İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Görkəmli dövlət xadimləri, sərkərdələr çox olur, amma onlardan millət atası titulu alanlar bir-ya iki olur. Azərbaycan xalqının da millət atası olub – Çar dövründə xalqının ən nüfuzlu şəxsi lmuş Hacı Zeynalabdin Tağıyev!

Hacı Zeynalabdin Tağıyev 1838-ci ilin yanvarında Bakıda, Mərdəkan kəndində anadan olub: Onun atası – kasıb başmaqçı Məşədi Məhəmmədtağı təxmini 1791-ci ildə, Miyanə mahalının məşhur Tikmədaş kəndində dünyaya gəlib, gənc yaşında Şamaxıya gələrək məskunlaşıb, yetkin dövründə Bakıya köçüb.

Kiçik Zeynalabdin uşaqlıqdan təmkinli və zəhmətkeş olub. On yaşında atası onu bir bənnanın yanına usta köməkçisi işinə qoyub. 12 yaşına çatanda o artıq daş yonub, 15 yaşında ikən bənnalıq etməyə başlayıb. Bir müddətdən sonra Tikinti ustası və təşkilatçısı kimi tanınmağa başlayıb.

Müəyyən qədər vəsait toplayaraq Tağıyev artıq 20 yaşında ev tikintisi və daşyonma işləri təşkil edib. Özünün sonrakı tikinti işlərinə də şəxsən nəzarət edib. Tikdirdiyi binalarda, məsələn, özünün yaşadığı binada və şəxsən açdırdığı qızlar məktəbinin binasında onun dəsti-xətti hiss edilib.

Sonradan o, özünü ticarətdə və yüngül sənayedə də sınayıb. Hər ikisində qabiliyyəti ilə uğur qazanıb, dükanlara və manufakturaya sahib olub. O, həm də Bakı neftini Xəzər dənizi və Qafqaz dəmir yolu vasitəsilə ixrac edən ən böyük sahibkarlardan olub. Məqsədyönlü tədbirləri nəticəsində Tağıyev Azərbaycan iqtisadiyyatının müstəmləkə xarakterinə zərbə vuran, onu sındıran ilk milli sənayeçiliərdən olub.

1870-ci ildə Tağıyevin artıq iki qazanxanadan ibarət kerosin zavodu olub. Kerosin zavodu ilə yanaşı o, 1872-ci ildə "Hacı Zeynalabdin" şirkətini yaradıb. 1872-ci ildə neftli torpaqlar hərraca qoyulduqda Tağıyev də iki ortağı ilə birlikdə Bibiheybətdə icarəyə torpaq götürüb, buruq quraraq quyu qazmağa başlayıb, lakin beş il ərzində heç bir nəticə olmayıb, xərclər artıb, neft isə çıxmayıb. Ortaqlar "zərərli biznesdən" çıxmaq qərarına gəliblər.

Zeynalabdin isə onlar tərəfindən qoyulan kapitalı qaytarmaq məcburiyyətində idi. Buna baxmayaraq o, inadla "qara qızıl" axtarmağa davam edib. 1878-ci ildə dörd quyudan birində neft fontan vurub. Bu hadisə həmin andan Z. Tağıyevin şirkətini neft sahəsində öndə gedən müəssisələr sırasına çıxarıb. Nəticədə onun gəlirləri sürətlə artmağa başlayıb. Üç il sonra Balaxanıda və Bibiheybətdə yerləşən 30 desyatin neft verən torpaq, neft məhsullarının daşınması üçün iki şxun, Tsaritsında (indiki Volqoqrad), Nijni Novqorodda, Moskvada anbarlar, iki – ağ neft və sürtgü yağı zavodu Tağıyevin şirkətinə məxsus olub. Şirkətin illik səmərəliliyi 1 milyon barelə yaxın xam və emal edən məhsul təşkil edib.

1897-ci ildə neft mədənlərini Britaniya şirkətlərindən birinə satan Tağıyev qeyri-neft sektoruna sərmayə qoyub. 1900-cü ildə isə Qafqazda ilk toxuculuq istehsalatı olan toxuculuq fabriki açıb. Onun inşa etdirdiyi Bakı toxuculuq fabriki Azərbaycanda yeni istehsal sahəsində başlanğıc olub. Toxuculuq fabrikini xammalla təmin etmək məqsədilə Tağıyev Yevlax rayonunda pambıq əkini üçün torpaq sahəsi alıb və 1909-cu ildə Cavadda pambıqtəmizləmə zavodu tikdirib. Bakının ən iri ticarət mərkəzi sayılan ticarət evini də Tağıyev təşkil edib.

1899-cu ildən H. Z. Tağıyev enerji sektoruna qoşulub. Onun bu istiqamətdəki fəaliyyəti 1899-cu ildə "Enerji gücü" səhmdar cəmiyyətinin yaranmasına gətirib çıxarıb. Burada Tağıyev sədr müavini vəzifəsində çalışıb. Artıq XX yüzilliyin əvvəllərinə yaxın Ağ Şəhərdə və Bayıl burnunda səhmdar cəmiyyətinin balansında iki elektrik stansiyası olub.

1896-cı ildə Gəncədə və Naxçıvanda, 1897-ci ildə Şamaxıda, 1906-cı ildə Tiflisdə açılan məktəblərin xeyrinə pul ödəyib. Tağıyev Bakı Dövlət Universitetinin yaradılması məqsədilə külli miqdarda vəsait ödəyib.

Azərbaycan Respublikası Dövlət vəsaiti hesabına 100 nəfəri xarici ölkələrə oxumağa göndərib. Onlardan 10 nəfəri İngiltərəyə, 23 nəfəri İtaliyaya, 45 nəfəri Fransaya, 9 nəfəri Türkiyəyə, 13 nəfəri isə Almaniya və Rusiyaya gedib. H. Z. Tağıyev həmin tələbələrə də maddi yardım göstərib.

Təltif və mükafatları

"Müqəddəs Stanislav" ordeni

Şiri-Xurşid ordeni

Hacı Zeynalabdin Tağıyev bolşevik istilasından sonra çox ağır məhrumiyyətlər yaşayıb, onun bütün varidatı əlindən alınıb.

O, 1924-cü il sentyabrın 1-də, axşam səkkizin yarısında, 85 yaşında (bəzi mənbələrə görə 86 yaşında) vəfat edib və sentyabrın 4-də Mərdəkanda dəfn edilib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Gülnarə Cəmaləddin,

AYB Sumqayıt bölməsinin sədri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Millətin oyanışını onun ədəbiyyatının, mədəniyyətinin inkişafında görən, Azərbaycanın siyasi və mədəni həyatında çox önəmli rol oynamış böyük siyasətçi, Ümummilli Lider Heydər Əliyev deyirdi: “Bu gün ümumiyyətlə, müstəqillikdən danışarkən ədəbiyyatımızın xalqımız üçün nə qədər zəngin sərvət olduğunu qeyd etmək lazımdır. Bizim ədəbiyyatımız, mədəniyyətimiz xalqımızın milli sərvətidir və intellektual mülkiyyətidir. Bizim ədəbiyyatımızın xalqımıza etdiyi ən böyük xidmət ondan ibarətdir ki, şairlərimiz, yazıçılarımız öz əsərləri ilə Azərbaycanda, xalqımızda, millətimizdə daim milli hissiyyatları oyatmağa çalışmışlar. Milli özünüdərk, milli oyanış, dirçəliş prosesi xalqımıza birinci növbədə ədəbiyyatdan keçir.”

Ədəbiyyat tarixi əbədiyyətə qovuşdurur. Zaman-zaman ədəbiyyatın ən çətin anlarında yanında olub, ona dəstək verən, onun inkişafı üçün əlindən gələni etməyə çalışan tarixi şəxsiyyətlər ədəbiyyatın əbədiyyətə qovuşması missiyasını öz üzərlərinə götürüb, o ağır məsuliyyəti öz çiyinlərində daşıyıblar.

Dünyaya Nizami, Füzuli, Nəsimi kimi dühalar vermiş Azərbaycan ədəbiyyatı bu gün də dövlətçilik ənənələrinə sadiq qalaraq, yeniyetmələrdə və gənclərdə vətənpərvərlik ruhunun yüksəlməsinə xidmət edən əsərlərin araya-ərsəyə gəlməsində, onların təbliğində çox böyük işlər görür.Çünki ədəbiyyat dünyanın özünü yaxşı mənada nizamda saxlayan söz sənətidir.

Hələ 2-ci dünya savaşı ərəfəsində Hüseyn Cavid yazırdı:

“Bugünkü müharibədə toplar, tüfənglər deyil, hər məmləkətin ədəbiyyat və fəlsəfəsi ilə bəslənən beyinlər də ayrıca haizi - əhəmiyyətdir.”

Müharibələr, sürgünlər, repressiyalar, işgəncələr, gərəksiz senzuralar, haqsızlıqlar, ədalətsizliklər yolunu çətinliklə, amma mətanətlə keçmiş ədəbiyyatımız indi müstəqillik dövrünün ən parlaq zamanını yaşayır.

Qayğı elə bir dildir ki, kar da eşidə bilər, kor da görə bilər (Mark Tven).

Qələm adamları həssas olur. Onlar üçün diqqət və qayğı hər şeydən önəmlidir. Çünki ən xırda diqqət belə onların yaradıcılığına stimul verir, onları ruhlandırır. Müstəqillik dövrünü yaşayan ədəbiyyata töhfələr vermiş şair və yazıçılarımız da zaman-zaman dövlətin diqqətindən kənarda qalmır, öz layiqli qiymətini alır.

Mən 1988-ci ildən Sumqayıt ədəbi mühitindəyəm.Uzun müddət Ə.Kərim adına Poeziya klubunda fəaliyyət göstərən ”Dəniz” ədəbi birliyinin üzvü olmuşam. Sumqayıt ədəbi mühitinin hansı çətinliklərlə üzləşib, hansı sınaqlardan çıxdığının canlı şahidiyəm. Üzvü olduğum “Dəniz” ədəbi birliyinin zirzəmidən zirzəmiyə sürükləndiyini öz gözlərimlə görmüşəm. Buna baxmayaraq, “Dəniz” ədəbi birliyi də ədəbiyyatımız üçün xeyli işlər görüb. Bu gün imzası respublika ədəbi mühitində tanınan İbrahim İlyaslı, Məryəm Aslanqızı, Əli Nəcəfxanlı, Sabir Yusifoğlu, Gülbala Mehdi, Almaz Ərgünəş Bəyazid, Əyyub Qiyas Abasov, Nadir Azayoğlu, Füzuli Sabiroğlu, Mövlam Hüseynli, Müqəddəs Şahbazov, Avtandil Ağbaba, Zülfəli Zülfəliyev, Akif Avşan, Elçin Elgün, Bəxtiyar Hüseynli, Varis, Xaliq Oğuz, Arif Həsənoğlu, B.Rövşən, Nadir Məmmədli, Mənsurə Xələfbəyli, İlhamə Məhəmməd qızı, Mehdi Cəlal, Şəfa və başqa imzaların yetişməsində çox böyük rol oynayıb.

Yaradıcılığın da, sənətin də, elə şəhərlərin də öz əxlaqı, öz ruhu olur. Sumqayıt öz əxlaqı, öz ruhu olan şəhərdir. Bu şəhərdə yaşamaq, insanların sevgisini qazanmaq həm çətindir, həm də asan. Çətindir ona görə ki, gərək təpədən-dırnağa sumqayıtlı olasan, insanların nə istədiklərini duya biləsən. Asandı ona görə ki, bu şəhərdə hər kəs bir-birinə simsardı, doğmadı, sevgi verdinsə, sevgi qazanacaqsan.

Sumqayıtda ədəbi mühitin yaranmasında və formalaşmasında bir neçə qələm adamının mühüm rolu olmuşdur. İlk olaraq bu ənənənin yaradıcısı mərhum şairimiz  Xasay Cahangirov olsa da, sonradan Vaqif İbrahim və Əşrəf Veysəllinin də ədəbi mühitin formalaşmasında, inkişafında çox böyük xidmətləri vardır. Bu gün imzası respublikamızda   tanınan Əvəz Mahmud Lələdağ, Əşrəf Veysəlli, Ofelya Babayeva, Rafiq Yusifoğlu, Feyzi Mustafayev, Məmməd Aslan, Məmməd İlqar, Zirəddin Qafarlı, Sabir Sarvan, Ağəddin Mansurzadə,Süleyman Hüseynov, Nərgiz Cabbarlı, şeirləri dərsliklərə salınmış Məmməd Namaz, Mir Sabir, Tofiq Məmməd  və başqaları məhz bu şəhərdə yazıb-yaratmışlar. Şəhərdə respublika səviyyəsində tanınan çoxsaylı imzaların  olması və o insanların  bu şəhərdə yaşayıb-yaratması burda AYB-nin Sumqayıt bölməsinin yaranması zərurətini ortaya qoyurdu. Buna dəfələrlə çalışılsa da, AYB-nin Sumqayıt bölməsinin yaratmaq cəhdi elə cəhd olaraq da qalırdı.

1996- cı ildə Sumqayıtda müstəqillik dövrünün qaranquşu sayılan, gənclərin ruhunda yaxşı mənada təlatüm yaratmış, “Gənclik” jurnalında ədəbi işçi vəzifəsindən redaktor vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, istedadlı şair Sabir Sarvanın ideya və təşəbbüsü ilə AYB-nin Sumqayıt bölməsi yaradıldı. Elə o vaxtdan da AYB Sumqayıt bölməsində məsləhətçi olaraq işləməyə başladım. Uzun müddət əmək haqqı ala bilmədik. Təşkilati məsələlər ilə məşğul olduq. Dostların, qələm adamlarının dəstəyi ilə xeyli işlər gördük. Bölmə yarananda cəmi səkkiz üzvü var idi. Bu gün artıq 90-a yaxın üzvü vardır. Yeni qurulan hər təşkilat müxtəlif çətinliklərlə üzləşir, bir çox çatışmazlıqlarla qarşılaşır. Bölmə də təzə yarananda çox problemlə üzləşdi, amma alnıaçıq, üzüağ çıxdı bütün imtahan və sınaqlardan.

O zaman şəhərdə bələdiyyə sədri vəzifəsini icra edən Zakir Fərəcov bir gün zəng vurub Sabir Sarvanla görüşmək istədiyini bildirdi. Sabir müəllim bu görüşdən çox məmnun qayıtmışdı. Heç nə soruşmadım. Bilirdim ki, özü hər şeyi danışacaq. Bir az keçdi, gəlib oturdu və dedi:

-Gülnarə xanım, bilirsən, Zakir müəllim mənimlə niyə görüşmək istəyirdi? 

Dedim:

-Niyə?

­­ ­-O, bölməmizin vəziyyəti ilə maraqlandı, bizə necə kömək edə biləcəyini israrla soruşdu və dedi ki, Sabir, gəl, ildə bir dəfə də olsa şair və yazıçılar üçün  tədbir təşkil edək, onları bir yerə yığaq, həm arzu, istəklərini, həm yeni şeirlərini dinləyək, eyni zamanda onları mükafatlandıraq.

Sabir müəllim özündən çox, rəhbərlik etdiyi bölməni və burada təmsil olunanları düşünən insan idi. Bu təklif onun üçün gözlənilməz olduğu kimi, həm də çox böyük önəm kəsb edirdi. Elə həmin ildən mütəmadi olaraq keçirməyi düşündüyümüz “SÖZ” Poeziya günü şairlər üçün əsl bayrama çevrildi. Onlar həm şeir oxuyur, həm istirahət edir, həm də fəxri fərman, diplom və qiymətli hədiyyələrlə mükafatlandırılırdılar. Elə o vaxtdan da “SÖZ” bayramı artıq şəhərdə ənənə halını aldı və bu gün də həmin ənənə davam edir.

Sonra Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Zakir Fərəcov Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olundu. Ona sumqayıtlıların sevgisini qazanmaq o qədər də çətin olmadı. Çünki Zakir müəllim doğma şəhərinin bütün problemlərini bilirdi, adamlarını tanıyırdı, nə istədiklərindən xəbərdar idi, ən əsası isə ruhən və qəlbən sumqayıtlı idi. Onun şəhərin iqtisadi, mədəni həyatında gördüyü işlər göz önündədir. Burada gedən genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq işlərinə baxmayaraq, ilk fürsətdə vaxt tapıb qələm adamları ilə görüşmək istəməsi, onların problem və qayğıları ilə dərindən maraqlanması çox şeydən xəbər verirdi. Şəhərin doqquzuncu mikrorayon ərazisində, Zülfü Hacıyev küçəsində yerləşən geniş, yaraşıqlı binanı yazıçı və şairlərin istifadəsinə verməsi də məhz  onun ədəbiyyatımıza, mədəniyyətimizə olan böyük sevgisinin bariz nümunəsi idi. Ulu Öndərin ədəbiyyata, mədəniyyətə sevgisindən xəbərdar olan Zakir müəllim bu dahi siyasətçinin ənənəsini layiqincə davam və inkişaf etdirmək üçün əlindən gələni edir.

Böyük insanlar böyük düşüncələrlə yaşayır və əsl işi mənəvi kapital toplamaq, gələcəyə nəsə ötürə bilmək olur.

Şəhərin Nəriman Nərimanov küçəsində müasir səviyyədə tikilən, ən son texnoloji yeniliklərə əsaslanan video və audiosistemlə təmin olunmuş   “Nizami” kinoteatrının  yeni binasının istifadəyə verilməsi və kinoteatrın qarşısında Azərbaycanın dahi  şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin heykəlinin qoyulması birbaşa Zakir müəllimin təşəbbüsüdür. Mütəfəkkir şair İmadəddin Nəsiminin adını daşıyan mədəniyyət və istirahət parkının daha da abadlaşdırılması, burada  əhalinin mədəni istirahətinin, gənclərin asudə vaxtının səmərəli keçirilməsi üçün bir sıra mədəni-kütləvi tədbirlərin təşkili ölməz şairin ruhuna olan sonsuz sevgi və ehtiramın nəticəsidir.

Son on ildə Sumqayıtın iqtisadi həyatı ilə yanaşı, mədəni həyatında da sözün həqiqi mənasında çox böyük dəyişilik və inkişaf baş verib. Heydər Əliyev Mərkəzinin, Uşaq İncəsənət Məktəbinin, Şahmat məktəbinin, Bayraq Muzeyinin, Muğam Mərkəzinin tikilməsi, Sumqayıt Dövlət Dram Teatrının, “Kimyaçı” mədəniyyət sarayının əsaslı təmiri bir daha bizə bunu deməyə  əsas verir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin möcüzə adlandırdığı Sumqayıt Bulvarı isə sumqayıtlıların istirahət məkanı olmaqla yanaşı, həm də dünyanın diqqətini özünə çəkməkdədir.

Yol mədəniyyətdir. Şəhərdə məhəllədaxili və məhəlləxarici yolların təmiri və yenidən qurulması da Sumqayıtda gedən inkişafın göstəricisidir.

Sumqayıt zamanın ağır sınaqlarından keçmiş qəhrəman şəhərdir. Haqsızlıqla, şərlə, böhtanla üzləşib. Amma öz ruhunu, öz dəyərlərini həmişə qoruyub saxlamağa çalışıb. Ailənin sağlam və bütöv olması ailə başçısından birbaşa asılı olduğu kimi, şəhərlərdə milli-mənəvi dəyərlərin qorunması, insanların bir-birinə diqqət və qayğı ilə yanaşması da şəhərə rəhbərlik edən şəxsdən çox asılıdır. İstər müqəddəs ailə ənənələrinin qorunub-saxlanmasında, istərsə də həssas təbəqə sayılan şəhid ailələri, qazilərə göstərilən yüksək diqqət, qayğıda da şəhər rəhbərliyinin xüsusi xidməti və rolu vardır.

Şəhərin 70 illik yubileyində Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə keçirilən I Kitab yarmarkası  və bu yarmarkada təkcə sumqayıtlı qələm adamlarının deyil, eyni zamanda respublika səviyyəsində tanınan yazıçı və şairlərin  iştirakı, 15-ə yaxın qələm adamına müxtəlif fəxri  ad və təqaüdlərin verilməsi respublika rəhbərliyi səviyyəsində, eyni zamanda şəhər rəhbərliyi tərəfindən kitaba, qələm adamlarına  olan diqqət və qayğının əyani sübutu idi.
Həyata keçirdiyimiz bütün layihələrdə, tədbirlərdə Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin iştirakını və diqqətini daim hiss edirik.

Son on illikdə görülən işlər isə Sumqayıtın görkəmini kökündən dəyişmişdir. Bu gün şəhərimiz özünün iqtisadi və mədəni inkişafının ən yüksək mərhələsindədir. Tarixi əbədiyyətə qovuşdurmağın yolu, məsuliyyəti məhz qələm adamlarının çiyninə düşür. Görülən işləri dəyərləndirmək, nəzərə çatdırmaq, gələcəyə ötürmək missiyasını Tanrı yalnız onlara həvalə edib. Çünki tarixi tarixçilərdən çox, yazıçı və şairlər ötürür gələcəyə. Mən də bir qələm adamı olaraq şəhər rəhbərimizin ədəbiyyatımız, mədəniyyətimiz üçün gördüyü işlərin az bir qismini də olsa yazmağı və gələcək nəslə çatdırmağı özümə mənəvi  borc bildim.

...Vaxt gələcək Sumqayıtın gözəlliyi, bulvarı, parkları, mədəniyyət müəssisələri haqqında da əfsanələr yaranacaq, dildən-dilə, ağızdan-ağıza dolaşacaq, bu möhtəşəm tikililər haqqında cild-cild kitablar yazılacaq. Və Sumqayıtı qurub-yaradan insanlar daim sevgiylə, hörmətlə anılacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

6.

MƏDƏNİYYƏT NAZİRLİYİNİN YORULMAZ FƏALİYYƏTİ

Kitabın təbliği üzrə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin fəaliyyətini də ayrıca qeyd etmək yerinə düşərdi. Paytaxtın füsunkar Ekspo mərkəzində hər il beynəlxalq kitab sərgisinin keçirilməsi, ölkə kitabxanalarının ən zəruri və lazımlı kitablarla təmin olunması, yazıçıların dəyərli əlyazmalarının çapının maliyyələşdirilməsi, beynəlxalq kitab sərgilərində Azərbaycanın təmsil olunması bu sırada dayanan gərəkli işlərdir.

Elə hər dəfə xəbərlər lentində gözlərimiz bu sayaq xəbərləri almağa artıq öyrəşibdir: ...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Mənsurun yaradıcılığı və əsərlərindən bəhs edən “Şeirlər. Felyetonlar. Pyeslər”  adlı kitab  işıq üzü görüb. Kitaba görkəmli şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı, sağlığında dövri mətbuat orqanlarında çap olunmuş şeirləri, felyetonları və pyesləri ilə bərabər, AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda mühafizə olunan və şairin çap edilmiş kitablarına düşməyən əsərləri də daxil edilib. Kitab “Şərq-Qərb” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə “Bərpanəşr” layihəsi çərçivəsində çap olunan “Искусство Азербайджана” adlı kitab nəşr olunub. Kitabda orta əsrlərdə Azərbaycanda yaradılmış görkəmli memarlıq abidələri, musiqi mədəniyyətimizin tarixi və incəsənətimizin zəngin nümünələri haqqında bəhs edilir. Kitab “Renessans-A” nəşriyyatında yüksək poliqrafik keyfiyyətlə çap edilib.

...Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunan “Azərbaycan Violonçel İnciləri” adlı kitab Azərbaycan Demokratik Respublikasının 100 illiyinə, Qara Qarayevin anadan olmasının 100 illiyinə və Sabir Əliyevin 90 illik yubileyinə həsr olunub. İki cilddən ibarət “Azərbaycan Violonçel  İnciləri” adlı məcmuənin I-ci cildi ən nüfuzlu müsabiqələrdə ifa olunan, geniş yaradıcı palitranı özündə əks etdirən əsərlər toplusudur...

Bu cür xəbərlərin siyahısı uzandıqca uzanar...

Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən mədəniyyət naziri Adil Kərimli vaxtaşırı respublika bölgələrinə səfər edərkən kitabxanaların vəziyyəti ilə mütləq tanış olur, qarşıya çıxan çətinlikləri öyrənir, onların həlli yollarını qısa müzakirədən sonra müəyyənləşdirib icrasını həll edir.

Nazirliyin nəzdində olan Firidun bəy Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının həyata keçirdiyi “Kitab karvanı: İpək yolu ilə” layihəsini də ayrıca qeyd etməyə dəyər. Bölgələrə səyyar kitabxanaların ayaq açması, oradakı insanların, xüsusən də məktəblilərin maraqlı kitab dünyasına qovuşdurulması olduqca əhəmiyyətli bir işdir.

Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2023-cü ildə elan edilmiş qeyri-hökumət təşkilatları üşün qrant müsabiqəsinin prioritet sahələrindən birinin də mütaliə mədəniyyəti sahəsinin olması əlbəttə ki, bu sahəyə yönələn diqqət və qayğının bariz nümunəsidir.

Zəfərdən sonra böyük qayıdışın başlanması fonunda işğaldan azad edilən ərazilərimizin iqtisadi-sosial quruculuğu fonunda mədəniyyətin, o cümlədən kitabların da prioritetlik daşıması isə dövlətimizin kitaba və mütaliəyə olan diqqət və qayğısının növbəti təzahürüdür.

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində Qarabağ üçün kitabların toplanması və fondun zənginləşdirilməsi istiqamətində aksiyalar təşkil edildi. Medianın qarşısına çıxan mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin çıxışı isə, əlbəttə ki, diqqətçəkən idi:  “Azərbaycan xalqı elmə, ədəbiyyata, oxumağa meyillidir və bu sahələr üzrə təşviqedici xalqlar içərisində yer alıb. Sevinirik ki, bu gün istər yeni texnologiya, istərsə də rəqəmsal dünyanın inkişafına baxmayaraq, klassik kitablar yenə də gündəmdədir. Bu da bizim üçün vacib şərtdir. İşğal dövründə azad edilən ərazilərdəki kitab və kitabxanaya ciddi ziyan dəysə də, kitab ənənəsi Qarabağa möhtəşəm formatda qayıdacaq”.

Növbəti: 7. Uğurlu olmaq üçün oxumalısan

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaşlı nəsil onu daha çox “Ulduz” jurnalındakı səmərəli fəaliyyəti ilə tanıyır. O gəldi və jurnala yeni nəfəs verdi. “Ulduz”u hamı gözlədi, hamı oxudu...

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Ələkbər Salahzadə 1941-ci il martın 15-də Qonaqkənd (indiki Quba) rayonunun Cimi kəndində anadan olub. Orta məktəbi Qonaqkənddə başa vurub ADU-nun filologiya fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi fəaliyyətə orta məktəbdə oxuduğu illərdən başlayıb, illər keçdikcə dövri mətbuatda çıxış edib.

"Azərbaycan" jurnalının ədəbi işçisi, "Tərcürmə saatı" radio jurnalının ştatdankənar redaktoru olub. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında dil, ədəbiyyat, incəsənət redaksiyasında elmi redaktor, "Gənclik" nəşriyyatında tərcüməçi, sonra poeziya üzrə redaktor, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında bədii ədəbiyyatın təbliği bürosunun direktor müavini işləyib.

 Sonra "Ulduz" jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri, baş redaktor, "Qobustan" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır.

 60-cı illərdən fəal ədəbi fəaliyyətə başlayıb. Bədii tərcümə ilə də ardıcıl məşğul olur. Əsərləri xarici ölkə xalqlarının dillərinə çevrilib 100-dən çox essesi, məqaləsi çap olunub. Radio-pyesləri, 20-dən artıq uşaq nağılı vardır.

"Kölgədən qorxan" Şəki, "Yayın qış gecələri" Sumqayıt, "Nağaraçı naxırçı" pyesləri Ağdam Dövlət Dram Teatrında tamaşaya qoyulub

Kitabları

1. Beş yarpaq

2. Gözlər baxır dünyaya

3. Xatirə çiçəyi

4. Od odası

5. Yerimiz bir göyümüz bir

6. Vaxt vadisi

7. Lovğa xoruz

8. Ayının sualı

9. Meşədən küsən ayı

10. Kim nəyə bənzəyir

Tərcümələri

- A.Tarkovski. Gözəl Gülayim haqqında povest

- Pyatras Svirka, Tülkünün kələyi

- A.Platonov. Dörd hekayə

ƏləkbərSalahzadə 1 sentyabr 2013-cü ildə vəfatedib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bakıdan Ağdama yola düşən qatar Ağdam həsrəti ilə bu dünyadan köçənlərin ruhunu da aparır vətənə.

2008-ci ildə Mustafa Çəmənlinin "Ruhların üsyanı" əsərini oxumuşdum. Əsərdə vətən həsrətinə dözə bilməyən ruhlar yaşayış yerinə çevrilmiş qatarları hərəkətə gətirib Bərdədən Ağdama doğru gedirdilər. Bu gün elə həmin gündür.

Uzun illərdən sonra Bakı-Ağdam dəmir yolları yenidən canlanır. Pas basmış relslərin üstündə zaman dayanmışdı: illərin tozu, acı xatirələrin izləri və sükutun ağır nəfəsi. Bu sükutu yalnız bir həsrət var idi:Ağdamdan Bakıya uzanan yolun yenidən açılacağı günün həsrəti.

O vaxtlar qatarların səsi şəhərin şah damarları kimi sanki qan daşıyırdı. Amma müharibə həmin damarı kəsdi. Qatarlar dayananda həm səs yox oldu, həm də insan ömrünün yaddaşındakı ritm itdi. Vaqonlar isə qaçqınların məskəninə çevrildi.Çörəyin bişdiyi, uşaqların böyüdüyü, dərdlərin bölüşüldüyü darısqal evlərə. Qatarlar artıq nəqliyyat olmaqdan çıxdı, yaşamaq uğrunda mübarizənin sığınacağına çevrildi.

İndi isə hərəkət bərpa olunur. 32 ildən sonra relslər yenidən ayaq səsləri eşidir, stansiyalar sevinc dolu gözlərlə dolur. Bu, sadəcə bir qatarın yol alması deyil, bu, Azərbaycanın tarixinə yazılan yeni səhifədir.

Qatar yola düşəndə insan sanki iki dövrün şahidi olur: biri dağıntılar, itkilər və həsrət dolu illər; digəri isə yenidənqurma, qələbə və ümidin gerçəkliyə çevrilməsi. Bu yol həm sərnişin daşımaq, həm də yaddaş daşımaq üçündür. Hər vaqonun təkəri deyir: “Vətənə dönüş başlayır, həyat qayıdır.”

Ağdam–Bakı qatarı bu gün relslərdə sadəcə sürətlənmir. O, pas basmış yolların üstündə zamanın ağır yükünü də aparır. Arxada qalan illərin ağrısını, köçkün vaqonlarının nisgilini, qaranlıq yuxuları da özü ilə çəkib aparır. Qarşıda isə işıqlı sabahlar, qurulan yeni evlər, açılan məktəblər və şən uşaq səs-küyü var.

Bu qatar həm də bir simvoldur: xalqın əyilməzliyinin, torpağa bağlılığının və sabaha inamının simvolu. İndi relslərin üstündə dəmir təkərlər yox, həm də bir millətin qüruru irəliləyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Günün təqvimini vərəqləyəndə bu ad nəzərimdən qaçmadı - Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Ağadadaş Dadaşov.

Azərbaycan musiqi sənətində dərin iz qoymuş bəstəkar Ağadadaş Dadaşov barədə mütləq danışmaq qərarına gəldim. Axı bu gün onun doğum günüdür.

O, 1950–1954-cü illərdə Asəf Zeynallı adına Orta ixtisas musiqi məktəbində tar ifaçısı kimi püxtələşərək, tanınmış pedaqoq, bir sıra mahnı və pyeslərin müəllifi Adil Gərayın tar məktəbini keçib. Dadaş Dadaşov məktəbdə oxuduğu illərdə ən istedadlı tar ifaçıları sırasında olub, 1963-cü ilədək Azərbaycan Televiziya və Radio Komitəsi nəzdindəki Xalq Çalğı Alətləri Orkestrində fəaliyyət göstərib. 1958–1963-cü illərdə Cövdət Hacıyevin bəstəkarlıq sinfində təhsilini davam etdirib.

Bəstəkar 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar İncəsənət Xadimi, 2008-ci ildə Respublikanın Xalq artisti adına layiq görülüb.

Vokal əsərləri

1. Ə. Cavadın sözlərinə iki romans

2. Rəsul Rzanın sözlərinə "Rənglər" vokal silsiləsi

3. A. İldırım, B. Vahabzadə, Y. Həsənbəy və b. şairlərin sözlərinə mahnılar

İnstrumental əsərləri

1. Cövdət Hacıyevə ithaf olunmuş fortepiano üçün 12 prelüd

2. Qanun və piano üçün poema

3. Simli trio

4. Simli kvartet üçün poema

5. Tar və piano, kamança və piano, qanun və piano üçün pyeslər

Orkestr üçün

1. Xalq çalğı alətləri orkestri üçün 5 saylı süita

2. Böyük Vətən Müharibəsində həlak olmuş azərbaycanlılara ithaf 1 saylı Simfoniya

3. Simli orkestr üçün 2 saylı simfoniya

4. Nəfəsli orkestr üçün "Zəfər marşı"

5. Nəfəsli orkestr üçün "Təyyarəçilər marşı"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi

Şahin Muradinin qələmə aldığı “Dədə Qorqud kitabı”ndan uyğunlaşdırılan “Dəli Domrul” tamaşası, Salar Quluzadənin rejissorluğu ilə, bu ilin sentyabr ayından Təbrizin “Naci” sinemasında səhnəyə çıxacaqdır.

Dəli Domrul hekayəsi, hər kəsə məhəbbət və sədaqət dərsi verir, onun həyat yoldaşı isə həqiqi məhəbbətin simvoludur. Demək olar ki, Dəli Domrul dastanı insanın ölüm ilə savaşı, sevgi həqiqətinin aşkara çıxması və insan gücü ilə qürurunun ilahi təqdirin qarşısında məhdudluğunu xatırladan bir mifologiya nümunəsidir.

Salar Quluzadənin gənc bir rejissor olaraq “Dəli Domrul” tamaşasını seçməklə, arxaik dil, mifologiyaya aid mövzular və 50 nəfərdən ibarət gənc oyunçu heyəti vasitəsilə gənc tamaşaçılarla əlaqə qurmaq istəmişdir.

Dəbdəbəli bir mətn olan “Dəli Domrul” gənc nəslə göstərir ki, güc və qürur çəkici ola bilər, amma həyatın həqiqətləri qarşısında keçərli və yararlı deyildir. Bu əsər bizə göstərir ki, həyatın çətin günlərində iddiası olanlar və şüar verənlər yanımızda olmayır, yalnız bizi ürəkdən sevənlər yanımızda qalır. “Dəli Domrul” tamaşasını izləmək, teatr sevərlər üçün yadda qalan bir xatirəyə çevriləcək.

Yazıçı: Şahin Muradi

Rejissor: Salar Quluzadə

Prodüser: Əşkan Əziz Məhəmmədi

Xoreoqraf: Sina Rəsuli

Aktyorlar: Məhəmmədrza Əbbasi (Domrul), Kiyarəş Kərimi (Əzrayıl), Şəqayiq Nəsiri (Domrulun həyat yoldaşı), Mitra Şaddamən (Domrulun anası), Sina Rəsuli (Gənc oğlan), Soheyl Əfsayi (Domrulun atası), Şükufə Əsədi, Diyana Pəhləvan.

Salar Quluzadənin rejissorluğu ilə “Dəli Domrul” tamaşası; sevgi və sədaqətin simvoludur!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun adını ilk dəfə adına təsis edilmiş mükafatdan eşitmişəm. Şair Elçin İsgəndərzadənin rəhbərliyi altında “Vektor” elm mərkəzinin təsis etdiyi Şahmar Əkbərzadə adına mükafat ədəbiyyat sahəsində fərqlənənlərə verilir. Sonra da yaradıcılığı ilə tanış olmuşam və əlbəttə ki, bəyənmişəm.

Şair, publisist Şahmar Əkbərzadə 1941-ci il 28 dekabrda Ağdam rayonunun Çəmənli kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. 1958-ci ildə Mahrızlı kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra həmin il Şuşa Pedaqoji Texnikumuna daxil olub və 1960-cı ildə texnikumu bitirib. Elə həmin il M.F.Axundov adına Dillər İnstitutunun Rus dili və ədəbiyyatı şöbəsinə daxil olub, 1960-cı ildə Rus dili müəllimi ixtisasını bitirib.

Bir neçə il Çəmənli kənd orta məktəbində müəllim işləyib, 1968-ci ildə Bakı şəhərinə köçüb "Azərbaycan gəncləri" qəzetində jurnalist kimi fəaliyyətə başlayıb. Sonralar həmin qəzetdə şöbə müdiri vəzifəsində çalışıb. "Kommunist" qəzetində müxbir və şöbə müdiri olub.

1990-cı ildə "Mədəniyyət" qəzetini təsis edib və ömrünün sonunadək qəzetin baş redaktoru olub. Şahmar Əkbərzadə 2000-ci il avqust ayının 30-da Bakı şəhərində vəfat edib. 10 fevral 2014-cü ildə adını daşıyan "Şahmar Ədəbi Məclisi" (ŞƏM) təsis olunub. Ölümündən sonra "Xarı Bülbül Nəğmələri" kitabı çap olunub

Məşhur şeirləri

1. Qarabağsız Qarabağlı

2. Dayanın

3. Özün özgənin

4. Qrimləyir

5. Yollar

6. Təzə nağara

7. Allah amandır

8. Hanı

9. Əlvida

10. Səni

11. Dağdağan

12. Tüstümüz

13. Eşmə

14. Bu sənsən?

Kitabları

1. Mil üzümçüləri

2. Anama layla

3. Sev məni

4. Ona yanıram ki

5. Sevgi borc verilməz

6. Haqqa pəncərə

Filmoqrafiya

- Qaragülün nağılı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

İnci Məmmədzadə, "Ədəbiyyat və incəsənət"

Azərbaycan musiqi aləmində xalq çalğı alətlərini hamı tanıyır. Əlbəttə ki, hansı azərbaycanlıya tarı, kamani göstərsək dərhal adlarını söyləyəcəklər. Ancaq bizim olmayan alətlərin çoxunu tanımırıq, bu da, əlbəttə ki, yaxşı hal deyil. Kontrabas, arfa, saksafon kimi sözlər əksəriyyətə heç bir anlam daşımır, eləcə də violonçel.

Bu gün Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, görkəmli violonçel ifaçısı Eldar İsgəndərovun doğum günüdür – tam 75 illik yubileyidir.

O, 1950-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1957–1968-ci illərdə Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində əvvəlcə Vladimir Anşeleviçin, iki il sonra isə İsaak Turiçin sinfində violonçel ixtisası üzrə təhsil alıb. 1968–1973-cü illərdə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında Sabir Əliyevin sinfində təhsilini davam etdirib. Burada ikinci kursda oxuyarkən, 1969-cu ildə musiqi ifaçılarının üçüncü Zaqafqaziya müsabiqəsinin diplomantı və laureatı adına layiq görülüb, violonçel ifaçılarının üçüncü ümumittifaq müsabiqəsində fəxri fərmanla təltif edilib.

1973-cü ildən Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının simfonik orkestrində işləyib. 1975–1977-ci illərdə Moskva Dövlət Konservatoriyasında assistent-stajorluq üzrə professor Tatyana Primenkonun violonçel sinfində təhsil alıb. Tam ali təhsilini bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına pedaqoq kimi çalışmağa dəvət olunub.

1981-ci ildə Eldar İsgəndərov ali təhsil tələbələrinin ümumittifaq yaradıcılıq festivalının fəxri fərmanına layiq görülüb. Həmin il Lvovda, 1988-ci ildə isə Tbilisidə ixtisasartırma kvalifikasiya kursları  keçib. Tezliklə məşhurlaşan Eldar İsgəndərov bir çox Azərbaycan bəstəkarları ilə əməkdaşlıq edib, bir sıra əsərlərin yazılmasında yaxından iştirak edib və onların ilk ifaçısı, redaktoru və interpretatoru olub.

Təltif və mükafatları

- "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı

- "Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti" fəxri adı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)

Azərbaycan şairi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü olmuş Mirmehdi Seyidzadə. Bir vaxtlar uşaqların ən sevimli yazıçılarından biri.

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O, 1907-ci il noyabr ayının 11-də Türkmənistanın Aşqabad şəhərində dənizçi ailəsində anadan olub. İbtidai təhsilini İranda Məşhəd şəhərində alıb. 1920-ci ildə ailəliklə Bakıya köçüb, burada 1921–1925-ci illərdə Pedaqoji texnikumda təhsil alıb. 1926–1930-cu illərdə Qubadlı və Şəmkir rayon komsomol komitələrində bir il işlədikdən sonra Bakıda kitabxana müdiri olub. 1930–1932-ci illərdə isə Maarif işçiləri kitabxanasına rəhbərlik edib. Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun qiyabi şöbəsində 2 il təhsil alan yazıçı 1932–1939-cu illərdə Azərnəşrdə redaktor, şöbə müdiri işləyib.

1938–1939-cu illərdə yenidən təşkil olunan "Uşaqgəncnəşr"də bədii ədəbiyyat şöbəsinə rəhbərlik edib. 1941-ci ildə Sovet ordusunun tərkibində İranda "Qızıl əsgər" qəzeti redaksiyasında xüsusi müxbir isləyib. Xəstəliyinə görə ordudan tərxis olunub, Azərbaycan Radio Verilişləri Komitəsində məsul redaktor, bir ildən sonra 1944-cü ildə Azərnəşrdə şöbə müdiri təyin olunub.

Ədəbi yaradıcılığa 1925-ci ildə "Şərq qadını" jurnalında çap etdirdiyi "Kənd qızı" adlı ilk şeiri ilə başlayıb. Seyidzadə 1927–29-cu illər uşaq şeirləri, "Zirək Səməd" mənzum nağılını, "Şanlı gün" poemasını yazıb, "Nərgiz", "Ayaz", "Qızılquş", "Elsevər" və şairə mənzum pyesləri tamaşaya qoyulub, bir neçə şeirlərinə isə mahnılar bəstələnib. 1932-ci ildə mükafata layiq görülən "Şanlı gün" poeması ayrıca kitab şəklində nəşr edilib.

Bakıda onun bir sıra başqa kitabları, o cümlədən "Balaca təyyarəçi", "Ceyran", "Neft haqqında", "Kim güclüdür", "And" kitabları çıxıb. Mirmehdi Seyidzadə yaradıcılıqdan əlavə A. S. Puşkin, Jukovski, Krılov, Ömər Xəyyam və digər sənətkarların əsərlərindən tərcümələr edib.

1. Keçəl Səməd

2. Şanlı gün

3. Kiçik təyyarəçilər

4. Neftə doğru

5. Pinti Həsən

6. Uşaq şeirləri

7. Qızıl quş

8. Nərgiz

9. Pilotlar

10. Kiçik pyeslər

11. Şeirlər və poemalar

Mirmehdi Seyidzadə 1966-cı ildə "Əmək veteranı" medalı, "Şərəf nişanı" ordeni, 1958-ci ildə Lenin komsomolu mükafatı, Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət heyətinin Fəxri Fərmanı, 1975-ci ildə "Lenin" ordeni ilə təltif edilib.

Mirmehdi Seyidzadə 1976-cı il avqust ayının 30-da vəfat edib.

2017-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Mirmehdi Seyidzadənin 110 illik yubileyi qeyd olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.08.2025)