "Qardaş Məktəb" layihəsinin ideya müəllifi, təşkilatçısı və iki dövlətin mədəni əlaqələrinin inkişafı üçün önəmli hesab edilən layihənin baş kuratoru, rəssam Günay Mehdizadədir. Onu həm də Günay Zebiç kimi də tanıyırlar...

İyunun 18-i – yəni bu gün Günay xanımın növbəti ad günüdür. Onu bu münasibətlə təbrik edir, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Yeni yaşı mübarək olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fndunun “Ədəbiyyat  və incəsənət” portalı ilə birgə layihəsində mövzumuz yenə də türk mifologiyasıdır. Bu dəfə quşlardan danışacağıq.

 

Türk mifologiyasında heyvan obrazları təbiət hadisələrinin, kosmik güclərin və metafizik enerjilərin rəmzi olaraq çıxış edir. Bu heyvanlar arasında quşlar, xüsusilə qartal, hüma və bayquş, xüsusi yer tutur. Onlar təkcə təbiət varlıqları deyil, həm də göyün dili, ilahi ruhun simvolu, bəzən isə qorxunun və ölümün xəbərçisi kimi çıxış edirlər. Bu araşdırma adı çəkilən üç quşun türk mifoloji dünyasında necə mənalandığını, hansı kontekstlərdə ortaya çıxdığını və xalq yaddaşında necə yaşadığını ortaya qoyur.

 

1. Qartal – Güc, səma və Tanrı ilə əlaqə

1.1. Qartalın simvolikası

Qartal qədim türklərdə göy ünsürünün rəmzi kimi çıxış edir. O, Tanrının elçisi, Tanrıya yaxınlıq, qoruyucu ruh və dövlətin gücü kimi qəbul olunurdu.

1.2. Mifoloji və dastanlardakı rolu

Orxon-Yenisey yazılarında qartal birbaşa qeyd olunmasa da, Göy Tanrıya işarə edən metaforik təsvirdə onun simvolikası hiss olunur. Qədim türklərin şaman ayinlərində qartal şamanın göyə qalxmasını təmin edən müqəddəs quş hesab olunurdu.

“Uçmaqka barğan kişi qartal qılığına girər.”
(Ölən adam qartal şəklində Uçmaq (Cənnət) aləminə uçar.)

1.3. Tamğa və bayraq üzərində qartal

Göytürk və Səlcuq dövründə qartal ikibaşlı və ya təkbaşlı formada dövlət rəmzi kimi istifadə olunurdu. Qartal başı “hakimiyyətin göylərdən verildiyi” inancını daşıyır.

 

2. Hüma quşu – Səadət, bəxt və ilahi seçilmişlik

2.1. Hüma quşunun mənşəyi və təsviri

Hüma quşu daha çox Orta Asiya, İran və Anadolu folklorlarında formalaşmış, lakin türklər arasında da dərin məna qazanmış mifoloji quşdur. Onun adı türk və fars ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinir. Hüma quşu heç zaman yerə qonmaz, daima göydə uçar və başının üstündən keçdiyi insana bəxt, hökmdarlıq, xüsusi qismət bəxş edər.

“Hüma quşunun kölgəsi düşənin taleyi açılar, padişah olar.”

2.2. Hümanın sufizmdə və şamanizm təsirlərində rolu

Sufi ədəbiyyatında hüma Allahın inayətini simvolizə edən quş kimi qavranılır. Şamanik sistemdə isə uçucu ruhlar arasında bəxt və ruhi bələdçilik simvoludur.

2.3. Ədəbiyyatda və dastanlarda Hüma

Oğuznamədə birbaşa olmasa da, bəzi nəslin seçilməsi, göydən gələn ilahi bələdçilik məfhumları Hüma quşunun ideyasına uyğun gəlir. Molla Pənah Vaqif və Füzuli kimi klassiklərin də şeirlərində Hüma obrazı idarəetmə haqqının ilahi qaynağını simvollaşdırır.

 

3. Bayquş – Sirr, qorxu və qoruyucu ruh

3.1. Bayquşun ikili simvolikası

Bayquş türk mifologiyasında ziddiyyətli mənalar daşıyır: bir tərəfdən ölüm, qəbir, sirr ilə bağlıdır, digər tərəfdən isə müdriklik, gözəgörünməz təhlükədən qorunma ilə əlaqələndirilir. Bayquşun gecə uçması onun görünməyən aləmlə əlaqəsi olduğuna işarə sayılmışdır.

3.2. Türk inanclarında bayquş

Qədim türk inancına görə, bayquşun səsi bəzən ölümün habercisi, bəzən isə şamanın himayəçisi sayılırdı. Şamanların geyimlərində bayquş lələkləri istifadə olunardı.

“Bayquş qanadı – ölü ilə diri arasında keçid qapısıdır.”

3.3. Xalq ədəbiyyatında və atalar sözlərində

• “Bayquş oxuyan ev viran olar.” – mənfi semantika
• Lakin eyni zamanda bayquş bəzən qoruyucu ruh kimi qəbul olunurdu və türbə yaxınlarında ruhların qoruyucusu sayılırdı.

 

Türk mifoloji dünyasında quşlar sadəcə canlı varlıqlar deyil, kosmik güclərin, qədim inancların və kollektiv simvolların daşıyıcılarıdır. Qartal – göy, güc və dövlətin rəmzi; Hüma – səadət, liderlik və ilahi bəxşişin simvolu; Bayquş isə – qorxu və qoruma arasında dəyişən bir metafizik obraz kimi çıxış edir. Bu quşlar vasitəsilə türklər həm özlərini Tanrıya yaxınlaşdırmış, həm də bu dünya ilə o dünya arasında bir mifik körpü yaratmışlar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

    

***

 Hüseyn Cavidin həyat yoldaşı

 Müşkinaz xanımın əziz xatirəsinə

 

Dünyadan nə gözəl bir xanım getdi,

Elə bildim ruhdan öz canım getdi.

Bir böyük şairin ilham məbədi

Yumdu gözlərini, yumdu əbədi...

Sındırılmış həyat, məhəbbət getdi,

Dünyadan bir vüqar, bir ismət getdi.

Gözəllik mülkünün nazlı sultanı,

Faciəli ömrün qəmli dastanı,

Qəlbi bala dağlı bir ana getdi

Ağır töhmət qoyub dövrana, getdi.

 

Niyə axdı, niyə günahsız qanlar?

Niyə susdu, niyə, soyuq vicdanlar?

Əsrin cinayəti açılmayacaq,

Tarix gizlədəcək varaqlarında

Sonra da gələcək nəsillər, ancaq

Qalacaq suallar dodaqlarında...

Tarix gizlədəcək varaqlarında.

Cavab verməyəcək nahaq qanlara

Cavab verməyəcək o dövranlara.

 

Əsrin vicdanında qalar bu ləkə,

Adsız şəhidlərin tökülən qanı.

Soyuq vicdanları oyadar bəlkə

Oyadar qanlara batan dünyanı...

 

Dünyadan cəfakeş bir ana getdi,

Ağır töhmət qoyub zamana, getdi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.06.2025)