Adəm İsmayıl Bakuvi, yazıçı, publisit, Vəhdət Partiyasının sədri

Bəzən bir insan susar, amma bütün bir xalq onun içində danışar. O səssizlik ki, nə kitabın sətrində, nə tribunadakı çıxışda var, o səssizlik içində danışar. Elə bir insan var ki, söz onun üçün nə sadəcə yazı, nə də fikirdir. O, sözə ömür kimi baxır, bu ömürdə qırılmış insanlar, itirilmiş sevgilər, unutdurulmuş dostluqların səsi var.

O, əlini kağıza toxunduranda bir xalqın kədərini hiss edir. Qələmi ilə millətin ruhuna toxunur. Amma səsini ucaldan deyil. Onun sükutu danışır həmişə. O ən çətin vaxtlarda da sözünü kəskinləşdirmir, amma kimsənin qəlbinə dəymədən dərinə getməyi bacarır. Vətən onun üçün göy bayraq deyil, bayrağın altında səssiz ağlayan adamdır. O, şəklini çəkmədiyi hissləri, dilə gətirmədiyi sevincləri yazır. Ona görə də onun yazdıqları sevilməkdən çox, başa düşülməyə ehtiyac duyur.

Onun adı sadəcə Anardır. Soyadına, titullarına, rəsmi təqdimatlara ehtiyac olmayan adamlardan biridir. O, elə Anardır - yazıçı, ssenarist, ədəbi xadim, dost, sirdaş, millət adamı və eyni zamanda özünü az göstərən, lakin çox olan bir varlıq. Anarın həyat yolu nəinki bir yazıçı ömrüdür, bu yol həm də bir mədəniyyətin, bir torpağın, bir nəsil yaddaşının ruhani salnaməsidir.

Onun sadəliyinin altında əsrlərlə yaşayan bir fəlsəfə yatır. Onun yazdıqları oxunur, bəlkə bəzən unudulur da. Amma onun yazmadıqları vicdanlarda yaşayır. Onun üzü sanki çox adamın üzünə bənzəyir - yazıçının, müəllimin, fəhlənin, filosofun, dostun. Amma bu bənzəyişdə bir sirr var - heç kim onun qədər Anar deyil.

Anar nə ideologiyanın adamıdır, nə maddi mənafenin. O, dostluğun, düşüncənin və yazının adamıdır. Onun əzəməti təkcə yazdıqlarında deyil, həm də yazmadıqlarındadır. O, Azərbaycan ədəbiyyatının susaraq danışan sözüdür.

Görünən dünya ilə görünməyən arasında doğulur böyük insanlar. Onlar nə tam bu dünyadandır, nə də tam başqa aləmdən. Onlar düşüncənin, səbrin, müşahidənin, sözün sehrini içində daşıyanlardır. Bu insanlar danışmaqla deyil, susmaqla danışırlar. Bax, elə Anar da onlardan biridir.

Onun içindən keçənləri sözlə izah etmək çətindir. Çünki Anarın özü də sözün içində yaşayan adamdır. O, sözlə yazır, sözlə düşünür, sözlə nəfəs alır. Lakin o sözlərin əsl mənasını yalnız sükutda duymaq olur. Onun ruhani aləmi, metafizik baxışı, daxili zərrəvilikləri bir yazıçı portretindən çox, bir vəlinin, bir övliyanın portretini xatırladır.

Dünyada elə insanlar var ki, onlar nə qədər danışsalar da, ən güclü cümlələri sükutlarında gizlənir. Yazıçı Anar da o adamlardandır - onun yazmadığı, ancaq yaşadığı cümlələr bütün bir xalqın ruhuna toxunan səssiz bir fəryaddır. Onu təkcə yazdıqları ilə deyil, susduqları ilə də başa düşmək lazımdır.

Anar! Bu ad Azərbaycanın ədəbiyyat salnaməsinə əbədi həkk olunmuş bir imzadır. Amma bu imzanın arxasında bir yalnızlıq, bir sədaqət, bir dostluq məktəbi dayanır. O təkcə bir yazıçı deyil, o, insan olmağın, insan qalmağın özüdür.

Bəzən bir ömür sığar bir sükuta. Bəzən bir sətir sığar bir xalqın fəryadına. Anarın yazdıqları sətirlərin deyil, səssizlərin fəryadıdır. O, sözlə üsyan etmədi, sözlə səssizliyi danışdırdı. Əsərlərinin altında yazılmayan bir sətir var: "Əziz xalqım, mən səni hiss edirəm."

Anarın qələmindən süzülən sözlər bəzən kimsənin eşidə bilmədiyi bir ağrının səssiz harayı, bəzən də sükutun içində çırpınan bir ruhun etirafıdır. O, Azərbaycan ədəbiyyatının sükutla danışan sərkərdəsidir - səsi az, susqunluğu dərin olan bir qələm sahibi. Onun əsərləri sanki insan ruhunun iztirablarını dinləyən və onu dilə gətirən bir həkimin qeydləridir.

Anar həmişə həyatın səssiz künclərində gəzib. Onun üçün ədəbiyyat sadəcə yazmaq yox, yaşamaq, unutmaq, bağışlamaq və əfv etməkdir. "Ağ liman"da olduğu kimi, insan taleləri onun üçün limana sığınmış, amma heç vaxt dənizə açılmayan gəmilərdir. Hər qəhrəmanı bir az Anardır - sevən, susan, gözləyən...

O, heç vaxt pafoslu danışmağı seçmədi. Heykəl olmaq istəmədi. O, insan olmaq istədi - zəiflikləri ilə, qorxuları ilə, həyat qarşısında bəzən aciz qalması ilə. Amma bu acizlik onun gücünə çevrildi. Çünki o həmişə öz içindəki uşaqla dialoqda qaldı. Uşaq səmimiyyətini qorudu. Yalançı böyüklüyə qarşı çıxdı. Hətta müdrikliyi belə şübhə altına aldı.

Hər bir xalqın ruhunda bir yazıçı yaşayır - ağrılarını susaraq daşıyan, sözlərdən daha çox sükutla danışan, unudulanların yaddaşı, deyilməyənlərin səsi olan bir yazıçı. Azərbaycan xalqının o yazıçısı Anardır.

Onun adı sadəcə bir imza deyil. O, müdrikliyin, tənhalığın, sədaqətin, vicdanın və əxlaqın yazıçı səsilə ifadəsidir. Anar qələmi ilə millətin ruhundakı çatları göstərdi, amma heç vaxt onu qırmadı. O, qaranlıqda fənər yandırmadı, özünü fənərə çevirdi.

Anar fəlsəfəsinin təməlində "insan ruhunun mürəkkəbliyi və zamana qarşı tək qalması" dayanır. O, heç vaxt qəhrəman portretlər yaratmadı, çünki insanı qüsurları ilə sevdi. Onun ədəbi qəhrəmanları bəzən tərəddüd edirlər, sevməkdən qorxurlar, doğrunu bilib yenə də susurlar. Anarın yazıçı vicdanı, sükutun, peşmanlığın və içində danışan səsin fəlsəfəsini yaratdı.

O, insanı cəmiyyətin içində yox, öz vicdanı ilə tək qoydu. Çünki insanın əzəli və əbədi döyüşü başqaları ilə deyil, öz içindəki "mən"lə savaşıdır. Anar bu savaşı izlədi, duydu, yazdı və sənədləşdirdi.

Onun üçün ədəbiyyat zamanla vicdanın toqquşduğu sahədir. Yazmaq unutmağa qarşı üsyandır, həm də bağışlamağa cəhd. O, sözə öz içindəki günahsız uşaq kimi baxdı - qorudu, əymədi, təhrif etmədi.

Anar heç vaxt ideoloji şüarların adamı olmadı. Onun ideologiyası hafizədir - xalqın, fərdin, insanlığın hafizəsi. O bilir ki, unutmaq ən böyük xəyanətdir. Buna görə də unudulan insanları yazdı - yaşaya bilməyənləri, danışa bilməyənləri, sevə bilməyənləri. Onun ədəbiyyatında səs çox azdır, amma yaddaş çoxdur.

Onun ədəbiyyata gəlişi səs-küylə deyil, könül səsi ilə oldu. Çünki Anar səs salanlardan deyil, səssiz dərinlikləri yazanlardandır. Onun obrazları da, cümlələri də ürəyin içindən süzülən bir duyğu selidir. Hər bir kəlməsi bir insanın taleyinə çevrilə bilər.

Onun şəxsiyyətində sadəliklə dərinlik bir yerdə yaşayır. O, təkəbbürün yaxınından keçməyən, amma qürurunu bir yazarın vicdanı kimi daşıyan bir insandır. Həyat onu çox sınağa çəkdi, amma o, heç zaman insanlığını itirmədi.

Anar Şirvanşah torpağından gələnlərdəndir. Göyçay, sadəcə, coğrafiya deyil, bu torpaq Şirvanın içindən gələn, ensiklopedik yaddaşı, zərif duyğuları və düşüncə dərinliyi ilə seçilən insanların beşiyidir. O bu torpağın ruhunu içində daşıyır - həm təvazökar, həm müdrik, həm də bir qədər susqun. Onun susqunluğu isə boşluq deyil, dərinlikdir, düşündürən, çəkən və içindən işıq saçan bir dərinlik.

Anarın uşaqlığı, gəncliyi heç də sadə keçməyib. Məşhur və böyük ziyalılar ailəsində doğulmaq, hər kəsin sənə baxdığı gözlərlə böyümək, elə ilk gündən cəmiyyətin yükünü çiyinlərində hiss etmək deməkdir. Lakin Anar özünü bu yük altında itirmədi. O həm ata-anasına, həm yazıçılığa, həm də millətə sadiq qaldı. Onun üçün millətçilik ucuz ritorika deyil, bu, mədəni bir borc, mənəvi bir məsuliyyətdir.

Onun gəncliyi dövründə Azərbaycan ədəbiyyatı yeni mərhələyə qədəm qoyurdu. O bu prosesin liderlərindən biri oldu. Əsərlərindəki humanizm, sevgi, azadlıq və etika anlayışı, öz iç dünyasında yaratdığı qəhrəmanlarla verdiyi mesajlar - bunlar onun əsl nitqi, onun mövqeyi idi. Anar bəzilərinin etdiyi kimi tribunadan qışqırmadı, əsərlərinin içindən danışdı - sakit, lakin kəsərli bir dillə.

Onun "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" povestindəki qəhrəman bir sadə insandır. Amma bu insan öz səssizliyi ilə bütün sistemə cavab verir. Anarın əsərlərində səssiz mübarizə, etik düşüncə, vicdanın metaforası daim ön plandadır. Bu da onu ədəbiyyatın sükutla danışmağı bacaran rəhbəri edir.

Onun yazdığı hər hekayə, roman, ssenari bir daxili monoloqdur. Bu monoloqu o özü ilə danışır, lakin oxucu ilə paylaşır. Məsələn, "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" təkcə fiziki bir məkanın deyil, həm də psixoloji vəziyyətin hekayəsidir. Onun qəhrəmanları heç vaxt birbaşa üsyan etmir, onlar düşünür, çəkilir və... qərar verir. Bu da Anarın həyat fəlsəfəsidir - çox danışma, amma lazım olanda sözünü dəqiq de.

Anar yazıçı olduğu qədər dost adamdır. O, kimsəyə birinci zəng etməz, amma zəng etsən, cavab verər. O, təmkinin, səbrin, vəfanın dostudur. Dostundan üz döndərməz, düşməninə isə nifrətlə baxmaz. Bu onun əsərlərində də görünür. Qəhrəmanları günahkar da olsa, Anar onu bir az sevir, bir az da başa düşür. Çünki o, insanın özünü sevdirməyə çalışan tərəfini deyil, içindəki həqiqəti, onun ekzistensiyasını axtarır.

Onun yazıçı kimi məqsədi sadəcə süjet qurmaq deyil. Onun hədəfi insanı oxşamaq, ona dərindən baxmaq və sarsıtmaqdır. "Ötən ilin son gecəsi", "Asılqanda işləyən qadının hekayəsi", "Gürcü familiyası", "Mən, sən, o və telefon", "Dantenin yubileyi", "Ağ liman", "Macal", "Səhra yuxuları", "Şəhərin yay günləri", "Beşmərtəbəli evin altncı mərtəbəsi", "Əlaqə", "Otel otağı", "Ağ qoç, qara qoç", "Gözmuncuğu", "Qatardan qalan adam" - bu əsərlər təkcə hekayət deyil, ruhun səyahəti, insanın özünü sorğuladığı aynadır.

Anar həm də dövlətçiliyin bir örnəyidir. Amma bu, dövlət kreslolarında əyləşmək anlamında deyil. O, dövlətin mədəniyyət üzərində qurulan hissəsində yaşayıb. O, rəsmi mövqedən uzaq olub, amma millətin vicdanı kimi həmişə ön cərgədə yer alıb.

Anar sadəcə yazmır, ruhla yazır. Onun hər kəlməsi bir nəfəs, hər əsəri bir dua kimidir. O, insan ruhunun dərinliklərinə qədər enməyi bacaran nadir yazıçılardandır. Onun qəhrəmanları bir qəhrəman deyil, insanın özüdür. Hər kəs bir az "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi"ndədir, hər kəs bir az "Macal"dadır. Hər kəsin içində bir az Anar var - yazılmamış, deyilməmiş, ancaq hiss edilmiş bir Anar.

Onun obrazlarında fəryad var, lakin bu fəryad hayqırmır. O, gözünə baxanda görünür. Bəzən bir cümlənin axırında dayanan üç nöqtə bir insanın başa çatmayan taleyidir. Bir hekayənin sonunda yazmadığı cümlələr, bəlkə də, oxucunun ürəyində tamamlanır. Onun üçün yazmaq özü olmaq deyil, özündən keçməkdir. Özünü içindən çıxarıb yazıya çevirmək! Bunu bacaran az adam var. Anar bunu bacardı.

Onun yazmadıqları daha dərindir. Yazmadığı sevgilər, yazmadığı ağrılar, yazmadığı etirazlar - sətirlərin arasından süzülür. Susqunluğu bu xalqın ədəbiyyatında yanan çıraqdır. Nə zamansa bu sükutla danışanlara ehtiyac yaranacaq və insanlar onun yazmadıqlarında öz cavablarını tapacaq.

Anar üçün yazıçı sadəcə hekayə danışan yox, xalqın tarixi qarşısında şahidlik edən bir varlıqdır. O, özünü heç vaxt xalqın fövqündə qoymadı. Amma xalqın həqiqətlərindən geri də durmadı. Onun yazdıqları, əslində, cəmiyyətin portretidir, bu portret bəzən ürək ağrıdır, bəzən güzgü kimi kəsir. Anar bu güzgünü qorxu ilə tutmadı, əlləri qanasa da, xalqı özünə göstərdi.

O, tarixin həqiqətlərindən danışanda qorxmadı, amma danışmadığı zamanlar da oldu, çünki o bilirdi ki, bəzən sükut qışqırıqdan daha sərt hökm verir.

Onun əsərlərində susan qəhrəmanlar çoxdur. Çünki Anarın öz daxili də bir susqunluq harmoniyasıdır. Onun sükutu - razılaşma deyil, əxlaqi etirazdır. Anar danışmadığı məqamlarda da mövqe göstərdi. O hər şeyə cavab verməyi deyil, doğru suallar qoymağı seçdi. Həyatın cavabı yoxdur, amma sualları var. Anar bizi bu sualların içinə buraxdı.

Onun qadın obrazları əzilmiş, içə çəkilmiş, bəzən hiss olunmayan, amma daima güclü qadınlardır. O, qadını təriflərlə yükləmədən onun tənhalığından danışdı. Onun sevgiləri gurultulu deyil, susqun, gözləyən, yarımçıq qalan sevgilərdir. Çünki Anar üçün həqiqi sevgi insanı azad buraxmaqdır. Sahiblənmək yox, qorumaqdır. Ailə onun üçün müqəddəs məkandır, burada insan özü olur, burada o susmağı öyrənir.

Anarın içindəki insan - bəzən qəhərlənən bir uşaq, bəzən illərlə danışmayacaq qədər küskün bir qoca, bəzən isə insanlığa hələ də ümid edən, inadla yaşayan bir müdrikdir. Onun maskası sadəlik, zarafatdır. Amma içindəki ruh daim sual verən, cavab axtaran, incimiş bir insandır.

Anarın obrazları danışmır, nəfəs alır. Onlar fəryad etmirlər - gözlərinə baxan ağlayır. Onun "Qurtuluş" əsəri bir xalqın sadəcə tarixinin deyil, ruhunun tərcümanıdır. Əsərdəki hər bir insan təkcə siyasi sima yox, mənəvi rəmzdir.

Onun "Qırmızı limuzin" əsərində cəmiyyətin elitasına yüksəlmək istəyən, amma vicdanını itirən insan obrazı göstərilir. Bu əsər qadına, ailəyə, ləyaqətə və dövlətə bağlılığın təhrif olunmuş formasını tənqid edir.

Anar səssizcə ağlayan adamdır. Onu kimsə ağlayan görməz, amma onun bütün əsərləri göz yaşı ilə yuyulmuş kağız kimidir. Onun "Dantenin yubileyi" sadəcə bir hekayə deyil. O, xalqın və ziyalının vətəndaşlıq borcu qarşısında susqunluğunun ağısıdır. Bu əsərdə yazıçı, əslində, özü ilə üz-üzə dayanır.

"Mən yazıram ki, başa düşsünlər. Amma bəzən başa düşmək istəməyənlər çox olur."

Bu onun həyat fəlsəfəsidir - yazmaq, amma anlamayanları da bağışlamağı bacarmaq.

Anarın sevgi anlayışı heç vaxt sadə, bayağı, emosional deyil. O, sevgini ağrı kimi hiss edən yazıçılardandır. Onun "Macal" hekayəsində sevgi bir münasibət deyil, əbədi imtinadır. Sevgi qəhrəmanlar üçün azadlıq deyil, bir yük, bir vicdan əzabıdır. Bir personajın dilindən dediyi bu sözlər, bəlkə də Anarın özünün daxili fəlsəfəsidir: "Mən onu sevdim. Amma bu sevgi məni özümdən ayırdı, mənə döndü." Bu sevgi əslində Anarın öz yazısına olan sevgisidir. O yazını da belə sevir - özünü unudaraq, özünə dönərək.

Anarın yazmadığı ən gözəl roman onun öz dostlarına olan sədaqətidir. Onun dostlarına münasibəti həmişə bir arxa, bir dayaq olmaqla bağlı olub, vicdan hissindən doğub. Ədəbi çevrədə nə qədər insan varsa, hamısı bilir ki, Anarın yaxınına düşən arxasız qalmaz. Onun üçün dostluq mövsimi münasibət deyil, ömürlük yoldaşlıqdır. Bir çox yazarların, sənətkarların arxasında görünməz bir Anar dayanıb. Heç kim görməsə də, o dayanıb. Çünki o, şöhrəti bölən deyil, yükü bölən insandır.

Anarın rəhbərlik etdiyi illərdə Yazıçılar Birliyi bir idarə olmaqdan çıxaraq bir evə çevrilib. O, ətrafındakı insanlara rəhbər kimi yox, qardaş kimi, ata kimi yanaşır. Tənqid edənləri də, susanları da anlayır. Çünki Anarın öz dərdi var - Azərbaycan.

Onun bir çox insanın maddi, mənəvi durumuna kömək etdiyi halları heç kim bilmir. Çünki heç vaxt etdiyi yaxşılığı şouya çevirmir. O, qəlbin xeyriyyəçisidir, "mən etdim" demədən edənlərdəndir.

Anar dostluğun acı simfoniyasını yazan yazıçıdır. Onun "Dostuma məktub"u yalnız bir məktub deyil, bir ömrün hesabatıdır. O məktubda təkcə bir dost yox, bütöv bir nəsil var, yarımçıq qalmış sevgi etirafları, heç vaxt göndərilməmiş açıqcalar, bir də heç vaxt deyiləcək qədər cəsarətli olmayan sükutlar.

Anarın dostluq anlayışı müqəddəs bir sədaqətdir. O, dostun günahına susan, amma onu tərk etməyən adamdır. Anar dostluqda da pafosa yer vermir. Onun "Dostuma məktub"u bir təmiz vicdanın, utanmadan etiraf edən bir ruhun yazısıdır. Sadiqliyi onun şəxsiyyətinin əsas xəttidir. O ən çətin vaxtlarda belə, öz əqidəsini dəyişməyən, imtiyazlar qarşısında əyilməyən bir fikir adamıdır.

O, hələ gənc yaşlarından insanların gözündə ucaldı, amma heç vaxt bunu bir kürsü kimi qəbul etmədi. O, hörməti sözlə yox, halıyla qazandı. Əl tutdu, arxa durdu, dərd eşitdi, səssiz ağladı. Bu yaşında belə Anar hələ də dostlarının xatirələrini yaşadır, artıq bu dünyada olmayanların ruhunu özü ilə daşıyır. O, heç vaxt unutmur - nə dostu, nə kəsdiyi çörəyi, nə də verdiyi sözü. Anar çox zaman zərif sükutlu görünsə də, əslində dağın sükutudur içində daşıdığı. Elə bir sükut ki, tufanı saxlayar, amma heç kimə zərər verməz. O görünmədən dayaq olar, görünmədən qurban verər, yadda saxlamadan bağışlayar. Bəzən insanlar düşünürlər ki, Anar onların sözünü eşitmədi, istəyini unutdu. Amma illər sonra, heç kimin gözləmədiyi bir an o kömək sanki göydən gəlirmiş kimi Anardan gəlir. Onun kömək əli görünməz, amma çəkiləndə arxasınca bir iz buraxar - vicdanın izini.

Anarın bir xüsusiyyəti var - o çörək yediyi adamı heç zaman unutmur. Düşməninə belə, lənət oxumaz, sadəcə, bir az kənarda dayanmaqla kifayətlənər. Anar üçün dost müqəddəsdir. Dostsuz bir Anar qələmsiz bir yazı kimidir. Süfrədə hamı yeyər, amma hesabı Anar verər. Təkcə pul hesabını yox, həyatın, insanlığın, qardaşlığın hesabını da.

Anar təkcə ədəbiyyatla yaşamır, dostları ilə, vəfalı xatirələrlə, sirdaş insanlarla yaşayır. Onun ruhunda ən qədim türk mədəniyyəti - Dədə Qorqudun hikməti, Tomrisin gücü, Atillanın qüruru, Füzulinin sükutu və Sabirin ironiyası bir yerdə qərarlaşıb. Bu baxımdan Anar ənənə ilə gələcəyi barışdıran ruhdur.

Dostluq onun üçün mərasim deyil, sadiqlikdir. Uzaq düşənləri belə unutmayan, bir zaman çörək bölüşdüyü insanı heç vaxt könlündən silməyən təbiəti var. O, yoldaşlarına sədaqəti xatirələrdə saxlamadı, həyatının içində yaşatdı. Kiminsə səsi gələndə, içində o səsin haradan gəldiyini anlayan adamlardandır. O səsi içində tutan və heç kimin bilmədiyi yerlərdə, kağızların arasında o dostlarıyla danışan adamlardandır.

Bu gün Anar yaşlanıb. Amma yaş onun içindəki Anarı köhnəltməyib. O hələ də masa arxasında, hələ də öz fikirləriylə, dostlarıyla, millətiylə bərabərdir. Onun üçün dost, çörək və söz - bir müstəvidə dayanır. Hələ də süfrədə oturanda hamıya qulaq asır, az danışır. Amma bir cümlə deyər, o cümlə illərlə yadda qalar:

O, düşmənə deyər: "Yaxşı yol."

Dosta deyər: "Yaxşı ki, varsan."

Özünə isə deyər: "Səbir elə."

Bəlkə də, onu təsvir etmək üçün ən doğru ifadə budur: "Anar - hesabı özü verən adam". Onunla yüz adam otursa, yenə hesabı Anar verər. Bu, təkcə maddi deyil, mənəvi, əxlaqi, ədəbi mənada da belədir. O öz dövrünün də, dostlarının da, millətin də hesabını verməyə hazır adamdır. Onun öz sözləri var, lakin bu sözlər səhnədə deyil, masada deyilir. Əsərlərində isə bu sözlər daha artıq həqiqətə çevrilir.

Anarın dostluğa münasibəti ədəbi çevrədə dillər əzbəridir. Amma çoxları bilmir ki, o dostlarını yalnız çətinlikdə deyil, uzaq düşəndə belə unutmayıb. Anar üçün dost təkcə insan deyil, dost özünün keçmişində qoyub getmədiyi şəxsiyyətidir. Bir müsahibəsində o deyir: "Mən dostlarımı xatirələrdə saxlamıram. Onlar mənim gündəlik həyatımdadır. Onları yazmaqdan çox, yaşamaq istəyirəm."

Anar təkcə yazıçı deyil, dövlətə inanan bir vətəndaşdır. Onun yazılarında, çıxışlarında, hətta sükutunda belə, dövlətə, dövlətçiliyə sevgi var. O, heç vaxt radikal olmayıb, xalqla dövlətin arasına xətt çəkməyib. O, sözlə körpü salan, ədəbiyyatla birləşdirəndir. Onun üçün vətən nə bir ideoloji söz, nə də populist şüardır. Vətən Anarın içindəki uşaq yaşından gələn, sönməyən bir eşqdir.

Anarın daxili aləmi bir səssiz fırtına kimidir. Onun gülümsəməsində kədər var, susqunluğunda fəryad. O öz içində minlərlə obrazı daşıyan, amma özünü ifadə etməkdə bəzən susmağı seçən bir sənətkardır. Çünki o bilir ki, əsl sözlər sükutdan doğur. Anar düşünür. Amma düşüncəsi artıq "nə yazım?" sualından çox "nə qaldı?" sualına yönəlib. Onun yazmadıqları bir xalqın ruhuna, bir dilin sükutuna çevrilir.

Bu gün Anarın qarşısında bir güzgü qoyulsa, o, təkcə özünü yox, bir xalqın yaddaşını görər. Çünki o, təkcə yazar deyil, insanlığın aynasıdır. Onun qəlbində yaşatdığı insanlar, düşündüyü dostlar, yazdığı talelər... bunlar sadəcə ədəbi uğur deyil. Bunlar ömürboyu yaşanmış sədaqət və vicdan təcrübəsidir.

İnanıram ki, əgər o bir gün bu esseni oxusa, gözləri dolacaq. Çünki bu yazı təkcə ona yox, onun ürəyində qalanlara ünvanlanıb. Çünki Anar təkcə yazıçı deyil, insanlığın səsinə çevrilmiş bir ürəkdir.

Anar heç zaman hay-küylü bir millətçi olmadı. Amma hər yazısı millətə yazılmış sevgi məktubudur. Onun "Qırmızı limuzin", "Dantenin yubileyi", "Ağ qoç, qara qoç" kimi əsərlərindəki xarakterlər bir xalqın yaşadığı kimlik savaşının canlı rəmzləridir.

Ən sadə insanda belə Anar bir millətin ruhunu gördü. O, xalqın tarixini faktlarda deyil, insan talelərində yazdı. Xalqının kədərini saylarla deyil, bir insanın susqunluğuyla ölçdü. Onun vətənpərvərliyi pafosda yox, təvazökar bir təəssübkeşlikdə gizlidir. Bir müsahibəsində deyir: "Millətini sevmək onu tərifləmək deyil, onu yazmaq, onu ağrıları ilə yaşamaqdır."

Onun dövlətçiliyi də fərqlidir. Bu, kürsü deyil, vicdan dövlətçiliyidir. O, post istəmir, vəzifə istəmir, səhnə istəmir. Anar gözə görünmədən xalqın yanında dayanmağı seçən adamlardandır. Çoxlarına görə o, kürsülərə çıxmadı. Bəziləri onu yumşaqlıqda suçladı, bəziləri isə susqunluğunda sükutun hayqırtısını duya bilmədi. O isə sadəcə nəfəs alırdı, yazırdı, yaşayırdı. Çünki onun yazısı sanki bir dua kimi idi xalqa, Allaha, vicdana ünvanlanmış səssiz bir pıçıltı idi.

Anarın yazı makinası - bu onun dünyaya açılan pəncərəsidir. O, bu gün də səhərlər masa arxasında oturur, bəzən yazır, bəzən yazmır, amma həmişə düşünür. Hər yazdığı cümlə bir sükutun qırılması, bir ruhun öz içindən çıxmasıdır. O hər insana insan kimi yanaşmağı bacarır. Bəzən bu insanlar anlamır, düşünürlər ki, Anar onları sezmədi. Amma Anar onların içinə qədər enmiş olur artıq. O, çox danışmır, amma danışanda deyir: "İnsan olmaq çətindir. Amma susaraq insan qalmaq daha çətindir."

Anarın bu yaşda heç nəyə ehtiyacı yoxdur - nə şöhrətə, nə pula, nə titula. Onun ehtiyacı bir stəkan çaya, bir köhnə dostun səsinə, bir xatirəyə, bir vərəq yazıya, bir az da sükutadır. Çünki Anarın varlığı özü bir əsərdir.

Onun baxışı - bir hekayə.

Onun gülümsəməsi - bir şeir.

Onun sükutu - bir roman.

Onun varlığı - bir millətin vicdan səsi.

Anar bir addır. Amma bu ad Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, insanlığının və ruhani dəyərlərinin tam adıdır. Əgər Anar olmasaydı, Azərbaycan ədəbiyyatının içindəki bəzi yaralar görünməyəcəkdi. Amma o, yazdı - təmkinlə, amma çox dərin ağrılarla. O, zamanın içində öz vicdanını qorudu. Anarın ədəbiyyatı bizim vicdanımızın səsidir. Onu oxuyan adam yalnız ədəbiyyatı yox, öz ruhunu, öz həyatını, öz peşmanlıqlarını, susqunluqlarını da oxuyur. Anar yazmır, bizim əvəzimizə danışır.

Anarın həyatında ən çox danışdığı insan özü olub. O, bəlkə də yüzlərlə müsahibə verib, amma heç birində bütün həqiqəti danışmayıb. Çünki həqiqət bir adamın özünə yazdığı son məktubdur. Və Anar bu məktubu hələ də yazır.

O, xalqın mirasına xəyanət etmədi, onu öpüb sinəsinə basdı, amma yüklənmədi. Onun ədəbi kimliyi doğulduğu nəsildən güc aldı, amma orda ilişib qalmadı. O, Anar oldu, atasından fərqli bir janra, anasından fərqli bir məzmuna can atdı. O, öz yolunu - sakit, amma azad yolunu seçdi.

Anar bəzən yazmadı. Bilə-bilə susdu. Onun susqunluğu yazılmış roman qədər təsirlidir. O, yazmadı ki, içindəki qəzəb çığır-bağır salmasın. O, yazmadı ki, incitməsin. Yazmadı ki, unutmasın. Yazmadı ki, sükut danışsın.

Onun qəhrəmanları duyğusaldır, amma sevgi etirafından qorxurlar. Onlar azaddırlar, amma azadlıqlarının yükündən yorulublar. Onlar odur, sənsən, mənəm, bizik, sizsiniz, onlardır.

Anar üçün ədəbiyyat, əslində, itkilərin tarixçəsidir. Onun qələmi ilə yazılmış hər bir cümlə bir ayrılığın, bir peşmanlığın, bir "kaş ki"nin möhürüdür. Onun mətnlərində gülüş sarkazmdır, göz yaşı azadlığın səsi.

Onun psixoloji portreti bir az tənhalıq, bir az müşahidə, çoxlu sükut və dərin sevgi ilə yoğrulub. Anarın içində bir uşaq var, daim sevilmək istəyən, daim tərk edilməkdən qorxan. O, bu qorxunu heç vaxt gizlətmədi, sadəcə, romanların pərdəsi arxasından göstərdi.

Anar həm də cəmiyyətin güzgüsüdür, o güzgüdə bəzən özümüzü bəyənmirik, bəzən də utanırıq. Amma o bu güzgünü sındırmadı. Onun ən böyük cəsarəti həqiqəti gözə soxmadan göstərmək oldu.

Bu gün Anar sadəcə bir yazıçı deyil, o, Azərbaycan insanının 70 illik düşüncə tarixidir. Onun kitabları təkcə oxunmur, yaşanır, yaşadılır, ötürülür. Onun dediyi bir cümlə bir nəslin qəlbində iz buraxa bilir. Anarın ən böyük əsəri onun özüdür. Hələ tamamlanmamış, amma artıq ölümsüz.

İndi artıq onun özü də, bəlkə düşünür ki, boşuna yaşamayıb. Onun bir nəfərə verdiyi xeyir, bir ailəyə etdiyi kömək, bir müəllifin önünü kəsən bir cümləni susması - bunlar tarix kitablarında yazılmayacaq. Amma xalqın qəlbində onun əvəzinə danışacaq.

Anar heç vaxt qəhrəman olmaq istəmədi, sadəcə, bir insan olaraq qalmaq istədi. Amma bu elə bir qəhrəmanlıqdır ki, ədəbiyyat tarixinin özü belə ona borcludur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Görkəmli dövlət xadimləri, sərkərdələr çox olur, amma onlardan millət atası titulu alanlar bir-ya iki olur. Azərbaycan xalqının da millət atası olub – Çar dövründə xalqının ən nüfuzlu şəxsi lmuş Hacı Zeynalabdin Tağıyev!

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1838-ci ilin yanvarında Bakıda, Mərdəkan kəndində anadan olub: Onun atası – kasıb başmaqçı Məşədi Məhəmmədtağı təxmini 1791-ci ildə, Miyanə mahalının məşhur Tikmədaş kəndində dünyaya gəlib, gənc yaşında Şamaxıya gələrək məskunlaşıb, yetkin dövründə Bakıya köçüb.

Kiçik Zeynalabdin uşaqlıqdan təmkinli və zəhmətkeş olub. On yaşında atası onu bir bənnanın yanına usta köməkçisi işinə qoyub. 12 yaşına çatanda o artıq daş yonub, 15 yaşında ikən bənnalıq etməyə başlayıb. Bir müddətdən sonra Tikinti ustası və təşkilatçısı kimi tanınmağa başlayıb.

Müəyyən qədər vəsait toplayaraq Tağıyev artıq 20 yaşında ev tikintisi və daşyonma işləri təşkil edib. Özünün sonrakı tikinti işlərinə də şəxsən nəzarət edib. Tikdirdiyi binalarda, məsələn, özünün yaşadığı binada və şəxsən açdırdığı qızlar məktəbinin binasında onun dəsti-xətti hiss edilib.

Sonradan o, özünü ticarətdə və yüngül sənayedə də sınayıb. Hər ikisində qabiliyyəti ilə uğur qazanıb, dükanlara və manufakturaya sahib olub. O, həm də Bakı neftini Xəzər dənizi və Qafqaz dəmir yolu vasitəsilə ixrac edən ən böyük sahibkarlardan olub. Məqsədyönlü tədbirləri nəticəsində Tağıyev Azərbaycan iqtisadiyyatının müstəmləkə xarakterinə zərbə vuran, onu sındıran ilk milli sənayeçiliərdən olub.

1870-ci ildə Tağıyevin artıq iki qazanxanadan ibarət kerosin zavodu olub. Kerosin zavodu ilə yanaşı o, 1872-ci ildə "Hacı Zeynalabdin" şirkətini yaradıb. 1872-ci ildə neftli torpaqlar hərraca qoyulduqda Tağıyev də iki ortağı ilə birlikdə Bibiheybətdə icarəyə torpaq götürüb, buruq quraraq quyu qazmağa başlayıb, lakin beş il ərzində heç bir nəticə olmayıb, xərclər artıb, neft isə çıxmayıb. Ortaqlar "zərərli biznesdən" çıxmaq qərarına gəliblər.

Zeynalabdin isə onlar tərəfindən qoyulan kapitalı qaytarmaq məcburiyyətində idi. Buna baxmayaraq o, inadla "qara qızıl" axtarmağa davam edib. 1878-ci ildə dörd quyudan birində neft fontan vurub. Bu hadisə həmin andan Z. Tağıyevin şirkətini neft sahəsində öndə gedən müəssisələr sırasına çıxarıb. Nəticədə onun gəlirləri sürətlə artmağa başlayıb. Üç il sonra Balaxanıda və Bibiheybətdə yerləşən 30 desyatin neft verən torpaq, neft məhsullarının daşınması üçün iki şxun, Tsaritsında (indiki Volqoqrad), Nijni Novqorodda, Moskvada anbarlar, iki – ağ neft və sürtgü yağı zavodu Tağıyevin şirkətinə məxsus olub. Şirkətin illik səmərəliliyi 1 milyon barelə yaxın xam və emal edən məhsul təşkil edib.

1897-ci ildə neft mədənlərini Britaniya şirkətlərindən birinə satan Tağıyev qeyri-neft sektoruna sərmayə qoyub. 1900-cü ildə isə Qafqazda ilk toxuculuq istehsalatı olan toxuculuq fabriki açıb. Onun inşa etdirdiyi Bakı toxuculuq fabriki Azərbaycanda yeni istehsal sahəsində başlanğıc olub. Toxuculuq fabrikini xammalla təmin etmək məqsədilə Tağıyev Yevlax rayonunda pambıq əkini üçün torpaq sahəsi alıb və 1909-cu ildə Cavadda pambıqtəmizləmə zavodu tikdirib. Bakının ən iri ticarət mərkəzi sayılan ticarət evini də Tağıyev təşkil edib.

1899-cu ildən H. Z. Tağıyev enerji sektoruna qoşulub. Onun bu istiqamətdəki fəaliyyəti 1899-cu ildə "Enerji gücü" səhmdar cəmiyyətinin yaranmasına gətirib çıxarıb. Burada Tağıyev sədr müavini vəzifəsində çalışıb. Artıq XX yüzilliyin əvvəllərinə yaxın Ağ Şəhərdə və Bayıl burnunda səhmdar cəmiyyətinin balansında iki elektrik stansiyası olub.

1896-cı ildə Gəncədə və Naxçıvanda, 1897-ci ildə Şamaxıda, 1906-cı ildə Tiflisdə açılan məktəblərin xeyrinə pul ödəyib. Tağıyev Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması məqsədilə külli miqdarda vəsait ödəyib.

Azərbaycan Respublikası Dövlət vəsaiti hesabına 100 nəfəri xarici ölkələrə oxumağa göndərib. Onlardan 10 nəfəri İngiltərəyə, 23 nəfəri İtaliyaya, 45 nəfəri Fransaya, 9 nəfəri Türkiyəyə, 13 nəfəri isə Almaniya və Rusiyaya gedib. H. Z. Tağıyev həmin tələbələrə də maddi yardım göstərib.

Təltif və mükafatları

"Müqəddəs Stanislav" ordeni

Şiri-Xurşid ordeni

Hacı Zeynalabdin Tağıyev bolşevik istilasından sonra çox ağır məhrumiyyətlər yaşayıb, onun bütün varidatı əlindən alınıb.

O, 1924-cü il sentyabrın 1-də, axşam səkkizin yarısında, 85 yaşında (bəzi mənbələrə görə 86 yaşında) vəfat edib və sentyabrın 4-də Mərdəkanda dəfn edilib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Gülnarə Cəmaləddin,

AYB Sumqayıt bölməsinin sədri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Millətin oyanışını onun ədəbiyyatının, mədəniyyətinin inkişafında görən, Azərbaycanın siyasi və mədəni həyatında çox önəmli rol oynamış böyük siyasətçi, Ümummilli Lider Heydər Əliyev deyirdi: “Bu gün ümumiyyətlə, müstəqillikdən danışarkən ədəbiyyatımızın xalqımız üçün nə qədər zəngin sərvət olduğunu qeyd etmək lazımdır. Bizim ədəbiyyatımız, mədəniyyətimiz xalqımızın milli sərvətidir və intellektual mülkiyyətidir. Bizim ədəbiyyatımızın xalqımıza etdiyi ən böyük xidmət ondan ibarətdir ki, şairlərimiz, yazıçılarımız öz əsərləri ilə Azərbaycanda, xalqımızda, millətimizdə daim milli hissiyyatları oyatmağa çalışmışlar. Milli özünüdərk, milli oyanış, dirçəliş prosesi xalqımıza birinci növbədə ədəbiyyatdan keçir.”

Ədəbiyyat tarixi əbədiyyətə qovuşdurur. Zaman-zaman ədəbiyyatın ən çətin anlarında yanında olub, ona dəstək verən, onun inkişafı üçün əlindən gələni etməyə çalışan tarixi şəxsiyyətlər ədəbiyyatın əbədiyyətə qovuşması missiyasını öz üzərlərinə götürüb, o ağır məsuliyyəti öz çiyinlərində daşıyıblar.

Dünyaya Nizami, Füzuli, Nəsimi kimi dühalar vermiş Azərbaycan ədəbiyyatı bu gün də dövlətçilik ənənələrinə sadiq qalaraq, yeniyetmələrdə və gənclərdə vətənpərvərlik ruhunun yüksəlməsinə xidmət edən əsərlərin araya-ərsəyə gəlməsində, onların təbliğində çox böyük işlər görür.Çünki ədəbiyyat dünyanın özünü yaxşı mənada nizamda saxlayan söz sənətidir.

Hələ 2-ci dünya savaşı ərəfəsində Hüseyn Cavid yazırdı:

“Bugünkü müharibədə toplar, tüfənglər deyil, hər məmləkətin ədəbiyyat və fəlsəfəsi ilə bəslənən beyinlər də ayrıca haizi - əhəmiyyətdir.”

Müharibələr, sürgünlər, repressiyalar, işgəncələr, gərəksiz senzuralar, haqsızlıqlar, ədalətsizliklər yolunu çətinliklə, amma mətanətlə keçmiş ədəbiyyatımız indi müstəqillik dövrünün ən parlaq zamanını yaşayır.

Qayğı elə bir dildir ki, kar da eşidə bilər, kor da görə bilər (Mark Tven).

Qələm adamları həssas olur. Onlar üçün diqqət və qayğı hər şeydən önəmlidir. Çünki ən xırda diqqət belə onların yaradıcılığına stimul verir, onları ruhlandırır. Müstəqillik dövrünü yaşayan ədəbiyyata töhfələr vermiş şair və yazıçılarımız da zaman-zaman dövlətin diqqətindən kənarda qalmır, öz layiqli qiymətini alır.

Mən 1988-ci ildən Sumqayıt ədəbi mühitindəyəm.Uzun müddət Ə.Kərim adına Poeziya klubunda fəaliyyət göstərən ”Dəniz” ədəbi birliyinin üzvü olmuşam. Sumqayıt ədəbi mühitinin hansı çətinliklərlə üzləşib, hansı sınaqlardan çıxdığının canlı şahidiyəm. Üzvü olduğum “Dəniz” ədəbi birliyinin zirzəmidən zirzəmiyə sürükləndiyini öz gözlərimlə görmüşəm. Buna baxmayaraq, “Dəniz” ədəbi birliyi də ədəbiyyatımız üçün xeyli işlər görüb. Bu gün imzası respublika ədəbi mühitində tanınan İbrahim İlyaslı, Məryəm Aslanqızı, Əli Nəcəfxanlı, Sabir Yusifoğlu, Gülbala Mehdi, Almaz Ərgünəş Bəyazid, Əyyub Qiyas Abasov, Nadir Azayoğlu, Füzuli Sabiroğlu, Mövlam Hüseynli, Müqəddəs Şahbazov, Avtandil Ağbaba, Zülfəli Zülfəliyev, Akif Avşan, Elçin Elgün, Bəxtiyar Hüseynli, Varis, Xaliq Oğuz, Arif Həsənoğlu, B.Rövşən, Nadir Məmmədli, Mənsurə Xələfbəyli, İlhamə Məhəmməd qızı, Mehdi Cəlal, Şəfa və başqa imzaların yetişməsində çox böyük rol oynayıb.

Yaradıcılığın da, sənətin də, elə şəhərlərin də öz əxlaqı, öz ruhu olur. Sumqayıt öz əxlaqı, öz ruhu olan şəhərdir. Bu şəhərdə yaşamaq, insanların sevgisini qazanmaq həm çətindir, həm də asan. Çətindir ona görə ki, gərək təpədən-dırnağa sumqayıtlı olasan, insanların nə istədiklərini duya biləsən. Asandı ona görə ki, bu şəhərdə hər kəs bir-birinə simsardı, doğmadı, sevgi verdinsə, sevgi qazanacaqsan.

Sumqayıtda ədəbi mühitin yaranmasında və formalaşmasında bir neçə qələm adamının mühüm rolu olmuşdur. İlk olaraq bu ənənənin yaradıcısı mərhum şairimiz  Xasay Cahangirov olsa da, sonradan Vaqif İbrahim və Əşrəf Veysəllinin də ədəbi mühitin formalaşmasında, inkişafında çox böyük xidmətləri vardır. Bu gün imzası respublikamızda   tanınan Əvəz Mahmud Lələdağ, Əşrəf Veysəlli, Ofelya Babayeva, Rafiq Yusifoğlu, Feyzi Mustafayev, Məmməd Aslan, Məmməd İlqar, Zirəddin Qafarlı, Sabir Sarvan, Ağəddin Mansurzadə,Süleyman Hüseynov, Nərgiz Cabbarlı, şeirləri dərsliklərə salınmış Məmməd Namaz, Mir Sabir, Tofiq Məmməd  və başqaları məhz bu şəhərdə yazıb-yaratmışlar. Şəhərdə respublika səviyyəsində tanınan çoxsaylı imzaların  olması və o insanların  bu şəhərdə yaşayıb-yaratması burda AYB-nin Sumqayıt bölməsinin yaranması zərurətini ortaya qoyurdu. Buna dəfələrlə çalışılsa da, AYB-nin Sumqayıt bölməsinin yaratmaq cəhdi elə cəhd olaraq da qalırdı.

1996- cı ildə Sumqayıtda müstəqillik dövrünün qaranquşu sayılan, gənclərin ruhunda yaxşı mənada təlatüm yaratmış, “Gənclik” jurnalında ədəbi işçi vəzifəsindən redaktor vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, istedadlı şair Sabir Sarvanın ideya və təşəbbüsü ilə AYB-nin Sumqayıt bölməsi yaradıldı. Elə o vaxtdan da AYB Sumqayıt bölməsində məsləhətçi olaraq işləməyə başladım. Uzun müddət əmək haqqı ala bilmədik. Təşkilati məsələlər ilə məşğul olduq. Dostların, qələm adamlarının dəstəyi ilə xeyli işlər gördük. Bölmə yarananda cəmi səkkiz üzvü var idi. Bu gün artıq 90-a yaxın üzvü vardır. Yeni qurulan hər təşkilat müxtəlif çətinliklərlə üzləşir, bir çox çatışmazlıqlarla qarşılaşır. Bölmə də təzə yarananda çox problemlə üzləşdi, amma alnıaçıq, üzüağ çıxdı bütün imtahan və sınaqlardan.

O zaman şəhərdə bələdiyyə sədri vəzifəsini icra edən Zakir Fərəcov bir gün zəng vurub Sabir Sarvanla görüşmək istədiyini bildirdi. Sabir müəllim bu görüşdən çox məmnun qayıtmışdı. Heç nə soruşmadım. Bilirdim ki, özü hər şeyi danışacaq. Bir az keçdi, gəlib oturdu və dedi:

-Gülnarə xanım, bilirsən, Zakir müəllim mənimlə niyə görüşmək istəyirdi? 

Dedim:

-Niyə?

­­ ­-O, bölməmizin vəziyyəti ilə maraqlandı, bizə necə kömək edə biləcəyini israrla soruşdu və dedi ki, Sabir, gəl, ildə bir dəfə də olsa şair və yazıçılar üçün  tədbir təşkil edək, onları bir yerə yığaq, həm arzu, istəklərini, həm yeni şeirlərini dinləyək, eyni zamanda onları mükafatlandıraq.

Sabir müəllim özündən çox, rəhbərlik etdiyi bölməni və burada təmsil olunanları düşünən insan idi. Bu təklif onun üçün gözlənilməz olduğu kimi, həm də çox böyük önəm kəsb edirdi. Elə həmin ildən mütəmadi olaraq keçirməyi düşündüyümüz “SÖZ” Poeziya günü şairlər üçün əsl bayrama çevrildi. Onlar həm şeir oxuyur, həm istirahət edir, həm də fəxri fərman, diplom və qiymətli hədiyyələrlə mükafatlandırılırdılar. Elə o vaxtdan da “SÖZ” bayramı artıq şəhərdə ənənə halını aldı və bu gün də həmin ənənə davam edir.

Sonra Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Zakir Fərəcov Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olundu. Ona sumqayıtlıların sevgisini qazanmaq o qədər də çətin olmadı. Çünki Zakir müəllim doğma şəhərinin bütün problemlərini bilirdi, adamlarını tanıyırdı, nə istədiklərindən xəbərdar idi, ən əsası isə ruhən və qəlbən sumqayıtlı idi. Onun şəhərin iqtisadi, mədəni həyatında gördüyü işlər göz önündədir. Burada gedən genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq işlərinə baxmayaraq, ilk fürsətdə vaxt tapıb qələm adamları ilə görüşmək istəməsi, onların problem və qayğıları ilə dərindən maraqlanması çox şeydən xəbər verirdi. Şəhərin doqquzuncu mikrorayon ərazisində, Zülfü Hacıyev küçəsində yerləşən geniş, yaraşıqlı binanı yazıçı və şairlərin istifadəsinə verməsi də məhz  onun ədəbiyyatımıza, mədəniyyətimizə olan böyük sevgisinin bariz nümunəsi idi. Ulu Öndərin ədəbiyyata, mədəniyyətə sevgisindən xəbərdar olan Zakir müəllim bu dahi siyasətçinin ənənəsini layiqincə davam və inkişaf etdirmək üçün əlindən gələni edir.

Böyük insanlar böyük düşüncələrlə yaşayır və əsl işi mənəvi kapital toplamaq, gələcəyə nəsə ötürə bilmək olur.

Şəhərin Nəriman Nərimanov küçəsində müasir səviyyədə tikilən, ən son texnoloji yeniliklərə əsaslanan video və audiosistemlə təmin olunmuş   “Nizami” kinoteatrının  yeni binasının istifadəyə verilməsi və kinoteatrın qarşısında Azərbaycanın dahi  şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin heykəlinin qoyulması birbaşa Zakir müəllimin təşəbbüsüdür. Mütəfəkkir şair İmadəddin Nəsiminin adını daşıyan mədəniyyət və istirahət parkının daha da abadlaşdırılması, burada  əhalinin mədəni istirahətinin, gənclərin asudə vaxtının səmərəli keçirilməsi üçün bir sıra mədəni-kütləvi tədbirlərin təşkili ölməz şairin ruhuna olan sonsuz sevgi və ehtiramın nəticəsidir.

Son on ildə Sumqayıtın iqtisadi həyatı ilə yanaşı, mədəni həyatında da sözün həqiqi mənasında çox böyük dəyişilik və inkişaf baş verib. Heydər Əliyev Mərkəzinin, Uşaq İncəsənət Məktəbinin, Şahmat məktəbinin, Bayraq Muzeyinin, Muğam Mərkəzinin tikilməsi, Sumqayıt Dövlət Dram Teatrının, “Kimyaçı” mədəniyyət sarayının əsaslı təmiri bir daha bizə bunu deməyə  əsas verir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin möcüzə adlandırdığı Sumqayıt Bulvarı isə sumqayıtlıların istirahət məkanı olmaqla yanaşı, həm də dünyanın diqqətini özünə çəkməkdədir.

Yol mədəniyyətdir. Şəhərdə məhəllədaxili və məhəlləxarici yolların təmiri və yenidən qurulması da Sumqayıtda gedən inkişafın göstəricisidir.

Sumqayıt zamanın ağır sınaqlarından keçmiş qəhrəman şəhərdir. Haqsızlıqla, şərlə, böhtanla üzləşib. Amma öz ruhunu, öz dəyərlərini həmişə qoruyub saxlamağa çalışıb. Ailənin sağlam və bütöv olması ailə başçısından birbaşa asılı olduğu kimi, şəhərlərdə milli-mənəvi dəyərlərin qorunması, insanların bir-birinə diqqət və qayğı ilə yanaşması da şəhərə rəhbərlik edən şəxsdən çox asılıdır. İstər müqəddəs ailə ənənələrinin qorunub-saxlanmasında, istərsə də həssas təbəqə sayılan şəhid ailələri, qazilərə göstərilən yüksək diqqət, qayğıda da şəhər rəhbərliyinin xüsusi xidməti və rolu vardır.

Şəhərin 70 illik yubileyində Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə keçirilən I Kitab yarmarkası  və bu yarmarkada təkcə sumqayıtlı qələm adamlarının deyil, eyni zamanda respublika səviyyəsində tanınan yazıçı və şairlərin  iştirakı, 15-ə yaxın qələm adamına müxtəlif fəxri  ad və təqaüdlərin verilməsi respublika rəhbərliyi səviyyəsində, eyni zamanda şəhər rəhbərliyi tərəfindən kitaba, qələm adamlarına  olan diqqət və qayğının əyani sübutu idi.
Həyata keçirdiyimiz bütün layihələrdə, tədbirlərdə Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin iştirakını və diqqətini daim hiss edirik.

Son on illikdə görülən işlər isə Sumqayıtın görkəmini kökündən dəyişmişdir. Bu gün şəhərimiz özünün iqtisadi və mədəni inkişafının ən yüksək mərhələsindədir. Tarixi əbədiyyətə qovuşdurmağın yolu, məsuliyyəti məhz qələm adamlarının çiyninə düşür. Görülən işləri dəyərləndirmək, nəzərə çatdırmaq, gələcəyə ötürmək missiyasını Tanrı yalnız onlara həvalə edib. Çünki tarixi tarixçilərdən çox, yazıçı və şairlər ötürür gələcəyə. Mən də bir qələm adamı olaraq şəhər rəhbərimizin ədəbiyyatımız, mədəniyyətimiz üçün gördüyü işlərin az bir qismini də olsa yazmağı və gələcək nəslə çatdırmağı özümə mənəvi  borc bildim.

...Vaxt gələcək Sumqayıtın gözəlliyi, bulvarı, parkları, mədəniyyət müəssisələri haqqında da əfsanələr yaranacaq, dildən-dilə, ağızdan-ağıza dolaşacaq, bu möhtəşəm tikililər haqqında cild-cild kitablar yazılacaq. Və Sumqayıtı qurub-yaradan insanlar daim sevgiylə, hörmətlə anılacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

6.

MƏDƏNİYYƏT NAZİRLİYİNİN YORULMAZ FƏALİYYƏTİ

Kitabın təbliği üzrə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin fəaliyyətini də ayrıca qeyd etmək yerinə düşərdi. Paytaxtın füsunkar Ekspo mərkəzində hər il beynəlxalq kitab sərgisinin keçirilməsi, ölkə kitabxanalarının ən zəruri və lazımlı kitablarla təmin olunması, yazıçıların dəyərli əlyazmalarının çapının maliyyələşdirilməsi, beynəlxalq kitab sərgilərində Azərbaycanın təmsil olunması bu sırada dayanan gərəkli işlərdir.

Elə hər dəfə xəbərlər lentində gözlərimiz bu sayaq xəbərləri almağa artıq öyrəşibdir: ...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Mənsurun yaradıcılığı və əsərlərindən bəhs edən “Şeirlər. Felyetonlar. Pyeslər”  adlı kitab  işıq üzü görüb. Kitaba görkəmli şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı, sağlığında dövri mətbuat orqanlarında çap olunmuş şeirləri, felyetonları və pyesləri ilə bərabər, AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda mühafizə olunan və şairin çap edilmiş kitablarına düşməyən əsərləri də daxil edilib. Kitab “Şərq-Qərb” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “Bərpanəşr” layihəsi çərçivəsində çap olunan “Искусство Азербайджана” adlı kitab nəşr olunub. Kitabda orta əsrlərdə Azərbaycanda yaradılmış görkəmli memarlıq abidələri, musiqi mədəniyyətimizin tarixi və incəsənətimizin zəngin nümünələri haqqında bəhs edilir. Kitab “Renessans-A” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunan “Azərbaycan Violonçel İnciləri” adlı kitab Azərbaycan Demokratik Respublikasının 100 illiyinə, Qara Qarayevin anadan olmasının 100 illiyinə və Sabir Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr olunub. İki cilddən ibarət “Azərbaycan Violonçel  İnciləri” adlı məcmuənin I-ci cildi ən nüfuzlu müsabiqələrdə ifa olunan, geniş yaradıcı palitranı özündə əks etdirən əsərlər toplusudur...

Bu cür xəbərlərin siyahısı uzandıqca uzanar...

Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən mədəniyyət naziri Adil Kərimli vaxtaşırı respublika bölgələrinə səfər edərkən kitabxanaların vəziyyəti ilə mütləq tanış olur, qarşıya çıxan çətinlikləri öyrənir, onların həlli yollarını qısa müzakirədən sonra müəyyənləşdirib icrasını həll edir.

Nazirliyin nəzdində olan Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının həyata keçirdiyi “Kitab karvanı: İpək yolu ilə” layihəsini də ayrıca qeyd etməyə dəyər. Bölgələrə səyyar kitabxanaların ayaq açması, oradakı insanların, xüsusən də məktəblilərin maraqlı kitab dünyasına qovuşdurulması olduqca əhəmiyyətli bir işdir.

Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2023-cü ildə elan edilmiş qeyri-hökumət təşkilatları üşün qrant müsabiqəsinin prioritet sahələrindən birinin də mütaliə mədəniyyəti sahəsinin olması əlbəttə ki, bu sahəyə yönələn diqqət və qayğının bariz nümunəsidir.

Zəfərdən sonra böyük qayıdışın başlanması fonunda işğaldan azad edilən ərazilərimizin iqtisadi-sosial quruculuğu fonunda mədəniyyətin, o cümlədən kitabların da prioritetlik daşıması isə dövlətimizin kitaba və mütaliəyə olan diqqət və qayğısının növbəti təzahürüdür.

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində Qarabağ üçün kitabların toplanması və fondun zənginləşdirilməsi istiqamətində aksiyalar təşkil edildi. Medianın qarşısına çıxan mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin çıxışı isə, əlbəttə ki, diqqətçəkən idi:  “Azərbaycan xalqı elmə, ədəbiyyata, oxumağa meyillidir və bu sahələr üzrə təşviqedici xalqlar içərisində yer alıb. Sevinirik ki, bu gün istər yeni texnologiya, istərsə də rəqəmsal dünyanın inkişafına baxmayaraq, klassik kitablar yenə də gündəmdədir. Bu da bizim üçün vacib şərtdir. İşğal dövründə azad edilən ərazilərdəki kitab və kitabxanaya ciddi ziyan dəysə də, kitab ənənəsi Qarabağa möhtəşəm formatda qayıdacaq”.

Növbəti: 7. Uğurlu olmaq üçün oxumalısan

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaşlı nəsil onu daha çox “Ulduz” jurnalındakı səmərəli fəaliyyəti ilə tanıyır. O gəldi və jurnala yeni nəfəs verdi. “Ulduz”u hamı gözlədi, hamı oxudu...

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Ələkbər Salahzadə 1941-ci il martın 15-də Qonaqkənd (indiki Quba) rayonunun Cimi kəndində anadan olub. Orta məktəbi Qonaqkənddə başa vurub ADU-nun filologiya fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi fəaliyyətə orta məktəbdə oxuduğu illərdən başlayıb, illər keçdikcə dövri mətbuatda çıxış edib.

"Azərbaycan" jurnalının ədəbi işçisi, "Tərcürmə saatı" radio jurnalının ştatdankənar redaktoru olub. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında dil, ədəbiyyat, incəsənət redaksiyasında elmi redaktor, "Gənclik" nəşriyyatında tərcüməçi, sonra poeziya üzrə redaktor, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında bədii ədəbiyyatın təbliği bürosunun direktor müavini işləyib.

 Sonra "Ulduz" jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri, baş redaktor, "Qobustan" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır.

 60-cı illərdən fəal ədəbi fəaliyyətə başlayıb. Bədii tərcümə ilə də ardıcıl məşğul olur. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə çevrilib 100-dən çox essesi, məqaləsi çap olunub. Radio-pyesləri, 20-dən artıq uşaq nağılı vardır.

"Kölgədən qorxan" Şəki, "Yayın qış gecələri" Sumqayıt, "Nağaraçı naxırçı" pyesləri Ağdam Dövlət Dram Teatrında tamaşaya qoyulub

Kitabları

1. Beş yarpaq

2. Gözlər baxır dünyaya

3. Xatirə çiçəyi

4. Od odası

5. Yerimiz bir göyümüz bir

6. Vaxt vadisi

7. Lovğa xoruz

8. Ayının sualı

9. Meşədən küsən ayı

10. Kim nəyə bənzəyir

Tərcümələri

- A.Tarkovski. Gözəl Gülayim haqqında povest

- Pyatras Svirka, Tülkünün kələyi

- A.Platonov. Dörd hekayə

ƏləkbərSalahzadə 1 sentyabr 2013-cü ildə vəfatedib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bakıdan Ağdama yola düşən qatar Ağdam həsrəti ilə bu dünyadan köçənlərin ruhunu da aparır vətənə.

2008-ci ildə Mustafa Çəmənlinin "Ruhların üsyanı" əsərini oxumuşdum. Əsərdə vətən həsrətinə dözə bilməyən ruhlar yaşayış yerinə çevrilmiş qatarları hərəkətə gətirib Bərdədən Ağdama doğru gedirdilər. Bu gün elə həmin gündür.

Uzun illərdən sonra Bakı-Ağdam dəmir yolları yenidən canlanır. Pas basmış relslərin üstündə zaman dayanmışdı: illərin tozu, acı xatirələrin izləri və sükutun ağır nəfəsi. Bu sükutu yalnız bir həsrət var idi:Ağdamdan Bakıya uzanan yolun yenidən açılacağı günün həsrəti.

O vaxtlar qatarların səsi şəhərin şah damarları kimi sanki qan daşıyırdı. Amma müharibə həmin damarı kəsdi. Qatarlar dayananda həm səs yox oldu, həm də insan ömrünün yaddaşındakı ritm itdi. Vaqonlar isə qaçqınların məskəninə çevrildi.Çörəyin bişdiyi, uşaqların böyüdüyü, dərdlərin bölüşüldüyü darısqal evlərə. Qatarlar artıq nəqliyyat olmaqdan çıxdı, yaşamaq uğrunda mübarizənin sığınacağına çevrildi.

İndi isə hərəkət bərpa olunur. 32 ildən sonra relslər yenidən ayaq səsləri eşidir, stansiyalar sevinc dolu gözlərlə dolur. Bu, sadəcə bir qatarın yol alması deyil, bu, Azərbaycanın tarixinə yazılan yeni səhifədir.

Qatar yola düşəndə insan sanki iki dövrün şahidi olur: biri dağıntılar, itkilər və həsrət dolu illər; digəri isə yenidənqurma, qələbə və ümidin gerçəkliyə çevrilməsi. Bu yol həm sərnişin daşımaq, həm də yaddaş daşımaq üçündür. Hər vaqonun təkəri deyir: “Vətənə dönüş başlayır, həyat qayıdır.”

Ağdam–Bakı qatarı bu gün relslərdə sadəcə sürətlənmir. O, pas basmış yolların üstündə zamanın ağır yükünü də aparır. Arxada qalan illərin ağrısını, köçkün vaqonlarının nisgilini, qaranlıq yuxuları da özü ilə çəkib aparır. Qarşıda isə işıqlı sabahlar, qurulan yeni evlər, açılan məktəblər və şən uşaq səs-küyü var.

Bu qatar həm də bir simvoldur: xalqın əyilməzliyinin, torpağa bağlılığının və sabaha inamının simvolu. İndi relslərin üstündə dəmir təkərlər yox, həm də bir millətin qüruru irəliləyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Günün təqvimini vərəqləyəndə bu ad nəzərimdən qaçmadı - Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Ağadadaş Dadaşov.

Azərbaycan musiqi sənətində dərin iz qoymuş bəstəkar Ağadadaş Dadaşov barədə mütləq danışmaq qərarına gəldim. Axı bu gün onun doğum günüdür.

O, 1950–1954-cü illərdə Asəf Zeynallı adına Orta ixtisas musiqi məktəbində tar ifaçısı kimi püxtələşərək, tanınmış pedaqoq, bir sıra mahnı və pyeslərin müəllifi Adil Gərayın tar məktəbini keçib. Dadaş Dadaşov məktəbdə oxuduğu illərdə ən istedadlı tar ifaçıları sırasında olub, 1963-cü ilədək Azərbaycan Televiziya və Radio Komitəsi nəzdindəki Xalq Çalğı Alətləri Orkestrində fəaliyyət göstərib. 1958–1963-cü illərdə Cövdət Hacıyevin bəstəkarlıq sinfində təhsilini davam etdirib.

Bəstəkar 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar İncəsənət Xadimi, 2008-ci ildə Respublikanın Xalq artisti adına layiq görülüb.

Vokal əsərləri

1. Ə. Cavadın sözlərinə iki romans

2. Rəsul Rzanın sözlərinə "Rənglər" vokal silsiləsi

3. A. İldırım, B. Vahabzadə, Y. Həsənbəy və b. şairlərin sözlərinə mahnılar

İnstrumental əsərləri

1. Cövdət Hacıyevə ithaf olunmuş fortepiano üçün 12 prelüd

2. Qanun və piano üçün poema

3. Simli trio

4. Simli kvartet üçün poema

5. Tar və piano, kamança və piano, qanun və piano üçün pyeslər

Orkestr üçün

1. Xalq çalğı alətləri orkestri üçün 5 saylı süita

2. Böyük Vətən Müharibəsində həlak olmuş azərbaycanlılara ithaf 1 saylı Simfoniya

3. Simli orkestr üçün 2 saylı simfoniya

4. Nəfəsli orkestr üçün "Zəfər marşı"

5. Nəfəsli orkestr üçün "Təyyarəçilər marşı"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

Şahin Muradinin qələmə aldığı “Dədə Qorqud kitabı”ndan uyğunlaşdırılan “Dəli Domrul” tamaşası, Salar Quluzadənin rejissorluğu ilə, bu ilin sentyabr ayından Təbrizin “Naci” sinemasında səhnəyə çıxacaqdır.

Dəli Domrul hekayəsi, hər kəsə məhəbbət və sədaqət dərsi verir, onun həyat yoldaşı isə həqiqi məhəbbətin simvoludur. Demək olar ki, Dəli Domrul dastanı insanın ölüm ilə savaşı, sevgi həqiqətinin aşkara çıxması və insan gücü ilə qürurunun ilahi təqdirin qarşısında məhdudluğunu xatırladan bir mifologiya nümunəsidir.

Salar Quluzadənin gənc bir rejissor olaraq “Dəli Domrul” tamaşasını seçməklə, arxaik dil, mifologiyaya aid mövzular və 50 nəfərdən ibarət gənc oyunçu heyəti vasitəsilə gənc tamaşaçılarla əlaqə qurmaq istəmişdir.

Dəbdəbəli bir mətn olan “Dəli Domrul” gənc nəslə göstərir ki, güc və qürur çəkici ola bilər, amma həyatın həqiqətləri qarşısında keçərli və yararlı deyildir. Bu əsər bizə göstərir ki, həyatın çətin günlərində iddiası olanlar və şüar verənlər yanımızda olmayır, yalnız bizi ürəkdən sevənlər yanımızda qalır. “Dəli Domrul” tamaşasını izləmək, teatr sevərlər üçün yadda qalan bir xatirəyə çevriləcək.

Yazıçı: Şahin Muradi

Rejissor: Salar Quluzadə

Prodüser: Əşkan Əziz Məhəmmədi

Xoreoqraf: Sina Rəsuli

Aktyorlar: Məhəmmədrza Əbbasi (Domrul), Kiyarəş Kərimi (Əzrayıl), Şəqayiq Nəsiri (Domrulun həyat yoldaşı), Mitra Şaddamən (Domrulun anası), Sina Rəsuli (Gənc oğlan), Soheyl Əfsayi (Domrulun atası), Şükufə Əsədi, Diyana Pəhləvan.

Salar Quluzadənin rejissorluğu ilə “Dəli Domrul” tamaşası; sevgi və sədaqətin simvoludur!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun adını ilk dəfə adına təsis edilmiş mükafatdan eşitmişəm. Şair Elçin İsgəndərzadənin rəhbərliyi altında “Vektor” elm mərkəzinin təsis etdiyi Şahmar Əkbərzadə adına mükafat ədəbiyyat sahəsində fərqlənənlərə verilir. Sonra da yaradıcılığı ilə tanış olmuşam və əlbəttə ki, bəyənmişəm.

Şair, publisist Şahmar Əkbərzadə 1941-ci il 28 dekabrda Ağdam rayonunun Çəmənli kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. 1958-ci ildə Mahrızlı kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra həmin il Şuşa Pedaqoji Texnikumuna daxil olub və 1960-cı ildə texnikumu bitirib. Elə həmin il M.F.Axundov adına Dillər İnstitutunun Rus dili və ədəbiyyatı şöbəsinə daxil olub, 1960-cı ildə Rus dili müəllimi ixtisasını bitirib.

Bir neçə il Çəmənli kənd orta məktəbində müəllim işləyib, 1968-ci ildə Bakı şəhərinə köçüb "Azərbaycan gəncləri" qəzetində jurnalist kimi fəaliyyətə başlayıb. Sonralar həmin qəzetdə şöbə müdiri vəzifəsində çalışıb. "Kommunist" qəzetində müxbir və şöbə müdiri olub.

1990-cı ildə "Mədəniyyət" qəzetini təsis edib və ömrünün sonunadək qəzetin baş redaktoru olub. Şahmar Əkbərzadə 2000-ci il avqust ayının 30-da Bakı şəhərində vəfat edib. 10 fevral 2014-cü ildə adını daşıyan "Şahmar Ədəbi Məclisi" (ŞƏM) təsis olunub. Ölümündən sonra "Xarı Bülbül Nəğmələri" kitabı çap olunub

Məşhur şeirləri

1. Qarabağsız Qarabağlı

2. Dayanın

3. Özün özgənin

4. Qrimləyir

5. Yollar

6. Təzə nağara

7. Allah amandır

8. Hanı

9. Əlvida

10. Səni

11. Dağdağan

12. Tüstümüz

13. Eşmə

14. Bu sənsən?

Kitabları

1. Mil üzümçüləri

2. Anama layla

3. Sev məni

4. Ona yanıram ki

5. Sevgi borc verilməz

6. Haqqa pəncərə

Filmoqrafiya

- Qaragülün nağılı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)