Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bu rəsmi dövlətimizin başçısı İlham Əliyev 8 yaşında çəkib. Və o vaxt Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri Semyon Sviqunun həyat yoldaşı Roza Mixaylovnaya hədiyyə edib.

Xatırladaq ki, Sviqun - Əliyev ailələrinin çox sıx dostluq əlaqəsi olub.

Roza Sviqun yazır:

“Rəsmin özü, rəssamın yaşı ilə izah edilən sadəliyinə baxmayaraq, konsepsiya baxımından sadəcə möhtəşəmdir! Mərkəzdə arxa tərəfində SSRİ bayrağı, dirəkdə isə beşguşəli ulduz olan böyük döyüş gəmisi var. Gəminin kənarında “Buzqıran Lenin” yazısı həkk olunsa da, əsgərlərimizin düşmənə qarşı rəşadətlə döyüşdüyü silahları daşıdığından gəminin dizaynı açıq şəkildə hərbi xarakter daşıyır.

İlham Əliyev hiyləgər düşməni təsvir edir - o, paraşütlə içəri girmək istəyirdi, lakin bu, mümkün deyildi. Düşmənlərdən biri artıq məğlub olub, cəsədi suda çarəsiz qalıb, ikincisi isə əsgərlərimizin nəzərətindədir.

Gəminin üstündə hərbi təyyarə asılıb: İlhamın heç bir ulduz və ya “SSRİ” yazısı qoymadığından fikirləşsək, bu, düşmən təyyarəsidir və onunla ərazimizə desant atıblar.

Sovet İttifaqının silahlı qüvvələri üçün məcazi, düşüncəli, iddialı və açıq qürurla dolu bir rəsmdir”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam əziz izləyicilərimiz, xoş gördük.

"Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı bu dəfə də çox maraqlı mövzu ilə qarşınızdadı.

Siz, bir kitabı neçə saata oxuduğunuzu heç hesabladınızmı, oxuma sürətiniz Sizi qane edirmi?!

Bəli, bu gün psixoloqumuz Fazil Cəfərov bizə "Fotooxu" (PhotoReading) haqqında geniş məlumat verəcək.

-Xoş gördük, dəyərli Fazil bəy, söz sizindir.

-Xoş gördük, əziz Ülviyyə xanım. Uzatmadan mövzumuza keçək.

Müasir dövrdə hər birimiz məlumat axınının ortasındayıq. Dərs materialları, elektron mətnlər, sosial media və bitib-tükənməyən xəbərlər…

 Bu qədər informasiyanı ənənəvi, sözbəsöz oxuma üsulu ilə mənimsəmək çox vaxt aparır və çox zaman yorğunluqla nəticələnir.

Xüsusilə imtahanlara hazırlaşan tələbələr və ya peşəkar inkişafına vaxt ayıranlar üçün bu, əsl maneəyə çevrilir. Sanki bir stəkanla okeanı boşaltmağa çalışırıq.

Bəs sizə desək ki, beyninizin təbii qabiliyyətlərindən istifadə edərək bu prosesi kökündən dəyişə bilərsiniz?

 Söhbət "Fotooxu" (PhotoReading) adlanan, ilk baxışda inanılmaz görünən, lakin elmi əsaslara söykənən bir texnikadan gedir. Bu, sadəcə sürətli oxuma deyil, beynin məlumatı emal etmə üsulunu yenidən proqramlaşdırmaqdır.

1. Siz Oxumursunuz, Səhifənin "Şəklini çəkirsiniz"

Fotooxunun əsas prinsipi ənənəvi oxu anlayışından tamamilə fərqlidir. Burada məqsəd sözləri ardıcıl olaraq oxumaq və təhlil etmək deyil. Bunun əvəzinə, siz bütün səhifəni bir kamera kimi, tək bir vizual görüntü olaraq qavrayırsınız.

Metodun banisi, amerikalı tədqiqatçı Pol Şelinin (Paul Scheele) araşdırmaları göstərir ki, insan beyninin şüuraltı hissəsi saniyədə 20.000-dən çox vizual məlumatı qəbul etmək potensialına malikdir. Lakin adi, xətti oxu zamanı biz bu heyrətamiz potensialın yalnız 1-2%-dən istifadə edirik. Fotooxu, bu istifadə olunmayan koqnitiv rezervi şüurlu şəkildə aktivləşdirməyi hədəfləyir.

Ənənəvi oxu zamanı beynimiz bir anda cəmi 5-9 simvolu emal edə bilir. Fotooxu isə bu məhdudiyyəti aradan qaldırır. Beyin səhifənin mətnini deyil, onun vizual xəritəsini yadda saxlayır.

Bu proses beynin təbii görmə yaddaşı potensialını aktivləşdirir və məlumatı bütöv vizual təsvir kimi qəbul etməyə imkan verir. Nəticədə, məlumatlar daha sürətli və parçalanmamış bir şəkildə mənimsənilir.

Bu, kortəbii bir proses deyil; əksinə, "Hazırlıq", "Fotoxatırlama" və "Aktivləşdirmə" kimi aydın mərhələlərdən ibarət olan nizamlı bir sistemdir. Hər mərhələ beynin şüurlu və şüuraltı resurslarını ardıcıl olaraq işə salaraq məlumatın sadəcə "görülməsini" deyil, həm də dərindən mənimsənilməsini təmin edir.

2. Bu, Sadəcə Məntiq İşi Deyil, "Bütöv Beyin" Fəaliyyətidir"

İnsan beyni saniyədə minlərlə vizual informasiyanı qəbul edə bilir, lakin biz bu qabiliyyətdən cəmi bir neçə faizini istifadə edirik. Fotooxu bu təbii bacarığı şüurlu şəkildə aktivləşdirməyi öyrədir."

Bu nəhəng, istifadə olunmayan potensialı şüurlu şəkildə işə saldığınız zaman nələrin mümkün olacağını bir anlıq düşünün. Məlumatı mənimsəmək artıq yorucu bir proses deyil, beynin təbii axınına çevrilir.

Beynimiz bir-birini tamamlayan iki yarımkürədən ibarətdir.

Metodun əsasında beynin iki yarımkürəsinin sinxron fəaliyyəti dayanır. Bu sinerji öyrənmə prosesini bütöv və çoxşaxəli edir:

Sağ yarımkürə: Təsəvvür, intuisiya, emosiya və vizual qavrayış kimi funksiyaları idarə edir. Fotooxu prosesində məhz bu yarımkürə səhifəni bir "şəkil" kimi qəbul edərək bütöv mənzərəni formalaşdırır.

Sol yarımkürə: Məntiq, analiz və dil funksiyalarına cavabdehdir. Bu yarımkürə sonrakı mərhələlərdə vizual olaraq qəbul edilmiş məlumatı təhlil edir, sistemləşdirir və şüurlu anlayışa çevirir.

Sinerji: Fotooxu bu iki yarımkürə arasında harmonik bir əlaqə yaradaraq, sırf xətti və sol yarımkürə dominantlığında olan ənənəvi oxunun məhdudiyyətlərini aradan qaldırır. Nəticədə, məlumatın həm vizual-emosional, həm də məntiqi-analitik səviyyədə mənimsənilməsini təmin edən bütöv bir öyrənmə modeli formalaşır.

Nəticədə, siz məlumatı eyni anda həm görür (sağ yarımkürə), həm hiss edir (sağ yarımkürə), həm də analiz edirsiniz (sol yarımkürə). Bu "bütöv beyin" yanaşması məlumatın daha dərin səviyyədə anlaşılmasına, ideyalar arasında daha yaradıcı və intuitiv əlaqələrin yaranmasına səbəb olur.

3. Əsl Sirr Gərginlikdə Yox, Sakitlikdə Gizlidir

Dərin öyrənmə üçün gərgin və stressli konsentrasiyanın vacib olduğu barədə ümumi bir yanlış fikir var. Fotooxu bu stereotipi tamamilə dağıdır. Bu texnika zamanı beyin gərginlikdən uzaqlaşaraq alfa dalğa rejiminə – sakit, lakin ayıq və diqqətli bir vəziyyətə keçir.

Bu psixoloji vəziyyət öyrənmə üçün ideal mühit yaradır. Alfa dalğaları yaradıcılıq və yaddaş potensialını gücləndirir, şüuraltının məlumat axınını daha asan və effektiv şəkildə qəbul etməsinə imkan verir.

Bu, həm də "oxu yorğunluğu" və "informasiya stressi" kimi müasir problemləri azaldır. Fotooxu ilə siz stresssiz öyrənmə mühiti yaradırsınız, çünki proses məcburi bir tapşırıqdan çox, təbii və axıcı bir fəaliyyətə çevrilir.

4. Koqnitiv və Pedaqoji Üstünlüklər: Fotooxunun Öyrənmə Nəticələrinə Təsiri

Fotooxu texnikasının tədris prosesinə inteqrasiyası təkcə oxu sürətini artırmaqla məhdudlaşmır; bu metod tələbə və şagirdlərin öyrənməyə yanaşmasını kökündən dəyişdirə bilər. Bu bölmə, pedaqoqlara bu texnikanın tətbiqini əsaslandırmaq üçün güclü arqumentlər təqdim edir.

Sürətli Qavrayış və Yüksək Yaddaş Göstəricisi Mətni sözbəsöz oxumaq əvəzinə, onu bütöv bir vizual mənzərə kimi görmək əsas ideyanı və strukturunu daha tez dərk etməyə imkan verir. Bu, beynin vizual məlumatı emal etmək üçün təkamül etdiyi (Bölmə 1-də qeyd olunan 80% potensial) təbii üsula əsaslanır. Tədqiqatlar göstərir ki, Fotooxu texnikasını mənimsəyən tələbələr, ənənəvi üsulla oxuyanlarla müqayisədə 3-5 dəfə daha çox məlumatı yadda saxlaya bilirlər.

Diqqət və Konsentrasiyanın Gücləndirilməsi Müasir gənclərin üzləşdiyi "diqqət dağınıqlığı" probleminin həllində Fotooxu effektiv bir vasitədir. Metod, diqqəti xarici amillərdən ayırıb "daxilə yönəltmə" mexanizmini işə salır. Tələbənin beyni sakit, lakin yüksək fokuslanma vəziyyəti olan alfa dalğa rejiminə keçdiyi üçün koqnitiv nəzarət güclənir, kənar düşüncələrə və yayınmalara qarşı müqavimət artır.

Kreativ və İntuitiv Düşüncənin İnkişafı Məlumatlar beyində yalnız məntiqi ardıcıllıqla deyil, həm də vizual obrazlar şəklində saxlandıqda, fərqli ideyalar arasında gözlənilməz və intuitiv əlaqələr yaranır. Bu, Bölmə 1-də təsvir edilən sağ və sol beyin yarımkürələrinin sinxron fəaliyyətinin birbaşa nəticəsidir; məntiqi struktur (sol yarımkürə) vizual və assosiativ məlumatla (sağ yarımkürə) zənginləşir. Bu, tələbələrin problemlərə daha yaradıcı yanaşmasına, təhlil və sintez bacarıqlarının inkişafına təkan verir.

Stresssiz və Motivasiyalı Öyrənmə Mühiti Böyük həcmli mətnləri oxumaq zərurəti çox vaxt "məcburi oxu" hissi, "oxu yorğunluğu" və "informasiya stressi" yaradır. Fotooxu bu prosesi bir oyun və kəşf fəaliyyətinə çevirir. Beyin məlumatı təbii və axıcı bir şəkildə qəbul etdiyi üçün öyrənmə prosesi yükləyici deyil, əksinə, zövqlü bir təcrübəyə çevrilir.

Özünəinamın Artması Qısa müddətdə böyük həcmdə materialı mənimsəyə bildiyini görən tələbənin öyrənmə prosesinə marağı və akademik öz-effektivliyinə inamı kəskin şəkildə artır. Bu psixoloji amil, onların gələcək akademik fəaliyyətlərində daha cəsarətli və motivasiyalı olmalarını təmin edən müsbət bir geridönüş dövrü yaradır.

Bu nəzəri faydaları real təcrübəyə çevirmək üçün pedaqoqların sinif şəraitində tətbiq edə biləcəyi konkret məşqlər mövcuddur. Növbəti bölmədə bu praktiki alətlər təqdim olunacaqdır.

5. Uşaqlar Bu Qabiliyyətlə Doğulur

Bəlkə də ən heyrətamiz fakt budur: Fotooxu bizə tamamilə yad bir bacarıq deyil. Xüsusilə altı yaşına qədər olan uşaqlar təbii olaraq Fotooxuya bənzər bir qabiliyyətə malikdirlər.

 Onlar dünyanı sözbəsöz analiz etməkdən daha çox, bütöv bir mənzərə kimi qavrayırlar. Məlumatı əsasən vizual və emosional kanallar vasitəsilə mənimsəyirlər.

Bu səbəbdən, Fotooxu onların təbii öyrənmə prosesinin sadəcə bir davamıdır. Bu texnika uşaqlar üçün bir neçə mühüm fayda təmin edir:

Təsəvvür və yaddaş arasındakı əlaqəni gücləndirir.

Məlumatı daha sürətli qavramağa kömək edərək düşünmə sürətini inkişaf etdirir.

Bu, Fotooxunun yeni bir bacarıqm öyrənməkdən daha çox, zamanla unutduğumuz fitri bir qabiliyyəti yenidən oyatmaq olduğunu göstərir. Biz sadəcə beynimizin təbii "foto rejiminə" qayıtmağı öyrənirik.

Nəticə: Oxumaqdan Artıq, Yeni Bir Düşüncə Tərzi

Gördüyünüz kimi, Fotooxu yalnız səhifələri daha sürətli çevirmək texnikası deyil. Bu, beynin təbii iş prinsipləri üzərində qurulmuş bir zehni intizam və öyrənmə mədəniyyətidir. O, bizi sözlərin məntiqi həbsindən azad edir və məlumatı beynimizin ən güclü olduğu formatda – şəkillər, əlaqələr və bütöv mənzərələr şəklində emal etməyə imkan verir.

Fotooxu beynin təbii potensialını üzə çıxaran, zehni intizam, yaradıcı düşünmə və bütöv öyrənmə modeli formalaşdıran yeni bir yanaşmadır.

Bu metod tələbələrə öz öyrənmə proseslərini anlamaq və idarə etmək üçün güclü "metakoqnitiv bacarıqlar" aşılayır, onları məlumatı passiv qəbul edən istehlakçılardan, onu aktiv şəkildə emal edən və mənalandıran kəşfiyyatçılara çevirir.

Fotooxu bacarığı tələbələrə və şagirdlərə üç əsas və davamlı üstünlük qazandırır:

Daha az vaxtda daha çox məlumatı qavramaq.

Oxu stresindən azad olmaq və öyrənmə prosesindən zövq almaq.

Həm akademik uğur, həm də həyat boyu zehni çeviklik və yaradıcılıq üçün təməl formalaşdırmaq.

Hörmətli pedaqoqlar, tələbələrinizi XXI əsrin informasiya çağırışlarına hazırlamaq üçün bu metodu tədris prosesinə cəsarətlə inteqrasiya etməyə dəvət edirik. Onlara sadəcə bilik deyil, biliyi necə əldə etməyin və idarə etməyin açarını verməklə, siz onların gələcəyinə ən dəyərli sərmayəni qoymuş olursunuz.

Bu, öyrənmə prosesini daha sürətli, daha dərin və daha az stresli etmək potensialına malik bir yanaşmadır.

Məlumatın strateji kapital olduğu bir dövrdə bu bacarıq sadəcə akademik bir üstünlük deyil, həm də zehni çeviklik tələb edən gələcək üçün bir sərmayədir.

 İndi özünüzə bu sualı verin: "Beyninizin təbii vizual öyrənmə gücünü ortaya çıxarsanız, nələri kəşf edə bilərdiniz?"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şair, qəzəlxan Arif Buzovnalı vəfat etdi...

Bütün ömrü boyu mükəmməllik axtarışında olub və detallara olan diqqəti ilə seçilib. Fitrətdən gələn təbii analitik bacarıqlara malik idi. Hər bir vəziyyəti dərinliklə təhlil edir, ən yaxşı qərarı qəbul etməyi bacarırdı. Həm də çalışqan və məsuliyyətli adamdı. Hər zaman öz üzərlərinə düşən vəzifələri yerinə yetirmək üçün səy göstərirdi. O, eyni zmanda təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə tanınırdı. Həyatda nizam-intizamı sevir və hər şeyi müəyyən bir qayda ilə etməyə səy göstərirdi. Ətraflarında baş verən hadisələrin fərqinə varır və bunları diqqətlə nəzərdən keçirirdi. Bu da onun həm işdə, həm də şəxsi həyatda uğurlu edirdi...

Müsahibələrinin birində deyirdi ki: - “Bir dəfə rəhmətlik Vaqif İbrahimoğlu tamaşadan sonra fikrimizi soruşdu. Dedim, Vaqif müəllim, bir gün siz dünyada olmayanda yolunuzu davam etdirən, anladığınızı, həyata keçirmək istədiyinizi bilməyəcək. Və siz əcaib bir teatrın əsasını qoymuş olacaqsız. Çox bəsit dünya görüşünə malik insanlar da o yoldan istifadə edib özlərini rejissor, aktyor kimi qələmə verəcəklər. Siz bunu bilib edirsiz, onlar bilmədən edəcəklər. Alim Qasımovu misal çəkə bilərəm. O, əlnən-qolnan oxuyur, ürəkdən oxuyur, halda oxuyur, başqası da Alimə baxıb onu təqlid edir, amma əslində o deyil. Qərb ədəbiyyatına münasibət də elədir. Məsələn, Rəsul Rza sərbəst şeir yazırdı. Oxuyanda görürsən ki, şeirdə hər şey qaydasındadır, şeir onda belə gəlir, quraşdırmır. Başqa misallar da var. Amma ondan sonra yazan bir çox şair qurub-düzəldib. Yəni, yaradıcılıq adamın içindən gəlməlidir...”

  O, problemləri tez bir zamanda müəyyənləşdirə və bu problemləri həll etmək üçün effektiv yollar tapa bilirdi. Həmçinin, səmimi və etibarlı dost idi. Başqalarına kömək etməkdən xoşlanır və bu səbəbdən də etibarlı məsləhətçi kimi tanınırdı. Onun özünütəkmilləşdirmə və öyrənmə arzusu böyükdü. Yeni biliklər əldə etmək və öz bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün daim çalışırdı. Onun özünəməxsus dünyagörüşü vardı..

“Günlərin bir günü müştərilərin arasına çıxdım, bəyəndilər. Mənə təklif elədilər ki, meyxana yarışında münsif olum, amma razılaşmadım, dedim meyxanaçılarla bacarmaram. Bir müddət sonra Xırdalan məscidinin axundu Azər Sami yenidən zəng vurdu, dedi, əruzu bu xalqa yenidən çatdırmaq üçün sən lazımsan. Beləliklə, mən razılaşdım. Fikirləşdim ki, gənclərə qəzəli yenidən təqdim edim. Və mən efirdə qəzəl deyəndən sonra, sevilməyə başladım...”- söyləyirdi.

Ciddi və ləyaqətli adam idi. Təvazökarlıq onun xarakterinin ən gözəl xüsusiyyətiydi. Çox gözəl davranış qaydaları vardı. Özünü məclislərdə və cəmiyyət qarşısında alicənab kimi aparırdı.

Onu aldatmaq mümkün deyildi. Yalanı, qeyri-səmimiliyi sevmirdi. Onun xoşuna gəlmək üçün hisslərlə yox, ağılla hərəkət etmək lazım gəlirdi...

...Ədəbi fəaliyyətə erkən yaşlarından başlayıb. İlk şeiri 1987-ci ildə 1991-ci ildə, on doqquz yaşında ikən "Azərbaycan Gəncləri" qəzetində çap olunub. Bakıda və Abşeron yarmadasında fəaliyyət göstərən müxtəlif ədəbi məclislərin, o cümlədən "Füzuli" və "Məcməüş-şüəra" məclislərinin üzvü olub. Mütəmadi olaraq dövrü mətbuatda- "Azərbaycan Gəncləri", "Kaspi", "İki sahil", "Yol", "Olaylar", "Ədəbiyyat qəzeti", "Tək səbir", "Nəbz", "Şəhriyar" və başqa qəzetlərdə, o cümlədən "Hikmət", "Kəlam", "Ulduz", "Karvan", “Azərbaycan” jurnallarında bədii əsərləri və müxtəlif mövzulu məqalələri ilə çıxış edib. 2003-cü ildə Təbrizdə keçirilən "Şeri-tənz" beynəlxalq şeir müsabiqəsinin qalibi olub. 2010-cu ildə Urmiyyədə keçirilən "Rəzəvi" beynəlxalq şeir festivalının qalibi seçilib, 2011-ci ildən 2016-cı ilə qədər həmin festivalın türkdilli şeir üzrə münsifi, 2018–2019-cu illərdə isə 1-ci və 2-ci "Nəsimi- Şeir, incəsənət, mənəviyyat" festivalı çərçivəsində "Nəsimi məclisi" və "Bir qəzəlin şərhi" proyektlərinin müəllifi və aparıcısı olub. Şeirləri xarici dillərə tərcümə edilib və müxtəlif ölkələrin mətbuatında çap olunub. Yeddi kitab müəllifidir və bir sıra tərcümələri var...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu, fəlsəfənin ən qədim və ən mübahisəli suallarından biridir. Əvvəl nə yaranıb - dil, yoxsa düşüncə? Toyuq, yoxsa yumurta?

Ənənəvi baxış belə idi: əvvəl düşüncə var, sonra onu ifadə etmək üçün dil yaranır. Yəni dil düşüncənin vasitəsidir. Amma XX əsrdə dil fəlsəfəsi bu baxışı alt-üst etdi.

Wittgenstein, fəlsəfə tarixinin ən təsirli simalarından biri, dedi ki: "Mənim dilimin sərhədləri mənim dünyamın sərhədləridir". Yəni biz yalnız dilimizin icazə verdiyi qədər düşünə bilirik. Əgər sənin dilində hansısa anlayış üçün söz yoxdursa, sən o anlayışı tam dərk edə bilməzsən.

 Misal: eskimosların dilində qar üçün 50-yə yaxın söz var. Çünki onlar üçün qar həyatın mərkəzində durur və qar növlərini ayırd etmək böyük əhəmiyyət daşıyır. Biz isə sadəcə "qar" deyirik və bütün növləri eyni şey kimi qəbul edirik. Deməli, eskimoslar qardakı fərqləri görür, biz isə görmürük çünki bizim dilimiz bunu təmin etmir. Və ya başqa misal: yaponların "wabi-sabi" anlayışı - bu, keçici, natamam, qüsurlu şeylərin gözəlliyi deməkdir. Bizim dilimizə bu anlayışı tam tərcümə etmək mümkün deyil. Və buna görə də, biz bu hissi yaponlar kimi dərindən yaşaya bilmirik. Sapir-Whorf hipotezi deyir ki, dil təkcə düşüncəni ifadə etmir, düşüncəni formalaşdırır. Yəni hansı dildə danışırsan, o cür düşünürsən. Bu nəzəriyyə mübahisəlidir, amma bir həqiqət var: dil dünyaya baxışımızı təsir edir.

İndi isə daha dərin suala gələk: əgər dil düşüncəni formalaşdırırsa, deməli, biz dilimizin əsirik. Dilimiz nə qədər zəngindirsə, düşüncəmiz də bir o qədər zəngindir. Dilimiz yoxsuldursa, düşüncəmiz də məhduddur.

Orwell "1984" romanında bu fikri maksimum şəklədə inkişaf etdirir. Totalitar rejim "newspeak" adlı yeni dil yaradır - minimalist, sadələşdirilmiş dil. Bu dilin məqsədi insanları düşünməkdən məhrum etməkdir. Əgər dildə "azadlıq" sözü yoxdursa, insan azadlıq haqqında düşünə bilməzmi? Orwell deyir ki, bilməz.

Amma dilin yalnız məhdudlaşdırıcı deyil, həm də azadlaşdırıcı tərəfi var. Yeni sözlər öyrənməklə biz yeni dünyalar kəşf edirik. Xarici dil öyrənən insan bunu hiss edir - o, təkcə sözlər öyrənmir, yeni düşüncə tərzinidə öyrənir.

Şairlər və yazıçılar isə daha da irəli gedirlər.Onlar dilin imkanlarını genişləndirirlər. Yeni metaforalar, yeni ifadələr, yeni söz birləşmələri... Onlar dilin sərhədlərini zorlamaqla düşüncənin sərhədlərini də zorlayırlar.

Sonra Borxes yazırdı: "Mən dillə düşünürəm". Bu etiraf çox şey açıqlayır ki, biz dil vasitəsilə deyil, dil içində düşünürük.

Nəticəyə gəldikdə məncə dil və düşüncə ayrılmazdır. Onlar bir-birini yaradır, bir-birini formalaşdırır. Və bu qarşılıqlı əlaqəni başa düşən insan öz dilini zənginləşdirməyə çalışır. Çünki zəngin dil, zəngin həyat deməkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, «Həməşəra» mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, yazıçı-publisist, «Ədəbiyyat və incəsənət» portalının Cənub təmsilçisi

Mirvarid Dilbazi Poeziya İctimai Birliyinin təşəbbüsü və  Cəlilabad  Rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı, Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndələri, ziyalılar və Cəlilabad Tibb Kollecinin tələbələrinin iştirakı ilə Cəlilabad Tibb Kollecinin akt zalında "Kəlağayı bayramı" adlı tədbir keçirildi.

Tədbiri giriş sözü ilə ilə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İB-nin sədri Güllü Eldar Tomarll açdı, qonaqları salamladı, tədbir haqqında geniş məlumat verdi.

Vətənimizin bütövlüyü, azadlığı, suverenliyi uğrunda canından keçən şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Dövlət himnimiz səsləndi.

Söz Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı aparatının böyük məsləhətçisi  Xumarə Xəlilovaya verildi. O qeyd etdi ki, milli-mənəvi  dəyərlərimizin təbliği  mədəniyyətimizin inkişafı üçün çox önəmlidir. Milli geyimlərimizin bir hissəsini təşkil edən kəlağayımız ulu nənələrdən bir ərmağandır. Onu qorumaq, bu günkü və gələcək nəsillərı çatdırmaq borcumuzdur.

Sonra sonra Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin idarə heyyətinin üzvü Sayalı Dabadaşova öz çıxışında bildirdi ki, Xl əsrdən XXl əsrə qədər gəlib çatmış kəlağayımızı qoruyub saxlayıb gələcək nəsillərə ötürmək hər birimizin borcudur.

Tədbirdə Cəlilabad Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin metodisti, eyni halda Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndəsi, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı, bədii qiraətçi və şair Müşahidə Nərimanova, "Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi”nin üzvü və Cəlilabad rayonu üzrə rəsmi təmsilçisi, “Həməşəra” Ədəbi Məclisinin yaradıcısı və rəhbəri, “Zərif kölgələr” ədəbi saytının idarə heyətinin üzvü, “Həməşəra” və “Nizami Gəncəvi” Fəxri Diplomları laureatı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, şair-publisist Arzu Əyyarqızı, Cəlilabad ədəbi mühitinin formalaşması və inkişafında xüsusi rolu olmuş və eyni halda ədəbi mühitimizin tanınmış nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, "Sözün işığı" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Prezident təqaüdçüsü, Cəlilabad Rayon Veteranlar Təşkilatının sədri, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı, şair, publisist Ədalət Salman, Cəlilabad Rayon Statistika İdarəsinin rəisi Arif Nəcəfov, ziyalı pedaqoq və peşəkar bədii qiraətçi Adıgözəl Nuriyev, tanınmış ziyalı pedaqoq Dadaş Bayramov, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı və yazıçı Ruhiyyə Abaszadə çıxış etdilər, milli dəyərlərimizdən danışdılar.

Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin sədri,  Kəlağayı Ev Muzeyinin direktoru Güllü Eldar Tomarlı qeyd edib ki,  məqsədim 26 Noyabr - Azərbaycan Kəlağayısı Gününün "Kəlağayı Bayramı" kimi hər yerdə qeyd olunmasına nail olmaq və bu mövzunu gündəmdə saxlamaqdan ibarətdir. Çünki bu, bizim möhtəsəm olan milli dəyərlərimiz və hər birimiz də onu qorumağa və təbliğ etməyə borcluyuq.

Sonda birliyin sədri Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinə və əməkdaşlarına, Cəlilabad Tibb Kollecinin rəhbərliyinə və eləcə də tədbir iştirakçılarına təşəkkürünü bildirdi.

Odlar Yurdu Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinə xidmət göstərən bu gözəl tədbir xatirə şəkillərinin çəkilməsi ilə başa çatdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tale elə gətirib, vətənimiz ikiyə bölünüb, otaylı butaylı Azərbaycanda ikiyə bölünmüş, qəlbi nisgilli xalq olaraq yaşamaqdayıq. Biz bu səbəbdən ədəbiyyatımızı da bütün digər sahələr kimi otaylı butaylı şəkildə nəzərdən keçirməyə borcluyuq.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Əli Nazim 24 noyabr 1906-cı ildə Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərində dünyaya gəlib. İlk təhsilini də orada "Mədrəseyi-Nicat"da alıb, farsca yazıb oxumağı öyrənib. O, 1916-cı ildə Batumidə yaşayan ailəsinin yanına gedib, orada rus dilini öyrənib. 1922-ci ildə Səməd Ağaoğlunun Batumidə yeni əlifba komitəsi təşkil etdiyi zaman Nazim də komitənin işində fəal iştirak edib. O, 1922-ci ildə Bakıya köçüb, burada pedaqoji texnikumda oxuyub. Texnikumda oxuduğu illərdə "Yeni yol" və "Kommunist" qəzetlərində məqalələr dərc etdirib.

Texnikumu bitirdikdən sonra 1925-ci ildə Leninqrad Şərqşünaslıq İnstitutuna daxil olub. Nazim məşhur sovet şərqşünasları akademik A. N. Samoyloviç və professor Y. Bertelsin tələbəsi olub. O, institutda oxumaqla yanaşı, tənqidi fəaliyyətini də davam etdirmiş və müasir ədəbiyyatın aktual problemlərinə dair məqalələr yazaraq Bakıya göndərib. Bu məqalələr "Kommunist", "Maarif və mədəniyyət" səhifələrində işıq üzü görüb. Əli Nazim 1927-ci ildə institutun son kursunda oxuyarkən Türkiyəyə elmi ezamiyyətə göndərilib. Beləliklə, Türkiyə mətbuatında onun müasir Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında geniş məqaləsi çıxıb. Ezamiyyətdən qayıdandan sonra Əli Nazim Moskva Kommunist Akademiyasının aspiranturasına daxil olub. Burada ədəbiyyatşünas professor V. F. Pereverzevin mühazirələrini dinləyib.

1930-cu ildə o, aspiranturanı əla qiymətlərlə bitirərək Kommunist Akademiyasının elmi işçisi, SSRİ xalqları ədəbiyyatı və incəsənəti bölməsinin elmi katibi vəzifələrində işləyib. Həmin il o, kommunist partiyası sıralarına daxil olub. 30-cu illərin əvvəllərində Ə. Nazim öz fəaliyyətini Bakıda davam etdirib. O, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsinin müdiri və Ali Pedaqoji İnstitutda kafedra müdiri vəzifələrində çalışıb.

O, ədəbiyyat nəzəriyyəsi, poetika, poetika tarixi, ədəbiyyat tarixi və s. kurslar üzrə mühazirələr oxuyub, seminar aparıb. O, eyni zamanda, tənqidçi kimi də fəaliyyət göstərib. Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı İdarə Heyətinin və bir sıra mətbuat orqanı redaksiya heyətinin üzvü olub. Rus dilində nəşr olunan "Ədəbiyyat ensiklopediyası"nın şöbə redaktoru kimi fəaliyyət göstərən Əli Nazim burada Azərbaycan və türk ədəbiyyatı haqqında məqalələr dərc etdirib.

İlk məqalə və şeirləri 1921-ci ildə Batumidə çıxan "İştirak" qəzetində çap olunub. Onun tənqidi fəaliyyəti bütünlüklə on beş ilə yaxın bir vaxtı əhatə edib. İyirminci illərdə tənqidin ən aktual məsələsi ədəbiyyat və inqilab problemi, yeni ədəbiyyat və onun hansı yollarla yaradılması problemi olub. Əli Nazim Azərbaycanda bu problemə müraciət edən ilk sovet tənqidçilərindən biri olub. Onun 1924–25-ci illərdə nəşr olunmuş məqalələrində — "Yeni yol" qəzetində dərc olunan "Ədəbi ehtiyaclarımız", "Yeni həyat və yeni ədəbiyyat", "Ədəbiyyatımız və ədəbiyyat tariximiz" kimi məqalələrində, sosialist çevrilişi ilə ölkədə əmələ gələn ictimai-siyasi və mədəni dəyişiklikləri əks etdirib.

Tənqidçinin xüsusi diqqət yetirdiyi problemlər sırasında yeni ədəbiyyatın yaradıclıq siması, ədəbiyyatda ideyalılıq və sinfilik problemləri olub. Onun "Bugünkü ədəbiyyatımız haqqında", "Proletar ədəbiyyatı ətrafında", "Bugünkü Azərbaycan ədəbiyyatı və onun ictimai məfkurəvi siması", "Süleyman Rüstəm haqqında kiçik bir mülahizə", "Günəşi içirik… günəşlənirik", "Yeni vəzifələr qarşısında", "Mədəni inqilab və mədəni irs məsələsi", "Çığırdaşlarımız haqqında","Yeni Azərbaycan ədəbiyyatı", "Proletar ədəbiyyatımızın yaradıcılıq siması", "Ədəbiyyatımızı bolşevikləşdirmək və həqiqi proletar ədəbiyyatı yaratmaq…", "Şeirimizin və şüurumuzun xəstəlikləri haqqında", "Üç şeir" və məqalələri müasir ədəbiyyatın yaradıclıq məsələlərinə həsr olunub.

Məqalələri

1. Aydın

2. İblis

3. Lahuti

4. Şair qız

5. Ömər Xəyyam

6. Simurqun yaradıcılıq yolu

7. Cəfər Cabbarlı

8. Sabir Tahirzadə

9. Yeni həyat və yeni ədəbiyyat

10. Əbdürrəhim Haqverdiyev

Əli Nazim də repressiya qurbanlarından biridir, 1937-ci ildə həbs olunub, 10 il müddətinə həbs cəzasına məhkum edilib, 1941-ci il avqustun 23-də həbsxanada vəfat edib. 1957-ci ildə bəraət alıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)