Seymur Əliyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 Son vaxtlar bəzi tarixi-ədəbi karifeylərimiz haqqında tənqidi fikirlər ortaya atılmaqda, klassiklərimizin yaradıcılığı ilə yanaşı,şəxsiyyətləri də hədəfə alınmaqdadır. 

Bu cür qarayaxma kampaniyaları cəmiyyət üçün hansı fəsadlar törədə bilər? Sapı özümüzdən olan baltalar tərəfindən irəli sürülən bu ittihamlardan sabah Azərbaycanın xaricdəki düşmənləri də ilham ala, oxşar iddialarla çıxış edə bilərmi?

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının(WOW) katibi, “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının baş redaktoru, Əməkdar jurnalist Varis mövzu ilə bağlı maraqlı fikirlər səsləndirib:

“Keçmişə güllə atanı gələcək topa tutar. Biz bu gün dahi Nizami Gəncəviyə “farsca yazıb”, böyük Füzuliyə “qəliz yazıb”, ulu Vaqifə “padşaha işləyib”, öndər Məhəmmədəmin Rəsulzadəyə “faşistlərlə danışıqlar aparıb” kimi ittihamlar səsləndirən bir qaragüruhun müasirləriyik. Belələri, xüsusən, Sovet dövrü yazarlarını - Səməd Vurğunu, Rəsul Rzanı stalinizmə sədaqətdə suçlayırlar. 

Hər bir fərdi öncə yaşadığı zəmanə yetişdirir. Sən bunu nəzərə almadan onlara 3-cü minillikdəki ictimai-siyasi doqmalar kontekstindən qiymət verə bilməzsən. Nizami niyə farsca yazıb sualının bəsit cavabı var, çünki 12-13-cü əsrlərdə  Şərq poeziyasının dili fars ədəbi dili idi. Füzuli niyə qəliz yazıb, çünki 16-cı əsrdə işlənən Azərbaycan türkcəsi məhz elə idi. Vaqif niyə şaha işləyib, çünki Vaqif Qarabağ xanlığında vəzir postunu tutub, dövlət xadimi olub. Məhəmmədəmin Rəsulzadə niyə faşistlərlə danışıqlar aparıb, çünki Azərbaycanı işğal edən sovet rejimindən qurtuluş yolunu bunda görüb. Səməd Vurğula Rəsul Rza niyə  stalinizmə, leninizmə sədaqət göstəriblər, çünki onlar bu nəhəng ideoloji maşının çarxları arasında uşaqlıq, gənclik yaşayan və qatı təbliğata uymağa məcbur olan bir nəslin nümayəndələri olublar, zaman keçdikcə isə bu rejimin mahiyyətini görüb ona qarşı daxili üsyana qalxıblar. 

Ey bugündə oturub dünəndəkilərdə eyib axtaranlar. Siz öz zəmanənizdə kristalsınız yəni? 

Və bunlar da bir yana. Hər bir etnosun milli-mental dəyərləri, min illər formalaşmış paradiqmaları var. Xalqın görkəmli şəxsiyyətlərinə çamur atmaq cinayətdir. Məncə, cəmiyyət belələrinə təpki göstərməlidir”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Əlizadə Nuridir. Bu dəfə o, duasını dinləndirir. 

Günah sənsən, günahkar mən

-deyir şair. Bəzən bir kəlmə qalın kitablardan daha çox məna ehtiva edə bilir.

Xoş mütaliələr!

Günah sənsən, günahkar mən,

Cəza almış can qədərəm.

Bütün qanımı içmisən-

Yerdə qalan qan qədərəm...

Nə ağırmış şərtin, allah

Bu bəşər nə şərdi, allah.

Dünən bir şəhərdim, allah

Bu gün xaraban qədərəm.

İtkim- azaldığım deyil,

Verdiyim... aldığım deyil.

...Yanında qaldığım deyil-

Yadında qalan qədərəm...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Əli Novruzovun hekayəsi təqdim edilir. 

Elşənlə axşam saat 5-də Nərimanovdakı "Ned's" kofebarında görüşməli idik. Metrodan kofebara kimi piyada 15 dəqiqəlik yolu ayaqlarım uzun olduğuna görə 10 dəqiqəyə qət edə bilirdim. Bəxtimdən işıqforlar da bu dəfə məni gecikdirmədi. "Herzog" otelinə çatıb Həsənoğlu küçəsinə dönəndə kofebarın qabağında Elşəni gördüm. Çəkib qurtardığı siqaretin kötüyü ilə təzə siqareti yandırmağa çalışırdı.

Elşən görüşə məndən tez gələndə iki dəqiqədən bir vatsapda "hardasan, gelirsen?" yazıb baş-beynimi xarab edirdi. Amma indi məni görəndə özündən çıxmadı. Nə "adam bu qədər gecikər?", nə "saatını 10 dəqiqə dala çək", nə "gələn dəfə səni bir saat gözlədəcəm", heç nə demədi. Təzə siqareti də söndürüb zibil qutusuna tulladı. Əlini atıb kofebarın qapısını açdı:

- Tez gəl, səninlə işim var.

Saatıma baxıb dedim:

- Düz vaxtında gəlmişəm ki! Məndən çıxmayan iş.

- Hə, səndən çıxmayan iş.

İçəri keçəndə Elşən yenə sifətini turşutdu:

- İlahi, necə zəhləm gedir bu yerdən. Hər şey saxtadır. Hamı klip çəkir. Niyə axı bura gəlirsən?!

- Vallah, mənim xoşuma gəlir, - deyib qapını arxamca örtdüm.

- Xoşun gələcək də...

- Yaxşı, yaxşı, başlama. Gəl o pəncərə tərəfə. Asılqanın yanındakı stol.

Kofebarda çox adam yox idi. Təkadamlıq yerlərdə Bakıdakı lüteran icmasının pastoru gözümə sataşdı. Üzümü ona tutub bir az ucadan salam verdim:

- Guten Abend, Doktor Tetmajer!

Doktor başını tərpətdi, əlini ürəyinin üstünə aparıb "dobrıy veçer" dedi. Elşən kinayəsindən qalmadı:

- Bu da səni görən kimi rus dilini praktika eləyir. Guten Abendin yenə sənə qaldı. 

- Bəsdir, başlama!

Gözüm ofisiantı axtarırdı. Bu gün növbədə Ağa olmalı idi. Məni özü gördü. Əli ilə iki göstərib soruşdu:

- Long black?

- Yes! - deyib baş barmağımı qaldırdım.

Gödəkçələrimizi asıb oturduq. Qəhvə maşını işə düşdü. Elşən telefonu çıxarıb gözünü ekrana zillədi, sonra nəsə yazmağa başladı. Qəhvə maşını susanda dözmədim:

- Qoy da o telefonu yerə. Mənimlə nə təcili işin var idi?

Elşən telefonu üzü üstə çevirib masaya qoydu. Başını aşağı salıb sakitcə dedi:

- Özümü satıram.

- Doğrudan?

- Hə. Bu gün səhər getmişdim ASAN Xidmətə. Prosedurları keçdim. Portaldan tibbi arayış da aldım. Bir dənə ödümdə qatılaşma var imiş. Belə amma tam sağlamam. Gələn həftənin birinci günü patenti alıb göndərəcəm birjaya.

- Hansı birjaya? İstanbula?

- Yox, mən araşdırdım, İstanbulda qiymətlər çox aşağı düşüb. Ruslarla ukraynalılar basıb oranı. Şanxaya da baxdım, dəhşət növbə var. Bütün Orta Asiya ora gedir, xaricilərə kvota qoyublar. Növbə sənə çatana kimi altı ay keçir. Qalır ancaq Bakı.

- Bakıda kimə, neçəyə satacaqsan özünü? Bakıda guya nə birja var ki?

Elşən heç nə demədi. Ağa bizim qəhvələri gətirmişdi. Yəqin, başqa adamın yanında danışmağa hələlik utanırdı. Doktor Tetmajer ayağa qalxıb tualet tərəfə üz tutdu. Ağa gedəndən sonra Elşən qəhvədən bir qurtum içib dedi:

- Mənim tək variantım Bakıdır.

- Bəs nə bacarırsan? Nə təklif edəcəksən? 

- Nə bilim. Maşın sürə bilərəm...

Məni gülmək tutdu:

- İndi sürücü var? Kimə lazımdır sənin maşın sürməyin? Bəlkə, ancaq Naxçıvanda. Orada maşını adam sürməlidir. Elə eşitmişəm. Amma onlar da kənardan adam almırlar. Gərək prosedurlardan əvvəl qeydiyyatın Naxçıvana olsun.

Əlimi uzadıb masadan qəhvəmi götürdüm. Yenə əla alınmışdı. Burada qəhvənin tamı hər dəfə başqa cür olurdu. Demək, məsələ təkcə qəhvənin növündə, qovrulmasında, maşında deyil. Baristalıq idi. Hər dəfə qəhvə hazırlayanda barista improvizasiya edirdi. 

Elşən qəhvəsini masaya qoyub dedi:

- Baxma da, alqı-satqı vaxtı məlum olacaq. Alan adam nə istəyir, mən nə verə bilərəm. Uzaqbaşı, cavan oğlanam, özümə görə yaraşığım var. Bəlkə, hansısa qadına lazım ola bilərəm. - Elşən susdu, bir az fikirləşib ardını gətirdi: - Əslində, çox eybəcər olmasa, kişi də istəyə bilər.

İsti qəhvə ağzımdan püskürüb masanın üstünə yayıldı, Elşənin sifətinə, paltarına, telefonuna, qəhvəsinin içinə sıçradı.

- Sən canın, bağışla, səhv başa düşmə. Mən mentallardan deyiləm, amma səndən gözləmirdim.

Ağa əlində kağız salfetlərlə bizim masamıza tərəf gəlirdi. Əl atıb Elşənin qəhvəsini özümə tərəf çəkdim:

- Vallah, bilərəkdən olmadı, üzrlü say. İndi sənə təzə kofe alacam.

Ağa masanı təmizləyib qurtarana kimi ikimiz də susduq. Elşən salfet ilə telefonunu silirdi. Mən də paltarlarıma baxırdım. Sviterim batmamışdı, amma cins şalvarıma bir-iki xırda ləkə düşmüşdü. Ağa təzə qəhvə sifarişini də götürüb masadan aralanandan sonra Elşən həmişəki sakit səsi ilə dedi:

- Səndən dəhşət zəhləm gedir. Nifrət edirəm sənə. Özünü elə aparırsan, guya baş verənlərin sənə dəxli yoxdur. Bakıda sonuncu barista bu kofebarda imiş. Hələ də ofisiantları var imiş. Yarım saat metro ilə, on beş dəqiqə piyada yol gəlirsən ki, illüziyaya qapılasan. Elə bil camaat hələ də işləyib maaş alır. Böyrəyini satmısan. Onun pulu qurtaranda neyləyəcəksən?

Ayağa qalxdım:

- Tualetə dəyim, qayıdıram. Çıxıb siqaret çəkək. Ciyərim yanır.

Tualet boş idi. İçəri keçib qapını bağladım. İşəməyim gəlmirdi. Krantı açıb suyun axmağına baxa-baxa fikirləşirdim. Elşən düz deyirdi. Böyrəyin pulu qurtarandan sonra neyləyəcəm? Onda patent də bir işə yaramayacaq. Birjada baha getmək üçün cavan olmaq lazım idi. Həm də böyrəyinin biri olmayan adamın birjada nə işi var? Amma Elşən həm də düz demirdi. Gələcəyi bilmək olmaz. Bir il əvvəl kim deyərdi ki, ruslar Seçenovu təzədən açmaq fikrinə düşəcək. Yenə həkim yetişdirmək məsələsi müzakirə olunur. Bəlkə, bizdə də onlara baxıb yavaş-yavaş açmağa başlayacaqlar? Gənclikdəki "McDonald's" kassanın birinə adam qoyub. Düzdür, hələlik korporativ sosial məsuliyyət tədbiri kimi, amma birdən gəlir gətirməyə başlasa? Bir də Mirbağır müəllim var. Öləndə onun yerinə çox da namizəd olmayacaq. Mən, Aida xanım, Teymur, sonra Gulya. Mənim şansım daha çoxdur.

Krantın üstündə qırmızı indikator yanıb sönməyə başladı. Mənə ayrılan su bitirdi. Krantı bağlayıb tualetdən çıxdım. Elşən içəridə gözümə dəymədi. Parlaq sarı gödəkçəsi də asılqanda yox idi. Yəqin, siqareti yadına salmışdım, məni gözləməyib siqaret çəkməyə getmişdi. Bayıra çıxanda ancaq Ağanı gördüm. Telefona baxa-baxa elektron siqaretini sümürürdü.

- Ağa, bu Elşən necə oldu? Görmədin?

- Sizin yanınızda olan bəyi deyirsiz?

- Aha.

- Bəy hesabı verib getdi.

- Hesabı verib getdi?!

- Aha.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

Güney Azərbaycanda, onun baş şəhəri Təbrizdə ədəbi həyat öz axarı ilə davam etməkdədir. Kitablar, toplular çıxır, təqdimatlar, kitab müzakirələri keçirilir. 

Güneyli Riza Hüseyninin “Qırmızı peykan gəlir” adlı hekayələr kitabı Təbrizin Kirpi nəşriyyatı tərəfindən çap olunbdur. 

 Kitabda “Anbar”, “Yasəmin”, “Quyu”, “Qırmızı peykan gəlir”, “Od”, “Büzüşmüş məktublar”, “Tımkeçəl candan keçər”, “Nabat və koka” adlı hekayələr yerləşibdir.

Kitabı oxucuların maraqla qarşılayacağı duyulandır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən çox məşhur bir azərbaycanlının doğum günü idi. Mən bu gün təkrarın o məşhura ona görə qayıdıram ki, hələ də çox qism yeniyetmə və gənclərimiz onu tanımırlar. Belə olmaz. Azərbaycanlı olaraq bizə qürur yaşadan insanlardandır haqqında danışacağım bu şəxs. 

Amerikadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının fəxri sədri Lütfi zadə 1921-ci ilin 4 fevral tarixində, Rəhim Ələsgərzadə və yəhudi əsilli uşaq həkimi olan Feyqa (Fanya) Moiseyevna Koremanın  ailəsində dünyaya gəlib. 

Orta təhsilini tamamladıqdan sonra o, Tehran Universitetinin Elektrik mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. Böyük alimin Amerika həyatı isə 1944-cü ildən başlayır. Tehran Universitetini böyük uğurla başa vurduqdan sonra o Amerika Birləşmiş Ştatlarına gəlib və təhsilini Massaçusets Texnologiya İnstitutunda davam etdirib. 1947-ci ildə valideynlərini də öz yanına gətirən alim artıq bu vaxt Kolumbiya Universitetində çalışırdı. O, 1948-ci ildə bu universitetdə elektron mühəndisliyi üzrə magistr, 1957-ci ildə isə professor dərəcəsi alıb. Həmin vaxt Lütfi Zadə məşhur alim, kibernetikanın atası hesab olunan Norbert Vinerin tövsiyəsi ilə Kaliforniyaya, bu ştatdakı Berkli Universitetinə gəlib. Burada ilk vaxtlar bir qədər çətinliklər çəkən alim sonralar şəraitə uyğunlaşıb və ömrünün sonuna qədər də Berkli Universitetinin professoru olaraq qalıb. 

Bu gün dünya elminə Lütfi Zadənin 6 mühüm nəzəriyyəsi məlumdur. Hazırda onlar elm və istehsalatda geniş şəkildə tətbiq olunur. Ona dünya şöhrəti qazandıran, onun dünya elmində inqilab hesab olunan qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsidir. Bu nəzəriyyə riyaziyyatın əsası olan ikili çoxluq anlayışına yeni ifadə vermişdir: qeyri-səlis çoxluq. Elmdə qeyri-səlis ölçünün daxil edilməsi təbiətdə və cəmiyyətdə gedən proseslərin qeyri-müəyyənliyini daha adekvat nəzərə almağa imkan yaradır. 

Aparıcı dünya şirkətləri tərəfindən tətbiq olunan bu nəzəriyyə 1965-ci ildə işlənib hazırlanmışdır. Nəzəriyyə uzun müddət Amerika elmi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməsə də, ötən əsrin 80-ci illərində yapon alimlərinin diqqətini cəlb etmiş və yaponlar bu unikal nəzəriyyədən yararlanmaq qərarına gəlmişlər. Lütfi Zadə nəzəriyyəsinin tətbiqi gündoğan ölkəyə milyardlar qazandırmışdır. Bu gün Yaponiyanın "Mitsubishi", "Toshiba", "Sony", "Canon", "Sanyo", "Nissan", "Honda" və digər nüfuzlu şirkətləri qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinə əsaslanan foto və videokameralar, paltaryuyan maşınlar, vakum kimyəvi təmizləyiciləri istehsalında, avtomobillərin, qatarların, sənaye proseslərinin idarə olunmasında geniş istifadə edirlər. 

Onun 1989-cu ildə qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin sənayedəki uğurlarına Yaponiyanın elm adamlarına verdiyi ən yüksək mükafat – "Honda" mükafatı təqdim olunub. Amerikalılar da bu nəzəriyyənin qiymətini anlamağa, ondan yararlanmağa başlayıblar. Bu gün bu nəzəriyyə Amerikanın "General Motors", "General Electric", "Motorola", "Dupont", "Kodak" və başqa şirkətləri tərəfindən istehsalatda geniş tətbiq olunur. Hazırda bu nəzəriyyədən iqtisadiyyatda, psixologiyada, linqvistikada, siyasətdə, fəlsəfədə, sosiologiyada, dini məsələlərdə, münaqişə problemlərində də istifadə olunur.

Azərbaycanlı alim, süni intellekt sahəsində qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi 6 sentyabr 2017-ci ildə ABŞ-nin Kaliforniya ştatında yerli vaxt ilə səhər saat 7:30-da 96 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Alim sağlığında Bakıda dəfn olunmasını vəsiyyət etmişdir. Bir sıra səbəblərdən alimin nəşinin doğma vətəninə gətirilməsi yubanmışdır. Nəhayət, 28 sentyabrda cənazə San-Fransiskodan Bakıya yola salınmış və 29 sentyabr saat 03 radələrində Bakıya çatdırılmışdır. Həmin gün alimlə AMEA-da vida mərasimi keçirildi. Mərasimdə prezident İlham Əliyev başda olmaqla dövlət və hökumət rəsmiləri, elm və mədəniyyət xadimləri iştirak etdi. Onun yaxın qohumu, xalq artisti Cənnət Səlimova nümayəndə qismində çıxış etdi. Dünya şöhrətli alim I Fəxri Xiyabanda torpağa tapşırıldı. 

Azərbaycanlı ABŞ alimi, süni intellekt sahəsində müəssisəsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxs olan Zadə Eringen,IEEE Hamming, Rufus Oldenburger medalları, IEEE Şərəf Medalı, 2012 BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award Tehran Universitetinin Fəxri Doktoru, IEEE Təqaüdçüsü, AAAS Təqaüdçüsü, AAAI Təqaüdçüsü, Milli Mühəndislik Akademiyasının üzvü, Avrasiya Akademiyasının təsisçi üzvü mükafatlarına layiq görülmüşdür. 

Allah rəhmət eləsin. Amin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

*

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir çiçək yalnızca  günəş və istilik görsə, susuz qalsa  quruyub solacaq. Bir çiçək sadəcə yağış və soyuq görsə yanıb çürüyəcək.

Bizim cəmiyyətimizdə gənclər ya pəncərəönü çiçəyi kimi yetişdirilir, ya da qarda-qışda belə açıq havada buraxılıb ehmal edilir. 

Ehmal edilən hər şey ölər deyirlər.

Ağac da, çiçək də, insan da, ümid də, gənclik də. Hətta ən ali dəyərlər belə.

Bəzən gəncliyi cəmiyyət ehmal edir, bəzən ailə, bəzən də elə gənclərin özü.

Bizim gəncliyimiz relyef sərhədləri, mentalitet qəlibləri, maddi imkanlar çərçivəsi, dəyərsizlik kodeksi, kimlərinsə mənfəət, məqam, mövqe divarları arasında sıxışdırılır.

Ehmalkarlıqdanmı, iradəsizlikdənmi, ağılsızlıqdanmı bayağı həvəslərin, pis vərdişlərin qurbanına çevrilir.

Bu gün bəşər cəmiyyətinə nəzər salsaq sanki şəxsiyyət çürüməsi baş verir.  Şəxsiyyət, xarakter anlayışı yavaş-yavaş yoxa çıxır. Bayağı dəyərlər formalaşdıqca gerçək, ali dəyərlər aradan aparılır. Xarakterli prinsipial gənclərin yerini göstərş maraqlısı, şəxsiyyəti formalaşmamış, şəxsi fikri, dünyagörüşü olmayan fərdlər alır.

Və belə olan halda nəinki gənclik, bütün cəmiyyət  bütövlükdə uçuruma doğru sürüklənir.

Zahiri gözəllik - xüsusən də qadın həddindən ziyadə gözəllik simvoluna çevrilib deyə -  bu gün cəmiyyətin ən aktual məsələsi xarici gözəllikdir. İnsanlar zahirlərini bəzəyib mənəviyyatlarını ac saxlayırlar. 

Kimsə elmini, dünyagörüşünü artırmağa, öyrənməyə, ədəbiyyata, incəsənətə bu qədər ciddi yanaşmır. Kimi mikrofon götürüb müğənniliyə, kimi canlı açıb bloggerliyə, bir sözlə, bayağılığa can atır. Dini və əxlaqi dəyərlər çoxdan tərk olunub. Depresiya, ümidsizlik burulğanı gəncliyi çənginə alıb. Həyat çay kimi öz məcrasından çıxıb, hədəfindən yayıınıb.

Gənclərin bir qismi göstəriş, başqa bir qismi qazanc, gün-güzəran dərdindəndir. 

Ötən il Türkiyədə bir küçə sorğusu böyük əks səda yaratdı. Sorğu zamanı adi geyiminə görə sıradan vətəndaş hesab edilib dindirilərkən sosial çürümədən danışan qadının akademik olduğu ortaya çıxdı.

O an ağlıma nədənsə ilk Səttar Bəhlulzadə gəldi. 

"Məni pal-paltar maraqlandırmır. Məndən sonra deməyəcəklər ki, nə yeyib, nə geyib. Deyəcəklər ki, nə yaradıb..." 

Əziz islam peyğəmbəri hələ əsrlər öncə buyurmuşdu ki, "Vay olsun axir zamanda yaşayan o valideynlərin halına ki, övladlarının dünyalarını abad etməkdən ötrü hər şeyi edərlər, amma onlarım axirətləri üçün çalışmazlar."

Biz bu gün məhz həmin dövrü yaşayırıq.

Mənəviyyatın yoxluğu nəticəsində yaranmış boşluğu dolduran çirkabın üstünü gül-çiçəklə bəzəyərək örtməyə çalışırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda 244 nömrəli tam orta məktəbdir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Yəhya Müseyib oğlu Abbasov 1959-cu ildə Ermənistan Respublikasının Basarkeçər rayonunun Kəsəmən kəndində anadan olmuşdur. 1975-ci ildə Kəsəmən kənd orta məktəbinin 10-cu sinfini bitirmişdir. 1975-ci ildə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuş, 1980-cı ildə həmin İnstitutun Fizika-Riyaziyyat fakültəsini bitirmiş və təyinatla Goranboy rayonunun Qaradağlı kənd orta məktəbində müəllim kimi pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır. 28 aprel 1984-cü ildə Goranboy rayon Xoylu kənd sovetinin katibi və sonradan sədri vəzifəsinə seçilmiş, 01 sentyabr 1987-ci ildən 1998-ci ilin yanvar ayınadək Xoylu kənd orta məktəbinin direktoru vəzifəsində işləmişdir. Bir neçə çağrış Goranboy rayon XDS -nin deputatı seçilmişdir. 1988-1993-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir, müharibə vetranıdır. 12 yanvar 1998-ci il tarixindən Binəqədi rayon Təhsil Şöbəsində inspektor vəzifəsində işləmişdir. 

23 dekabr 1999-cu il tarixdən Binəqədi rayon Əsəd Ələskərov adına 244 saylı tam orta məktəbin direktoru vəzifəsində işləyir. Eyni zamanda 6 fevral 1999-cu il tarixdən 30 noyabr 2012-ci il tarixədək 8 saylı Binəqədi Birinci Seçki Dairəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. 

3 dekabr 2008-ci ildə "Müasir məktəb təhsilinin sosial fəlsəfi problemləri” mövzusunda dissertasiya işi müdafiə etmiş, Fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. Təhsil sahəsində xidmətlərinə görə 2010-cu ildə Təhsil Nazirliyinin Kollegiyasının qərarı ilə "Qabaqcıl təhsil işçisi "adına layiq görülmüş, 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə “Tərəqqi medalı" ilə təltif olunmuşdur. Beş kitabın və müxtəlif vaxtlarda yerli və xarici mətbuatda çap olunmuş 18 elmi məqalənin müəllifidir. 

1999-ci ildən Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvüdür. Müharibədə iştirakına görə Azərbaycan QMƏVŞAİB-in İdarə Heyətinin 10.02.2016 cı il 02 №-li qərarına əsasən "FƏDAİ", 11.11.2016-cı il 10№-li qərarına əsasən "VƏTƏN NAMİNƏ" ,”BÖYÜK ZƏFƏR”, “MİLLİ ORDU -100”medalları ilə təltif edilmişdir. Azərbaycan Qarabağ Müharibəsi Əlilləri Veteranları və Şəhid Ailələri ictimai birliyinin İdarə Heyətinin 12 №-li 03.11.2017- il tarixli qərarına əsasən "Vətənpərvərlik İşində Xidmətlərinə görə" medalı ilə təltif edilmişdir.

ŞAGİRD:

Hümbətli Cəmilə Ceyhun qızı 7 mart 2010-cu ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur.  2016-cı ildə Laçın şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbində təhsilə başlamışdır, 2023-cü ildən etibarən təhsilini Binəqədi rayonu, Əsəd Ələsgərov adına 244 nömrəli tam orta məktəbdə davam etdirir. Hazırda isə 9-cu sinif şagirdidir.

2022-ci ildə riyaziyyat fənni üzrə Respublika fənn olimpiadalarında iştirak etmişdir. 

2024-cu ilin may ayında 244 nömrəli tam orta məktəbdə keçirilən “ 9 May – faşizm üzərində Qələbə günü” tədbirində iştirakına görə sertifikat, həmin ilin noyabr ayında isə  “Məktəblinin dostu” layihəsi və 244 nömrəli tam orta məktəbin birgə təşkilatçılığı ilə “8 noyabr-Zəfər Günü”nə həsr olunmuş məktəblərarası keçirilən “Zəfər sədası” intellektual yarışında 2-ci yeri tutduğuna görə diplom ilə təltif olunmuşdur.

ESSE:

Unudulmaz tarixi qələbəmiz

Dünya nə qədər qloballaşsa da, hər insan öz doğma torpağına və Vətəninə olan bağlılığını heç vaxt itirməməlidir. 

Azərbaycan xalqının isə vətənpərvərlik hisslərini sonuna qədər yaşadığı hadisələrdən biri də 2-ci Qarabağ müharibəsi olmuşdur. 

Cəmi 44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə tarixi bir zəfərə imza atmışdır. Müharibədə əldə olunan qələbə yalnız torpaqlarımızın geri qaytarılması deyildi, bu, həm də xalqın illərdir susdurulmuş hayqırışlarının nəticəsi idi. 

2-ci Qarabağ müharibəsində qazandığımız qələbə bizə nə qədər böyük qurbanlar hesabına başa gəlsə də, bu uğur Şəhidlərimizin ruhunu əbədi yaşadacaqdır.

Təbii ki, qələbəmizdə ən böyük rol Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uğurlu siyasət yeritməsi idi. İlk növbədə onun tərəfindən hərbi islahatlar və müasir texnologiyaların ordumuza gətirilməsi müharibədə üstünlüyümüzü təmin etdi.  Daha sonra isə Azərbaycan Ordusunun döyüş qabiliyyəti və İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində zəfər qazandıq. Hazırda isə işğaldan azad olunmuş torpaqlarımızda bərpa və inkişaf işləri davam edir.

Biz isə gənclər olaraq bu tarixi qorumalı və harada olduğumuzdan asılı olmayaraq Azərbaycan bayrağını uca tutmalıyıq. 

Tarixi qələbəmizin dəyərini anlamaq və gələcək nəsillərə çatdırmaq bizim müqəddəs borcumuzdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Aytac Yolçu, Bakı Qızlar Universitetinin tələbəsi, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Səməd Behrəngi 23 iyun 1939-cu ildə Təbrizin Çərəndab adlanan məhəlləsində yoxsul bir ailədə dünyaya göz açmışdır.

Onun atası fəhlə olur, Səməd bəy dünyaya gələndən bir gün öncə işdən çıxarılır, getdikcə daha da yoxsullaşırlar.

Səməd ilk təhsilini Təbrizdə alır, məktəbi bitirdikdən sonra Tufarqan mahalının Mamağan və  Guqan bölgələrində ibtidai sinif müəllimi kimi çalışır. İşləyərkən eyni zamanda Təbriz Universitetinin filologiya fakültəsinin ingilis dili şöbəsində qiyabi təhsil alır. 1961-ci ildə təhsilini başa vurur. Tələbəlik illərində "Xənde" (Gülüş) adında həftəlik divar qəzeti buraxır. İlk ədəbi tənqidi və satirik qələm təcrübələrini təhsil aldığı dövrə aiddir.

Səməd Behrəngi və onun həmfikirləri, xüsusilə Behruz Dehqani Azərbaycan kəndlərini gəzib dolaşıb folklor nümunələri toplayıblar. Bəzi tədqiqatçılar qeyd edir ki, onların topladıqları folklor nümunələri Azərbaycan dilində olduğundan İran şahının qeyri-fars dillərlə əlaqədar siyasətlərinə görə çap olunmağa icazə verilmir. Sonradan bu nağılları fars dilinə çevirərək həmkarı Behruz Dehqani ilə birlikdə nəşr etdirirlər. Yazdığı nağıllar türk dilində Sirus Mədədi vasitəsilə "Azərbaycan nağılları" adı ilə Tehranda çap olunur. Eyni zamanda fars dilindən Azərbaycan dilinə çevirdiyi tərcümələri dövri mətbuatda çıxır.

İlk əsərləri "Adət", "Binam" hekayələri olur. 1959-cu ildə dərc olunur. Bundan sonra "Ulduz və qarğalar", "Çuğundursatan oğlan", "Balaca qara balıq" və s. hekayə və nağıllarını yazır. Səməd bir müddət qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edib. Sonra, məqalələrini "Məcmueyi məqaleha" (Məqalələr məcmuəsi) adilə kitab şəklində çap etdirir.

Səməd Behrəngi İran uşaq ədəbiyyatının banisi sayılır. Ona qədər uşaq ədəbiyyatına aid kitablar yazan olsa belə İran ədəbiyyatçıları qəbul edirlər ki, Səməd Behrəngi İranda uşaq ədəbiyyatının qurucusudur. Həmkarları onu "Azərbaycan kəndlilərinin canlı dili", "Milli mədəniyyətin oyaq vicdanı", "Xalqa üz tutan", "Səyyar müəllim" adlandırıblar.

Behrənginin yazdığı “Balaca qara balıq” əsəri həm də İran inqilabının manifesti hesab edilir. Məhz bu əsəri ilə İran tarixində böyük bir çevrilişin təməli qoyulduğunu deyə bilərik.

Onun “Balaca qara balıq” əsəri 1968-ci ildə İtaliyanın Bolonya şəhərində keçirilən Uşaq Kitabları Müsabiqəsində qızıl medala layiq görülüb. Birinci yeri tutduğuna görə kitabları italyan, fransız, ingilis, türk dillərində nəşr edilib.

Sorağı aləmi bürüyən “Balaca Qara Balıq” əsərinin ideyası olduqca dərin mənalara sahibdir.

“Balaca Qara Balıq” Səməd Behrənginin yazdığı məşhur uşaq hekayəsidir. Hekayə 1968-ci ildə yazılıb və sosial-siyasi mesajları ilə tanınır. Əsas ideya kiçik balığın cəsarətli sərgüzəştləri vasitəsilə yeniliklərə açıq olmağın, azadlığı axtarmağın, öz cam tavanını aşaraq komfort zonadan uzaqlaşmağın və öz taleyini öz əlləri ilə yazmağın əhəmiyyətini vurğulamaqdır.

Hekayənin əsas ideya istiqamətlərini bölüşüm sizlərlə:

1.  Azadlıq və kəşfiyyat:

Balaca Qara Balıq doğulduğu çayın sərhədlərini aşaraq, böyük okeanı kəşf etmək istəyir. Bu, azadlığı və bilinməyənləri araşdırma arzusunu simvollaşdırır.

2.  Cəsarət və qətiyyət: 

Balıq çətinliklərə və təhlükələrə baxmayaraq, qərarından dönmür. Onun cəsarəti və qətiyyəti oxuculara öz ideallarını izləməyin vacibliyini göstərir.

3.  Ədalətsizlik və mübarizə: 

Hekayə, balığın qarşılaşdığı çətinliklər və təzyiqlər vasitəsilə, ədalətsizliklə mübarizənin əhəmiyyətini vurğulayır.

4.  Sosial dəyişikliklər: 

Hekayə İran cəmiyyətindəki sosial və siyasi vəziyyətlərə dair tənqidi fikirləri əks etdirir və fərdin cəmiyyətdəki rolunu sorğulayır.

“Balaca Qara Balıq” təkcə uşaqlar üçün maraqlı bir hekayə deyil, eyni zamanda böyüklər üçün də dərin mənalı bir ibrət nağılıdır. Bu hekayə oxucuları həyatdakı sərhədləri aşmağa, yeniliklərə açıq olmağa və cəsarətli addımlar atmağa çağırır. Səməd Behrəngi qəlbinin dərinliklərində coşub-çağlayan azadlıq yanğısını dövrün tələblərindən irəli gələrək öz əsərlərində sətraltı şəkildə həmvətənlərinə çatdırır. 

Əhməd Cəmilin Səməd Behrəngiyə həsr etdiyi o yanğılı şeir: 

Sənmi gücsüz idin, Arazmı dərin?

Dərdi nə böyükmüş o sahillərin!

Dözdün zillətinə ağır illərin!

Alnında gəncliyin ümid çələngi,

Qəlbində arzular... Səməd Behrəngi!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Afrika qitəsinin ən böyük kitab sərgisi mübaliğəsiz olaraq hər ilin bu vədələrində keçirilən Qahirə Beynəlxalq Kitab Sərgisidir. 

1969-cu ildən keçirilən Qahirə sərgisini hətta Yaxın Şərqin də ən böyük kitab sərgisi adlandırırlar. Frankfurt sərgisindən sonra 2006-cı ildə dünyada ən böyük ikinci kitab sərgisi hesab edilib bu sərgi. Ötən il sərgini 5 milyona yaxın insan ziyarət edib. Sərgiyə 80 ölkədən 1300-dən artıq nəşriyyat qatılıb. 

Budəfəki sərgi də geniş təmsilçiliklə seçilir. 

Sərgi çərçivəsində Misir-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin sədri, tanınmış azərbaycanlı alim, bu yaxınlarda portalımızda haqqında geniş yazı dərc etdiyimiz Seymur Nəsirovla görüş də keçirilib. Bu barədə məlumat alan kimi Seymur Nəsorovla əlaqə yaratdıq və görüş barədə onun özündən məlumat aldıq. 

Misirin Vəqflər Nazirliyi tərəfindən təşkil olunan görüşdə Misirin yüksəkvəzifəli şəxsləri, elm xadimləri və burada təhsil alan xarici tələbələr iştirak ediblər.

Tədbirdə İslam İşləri Üzrə Ali Şuranın baş katibi professor Məhəmməd əl-Bəyyumi Seymur Nəsirovun elmi, ictimai və mədəni fəaliyyətlərinin Misir ictimaiyyəti tərəfindən yüksək qiymətləndirildiyini və onun ölkədə təhsil alan tələbələr üçün böyük bir nümunə olduğunu qeyd edib.

S.Nəsirov fəaliyyəti haqqında, Azərbaycanla Misir arasında tarixi və mədəni əlaqələrdən geniş söhbət açıb. Azərbaycanlıların Misirin inkişafına verdiyi töhfələrdən danışan tədqiqatçı-alim Misiri işğaldan azad edən Səlahəddin Əyyubinin əslən azərbaycanlı olduğuna dair ərəb mənbələrinin yekdil fikirdə olduğunu qeyd edib. O, eyni zamanda, Misirin baş həkimi Fəthullah ibn Nəfis və baş qazi Əfzələddin əl-Xoncinin əslən azərbaycanlı olduğunu iştirakçıların diqqətinə çatdırıb.

O, Misir-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətinin fəaliyyətindən də geniş bəhs edib. Bildirilib ki, cəmiyyətin fəaliyyətinin əsas məqsədi xalqlar arasında dostluğun möhkəmləndirilməsi, elm, mədəniyyət və din sahələrində əlaqələrin inkişafı, habelə tələbələrə sosial xidmətlərin göstərilməsidir. Burada Azərbaycan və ingilis dilləri, “Qurani-Kərim”in qiraətləri, ərəb dilinin qrammatikası və ədəbiyyat, bəlağət və məntiq elmi, xəttatlıq, dekorasiya, xalçaçılıq və yerli muğam (məqam) sənəti tədris olunur. Hazırda cəmiyyətin nəzdindəki kurslarda 59 ölkədən 600-dən çox gənc müxtəlif fənlər üzrə ödənişsiz təhsil alır.

Tədbir Misir mediası tərəfindən geniş işıqlandırılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Gürcüstanda Fars-molla məzhəbçi dini təsirlərinin anti-Azərbaycan mahiyyəti və İranın, Rusiyanın bu ölkə üzərindəki oyunları, bir çox bölgəsəl və geosiyasi faktordan qaynaqlanır. Bu təsirlərin və oyunların hər biri, Qafqazın geosiyasi durumunu daha da gərginləşdirir və bölgəsəl güclər arasında strateji qarşıdurmaların bir bölümünü təşkil edir.

Gürcüstanda fars-molla məzhəbçi dini təsirlərin artması, həm İranın bölgədəki rolunun güclənməsi, həm də Gürcüstanın etnik və dini müxtəlifliyinin yaratdığı bir kontekstdə baş verir. Gürcüstanda fars-molla məzhəbçi dini təsirlərin artması ilk növbədə, anti-Azərbaycan mahiyyəti daşıyır.

İranın Yaxın Doğu və Qafqazda öz mədəni və dini təsirini yaymağa çalışdığı heç kəs üçün sirr deyil. Fars-molla rejimi Gürcüstanın şiə məzhəbinə aid olan hissəsini və bir neçə dini məbədi öz dini təsirini həyata keçirmək üçün bir vasitə sanır. İran, öz təsirini gücləndirməkçün, zaman-zaman Gürcüstanın bəzi bölgələrində iqtisadi və mədəni çalışmalarını artırıb. Məsələ ondadır ki, Gürcüstandakı digər məzhəb mənsublarını da öz təsirinə salmağa çalışan fars-molla rejimi əlamanları, eyni ssenarini Moskva başda olmaqla, Rusiya Federasiyası ərazisində də yürütməyə çalışıb. Açıq-aydındır ki, rejim Moskvada yaxud Gürcüstanda əlaqədar kəşfiyyat orqanlarından xəbərsiz yaxud onlarla işbirliyi içində olmadan geniş çalışmalarda buluna bilməzdi. Zira ortaq çıxarları bəs-bəlli...

İran-Azərbaycan münasibətləri gərgin olunca, İranın Gürcüstanda dini təsirinin artması, anti-Azərbaycan təəssüratını gücləndirməyə xidmət etmiş olmasın?.. İranın Gürcüstanda dini təsiri, azərbaycanlıların öz dini və mədəni azadlıqlarını qorumağa çalışdığı mühitdə daha çox “anti-Azərbaycan” rəftarlarına çevrilə bilər.

İran Azərbaycanla olan münaqişəli məsələlərini, Gürcüstanda daha çox “ideoloji” və “dini” müstəviyə daşıyaraq, bu ölkənin içində Azərbaycana qarşı təbliğat çalışmaları aparmağa (ən azı) meyl edir. Bu, özəlliklə də Azərbaycanla mübahisələrində yararlandığı bəzi dini “əsas”larla bağlı olsa gərək.

İran və Rusiya, Gürcüstanın geosiyasi mövqeyindən yararlanmağa çalışır və bu ölkənin siyasətini öz çıxarlarına uyğunlaşdırmaq istəyir. Bu, həm bölgədə həm də beynəlxalq arenada gərginliyi artıra bilər.

Gəlin belə bir-iki sualla çıxış edək: 

-İran Gürcüstanın keçidi ilə Azərbaycanın enerji resurslarına çıxışını məhdudlaşdırmaq və özünün bölgəsəl enerjiyə nəzarətini artırmaq istəmiş ola bilməzmi? İranın, həmçinin Gürcüstan üzərindən Rusiyanın qaz və neft boru kəmərlərinə alternativ marşrutlar yaratmaq istəyi də mövcud deyilmi?

Ritorika öz yerində, bununla belə, İran Gürcüstanın güneyində yerləşən bəzi ərazilərdə şiəliklə bağlı təsirlərini artırmaq məqsədi güdür. Gürcüstanın içində dini təsir yaratmaq, həmçinin Azərbaycana qarşı anti-dini və ideoloji mövqeləri dəstəkləmək anlamında sabitdir.

Bir sözlə, 

İran Gürcüstanı öz bölgəsəl “bütünlük” siyasətinə daxil etməyə çalışır, bu isə Azərbaycanın maraqlarına qarşıdır və gərginliklərə səbəb ola bilər.

Rusiyanın Gürcüstandakı maraqları

Tehranın dostu Moskva Gürcüstanın Avropaya (Batıya) inteqrasiya cəhdlərini strateji çıxarlarına zidd sayır. Rusiya Gürcüstanı öz təsir dairəsində saxlamağa çalışır və burada təsir hücrələrini artırmaq istəyir. Gürcüstanın NATO və Avropa Birliyi ilə yaxınlaşması, Rusiya üçün böyük təhdiddir. Gürcüstanda son seçkilər Rusiya–Batı qarşıdurmasının Gürcüstan üzərindəki izlənimlərini aydın göstərmiş oldu...

Rusiya, ilhaq etdiyi Abxaziya və Güney Osetiya üzərindəki təsirini davam etdirmək üçün Gürcüstanda siyasi qarışıqlıqlar yaratmaqdan usanmır. Bu isə Gürcüstanın öz müstəqilliyini qorumağa çalışan siyasi strukturlarına qarşı təzyiqdir.

Rusiya Gürcüstanda siyasi istiqrarsızlıq yaratmaq və bu ölkəni öz çıxarları uğrunda istifadə etmək üçün müxtəlif vasitələrdən yararlanır. Bu durum, həmçinin Ermənistan və Azərbaycan arasındakı gərginliklərdən də də fayda görmüş ola bilər.

İran və Rusiyanın Gürcüstan üzərindəki oyunlarının yansımaları

İran və Rusiyanın Gürcüstan üzərindəki oyunları, bölgəsəldəngəni dəyişdirə bilər və bunun sonucunda Azərbaycanın maraqları da zərər görə bilər.

İran və Rusiyanın təsirinə məruz qalan Gürcüstanın, Azərbaycanla olan strateji bağlarını zəiflətməsi, Azərbaycanın Güney Qafqazdakı təhlükəsizlik çıxarlarına tərs düşər. İranın Gürcüstanın güneyindəki dini təsiri və Rusiyanın bu ölkənin siyasi həyatına müdaxiləsi, Azərbaycan üçün əlavə təzyiqlər yarada bilər.

Həm İran həm də Rusiya, Gürcüstanın Azərbaycanla olan bağlarını zəiflətmək və bu ölkəni öz çıxarlarına uyğunlaşdırmaq istəyirsə, bu, Azərbaycanın bölgədəki mövqeyini zəiflətməyi hədəfləyib deməkdir.

Beləliklə,

İran və Rusiyanın Gürcüstandakı hərəkətləri, həmçinin Güney Qafqazda olan digər bölgəsəl güclərin (Türkiyə və Azərbaycan daxil olmaqla Türk Dövlətləri Təşkilatının və b.) reaksiyalarını doğura bilər. Umacağımız nə ola bilər? – İnşallah Gürcüstan dövlətinin siyasi iradə nümayiş etdirməsi, oyunlara daxil olmaması, Qafqazın əmin-amanlığının mümkün olduğunca qorunması bütün konstruktiv mövqe sahiblərinin xeyrinə olacaqdır.

İranın, Rusiyanın Gürcüstanda oynadığı oyunlar və bu oyunların Azərbaycanda diqqətlə izləndiyi danılmazdır. Fars-molla məzhəbçi dini təsirlərinin artması və bu təsirlərin Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirmək potensialı da gözardı edilə bilməz. Eyni zamanda, Rusiyanın və İranın Gürcüstanda yaratdığı təsir, bu ölkənin müstəqilliyini və bölgəsəl dəngəsini təhdid edə bilər. Azərbaycanın isə bu durumda güclü bölgəsəl diplomatiya və strateji bağlar quraraq, təhdidləri ən aşağı düzeyə endirmək üçün çalışması alternativlərin ən yaxşısıdır.

 DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.02.2025)