“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Əməkdar jurnalist Səadət Məmmədovanın Ağdam Muğam Mərkəzinin açılışı mərasimi barədə Bakı-Ağdam yol qeydlərini bölüşür.

Ağdamda, Mərzilidə çəkilişdə idim. Elə çəkilişin ortasında Ağdam İcra Hakimiyyətindən zəng gəldi. Dedilər ki, rəsmi tədbir olacaq, sizi də dəvət edirik, şəxsiyyət vəsiqənizi göndərə bilərsinizmi? Dərhal göndərdim. Təəccübləndim və mat qaldım…Çünki neçə ilin tanınmış jurnalistiyəm, məhz Ağdamla bağlı layihəm var, daim Qarabağ mövsuzunda işləyirəm, amma Ağdam İcra hakimiyyəti birinci dəfə idi ki, məni itirib axtarırdı…Tədbirin adını demədilər, intizarda qaldım….

Çəkilişim bitəndən sonra tədbir haqda məlumat topladım. Həyacanlandım, həvəsləndim və səbirsizləndim…

Həmin vaxt gəlib çatdı. “Mayın 9-da saat 11.30-da Bakıda Funikulyorun yanında olun” elanı verildi. 

Mən, bacım Vüsalə, Ağdamın keçmiş mədəniyyət şöbəsinin müdiri və eks millət vəkili Çimnaz Əliyeva toplanma və dərdləşmə məntəqəsinə gələndə ancaq Molla Arif burada idi. Papağını dəyişmişdi deyə əvvəl tanımadım, sonra gülüşündən anladım. Uzun zamandır bir-birini görməyən insanlar gəldikcə qucaqlaşmağa, dərdləşməyə başladılar. Elə ona görə bu yerə dərdləşmə məntəqəsi deyirəm…

Avtobusa qalxıb yerimizi rahatladıq. Bir qədərdən sonra əlində siyahı olan məsul təşkilatçılar gəlib davamiyyəti yoxladılar və bacımla mənim digər avtobusa keçməyimi xahiş etdilər. Qonaqlar avtobuslar üzrə də dəqiq bölünmüşdü…

Dəyişdiyimiz avtobusda yerimizi tutduq, bizdən sonra jurnalist Firuzə Nadir gəlib yanımızdakı sırada əyləşdi. Aparıcı Səyyarə Səyyaf da gəldi. Salamlaşıb Firuzənin arxasındakı sırada oturdu. Dörd xanım jurnalist avtobusun mərkəz nöqtəsində təzəcə yerləşmişdik ki, yazıçı Mustafa Çəmənli gəldi. Dördümüzü də bir yerə görüb qaşını alnına doğru qaldırdı və həyəcanla dedi:

-Boooyyy, Allah sən saxla…

Gülükdük və birdən duruxduq:

-Niyə Mustafa müəllim, nə oldu?

Mustafa müəllim  dedi:

-Heszat, elə sevindim…Hamınızı bir yerdə gördüm, Allah haqqı ayrı cür sevindim ey….

Sonra bir-bir hərə öz yerinə keçdi. Öndə deputat və rektorlar, vəzifəlilər oturmuşdu…Yol boyu maraqlı söhbətlər gedirdi. 

Bizim arxamızdakı oturacaqda əyləşən professor Cahangir Məmmədli yanındakı ilə yol boyu yorulmadan elmi söhbətlər etdi, universitetdən, tələbələrdən, müdafiələrdən danışdı. Maşallah olsun onun zehninə və enerjisinə…Gözəl gətirməyim, amma heyran qaldım…

Vüsalə vaxt tapmışkən sağlam qidalanma mövzusunda ChatGBT ilə söhbət edirdi və məni arıqlatmaq üçün ondan məsləhətlər alırdı. Mənim də başım sağ tərəfdən dəhliz qonşumla yeyib-içməyi sevən ərəblər haqda söhbətə qarışmışdı…Sağ cinahda həmsöhbətim rəhmətlik Xuraman Abbasovanın qızı Aida xanım idi. O ərəbşünasdır, ciddi alimdir, çox savadlı və kübar bir xanımdır. Söhbətimiz yaman yaxşı tutmuşdu…Ərəblərin dilindən, milli xüsusiyyətlərindən tutmuş İspaniyadakı ərəb izlərinə qədər hər şeydən danışdıq…Axırda da onun Amerikadan aldığı nəfis kolyesinin tərifi ilə söhbəti yekunlaşdırdıq.

Arxa tərəfdən Abdal Qəhrəmanın səsi gəlirdi. Fasiləsiz nitq söyləyirdi, həm də uca səslə…Bu müddətdə dövlət başçısına yazdığı şeri əzbərləsəydi, vallah daha yaxşı olardı…Prezidentin qarşısında şeiri kağızdan oxumazdı…Ağdam cammatı demişkən, məndən inciməsin eeey, çox istədiyimdən deyirəm…

Rey Kərimoğlu bir yerdə qərar tuta bilmirdi, avtobusu aşağı-yuxarı gəzərək hamı ilə söhbətləşir, xəbərləşir, gündəmi müzakirə edirdi…Bizimlə də oğlu Qayanın Şıxbabalı sərgüzəştlərindən danışdı. Deyir ki, dağılmış evimizin salamat divarına boya ilə öz adını yazıb…

Boran müəllim də gəzib söhbətləşməyi sevir. Hamı ilə danışdı, sıra mənə çatanda tarixdən danışdı:

-Ay Səadət xanım, Baxşeyiş bayaq deyirdi ki, sən Ağdamda türk əsgərlərin məzarları haqda araşdırma aparmısan. Nəsə əldə edə bildin?

Dedim ki, yox, Boran müəllim, araşdırmam bir yerə varmadı. Bu haqda mənə yaşlı insanlar öz ata-babalarından eşitdiyini danışmışdı, Muradbəyli, Şelli, Güllücə qəbiristanlıqlarında bu qədirlər olub. Onların Ağdama 1918-ci ildə gəldiyi və ölənlərin də bir neçə kənddə dəfn olunmasını deyirlər, amma mən Ağdamda 1918-ci ildən qalmış türk əsgərlərinin məzarları haqda heç bir mənbədə informasiyaya rast gələ bilmədim. Siz tapsanız, mənə də deyin… 

Çay fasiləsinə dayandıq…

Yanımdan keçənlərin çoxu “sən də məni çəhmədin dana” deyib incikliyini izhar edirdi… BSU rektoru Anar Nağıyev şirin təbəssümlə mənə baxıb Şəfəq Mehralıyevaya nəsə demək istəyəndə dərhal özümü yetirdim:

-Anar müəlim, sizin Novruzlu kəndi hələ minalıdır, təmizlənəndə sizi də çəkəcəyəm…

Anar müəllim “Səadət xanım adı çəkiləndə söhbətin nədən gedəcəyini artıq bilir” deyib ürəkdən güldü, biz də ona qoşulduq…Özü kimi pozitiv insan çətin tapılar…Çox hörmətim var ona - həm Novruzlu balası kimi, həm ziyalı kimi, həm rektor kimi, həm də “Qarabağ” azarkeşi kimi…

Başımı saga çöndərən Habil Qurbanov da mənə eyni eyhamı vurdu:

-Hamını çəkdin, mən qaldım, evimizi də sökdülər, yeri parka düşür…

Hərçənd Habil müəllimi “Hasarın o üzündəkilər”də çəkmişdim, amma ata yurdunda tarixə düşməyi arzulayırmış….

Sadir müəllim də məni yüngülcə qınadı: “O boyda işlər görmüşəm, heç məni danışdırmamısan”…

Bir sözlə hamı özünü “Ağdam və mən”də görmək istəyir… Qınamıram. Haqlıdırlar. Amma onlar çoxdur, mən tək…Çatdırmıram…

Bax beləcə deyə-gülə, şad-xürrəm gəlib çatdıq Quzanlıya. Hamımızdan koronavisa qarşı test götürüldü. Sonra yollandıq axşam yeməyinə…Dedilər, İcra hakimiyyəti yaxşı hazırlıq görüb….

Fikirləşdim ki, mən bu layihəni işlədiyim 4 il ərzində Quzanlıda nə qalmağa otel, nə də ürəyimcə restoran tapmışam…Görəsən bizi hara aparacaqlar?!…

Xınıdırıstanda çox kreativ adı olan bir şadlıq evi varmış: GOLD MƏTİN. Bizim üçün qonaqlıq burada verilirdi… Rəsmi adı axşam yeməyi olsa da, yerli ləhcədə buna qonaqlıq deyirlər… 

İçəri girməzdən öncə təklif gəldi ki, icra başçısı ilə bir kollektiv xatirə şəkli çəkdirək. Ümumiyyətlə, bəndəniz nəinki ilk dəfə idi Ağdamın icra başçısı Vaqif müəllimlə şəkil çəkdirirdi, ümumiyyətlə birinci dəfə onunla üzbəüz görüşürdü…

Qonaqları sadə və xoşsifətlə qarşılayırdı…

İcra hakimiyyəti insafən “Qold Mətin”də çox ləyaxlı yeyib-içmək təşkil etmişdi. Bu illər ərzində ilk dəfə Ağdam İcra hakimiyətinin sırfasının qırağında oturmuşdum. Bir dəfə qonaq evində mənə qalmağa yer verməmişdilər. Acığım tutmuşdu, asıb-kəsən status yazmışdım…Sonra barışdıq. Zatən azad edilmiş ərazilərdə otel çoxaldı, daha Quzanlıya və icra hakimiyyətinə möhtac qalmadıq…

Sizə danışım “Qold Mətin”dəki qonaqlıqdan. Bahooooo… Orqanik bir kənd süfrəsi-dadlı pendir, tər və gözəl qoxulu göyərtilər, təzə salat, çolpa soyutması, təndir çörəyi, yaxşı lülə, qəşəng tikə, canım sizə desin, evdə bişib gətirilmiş boyanalı aş kənd çolpası ilə….Bəh-bəh… Ağdamda evdə sizə yaxşı süfrəni necə açardılarsa, bax o qabiliyyətdə süfrə idi… Hamısı dadlı-ləzzətli, qulluq da ki, necə lazımdır… Restoran əhli əldən-ayaqdan getmişdi… Başçı özü yuxarı başqa oturmuşdumu ya nə idi, ta bilmirəm… Amma hamının arzu və istəyinin üzərində tək-tək əsirdilər… Mən yuxa istədim. Ofsiant dedi yoxdur… Dedim, yaxşı, nooolar, canın sağ olsun… 5 dəqiqə sonra başqa ofsiant mənə ayrıca boşqabda yuxa gətirdi və üzr istədi ki, o uşaq bilməyib, bağışlayın. 

Qoy bunu da deyim. İndi təzə dəb düşüb, rayonda restoranlarda yuxanı dörd yerə bölüb süfrəyə gətirirlər… Ay restoran kollektivi, yuxanı bölməyin, bəlkə biri (elə mən özüm) dürmək düzəldib yemək istəyir, kəsilmiş yuxa ilə necə düzəltsin… 

Süfrəyə verdikləri boyanalı aş bir az soyuq idi. Dedilər evdə dəmlənib, bura gələnədək bir az soyuyub. Aş gələndə hamı eyni anda soruşdu ki, qatıq yoxdurmu??!! Masamıza baxan oğlan dedi ki, 30 yaşım var, ilk dəfədir eşidirəm ki, boyanalı aş qatıqla yeyilir. Hamı bir ağızdan Mustafa müəllimin sözünü dedi: “Boooy, Allah sən saxla”… Yaşlılar dərhal gəncin Qarabağdan olub-olmaması ilə maraqlandılar, qarabağlı imiş… Niyə onların evində boyanalı aş qatıqla yeyilmir, anlamadıq… Kütləvi məzəmmətin yekunu belə oldu ki, qaqa, sən nəsə düzgün boyana plov yeməmisən. Rey abi nə desə yaxşıdır: 

-Yox ey, qaqa… Mən məkir ağdamlıyam ey, qatıq olmasa, bu aşı yemərəm… 

Qaqa da ərinmədi, gənc ofsiantı göndərib, qatıq aldırdı, süfrəyə gətirdi. Nəhayət Rey abi boyanalı aşı üsulunca yedi…

Çay istədik…

Qatıq almağa gedən, bayaqdan bizim üçün canfəşanlıq edən gənc adam çayı süzəndə masadan kimsə “bu çay milsəner görüf???” sualını verdi…Milsəner dövrünü görməyən gənc anlamadı, izah etdilər ki, çay çox rəngsizdir. Getdi təzəsini dəmləməyə…

Maraqlı söhbətlər edirdik…Baxşeyiş müəllim masamızda Qarabağ ləhcəsinə xarakterik sözlərin yarışını keçirirdi…

Söhbətin və yemək-içməyin şirin yerində təzə çay gəldi. Həmin oğlan çayı birinci mənə süzdü… Nə desə yaxşıdır???!!! Əhvalımın möhtəşəm modunda ofsiant maaa “bibi” deməzmi…

-İndi çay yaxşıdır, bibi???

Çaya baxdım, ofsianta baxdım. Dedim bayaqkından babatdır, amma yaxşı döyül….

Fikir vermişəm, rayon uşaqları “xanım” xitabını bilmir ya da sevmirlər, onlara görə özündən böyük hər bir qadın “bibi”dir…

Yüz faiz bizim masaya baxanlar sonra yığılıb dedi-qodumuzu ediblər ki, bunlara da heszat bəyəndirmək olmur.

Amma bunların hamısı məkirlikdən deyildi, xoşbəxtlikdən idi-Ağdama gedirdik…

Bu yerdə kimdən deyim, Rəşad Məciddən…Mədəniyyət Nazirliyinin heyətində gedib Ağdam şəhərinə, düz bizim məhlədə, qəşəngcə “Aghdam city hotel”də yerləşib. Ofsiant mənə “bibi” deyəndə mısmırığımı töküb telefona baxarkən gördüm ki, başqan ilk dəfə Ağdamda gecələməsi haqda status yazıb…Məhləmizdə gecələməsinə həsəd apardım…Səhərəcən Bərdədə oteldə gözümə yuxu getmədi. Yazdım ki, sübhdən durub günəşə baxın, görün heç o cür günəş görmüsünüz??!!

Səhər rastlaşanda görəcəm ki, Rəşad müəllim yaman kövrəlib-uzun illərdən sonra ilk dəfə doğma şəhərdə gecələməyin duyğusallığı içindədir. Bircə kəlmə dedi ki, Günəşi Gördüm, şəklini də çəkdim…

Nə isə… 

Səhər 7-də Quzanlıda İcra hakimiyyətinin qarşısında toplanmalı idi. Dağılışdıq qalacağımız ünvanlara, yatan yatdı, yatmayanlar da mənim kimi saat 3-dən başladı bayram bəzəyinə… Geyindik, bəzəndik, süsləndik, Quzanlıda avtobuslara minib yola düşdük bizim məhləyə… Bizim məhlə ona görə deyirəm ki, Ağdam Muğam Mərkəzi də “Aghdam city hotel” kimi bizim məhlədə tikilib…

Gəldik çatdıq…Hava çox isti idi, binaya girməyə tələsdik…

Bacımla məni ilk özəl salamlayan Mədəniyyət naziri Adil Kərimli oldu. Əsalətinə dərin rəğbət bəslədiyimiz Adil müəllim bizimlə görüşüb təbrikləşəndən sonra soruşdu ki, necədir, xoşunuza gəlirmi? Dedik əlbəttə, Muğam Mərkəzi məhləmizin gözəlliyinə gözəllik qatır.

Bu arada görməyənlər üçün deyim ki, Ağdam Muğam Mərkəzində Heydər Əliyevin Mərkəzinin memarlıq üslubuna bir qədər bənzərlik var – fasadda və foyedə əsasən ağ rənglərdən istifadə, zalın işlədiyi rəng və material və s. 

Ağdam Müğam Mərkəzinin açılışına gəlmişdik…Bu, Ağdama doğma səslərin qayıtmasının təntənəsi idi…Bu, Qarabağın mühüm şəhərindən dünyaya Zəfər və Sülh, Mədəniyyət və Hüzur səslənişi idi…

Konsertə hamınız dəfələrlə baxmısınız. İfalardan, ssenaridən, təşkilatçılıqdan danışmayacam. Amma onu deyim ki, hamı kövrəlmişdi. Prezident İlham Əliyev özü 2 dəfə kövrəldi - uşaqlar “Qarabağ şikəstəsi” oxuyanda və binanın qarşısında yenidən “Qarabağ” mahnısı səslənəndə…

Dövlət başçısının hər kəsə göstərdiyi diqqət və şəfqəti diqqətlə izləyirdim. Şəhid valideyni ilə görüşdü, çempion Ceyhun Məmmədovu xüsusilə salamladı, balacalara yenidən nəvaziş göstərərək yaşlarını belə soruşdu. Qazilərlə məxsusi görüşdü və foto çəkdirdi. Abdal Qəhrəman “cənab prezident, ömrümün axırında…Allaha yalvarmışam ki, o kişi ilə görüşə bilim” deyib o qədər hay-küyün içində ucadan səslənməsinə də səs verdi və şairin oxuduğu şeiri axıradək səbrlə dinlədi....

Prezident o boyda qarışıq, səs-küylü ortamda necə də diqqət göstərə bilir hər məqama. Vallah bu kişi rəhmətlik atası kimi fenomenal diqqət və yaddaş sahibidir. Yaxından izləyə bilən insanlar deyir ki, Prezident İlham Əliyev avtomobilinə minərkən yenidən qayıdıb yanaşı dayanan icra başçısı Vaqif Həsənov və Aqil Abbasla şəkil çəkdirib. Aqil Abbasla qucaqlaşıb, öpüşüb-görüşüb və “Aqil müəllim mənim qardaşımdır” deyib. 

Cənab Prezident maşına minib gedəndən sonra da Muğam Mərkəzinin qarşısında eyforiya idi. Hava isti, sıxlıq, tünlükdə tərpənmək olmurdu, sevinmək səsləri bir-birinə qarışmışdı… Hamı “Ağdam Muğam Mərkəzi” yazısının qaşısında şəkil çəkdirməyə növbəyə düzülmüşdü, tanıyan-tanımayan hər kəs biri-biri ilə şəkil çəkdirirdi, təbrikləşirdi…Lap köhnə el bayramlarında olduğu kimi.

Mən o anda ətrafa, məhləmizə, İmarətə boylandım. Elə hiss etdim ki, bu günü görməyənlərin, nakam ağdamlıların hamısının ruhu yanımızdadır. Elə hiss etdim ki, sonuncu dəfə İmarətdə baxdığı “Xarı bülbül”dən sonra heç bir konsertə getməyən, ömrü bu günədək gəlib çatmayan ağdam sakinlərinin hamısı o zalda oturub balaca Əhədin şikəstə hayqırtısını dinləyir…

Zala girə bilməyənlər də qıraqdan boylanır, o vaxtlar İmarətdə yer tapmayıb hasarın üstündən, ağacın başından konsertə baxanlar kimi…

Bu günü görməyənlərin hamısının ruhu şad olsun….

Qovuşdurana şükür!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

Nazilə Gültac, şair, yazıçı, AYB-nin üzvü. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Şair Namiq Dəlidağlını 30 il olar ki, tanıyıram, şeirlərini, publisistik yazılarını oxuyuram.
Həmişə işgüzar, dostcanlı, bir az da qayğılı görmüşəm onu. Namiq Dəlidağlının bir şəxsiyyət kimi yaradıcılıq müstəvisi, poetik dünyası çox məzmunludur. Qələmə aldığı şeirlər də, publisistik yazıları da obraz və motivlərlə zəngindir.

Ədəbiyyata, sözə bağlı, poetik zəminlərə köklənən bir ömür yaşayır Namiq. Hərdən soruşurlar - ömür yolu hardan başlayır? Namiq kimi qələm adamlarının ömür yolu sözdən, sənətdən başlayır. Ömrünü-gününü, gecəsini-gündüzünü yazıb yaratmağa həsr edən şairin ürəyi vətəni kimi həmişə qübarlı olub. Doğulduğu ulu Kəlbəcərin ecazkar təbiətindən rişələnən şair könlü həmişə ucalıqlara pərvaz edib və etməkdədir.
Onun şeirlərinin çoxu vətənpərvər ruhdadır, şeirlərinin daxilində bir yanğı, hayqırtı gizlənib. Qəlbindəki vətən eşqi uzun illər yandırıb-yaxıb şairin misralarını, vətən həsrətli dərdini.
 
Canı ağrıyan Vətən,
gözü ağlayan Vətən,
sınıxdığını duydum,
saralan otlarından,
qorxub boynuna
sarılan otlarından.
 
Şairin içindəki qübarı görməyimizə elə bu misralar bəs edir. 2016-cı ildə qələmə alıb bu şeiri. Adı “Apreldə Vətənə yazılan şeir”dir. Qələbəyə, igid oğullara inam var həm də bu şeirdə.

...Sənin sağalmağının
bir yolu, bir çəmi var,
sənin yaralarının
bircəcə məlhəmi var:
Onun adı Savaşdı-
Onun adı Qələbə.
 
Namiq Dəlidağlı həm də təbiətə, yurda bağlı şairdir. Ana vətənin yaralanan təbiəti, dağılan yurd yerləri onun ağrıyan yeri olub.
 
Bir el künc - bucağa qısılı qalıb,
bir köz yaramıza basılı qalıb,
əlimiz nə vaxtdan uzalı qalıb,
gülü solan, gözü dolan dağlara. 

(“Dağlara”)
 
Bu dərdləri daşıyan şairin artıq üzü gülür, yurdu yağı düşməndən təmizlənib. Bu yolda canını, qanını fəda edən oğullarla öyünür artıq.
 
Baxıram, qəbirlər sıralanıbdı,
bu cərgə möhkəmdi, bu cərgə mətin.
Düşməni heç zaman öyünə bilməz,
belə şəhidləri olan millətin,
belə igidləri olan millətin!

(“Şəhidlərə”)
 
Manevr.az saytına da rəhbərlik edir, qələm dostlarının yaradıcılığına güzgü tutur, yayınlayır. Dostlarının uğuruna sevinir, alqışlayır. Daima axtarışdadır bu yorulmaz insan. Ədalətsizliklərə qarşı həmişə sözünü çəkinmədən deyən şair, həqiqətinə, öz qəlbinə söykənib yazıb-yaradır. Dərviş ruhuyla bir yola çıxıb:
 
Olub - keçəni əynimdən,
gündüz- gecəni əynimdən,
soyunub məni əynimdən ,
özümdən çıxıb gedirəm.
 
Hər zaman yaltaqlığa, ikiüzlülüyə nifrətini bildirirb Namiq Dəlidağlı. Cılız, saxta adamlara, kürsülərə çıxıb yalandan vədlər verərək, xalqın adından danışanlara qarşı barışmaz mövqedən çıxış edərək, şeirlərində, yazılarında onları hər zaman qamçılayır. Bu da Namiqin bir fərd olaraq, vətəndaş mövqeyindən irəli gəlir.
 
Sus, danışma,
yekə başını və
yekə qarnını sürü düşürt o kürsüdən,
Cılız adam (yekə adam)...
Yurd göynərtisi,
yurddaş dərdi – bunlar ki,
sənlik deyil...
(“Cılız adam”)
 
Şair bildirir ki, uca kürsülərə insanlığı qaldırmaq lazımdır. Çünki, hər bir şeyin fövqündə ilk olaraq insanlıq və insaniyyətlilik dayanır. Yaşantılardan doğan reallıqlar şeirlərinin ana xəttini təşkil edir. Gördüklərini şeir dilində yazaraq, onlara yeni bir ruh verir, poetik ahəng qatır. 
Kəpənək sevgisini ən ilahi eşqə bənzədərək, eşqin zirvəsinə can atır.
 
Bir çimdik canınla
Necə sevirsən
bu qədər gülləri,
çiçəkləri sən?
Necə qanın qaynayır
sənin gülə-çiçəyə,
sənin ki, qanın yoxdur,
qansız da sevgi olar?

...Mənim qanım olsa da,
Sənin kimi sevmədim nə gülü,
nə çiçəyi, nə də ki, adamları...
Sənin sevgin dünyada
ən ilahi bir eşqdir

O, burada özünə yalan danışır. Hiss olunur ki, özü də ruhən divanə şairdir, eşqin varlığına səcdədə yaşayır.
Ağrı-acıdan siyirlib, gözəl ideyaların fövqünə yüksəlmək, daima irəliyə, sabaha ümid dolu bir yüklə qədəm qoymaq hər ürəyin işi deyil. O ürək Namiq Dəlidağlıda var. Ürəyi ilə yola getməyən Namiq Dəlidağlıda.

Səni qınamıram, səni ürəyim,
dəmir deyilsən ki, daş deyilsən ki?!
Ağrıyla, acıyla silələnmisən,
necə dözməliydin, boş deyilsən ki?!... 

Üstündən bir qoşun dərd ötürmüşəm:
vaxtsız ata dərdi, torpaq itkisi.
Dizini qırmağa bəs elədi, bəs-
adını çəkdiyim dərdin iksi...

...Ağrı yetişdikcə göynəyir sinə,
kədər şirin - şirin yeyir ürəyi.
Hərdən də təsəlli verirlər mənə-
xəstə olmalıdır şair ürəyi.

İstedadlı şair Namiq Dəlidağlı və onun yaradıcılığı haqqında çox söz demək olar, çünki o, buna layiqdir. Üzümü şair qardaşıma tutub deyirəm, - ürəyini qoru, o bir şair ürəyidir.
Namiq Dəlidağlı ömrünün yetkinlik çağındadır. Ona gözəl günlər, şəxsi həyatında, ədəbi fəaliyyətində uğurlar, sevinclər arzulayıram.
 
“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nağıl şifahi xalq ədəbiyyatının epik növünün gözəl bir janırıdır. İnsanı tərbiyələndirir, yol göstərir, başa salır. Nağıllar da iki cür olurlar- xalq nağılları və müəllif nağılları. Və hamısı da “biri vardı, biri yox”la başlayıb, “göydən üç alma düşdü” ilə qurtarır. Bu dəfə sizə bir insan haqqında nağıl danışmaq istəyirəm. Biri vardı, biri yox...

Onu cəmi bir dəfə görmüşdüm. AzTV-nin sədr müavini mərhum Vaqif Ağayevin yas mərasimində. Üstündən iki ildən bir az çox vaxt keçirdi ki, özünün də ölüm xəbəri yayıldı. Zakir Sadatlını deyirəm. Sağlığında uzun müddət AzTv-də çalışıb. “Hərbi vətənpərvərlik və salnamə” redaksiyasının redaktoru, böyük redaktoru idi. Sonralar Azərbaycan Radiosunun “Gənclik və idman” redaksiyasında baş redaktor müavini vəzifəsində işləyib...

Deyirdi ki,- “İmzalar və kitablar tünlüyündə adamlara bir az mərhəmət göstərmək lazımdır”...

 Çox alicənab, necə deyərlər, istiqanlı adam idi:-“Rəssam gəmi şəkli çəkirsə, bu o demək deyil ki, o, okeanın o tayına üzüb getmək istəyir. Yazıçı da əsərini müsabiqə və mükafat müstəvisində qurmur. Onun bir borcu var: Yaxşı yazmaq! Yazdıqlarının sonradan ona gətirəcəyi divident artıq taleyin işidir. Böyük sənət əsərləri və sənətkarlar olub ki, tale onlarla hüdudsuz ölçüdə sərt və amansız davranıb. Bəzən də əksinə olub. Taleyin nə qəddarlığı, nə də həlimliyi bizimçün izah olunan deyil. Bir şeyi yadda saxlamaq lazımdır – müsabiqələr, mülahizələr, mükafatlar və başqa “…lar”lar və ”…lər”lər zamanın bir köks ötürməyi qədərdir. Hər şey çıxıb gedəcək və gedəndə bizim qazandıqlarımızı da öz yükünə qatıb aparacaq. Yeganə təsəlli budur ki, ümidlərimizi və sevgilərimizi bağladığımız yaradıcılıq Yer üzündə bir ləpir kimi qalacaq.”- söyləyirdi.

Və özü də sonda Azərbaycan jurnalistikasında bir ləpir kimi qaldı.

Zakir Sadatlı 15 may 1961-ci ildə Cəlilabad rayonunun Sadatlı kəndində dünyaya gəlmişdi. 1983-cü ildən ədəbi-bədii yazıları ilə respublika mətbuatında çıxış edib. İlk mətbu şeirləri -“Karvan”, “Kamillik məsafəsi”, “Dəşti” Cəlilabad rayon qəzeti “Yeni gün”də dərc edilib. Dövri mətbuatda şeir və onlarla publisitik məqalələri vaxtaşırı çap olunub. 2008-ci ildə Zakir Sadatlının “Salam, baça” hekayəsi Mahmud Kaşğarinin doğumunun 1000 illiyi çərçivəsində YUNESKO-nun 24 türkdilli ölkənin yazarı arasında keçirdiyi ədəbiyyat müsabiqəsində 1574 əsər içində üç qalibdən biri olub. Əsər Azərbaycan üzrə 1-ci, Türk dünyası üzrə 3-cü yeri tutmuşdu. Bu əsər alman, ərəb, qazax, rus, tatar, türk dillərinə tərcümə edilərək nəşr edilmiş, Azərbaycanda isə 2012-ci ildə nəşr olunan “İraq olsun” sənədli povestinin tərkibində nəşr edilərək, oxuculara təqdim edilib. Ondan bizə “Əfqanıstan uçurumu” xatirə romanı, “İraq olsun” sənədli povesti, “Salam, baça” hekayəsi və başqa dəyərli əsərləri yadigar qalıb...

Zakir Sadatli Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün görkəmli araçdırmaçı-tədqiqatçılarından olmaqla yanaşı, Cümhuriyyət dövrü fədailərindən bəhs edən onlarla tədqiqat-məqalənin müəllifi olub. O, həm də Azərbaycan Cümhuriyyəti fədailərindən biri olan, ömrüboyu mühacirətdə yaşayan Əziz Alpoudun “Həyatımın hekayətləri” adlı tarixi memuarını Türkiyə türkcəsindən Azərbaycan dilinə çevirərək çap etdirib. Bu tarixi əsər o vaxt Azərbaycan və Türkiyədə böyük əks-səda doğurdu. Və yenidən Türkiyə türkcəsinə çevrilərək təkrar nəşr olundu. Zakir Sadatlı həmçinin mərhum Xanlar Bayramovla birlikdə yazılan “Onu Gəncə böyütmüşdür” kitabının həmmüəllifidir. Əsər görkəmli ictimi-siyasi xadim Tofiq Bağırovun həyat və ictimai-siyasi fəaliyyətindən bəhs edir. Şeir də yazırdı. Onun şeirləri respublika mətbuatında, o cümlədən “Azərbaycan”, “Ulduz”, “Füyuzat” jurnallarında, eləcə də Türkiyədə nəşr olunan “Kardeş qələmlər”, “Türk ocağı”, İraqda “Kardeşlik” dərgilərində, “Hürriyyət” qəzetində işıq üzü görüb. Əsərləri rus, türk, ərəb, alman və tatar dillərinə tərcümə olunaraq dünyanın bir çox ölkəsində nəşr edilib...

Zakir Sadatlı 2013-cü ilin fevral ayının 5-də 51 yaşında ikən vəfat edib. Məzarı Cəlilalabad rayonunun Sadatlı kəndindədir.  Vəfatından sonra- 2015-ci ildə isə Zakir Sadatlının şeirlərindən ibarət “Mən varam dünyada” adlı şeirlər kitabı nəşr olunub... 

...Göydən üç alma düşdü. Biri sənin, biri mənim, biri də heç kimin...

Bəli, nə vaxtsa Əfqanstan döyüşlərində iştirak edən, ölkənin ədəbi mühitində yaxşı tanınan Zakir Sadatlı da artıq bir nağılın qəhrəmanıdır. Söylədim ki, ruhu şad olsun və ruhuna rəhmətlər dilənilsin…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gəl, iyirminci əsri vərəqləyək səninlə.

Mənə bir az Cavadın “Şükriyyə”sindən danış.

Onun Aljir baraklarında keçən səkkiz ilindən, bu illərdə sabun qoxusuna həsrət qalmasının səbəblərindən danış.

Əlifin Qalinasından danış mənə.

Bacarsan, onun sarı donunu təsvir et, amma ən çox da vəfasından danış.

Rəsulzadənin xəyalındakı Cümhuriyyətdən bəhs et mənə. Bahasına ən əzizlərini qurban etdiyi istiqlal səadətindən danış.

Paris Sülh Konfransında iştirak etmək üçün səfərə çıxan nümayəndə heyətinin bu ezamiyyətin sonuncu və əbədi olduğunu dərk edəndə nə hisslər keçirdiyindən danış.

Bir fırçalıq Müşfiqin rəssamı ol mənimçün.

Al əlinə fırçanı, mənə bütöv Azərbaycanın xəritəsini çək.

Qarabağa çatanda onu şəhid qanıyla sulanan lalələrlə, xarı bülbüllərlə çərçivələ.

Astaraya çatanda əl saxla – tikanlı məftilləri çəkmə.

Şəhriyarın qasidi ol.

Bir çay dəmləyim, pərvanələr özlərini atəşə atanda, sən sübhə qədər şairə ulduz saydıran Pəri Sürəyyadan danış.

Ya da bir əsrlik Xudafərinə çevril, mənə tikanlı məftillərin o tayından danış.

Mədinədən, Balaşdan, Əlidən, Hökumədən, hər dəfə tikanlı məftillərə söykənib uzun-uzun güneyə sarı boylanan Söhrab Tahirdən danış.

Zərif şeirlər yazan Soselonun “kölgə mən”inə nəzər sal bir az.

Qırmızı mühitin boğub söndürməyə çalışdığı Turan ziyasından danış.

“Vətən xaini” damğası vurulan xalqın övladlarının Böyük Vətən müharibəsində arxa və ön cəbhələrdə necə vuruşduğundan danış.

Danış mənə gələnlərdən, gedənlərdən.

Söyüdlü arxın Quzey qışlağın başına dolandığı tək, yurdumun başına dolan.

İnsanlara onları ayıran şeyin əslində ölüm olmadığını söylə.

Ərtoğrulun məktublarını, Ülvinin yarımçıq əlyazmalarını oxu mənimçün.

Cavidin gözəl qaçqını Mişkinazın “nəyi sata bilərəm” nəzəri ilə evə necə göz gəzdirməsindən danış.

Ağlamağın çətinliyini izah et insanlara.

Bir gecədə ehtiram çiçəyinə çevrilən qərənfilin hekayəsini danış.

Ya da insanların hər il yanvarın altısında Xəzərə niyə qızılgül səpdiyini izah et.

Allahverdinin mindən çox Xocalı əsirini necə xilas etdiyindən,

Çingizin kamerasının obyektivinə tuş gələn erməni həqiqətlərindən danış.

Əynində mavi rəngli idman forması, ayağında rezin çəkmələr,

əlində üçrəngli Azərbaycan bayrağı ilə əsirliyə gedən oğlana de ki, biz hələ də onun yolunu gözləyirik.

Amma Ərtoğruldan heç kimə salam söyləmə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün sizlərə Havar ŞƏFİYEVA isimli bir yazarı təqdim edəcəyik. O, Qusar rayonunda doğulub. Azərbaycan və ləzgi dillərində şeir yazır.

***

Uzanır  aramızda şəhərlər, yollar bunca...
Gecə yuxu görürdüm,
Tanış bir səs deyirdi:
"Ağla, gözəl, ağla... ağla doyunca".
Sən gedəli
əllərim göyə qalxıb, enməyəcək daha ömür  boyunca.

Həmin  gündən  üzüm ağdır
Yeddi fəslin payızına, qışına.
Nənəm deyir: Mənim balam,
tuş gəlmisən bir nadan qarğışına.

O vaxt ömür elə gözəl keçirdi,
Biz bir kitab oxumuşduq,
Yadındadı, "Tatar Çölü"?
Orda ümid axı sonda ölürdü.

Kim eşidər, ha deyir ki, səbir eləyib dözərsən,
Gəl sən yaşa bu ömrümü, Tanrı haqqı, bezərsən.

Rəfimiz dağınıqdır, elə mənim beynim kimi,
Xatirələr qarışıb toz içində.
Bayaq yuxu danışdım, mən yozmuşam,
bir dəfə yoz özün də.

***

Neçə şeir doğulsa da,
Neçə kitab yazılsa da,
Bu eşq üçün ağıdır
Qalaq-qalaq xatirələr
ürəyimə lövbər atıb
ruhumu  lap ağrıdır.

Bu şəhər tam başqa idi,
Damağımda dadı qalıb.
Ha gəzirəm qarış-qarış küçələri,
Hanı "Bakı gecələri"?
Elə-belə adı qalıb.

Naz edəcək  vaxtım deyil,
Əl çək, Xəzri küləyi.
Daha heç nə sevindirməz,
Daha heç kəs ovutmaz ki
Daş olmuş  bu ürəyi.

Yatammıram, inanırsan?
Gecə saat  5-də belə oyağam...
Hər nədisə, sürün-sürün
yaşayıram, hələ sağam.

Bu sarmaşıq yollarımı
öz qurumuş əllərimlə cızmışam,
Tapammıram...
İndi özüm, öz içimdə azmışam.

İndi bildin biz tərəfdə
səhər niyə açılmır,
günəş niyə qaradır?
İndi bu qız şair olub,
şeir yazır,
söz oynadır,
hekayələr yaradır.

***

Bir bayquş səsinə oyandım səhər...
Hasarın üstündən qıy vuran bayquş,
Səhəri gecəylə səhvmi salmısan?
Sən  də mənim kimi  azmısan, ay quş?

Bura xarabalıq deyil, meşəlik deyil,
Buralar nə  mənlik, nə sənlik  deyil.

Daha nənəm də yoxdur, sənə daş ata,
Deyirdi, bir bayquş, bir qarğa səsi
Eşitsən,  ocaqdan bəd xəbər gələr,
Kimsə xəstə düşər, ya kimsə ölər.

Nənəmin sözündən çıxdım  bu dəfə.
Bilirəm...
Günəşdən, istidən uzaqsan sən də.
Gəl yaşa, günəşin söndüyü yer var,
Gəl yaşa könlündən  keçdiyi yer var:
Ruhunun xaraba minarəsində,
Könlümün ən uca viranəsində.

Daha nənəm də yoxdur, sənə daş ata,
Adam yaşayar da, adam ölər də…
Bir gün gələn adam bir gün gedər də.

***

Sənin  soyuqluğun, üşüdər məni...
Demə ki, qışdandır, qış belə olmur.
Mən qar da görmüşəm,
Şaxta, boran da.
Vaxt olub buz tutub
qapı-bacam da.
Məni belə görməyib
Anam, atam da.
Sənin  soyuqluğun, üşüdər məni,
Demə ki, qışdandır, qış belə olmur.

Sən gözəl bilirsən,
Yurdum haradır.
Dizimdən qar  olub, dərsə getmişəm.
Buzları əridib suyu, içmişəm.

Vallah, üşütmədi şaxta, qar məni,
Əl üstə saxlayıb oralar  məni.

Həyətdə gülləri şaxta vururdu,
Çiçəklər açırdı, güllər solurdu.
Sənin soyuqluğun, sənin rəftarın
Soldurur məni də o güllər kimi.
Gülləri taleyim mənəmi yazdı?

Axı bura Bakıdır, yaz havası var.
Burda qar nə gəzir, şaxta nə gəzir?
Arada-sırada duman görərsən,
Burda Xəzri əsir, Gilavar əsir.

Sənin soyuqluğun, üşüdür məni,
Demə ki, qışdandır, qış belə olmur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında Uşaq saatı davam edir. Bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından Əli Kərimin “Gül” şeiri təqdim ediləcək.

 Yerim bağça-bağ mənim,

Rəngim ağappaq mənim.

Bir ətirli güləm mən,

İstəyirəm güləm mən.

 Ay yoldan ötən oğlan,

 Məni incidən oğlan,

Gözüm doldu yaş ilə,

Ağac ilə, daş ilə.

Sən məni döymə, döymə,

Xətrimə dəymə, dəymə.

Neyləmişəm mən sənə?

Yolunu düz keçsənə!

Utan boy-buxunundan,

Ay sözəbaxmaz oğlan!

Gəl dəcəllik etmə sən,

Yoxsa ki bilməyirsən,

 Yanaqlarım incidir,

Yanaqlarım incədir!

Gözüm doldu yaş ilə,

Ağac ilə, daş ilə,

Sən məni döymə, döymə,

Xətrimə dəymə, dəymə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında Ağdam Dövlət Sosial-İqtisad Kolleci tələbələrinin yaradıcılığı ilə tanışlıq davam edir. Növbəti müəllif Nurgün Abdullayevadır.

Səhər yenə eyni qayda ilə başladı. Gözlərimi açdım və bir anlıq sanki dünya mənə yoxmuş kimi gəldi. Hər şeyin qaydasında olduğunu düşündüm, amma mənim içimdə çox şey dəyişmişdi. Özümü bir boşluqda hiss edirəm, amma bu boşluq heç vaxt dolmur. İllərdir belədir... Hər keçən gün bir az daha silinirəm, amma özümü tapmaq üçün bir yerə getmirəm. Sanki mənim içimdəki dünya yalnızca mənimlə və mənimlə qalıb.

Anam hər zaman deyərdi: "Hər kəsin özünü tapmağın bir vaxtı gələcək." Amma mən artıq o vaxtı gözləmirdim. Çünki içimdə bir sükut var idi və bu sükutun içində mənə heç bir şey izah olunmurdu. İnsanlar məni görürlər, amma mənim gerçəkliyim heç kimə aydın olmur. Mənim içimdəki hislər, düşüncələr o qədər dərin idi ki, onları heç kimlə paylaşa bilmədim.

Yaxın dostlarım bəzən soruşurdular, “Nə var, yaxşısan?” Amma cavab vermək çətin idi. Nə deyim ki? Yaxşı olmaq nədir? Yaxşı olmaq, sadəcə gülümsəməkdir, yoxsa ürəyindəki qarışıqlığı gizlətməkdir? Hər şeyin yaxşı olduğunu dediyim zaman içimdə bir narahatlıq yaranırdı. Həqiqətdə heç də yaxşı deyildim. Amma heç kimə bu hissimi göstərməmək üçün həmişə başımı qaldırıb, güvənlə gülümsəyirdim.

Bir gün, səhər saatlarında, pəncərədən baxanda göy üzündəki buludlar sanki mənim içimi oxuyurdu. O qədər ağır və sıx idilər. O an düşündüm, bəlkə də mənim içimdəki boşluq da belədir — sıxılır, daralır, amma heç vaxt bitmir. Üzümü pəncərəyə yaxınlaşdırdım, gözlərim bu dərinliyə baxarkən bir neçə damla göz yaşı üzümə süzüldü. Bilirdim ki, mən heç vaxt bu boşluğu tam doldura bilməyəcəyəm.

Göz yaşlarım axanda bir düşüncə gəldi. Bəlkə də bu boşluq heç doldurulmalı deyildi. Bəlkə də sadəcə qəbul etməliydim. Həyat hər zaman istədiyimiz kimi olmur, amma bəzən olduğu kimi də dəyərlidir. İçimdəki  boşluqlar, mənim hər bir qərarımın, hər addımımın hissəsidir. O zaman anladım ki, bu boşluğu bəlkə də başqaları ilə paylaşmaq lazım deyil. Mən öz içimdə özümü tapmalıyam.

İçimdəki boğulmuş hisləri buraxmağa qərar verdim. Həyatın mənə verdiyi bu boşluqla barışmağa başladım. Hər şeyin bir səbəbi olduğunu qəbul edərək, yavaşca yenidən nəfəs almaya başladım. Bəlkə də hər bir kədər, hər bir boşluq, bir gün dəyərlə dolacaq. Mən yalnız bunu gözləyirəm.

Ürəyimi dinlədim. Onun döyüntüsündə bir ritm vardı, bir sükunət vardı. Sanki hər şey öz yerini tapmışdı. Bəlkə də içimdəki boşluq, əslində mənim özümə olan sevgimi tapmaq üçün bir yoldu. İnsanın özünü sevməsi, içindəki kədəri qəbul etməsi deməkdir. Yalnız bu zaman hər şey öz yolunu tapar.

İçimdəki boşluq artıq qorxuducu deyildi. Hər dəfə oraya baxdıqca, o boşluğun özündə bir dərinlik olduğunu gördüm. Bir zamanlar dolması lazım olan bu boşluq, indi mənim həyatıma bir anlam qatırdı. Həyat, bütün bu boşluqlarla daha gözəl idi. Hətta kədər də bir zamanlar sevdiyimiz şeylərin izidir. Kədər, unutduğumuzu və ya itirdiyimizi xatırladır. Amma kədər həm də bizi gücləndirir.

Bəzən həyatda ən dərin hislərimizi ifadə etmək çətin olur. Amma bu boşluqları qəbul etmək, onları anlamağa çalışmaq, həyatın gerçəkliyini tapmaq deməkdir. Həqiqi güc isə öz içindəki kədəri qəbul edib, həyatla barışmağı bacarmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vilayət Cəfərov 15 may 1940-cı ildə Tovuz rayonunun Bozalqanlı kəndində anadan olmuşdur. A. S. Puşkin adına Tovuz şəhər orta məktəbində təhsil almışdır. 1960–1965-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) Şərqşünaslıq fakültəsinin ərəb şöbəsini bitirmişdir.

Universiteti bitirdikdən sonra 1965–1967-ci illərdə Yəməndə, 1978–1981-ci illərdə İraqda tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 2002-ci ildə "İraqda neoklassik poeziya" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək, filologiya elmləri doktoru adını almışdır.

Uzun müddət AMEA-nın Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunda Ərəb filologiyası şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. O, elmi yaradıcılıqla, tərcümə fəaliyyətilə yanaşı, pedaqoji sahədə də çalışmış, müxtəlif dövrlərdə Bakı Dövlət Universiteti, Qafqaz Universiteti və Təfəkkür Universitetlərində mühazirələr oxumuşdur. AMEA-nın Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunda "Dünya ədəbiyyatı" ixtisası üzrə fəaliyyət göstərən Müdafiə Şurasının üzvü, Seminar Komisiyasının sədri kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun rəhbərliyi altında 10-dan artıq dissertasiya müdafiə olunmuşdur.

Kitabları 

1. Ağ günlərin sorağında. Ərəb ədəbiyyatından tərcümələr

2. Cəmil Sidqi əz-Zəhavi. 

3. İraqda neoklassik poeziya. 

4. Əliqılınclı zülfüqar. 

5. Qürbətdə yaranan dostluq. 

Mükafatları 

- "Sosializm yarışının qalibi" döş nişanı 

- AMEA Rəyasət heyətinin Fəxri fərmanı (Şərqşünaslıq İnstitutunun 50 illiyi münasibtilə).

- AMEA Rəyasət heyətinin Fəxri fərmanı (AMEA-nın 60 illiyi münasibtilə).

- Azərbaycan Azərbaycan–Azərbaycan təhsilinin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilib.

Professor Cəfərov 2021-ci ilin fevral ayının 21-də Bakıda vəfat etmişdir. Ailəli idi.2 övladı.4 nəvəsi var.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.05.2025)