Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ağ gəmi”, Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş”, “Gün var əsrə bərabər”, “Əlvida, Gülsarı” və əlbəttə ki, “Ölüm kötüyü”!

Bu romanları Qırğızıstanın Xalq yazıçısı Çingiz Aytmatov yazıb, o Aytmatov ki, müasir dünyanın ən qüdrətli söz ustalarındandır. 

Bu yaxınlarda Bakıda 2-ci kitabının təqdimatında iştirak etdiyimiz çağdaş qırğız yazıçısı Sultan Raev gözəl bir fikir işlətdi, dedi, qırğız yazıçısı olmaq həm asan, həm də çətindir. Asandır ona görə ki, hamımız dahi Aytmatovun açdığı cığırlarla irəliləyirik. Çətindir ona görə ki, onun işığında bizlərin parlaması az qala mümkünsüzdür. 

Bəli, bu gün Qırğızıstanın Xalq yazıçısı, çoxsaylı mükafatlar laureatı Çingiz Aytmatovun anadan olmasının 96-cı ildönümüdür.

Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Şəkər kəndində anadan olub. O, əvvəlcə kənd məktəbində, sonra rayon mərkəzindəki məktəbdə təhsil alıb. İkinci Dünya müharibəsi dövründə -1943-cü ilin yayında adamların çoxunun cəbhəyə getməsi nəticəsində kənddə kişilərin sayı azalanda 15 yaşlı Çingiz Şəkər Kənd Sovetinin katibi təyin edilib. Sonralar o, Cambulda Zoobaytarlıq Texnikumunda, habelə Qırğızıstan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda təhsil alıb, 1953-cü ildə oranı bitirib. 

Ali təhsil almış Çingiz Aytmatov Qırğızıstanın Maldarlıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib. O, 1952-ci ildə yerli qəzetlərdə dərc edilən bir neçə hekayəsi ilə ədəbi mühitə qədəm qoyub. Qırğız yazıçılarının əsərlərini rus dilinə tərcümə edib, Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil alıb.

1958-ci ilin avqust ayında “Yeni dünya” (“Novıy mir”) jurnalında Çingiz Aytmatovun “Cəmilə” povesti dərc edilib. Povest Avropada dərc ediləndə Qərb oxucuları bu əsərdə insan xarakterində həssaslığın bədii boyalarla ustalıqla verilməsinin şahidi olublar. “Cəmilə” romanı ədəbi ictimaiyyət və oxucular arasında geniş əks-səda yaradıb, “dünyanın ən gözəl eşq hekayəsi” adlandırılıb.

Sonralar Çingiz Aytmatov qırğız mövzusunu daha dərindən mənimsəyib. “Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim”, “Köşək gözü” əsərlərini də məharətlə işləyib, obrazların daxili aləminə nüfuz etməyi bacarıb. 1963-cü ildə yazdığı “Ana tarla” povestində şərtilik və həyati reallıq üzvi şəkildə birləşib. Həmin il yazıçının “İlk müəllim” povesti də nəşr olunub. Lakin bütün bu əsərlər müəllifin böyük nəsrinin proloqu idi.

Çingiz Aytmatovun qəhrəmanları mənəvi cəhətdən güclü, mərhəmətli və aktiv insanlar idi. Buna görə yazıçını psixoloji portret ustası da adlandırırdılar.

“Ağ gəmi” (1970), “Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş” (1977), “Gün var əsrə bərabər” (1980) romanlarında yazıçı dövrün kəskin fəlsəfi, etik və sosial problemlərinə toxunub.

Ötən əsrin 80-ci illərinin əvvəlində yazdığı “Ölüm kötüyü” əsəri insan və təbiət münasibətlərindən, həyatın mənasından, dinin insanları yaxşılığa doğru dəyişməsindən, müasir dövrün bəlası olan narkomaniya və digər məsələlərdən bəhs edir.

Çingiz Aytmatov müasir ədəbiyyat təfəkkürü yaradan böyük mütəfəkkirdir. O, öz əsərlərində bəşəri düşüncənin ideal balansını tapıb, insanlığa şərəflə xidmət edib, siyasi şəxsiyyətliyindən ziyadə ədəbi və mədəni şəxsiyyətini öndə tutub. Qırğız türklərinin mədəniyyətini yenidən ortaya çıxaran bu dahi insan 2008-ci il iyunun 10-da müalicə olunduğu Almaniyanın Nürnberq şəhərindəki klinikada vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

Biz Çingiz Aytmatovun içi Gülsarı qarışıq heç bir qəhrəmanına “əlvida” deyə bilmirik, dahi yazıçının əsərlərini hər dəfə yenidən, yenidən oxuyuruq! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bütün zamanlarda tarix şəxsiyyətlər, qüdrətli simalar yetirib. Tək-tək şəxsiyyətlər olub ki, onlar tərcümeyi- halı ilə tarixin özünü yaradıblar. Tərəddüd etmədən deyə bilərik: onlardan biri, bəlkə də birincisi Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevdir. Bu böyük şəxsiyyət 10 milyondan çox azərbaycanlı üçün müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı, yer üzünə səpələnmiş 50 milyondan artıq Azərbaycan türkünün - dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyini təminatçısıdır.

Heydər Əliyev həm də indi Müstəqil Dövlətlər Birliyini, Baltikyanı dövlətləri çevrələyən və bir vaxtlar SSRİ adlı bir dövlətdə yaşayan irili- xırdalı xalqlar və millətlər üçün əvəzsizdir, əzizdir. 15 müstəqil dövləti əhatə edən bu nəhəng ərazidə elə bir guşə tapılmaz ki, Heydər Əliyevin İttifaq rəhbərliyi dövründə orada hansısa quruculuq işləri aparılmasın. Heydər Əliyev eyni zamanda, dünya miqyasında tanınmış böyük siyasi və ictimai xadimdir.

Heydər Əliyev əzəmətli, bənzərsiz və təkrarsız insan, dahi şəxsiyyət idi. O tarix yaradırdı. Çünki, o, özü tarixin canlı bir salnaməsi, daha doğrusu tarixin özü idi. Azərbaycan tarixinin uzun və şərəfli bir dövrü onun adı ilə bağlıdır. Tarixə qızıl hərflərlə həkk olunan bu ad bütün dillərdə eyni səslənir: Heydər Əliyev. Bu adın sahibi ilə hər bir azərbaycanlı iftixar hissi keçirir. Millətinin şərəf, ləyaqət, Məmləkətinin cəsarət nümunəsi olan bu qüdrətli şəxsiyyətlə əlində Quran, ruhunda TURAN olan hər bir müsəlman, türk də qürur duyur. O, müdrik, mütəfəkkir dövlət xadimi idi. Kamili cahildən ayırır, haqqa bələdçilik edirdi. Ulu Öndər Avropa qiyafəli Şərq mütəfəkkiri idi. Bəşəriyyəti Birliyə, Qardaşlığa çağırırdı. Dünyanı Odlar Yurdunun oduna, işığına tapındırdığı kimi, Tanrının ona bəxş etdiyi ömür payını da, millətinin, məmləkətinin tərəqqisinə, maddi- mədəni irsinin bəşəri dəyərlər sisteminə daxil olmasına, inteqrasiyasına çalışır, ölkəsini demokratik, humanist prinsiplərlə idarə edirdi.

Hücumlara, səlib yürüşlərinə, repressiya və müharibələrə baxmayaraq bu gün ayaqda olan, Bayrağı bayraqlara qarışan Azərbaycan xalqı deyəndə Heydər Əliyev, Heydər Əliyev adı çəkiləndə Azərbaycan yada düşür.

Xalq, millət, dövlət də insan kimidir, Yaddaşı ilə yaşayır. Milli istiqlal,  özgürlük sevdası, azərbaycançılıq, türkçülük, turançılıq məfkurəsi ilə müasir Azərbaycanın memarı olan, Varisi ilə ən Yeni Azərbaycanın Dastanını yaradan, harada yaşamasından, hansı vəzifədə çalışmasından asılı olmayaraq Azərbaycanlılığını, türklüyünü unutmayan, cəsarəti, ləyaqəti, bir türk, Azərbaycan kişisinə xas qeyrəti ilə tarix yaradan, o tarixə müdrikliyi, məğrurluğu ilə yazılan, “Azərbaycanın müstəqilliyi əbədidir, daimidir, dönməzdir”, “Mən İlham Əliyevə özüm kimi inanıram”, “Azərbaycan xalqının taleyi indi etibarlı əllərdədir” nidası ilə bizə güman, ona əyan dünyanın dərgahına çəkilən, millətinin Yaddaş Yerinə çevrilən, bütün həyatını xalqına həsr edən, amalı, əməli, millət, məmləkət sevgisi ilə xarüqələr yaradan Ulu öndər Heydər Əliyev son anda daşa, yaddaşa, sözə, səsə, nəfəsə köçdü.

Qibləgahı bildiyi, canından artıq sevdiyi xalqı Azərbaycanın hər guşəsində adına abidələr yapdı. Adını müqəddəslərin, millətə, məmləkətə, Tanrının köç əylədiyi ulu Şərqə, Doğudan Batıya at çapan, çatdığı məmləkətlərdə altundan saraylar quran,  sarayını sənətin, mədəniyyətin gülzarına çevirən dünya fatehlərinin,  dünyanın siyasi, mənəvi mənzərəsini qolunun davamı Qılıncı,  ruhunun davamı Sazı, Qələmi və Kəlamı ilə dəyişən azman türklərin sırasına yazan Ulu Öndərə ən böyük abidəni insanlar qəlbində, ürəyində ucaltdı.

50 ildən artıqdır ki Heydər Əliyev müdrikliyi, Heydər Əliyev əzəməti ilə zinətlənən dünyamız nə qədər Azərbaycan xalqı, Azərbaycan  dövləti olacaq, o qədər də Var Olacaq! Əbədi İşığa, Ulu Yaradana, Tanrı dərgahında dolanan mələklərin sırasına can atanlar, ilahi eşqdən, millət, məmləkət sevgisindən doğulanlar Heydər Əliyev dühasına tapınacaq.  Heydər Əliyev nuruna bürünəcək,  Odlar Yurdu Azərbaycan olacaq! Unudulmamaq, yaddaşlarda qalmaq üçün şərəflə, ləyaqətlə ömür sürəcək. “Vətəni sevmək imandandır!”, “Torpağı su ilə qarışdırarsan çamur, Şəhid qanı ilə yoğurarsan Vətən olar!” – deyib haqqa doğru yol gedəcək. Qibləsini, Kəbəsini, Mədinəsini, Məkkəsini  Azərbaycan biləcək! Azərbaycandan keçib Haqqa doğru yol gedəcək!

44 günlük Vətən Müharibəsində, haqq savaşında “Qarabağ Azərbaycandır!” nidası ilə tarixi Zəfərə imza atan, mənsub olduğu milləti, məmləkəti Şuşa qalasında, Xudafərin körpüsündə Bayrağa döndərən Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident cənab İlham Əliyevin iradəsinə, sonsuz Vətən sevgisinə, mütəfəkkir dövlət xadimi kimi yürütdüyü daxili və xarici siyasətə söykənib Azərbaycan tarixinin altun səhifələrini yaradacaq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qulu Ağsəs Vasif Ayanın “Şəxsi əşyalar” verilişində deyirdi: “Şeiri yazıram, gizlədirəm, sonra üzə çıxarıram”.

Mən tam əksiyəm - yazılan kimi, tez vatsappdan həyat yoldaşım İlhama atıram, ardınca telefonda anama oxuyuram, sonra da sosial şəbəkədə paylaşıram.

Təkcə bu şeirim 1 ildir ki, üzə çıxmayıb... Niyəsini bilmirəm. Bu səhər redaktə etdiyim növbəti kitabı bitirdim və bu şeirimi hamı oxusun istədim... Xüsusi qeyd: hələ Şuşanı görməmişəm...  Dua edin, vaxt və imkan olsun, mən də görüm...

Ağabəyim ağanın Şuşası

Laləli arzular tutdum adına,

Keçdim bu ömrün də yarı payından...

Bilmirsən nə qədər sığdım qoynuna,

Bilmirsən qürbətin necə böyütdü

Bir xalqın sapsarı həsrət payını...

Bir şair könlünün qürbət andına

Baxmadı taleyin qələm tutarı;

Yazdı ağ gününə qara kölgələr...

Bir şair könlünün saxlanc yerində

Kölgəyə çevrildi tüm sevgililər,

Bircə sən çıxmadın şair yadından...

Bircə sən sevildin umar-küsərsiz,

Bircə sən anladın o sevən qızı...

Keçdi bir qərinə xatirələrsiz,

İnsanın bədidir tarix oğrusu...

Adınla böyüdü şeirlər, ahlar,

Dərdi tanıyırsan, insan bağrında

Düyün dilləndirir, yumaq yeridir...

Səni lalə bilib sevdi doğmalar,

Qara xal sinəndə ocaq yeridir...

Çıxmadın yadından o şair qızın...

Çıxdın yuxusundan onun bir gecə

Gəldin arzusuna bu şair qızın...

Adına tutduğum lalə-arzular

Noyabr gecəsi açdı, ağladım...

Bağrında göz verən qara xalına 

Vətən sevdasından cəsarət alan

Əsgər ürəyini nəzir bağladım...

...Səni unutmadı o şair qızın,

Adına çəkdiyi bayatı mənim

Şeirimin içində vüsal yaşayır...

Sən oldun bir xalqın Zəfər nəğməsi,

Sən oldun hünərin, əzmin həmdəmi.

...O şair qızından miras həsrətin

Bu şair qızına söz söylətdirir...

Misralar duamdır üzü göylərə,

Mən “Amin!” deyirəm,

Azərbaycanın

Hər kəndi, şəhəri “Şuşam!” eşidir!

                   (15 dekabr 2024-cü il)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı, publisist Yunus Oğuzun “Qaşsız üzük” adlı pritçasını təqdim edir. Çox ibrətamizdir. Allah sizləri qaşsız üzük olmaqdan qorusun!

Məhəllənin zəngin bir adamı lotuları yığıb deyir ki, bəs Molla Nəsrəddinlə məzələnmək istəyirəm. Cavab verirlər ki, etmə-eləmə, onunla məzələnmə, dilə-dişə düşərsən. Zəngin adam iki ayağını bir başmağa dirəyir ki, yox, gərək məzələnim.
Nə isə, zəngin adam lotulara tapşırıq verir ki, bəs Mollanın eşşəyini oğurlayın. 
Elə də edirlər, kişinin eşşəyini oğurlayıb, yaxşı bir yerdə gizlədirlər. 
Gunortaya yaxın lotular eşidirlər ki, məhəllədən qaval səsi gəlir. Tökülüşürlər küçəyə, görürlər ki, Molla keyfi kök, qaval çala-çala, oxuya-oxuya harasa gedir.
Onun qənşərini kəsib soruşurlar:
-Molla, xeyir ola, hara gedirsən belə?
Molla cavab verir.
-Eşşəyim itib, gedirəm onu axtarmağa.
Zəngin adam sual verir:
-Heç eşşəyi itənə oxşamırsan. Belə də çal-çağırla eşşək axtararlar?

Molla deyir:
-Ümidim, -barmağı ilə qarşıdakı təpəni göstərir, - o təpənin arxasınadır. Əgər eşşək orada olmasa, siz mənim vay-şüvənimə, haray-həşirimə baxarsınız.
Molla, arxası ilə də lotular çıxırlar təpənin başına. Baxır ki, eşşək yoxdur. Bir haray-həşir salır ki, gəl görəsən.
Lotular bir ağızdan deyirlər:
-Molla, Allah rəhmət eləsin, yəqin qurd-quş yeyib.
Molla daha da bərkdən ağlaya-ağlaya deyir:
-Hardasan, ay mənim ceyran gözlüm. Mən heç bilmirdim sənin belə hörmətli qohumların var. Gəl, gör kimlər gəlib.
Lotular gülüşməyə başlayırlar. Zəngin adam qabağa keçib, qurşağından qaşsız, qiymətli bir üzük çıxarıb mollaya verir.
-Qəm yemə, Molla əmi, al bu üzüyü eşşəyin əvəzinə. İstəyərsən satıb təzə eşşək alıb sakitləşərsən.
Molla üzüyü qurşağına basıb, bir söz demədən çıxıb gedir. Başa düşür ki, eşşək bunun zavalına gəlib.
Bundan sonra, Molla məhəllədə kimi görürsə deyir ki, Allah filankəsə cənnətdə gözəl bir saray qismət eləsin, amma tavansız. Söz gedib bu zəngin adama çatır. Bir gün onun qabağını kəsib deyir:
-Molla əmi, ayıb deyil? Sənə o cürə qiymətli üzük vermişəm, sənsə mənə cənnətdə tavansız saray arzulayırsan.
Molla qımışıb cavab verir:
-Nə vaxt üzüyün qaşı olacaqsa, sənin də sarayının tavanı olacaq. Eşşəyi də qaytar...
Sözümün canı odur ki, qaşsız üzüklər çoxalıb satışda...

“Ədəbiyyat vəincəsənət”

(12.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sağlığında qiymət verin insanlara!

Bunu bir vaxtlar Cabir Novruz demişdi. Amma tanınmış şairimiz sağlığında əlbət ki öz qiymətini aldı. Oxucu rəğbəti, fəxri ad, cild-cild dövlət nəşrləri...

Bu gün şairin anım günüdür.

Cabir Novruz 1933-cü il mart ayının 12-də Xızı rayonunun Upa kəndində anadan olub. O, orta məktəbi bitirdikdən sonra M. Ə. Sabir adına Bakı Pedaqoji Texnikomunda Azərbaycan Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinə daxil olub. Bir il sonra Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının tövsiyəsi ilə təhsilini davam etdirmək üçün Moskvaya, Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna göndərilmiş və 1957-ci ildə oranı bitirib.

1958-ci ildə "Bakı" axşam qəzetinin ədəbiyyat şöbəsində ədəbi işçi kimi əmək fəaliyyətinə başlayan Cabir Novruz 1967–1970-ci illərdə "Azərbaycan" ədəbi-bədii jurnalının, 1991–1993-cü illərdə isə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin baş redaktoru vəzifələrində çalışıb. O, 1970–1997-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin katibi olub.

Cabir Novruzun poeziyası XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq səhifələrindən birini təşkil edir. Onun əsərlərində milli irsimizin zəngin ənənələri müasir ədəbi cərəyanların tələbləri ilə üzvi şəkildə birləşir. Ədəbiyyat aləminə gəldiyi ilk illərdən şair yüksək bəşəri-mənəvi dəyərləri tərənnüm edən şeirləri ilə oxucuların dərin məhəbbətini qazanıb. Onun qələmindən çıxan lirik poeziya nümunələri və epik lövhəli əsərlər bədii səviyyəsi, mövzu rəngarəngliyi ilə seçilib.

Şairin ədəbi və ictimai fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilib. O, "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" (30. iyul 1979), "Azərbaycan Respublikasının xalq şairi" (9. dekabr 1999) fəxri adlarına, dövlət mükafatına, orden və medallara layiq görülüb. Cabir Novruz 1995-ci ildə Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı seçilib

Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərdi təqaüdçüsü, Xalq şairi Cabir Mirzəbəy oğlu Novruzov (Cabir Novruz) 2002-ci il dekabrın 12-də ömrünün 69-cu ilində Bakı şəhərində vəfat edib

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu uğurlu biznesmen kimi tanıyanlar da var, Sibriz adlı şəhər içində şəhərin müəllifidir. Müğənni kimi tanıyanlar da var, Azərbaycanın Xalq artistidir. Bu günsə onun doğum günüdür – onun, Prezidentimizin keçmiş kürəkəni Emin Ağalarovun 46 yaşı tamam olur.

Emin Ağalarov 12 dekabr 1979-cu ildə Bakıda anadan olub. 4 yaşından Moskvada yaşayır. Təhsilini İsveçrədə və ABŞ-də alıb. Marymount Manhattan College (Nyu-York) bitirib və "Maliyyə sahəsində biznes-menecment" diplomu var. Rusiyada bizneslə məşğul olub və GQ jurnalının 2011-ci ildə "İlin İş Adamları" namizədləri arasından birinci yerə çıxıb.

Sahibkarlıq fəaliyyəti

Crocus Group adlı Rusiyanın ən iri developer şirkətlərindən birinin vitse-prezidentidir.

Bu kommersiya layihələrinə başçılıq edir:

- Krokus Siti ticarət-sərgi mərkəzinin strukturasına daxil olan, Krokus Siti Moll ticarət kompleksi və Krokus Siti Holl konsert zalı

- Vegas ticarət-əyləncə komplekslərinin şəbəkəsi

- Nobu, Zafferano, Shore House, Edoko, Rose Bar restoranları

- Sea Breeze Resort developer layihəsi (Nardaran)

Musiqi karyerası

Emin ABŞ-də olarkən musiqiyə marağı başlayıb. Xüsüsən Frenk Sinatra, Elvis Presli və özünün müəllimi kimi tanıtdığı Müslüm Maqomayev onun kumirləri arasındadır. 2006-cı ildə onun ilk Still adlı ingiliscə albomu çıxıb və albomla eyni adı daşıyan mahnı hitə çevrilib. Bu albomda o həm də bəstəkar kimi özünü göstərib. 2007-ci ildə İncredible adlı albomunu çıxardıb ki albomdakı Don't Cry mahnısı НулевойКилометр filminin saundtrekində yer alıb. Daha sonra isə Elvis və Frenk coverlərindən ibarət olan Obsession və Moskvadaki konsertinin DVD-sini də satışa çıxartdığı Devotion albomu satışa çıxıb.

Albomları

Still

Incredible

Obsession

Devotion

Wonder

After the Thunder

Накраю

Amor

Sinqlları

"Any Time You Fall"

Heart Keeps Beating

Baby Get Higher

Never Enough

Walk Through Walls

Boomerang

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qazağın İncə dərəsindən çıxıb dünyaya pərvazlanan, şeirləri ilə qəlbləri riqqətə gətirən, milli azadlıq hərəkatında öncüllərdən olan, amma ürəyi sözünə baxmayan, qəfil aramızdan gedən bir Ağamalı Sadıq Əfəndi keçdi bu dünyadan...

Sən əylənmə, Aylı dağda qar azdı,

Mənim yolum Həkəridi, Arazdı,

Görən yazan taleyimə nə yazdı,

Göz yaşımı silə-silə yaşadım...

Ağamalı Sadiq 1947-ci ilin mart ayının 8-də Qazax rayonunun Qaymaqlı kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. Orta məktəbi doğulduğu kənddə bitirib. Əmək fəaliyyətinə Sumqayıt superfosfat zavodunda elektrik montyoru kimi başlayıb (1964–1972). Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) Jurnalistika fakültəsində təhsil almış, jurnalistika istisasına yiyələnib (1972–1977).

Universiteti bitirdikdən sonra "Yazıçı" nəşriyyatında korrektor (1978–1981), "Maarif" nəşriyyatında redaktor (1983–1986), "Ulduz" dərgisində ədəbi işçi (1986–1990), Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət nazirinin müavini (1992–1993) vəzifələrində çalışıb. Ağamalı Sadiq Azərbaycanın istiqlaliyyəti uğrunda mübarizədə fəal iştirak edib, 1988-ci ildə başlayan Meydan hərəkatının öncüllərindən biri olub. 1991-ci ildə "Müxalifət" qəzetini yaratmış və qəzetin ilk baş redaktoru olub.

Şeir, hekayə, povest və publisist yazıları ilə dövri mətbuatda müntəzəm çıxış edib. "Mənə ümid verin" adlı ilk şeirlər kitabı 1982-ci ildə "Yazıçı" nəşriyyatında yayımlanıb. Vəfatından sonra yayınlanan "Əyil səndən keçim dünya" adlı kitabına isə şeirləri və poemaları daxil edilib. Poeziya yaradıcılığında imtimai mövzular ağırlıq təşkil etməkdədir. Onun bədii nəsr sahəsində ədəbi uğuru "Başsız" povesti ilə bağlıdır. İlk dəfə "Ulduz" dərgisində böyük ixtisarla yayınlanan bu əsər geniş oxucu kütləsinin marağına səbəb olub

Kitabları

Mənə ümid verin (Şeirlər və poema)

Əyil səndən keçim dünya (Şeirlər və poema)

Başsız (povest)

Əsərləri türk, özbək və rus dillərinə tərcümə olunub. 1995-ci ilin dekabr ayının 24-də vəfat edib, vəsiyyətinə uyğun olaraq doğulduğu Qaymaqlı kəndində dəfn olunub

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün Azərbaycanın xalq yazıçısı, əməkdar incəsənət xadimi, Dövlət mükafatı laureatı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü Hüseyn Abbaszadənin anım günüdür.

Hüseyn Abbas oğlu Abbaszadə 1922-ci il noyabrın 22-də Bakı şəhərində anadan olub. Orta təhsilini bitirdikdən sonra İkinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar ordu sıralarına çağırılıb. O, 1941-1945-ci illərdə Şimali Qafqaz, Leninqrad, birinci və dördüncü Ukrayna cəbhələrində şərəfli döyüş yolu keçib.

Müharibədən qayıtdıqdan sonra 1945-1950-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun teatrşünaslıq fakültəsində ali təhsil alıb.

Yazıçı bədii yaradıcılığa müharibə illərində cəbhə qəzetlərində dərc etdirdiyi vətənpərvərlik mövzusunda şeirlərlə başlayıb, daha sonra poeziya ilə başladığı bu mövzunu nəsrlə davam etdirib. Onun iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı almış general Həzi Aslanova həsr etdiyi “General” romanı çox böyük oxucu rəğbəti qazanmaqla yanaşı, müharibə illərində Azərbaycan oğullarının qəhrəmanlığını əks etdirib.

Əmək fəaliyyətinə “Pioner” jurnalında şöbə müdiri, məsul katib kimi başlayan Hüseyn Abbaszadə 1958-1964-cü illərdə “Göyərçin” jurnalı redaksiyasında məsul katib, 1964-1966-cı illərdə baş redaktor, 1966-1971-ci illərdə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin, 1972-1975-ci illərdə isə yenidən “Göyərçin” jurnalının baş redaktoru olub. O, 1975-1991-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışıb.

Yazıçı 2007-ci il dekabrın 12-də 86 yaşında vəfat edib.

Azərbaycan ədəbiyyatı və mətbuatının inkişafında göstərdiyi xidmətlərə görə Hüseyn Abbaszadə bir sıra hərbi orden və medallarla, habelə müstəqil Azərbaycanın ali mükafatı - “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

Türkiyə və Azərbaycan arasındakı mədəni-ədəbi əlaqələrin yaranması, körpülərin qurulması və möhkəmlənməsində qələm adamlarının böyük zəhməti və sevgisi əsas rol oynayır. Hər iki qardaş ölkənin irəli sürdüyü ortaq layihələr və kitablar bu baxımdan xüsusilə önəmlidir.

Bu yaxınlarda türkiyəli şair, Azərbaycan sevdalısı Fethi Akının həm Anadolu, həm də Azərbaycan türkcəsində hazırlanan “Kimliksiz Sokaklar” (“Adsız küçələr”) kitabı çapdan çıxıb və oxucuların diqqətini çəkib.

Kitabda şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı şeirlər yer alır. Əsəri Azərbaycan türkcəsinə AYB Sumqayıt bölməsinin sədri Gülnarə Cəmaləddin uyğunlaşdırıb. Redaktoru yazıçı, ssenarist, kulturoloq Hafiz Ataxanlı, korrektoru isə şair, yazıçı, tərcüməçi Rəfiqə Şəmsdir.

Kitabda şairin doğma şəhərimiz Sumqayıta həsr etdiyi “Sumqayıt” şeiri də yer alır.

FETHİ AKIN

SUMQAYIT

Zamanın əllərində böyüdün,

qıvrım- qıvrım küçələrinlə,

dəniz qoxan sahillərinlə,

Sumqayıt!

Hər küçən bir sirr daşıyar,

hər daşında bir iz.

Sən

keçmişdən gələcəyə uzanan

bir körpü,

tarix və ümid dolusan.

75 il

Bir ömrün başlanğıc yolu

bir xalqın mahnısı,

bir millətin qürurusan.

Hər əsən küləyində,

bir başqa baharın müjdəsi.

Hər torpaq qoxusunda

həyatın dirilişi var.

Fabriklərdə doğan işıü,

gözlərdə böyüyən arzular

sənin torpağında cücərdi.

Sən

yalnız bir şəhər deyil,

bir ürəksən,

sevdanın özüsən.

Sumqayıt!

Dalğalı Xəzərin nazlı baxışı,

göylərində süzən  qağayının

azad qanad çırpışı kimisən.

Hər küncündə

bir hekayə,

bir şeir

bir nağıl gizlənir.

Bu gün 75 yaşındasan,

amma hələ gənc,

hələ ümid dolusan.

Neçə illər,

Neçə baharlar görəsən,

Sən həmişə parlayan ulduz olasan

Sumqayıt!

Şeir kimi adınla

sonsuzluğa yol alasan

Sumqayıt!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qorbaçov perestroykası dövründə gözü azacıq açılan sovet xalqı bir kəlməni tez-tez eşidirdi, “manqurt” kəlməsini. Manqurt- öz nəsil-kökündən, xalqından uzaqlaşdırılmış əcaib məxluqa deyilirdi və bu sözün müəllifi o idi – SSRİ-nin, həm də türk dünyasının ən böyük yazarı – Çingiz Aytmatov.

Çingiz Aytmatov 1928-ci il dekabrın 12-də Qırğızıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Talas Kantonunun (indiki Qırğızıstanın Talas vilayəti) Şəkər kəndində anadan olub. Səkkiz sinfi bitirdikdən sonra Cambul Zootexnikumuna (indiki Kulan Aqrotexniki Texnikum) daxil olub, oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1948-ci ildə Frunze şəhərindəki Qırğızıstan Kənd Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olub, 1953-cü ildə oranı bitirib. Ali təhsil aldıqdan sonra o, 3 il ərzində Qırğızıstan SSR-in Maldarlıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib. Çingiz Aytmatovun Moskvadakı Ali ədəbiyyat kursuna yazılması yalnız 1956-cı ildə, atasının bəraət almasından sonra mümkün olub.

Kursu bitirdiyi ildə "Oktyabr" jurnalında onun qırğız dilindəki "Üz-üzə" hekayəsinin rus dilinə tərcüməsi dərc olunub. Həmin il "Yeni dünya" jurnalında Aytmatovun bir sıra hekayələri və yazıçıya dünya şöhrəti qazandıran "Cəmilə" povesti işıq üzü görüb. O, yaradıcılığa şeirlə başlamışdı. İlk hekayələri olan "Qəzetçi Dzyuyo", "Aşim", "Biz irəli gedirik" əsərlərini 1952–1953-cü illərdə qələmə alıb. Çingiz Aytmatov eyni zamanda tərcümə fəaliyyəti ilə məşğul olub, rus dilindən qırğız dilinə əsərlər tərcümə edib.

Çingiz Aytmatovun 1952-ci ildə "Qırğızıstan ədəbiyyatı" toplusunda çap olunan "Qəzetçi Dzyuyo" hekayəsi yazıçının ilk bədii əsəri hesab olunur.

Dövrlər

Onun yaradıcılığını aşağıdakı mərhələlərə ayırmaq olar:

1. Lirik-psixoloji nəsr mərhələsi (1950–1960-cı illər)

2. Keçid dövrü (1970-ci illər)

3. Roman epoxası (1980-ci illər)

4. Bəşəri problemlərin bədii ifadəsi mərhələsi (1990-cı ildən sonrakı dövr)

Yazıçının "Köşək gözü" (1961), "İlk müəllim"(1962) povestlərinin yer aldığı "Dağ və səhraların povestləri" toplusu 1963-cü ildə Lenin Mükafatına layiq görülüb. Çingiz Aytmatov "Ana tarla" povestini müharibə mövzusunda qələmə alıb. "Əlvida, Gülsarı"(1966) povesti 1968-ci ildə SSRİ Dövlət Mükafatına layiq görülüb. 1970-ci illərdə müəllifin "Ağ gəmi", "Köçəri quşların göz yaşları", "Erkən gələn durnalar", "Dəniz kənarıyla qaçan alabaş" əsərləri çap olunub, "Erkən gələn durnalar" və "Dəniz kənarıyla qaçan alabaş" povestləri İtaliyanın Etruriya Mükafatına layiq görülüb. Çingiz Aytmatovun ilk romanı olan "Gün var əsrə bərabər" i 1980-ci ildə nəşr etdirib

Hekayələri

Hekayə janrı Çingiz Aytmatov yaradıcılığının bütün inkişaf mərhələlərini, ideya-məzmun istiqamətlərini müəyyən etməyə imkan verib. "Qəzetçi Dzyuyo", "Aşim", "Biz irəli gedirik", "Dəhnəçi", "Ağ yağış", "Quraqlıqda", "Qızıl alma", "Oğulla görüş", "Baxiana", "Əbədi gəlin" və s. göstərmək mümkündür.

Povestləri

Çingiz Aytmatovun yaradıcılığında povestləri xüsusi yer tutub. "Üz-üzə", "Cəmilə", "Ana tarla", "Erkən gələn durnalar", "Köşək gözü", "İlk müəllim" və "Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim", "Əlvida, Gülsarı", "Ağ gəmi", "Dəniz kənarıyla qaçan alabaş" və s. maraqlı povest nümunələridir

Romanları

XX əsrin yetmişinci illəri Çingiz Aytmatovun yaradıcılığında povestdən roman janrına doğru keçid mərhələsidir, lirik-psixoloji nəsrdən ictimai məzmunu daha qabarıq olan əsərlərə üstünlük verilməsi baxımından da həmin mərhələ keçid dövrüdür.  "Gün var əsrə bərabər", "Qiyamət", "Kassandra damğası", "Əbədi gəlin" roman janrının əsrarəngiz növləridir.

Dramaturgiyası

Çingiz Aytmatovun dramaturji yaradıcılığı ictimai məzmunun dərinliyi ilə seçilir. Yazıçının dram kimi yazdığı iki əsəri: "Fuji – Yama" və "Sokratı anma gecəsi" məlumdur.

Mükafatları

- Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1978)

- Lenin mükafatı (1963)

- SSRİ dövlət mükafatı (1968, 1977, 1983)

- Qırğızıstan xalq yazıçısı

- Dostluq ordeni (2008)

Dünya şöhrətli yazıçı və ictimai xadim Çingiz Aytmatov 2008-ci il iyunun 10-da Almaniyanın Nürnberq xəstəxanasında dünyasını dəyişib və Bişkek yaxınlığındakı Ata-Beyt memorial kompleksində dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

Və bir şeyi də qeyd edək. Hazırda qırğız nəsrində çox əhəmiyyətli bir imza püxtələşib məşhurlaşmaqda, dünyada tanınmaqdadır. Söhbət bu yaxınlarda Azərbaycanda “Dəlixana” romanı ilə tanınmış və sevilmiş Sultan Raevdən gedir.

Atalar misalıdır, ot kökü üstə bitər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.12.2025)