21 noyabr 2025-ci il tarixində Qazaxıstanın Çimkənd şəhərində “MIRAS” Beynəlxalq Türk Etnodizaynerləri Forumunun təntənəli açılış mərasimi keçirilib. Forum Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu və Çimkənd şəhəri Akimatının birgə əməkdaşlığı ilə təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, forum çərçivəsində “Türk geyimşünaslığı və ornament semiotikası” adlı beynəlxalq elmi-maarifləndirici konfrans baş tutub.

Forumun məqsədi türk dünyasının dekorativ-tətbiqi sənəti sahəsində yeni ideya və yaradıcı təşəbbüsləri dəstəkləyən müasir bir platforma formalaşdırmaq, zəngin mədəni irsi geniş şəkildə təbliğ etmək və gənclərin türk mədəniyyətinə marağını artırmaqdan ibarətdir.

 Beynəlxalq Forumun açılışında çıxış edən Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova ənənəvi türk ornamentlərinin türk xalqlarının tarixi yaddaşını və mənəvi kimliyini yaşadan mühüm mədəni kod olduğunu xüsusi qeyd edib. O bildirib ki, ornament yalnız dekorativ element deyil, nəsildən-nəslə ötürülən müqəddəs semiotik sistemdir və bu mirası qorumaq və gənc nəslə çatdırmaq mühüm bir məsuliyyətdir.

Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova “MIRAS” Forumunu ideyaların qovuşduğu, istedadların bir araya gəldiyi və milli incəsənətə yeni nəfəs gətirən güclü bir platforma kimi səciyyələndirərək Çimkənd Akimatına göstərdiyi dəstəyinə görə təşəkkürünü bildirib. İştirakçılara ilham, yaradıcılıq və əcdadlardan miras qalmış bu bənzərsiz irsin təbliği yolunda uğurlar arzulayıb.

 Çimkənd şəhərinin Akim müavini Kuranbek Sarseniniştirakı tədbirin əhəmiyyətini daha da artırıb və şəhər rəhbərliyinin türk dünyasının mədəni və yaradıcılıq irsinin təşviqinə verdiyi güclü dəstəyi bir daha nümayiş etdirib.

 Forum Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistanın aparıcı beynəlxalq elmi-tədqiqat institutları və tarixi-mədəniyyət mərkəzlərindən gəlmiş tədqiqatçıları, folklorşünasları, incəsənətşünasları, etnoqrafları və etnodizaynerləri bir araya gətirib.

Bununla yanaşı, magistrantlar, doktorantlar, eləcə də tanınmış dövlət və ictimai xadimlər də tədbirdə iştirak ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi ilə birgə həyata keçirdiyi Türk dünyasının gənc yazarları layihəsinidə bu gün Özbəkistandan Şəhinur Omarovanın şeirləri təqdim edilir.

Şəhinur Omarova 1998-ci il 23 sentyabrda Daşkənd şəhərində anadan olub.Özbəkistan Yazarlar Birliyi tərəfindən “Payız” adlı şeirlər toplusu nəşr olunub. Dünya ədəbiyyatı nümayəndələrinin əsərlərini ingilis və rus dillərindən özbəkçəyə tərcümə edib.

TUTQUN

Firüzə bacıma

bacı,

bu ölkənin küləkləri tutqun,

hətta quşları da azad deyil.

torpağı səssizcə səmaya baxarkən,

otuz beş ildir ki fəryad çəkməkdə:

(dağlar silkələnir, tozlanır torpaq)

“mən hür məqamına layiq deyiləm!

salamat qalanların və

torpaq udmayanların –

iyrənc qoxusunu duymurmu bu xalq?”

bacı,

bax, mənim də xəyallarım tutqun,

getdikcə kiçilir, azalır ərkim.

təmiz qəlbindən şeirlərinə axan

incə ağrılarını gəlib soraram…

sənin əlin üşüyür, qonur mənim dizimə,

həzin-həzin baxırıq bu çarəsiz Vətənə –

niyə bütövlər deyil, yaralı, yarımçıqlar

canını vermək istəyir Vətənə?

arxada bir Vətən var,

bacı,

sənin kimi qəmli,

ögey qardaşından yumruq yemiş adam.

gözlərinə duzlu qumlar sancılıb,

göz yaşlarını bircə siləlim onun…

bacı,

bu ölkənin küləkləri tutqun…

TƏSƏLLİ

Gözlərinizdə görürəm, əzizim,

bir həsrət var –

ayağımız dəyməmiş yurdların həsrəti,

dənizlər,

sahillərin həsrəti –

danışmadığımız mövzular kimi sonsuz,

dinləmədiyimiz nəğmələr kimi sakit,

və gözəl,

mənim yazılmamış şeirlərim qədər.

Gözlərində görürəm, əzizim,

 mənə deyə bilmədiyin sözlər

daha da dərindən batır qəlbinə,

qopmuş bir çiçəyin

suya həsrət qalan kökü kimi.

yüzlərlə təşəkkürlər,

minlərlə “sevirəm”lər,

eşq etiraflarını –

qoxusun duyuram dodağım toxunanda –

qəlbin – böyük gülzar.

bəlkə buna görə sevirəm səni.

SORĞU

sən kimsən,

bir kölgə axtarıb səhra bağrında

durursun mənzilsiz bir sarvan kimi.

ilahi sirr titrər baxışlarında –

oyanıb onu ifşa etmək istəyi:

sən kimsən?

ananın ürəyi – bir ovuc torpaq,

atanın göz yaşından yoğrulmuşdun?

yüyrüyündə qanad izi var, yoxsa

yoxsa, quştək doğulmuşmudun?

sən kimsən?

yuxusunu yelləyib, eşq gəlişinə

dözümündən döşək toxuyan qadın,

günəşin yoluna su səpib, sübhün

başına atarsan ipək bir yaylıq,

sən kimsən?

iki gözmuncuğu – bəxtin müjdələri

isti nəfəsindən qəlbin isinib.

biri çiynindədir, biri əlində –

azadlığını da udur köksündən.

sən kimsən?

…sən öz şəklini çəkmək istəyirsən,

molbert qarşısında durub şəst ilə.

əlində boyalar – hazırsan, hazır,

fırça diləyirsən yalvarıb Haqqdan

və susursan…

 Özbəkcədən uyğunlaşdıran: Rahmat Babacan

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

Sumqayıtım – MƏNSUR ŞEİR

Nə yaxşı Sumqayıtım vardır. Onsuz ömrüm-günüm acıdır, hədərdir. O, insanlara gərəkdir dar gündə dost kimi, vəfadar kimi. Nə qədər sinəsini şaxta, boran, qış döysə də sarsılmır. Onu sevənləri gənclik eşqiylə, bahar təravətiylə öpür yolları. Kimsəsiz, yalqız qalanların tutur əllərindən Sumqayıtım.

Ögeyə doğmadır, dərdliyə sirdaşdır şəhərim. Dar günümdə arxam, köməyim, dayağım Sumqayıtım əzəldən dostluğun, birliyin, haqqın çırağına çevrilib. Səsim, ünüm, harayım, mənim şan-şöhrət payım, səndən mən necə doyum, Sumqayıtım?

Gözəlliyindən ilham aldığım şəhərim, Xəzərin sahilində ucalırsan, elin ürəyində yurd salırsan. Sədaqətli oğlun, qızın var sənin, mətanətli gəncin, qocan var sənin. Hər an qəlbimdə, söhbətimdə, sözümdəsən, alnıaçıq, ürəyigen Sumqayıtım. Hissim, duyğum, məhəbbətim adınla bağlıdır. Hər yaranışın bir rəngi olduğu kimi, sənin də öz rəngin var: bundan yorulmur, doymur insanın gözləri, ürəyi. Mavi səma, yaşıl təbiət qovuşur bu rəngdə. Bir qürur, bir vüqar rəmzi var səndə, bir od parlayır sinəndə. İşığın gurlandıqca qaranlıqları əridir, soyuq ürəkləri isidir. Dəyərini, qədrini ancaq qadirlər bilir. Bu günə, sabaha, xoş gələcəyə inamla sıxır bir-birini yaradan əllər. İllər keçsə, fəsillər ötsə də ömrünü uzadacaq gələn nəsillər. Səni ürəkdən sevdiyim üçün qarşında baş əyirəm, qəlbən deyirəm: Daim ucal, daim yüksəl, tükənməsin arzun, kamın, Sumqayıtım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

ANAR, ŞEİRLƏR

ŞƏKƏR-ZƏHƏR ARASINDA

Ədəbiyyat çabalayır

Kəndlə şəhər arasında…

Yazır, yazır, hey yazırlar

Axşam səhər arasında

Mətbuat zəhərlədikcə

Artır qanımda şəkərim

Böylə keçdi ömrüm mənim

Şəkər-zəhər arasında…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

Şəhla Rəvan,

Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, ədəbi təhlilçi və tənqidçi, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrinin təhlilini davam etdiririk. Bu dəfə görkəmli şairimizin daha bir şerini təhlil etmək və onu B.Vahabzadə poeziyasının vurğunları ilə bölüşmək istəyirəm...

TƏRSİNƏ

Səksən beş yaşında bir qərib axşam

Hıçqırıb ağladı ölürkən babam.

Nəvəm gülə-gülə öldü... Axı, o

Bilmirdi ölümün nə olduğunu.

Bu çarxı tərsinə çevirib öncə

Bu gündən keçmişə dönə biləydik.

Biz uşaq doğulub, qoca ölüncə

Kaş, qoca doğulub, uşaq öləydik.

                          Bəxtiyar Vahabzadə

Şeirin təhlili:

Bəxtiyar Vahabzadənin "Tərsinə" şeiri ölümlə həyat arasındakı ziddiyyəti və insan ömrünün qaçılmaz sonunu fəlsəfi bir şəkildə əks etdirən çox düşündürücü bir əsərdir.

Şeir iki əsas hissədən ibarətdir və hər hissə özlüyündə fərqli bir məna yükü daşıyır.

Birinci hissə: Ölümlə üzləşmə və uşağın məsumiyyəti;

İlk dördlükdə şair şəxsi bir təcrübəni - səksən beş yaşlı babanın ölümü anını təsvir edir. "Hıçqırıb ağladı ölürkən babam" misrası, yaşlılığın gətirdiyi bilik və təcrübənin ölüm qarşısında insanı qorxulu və aciz vəziyyətə saldığını göstərir. Yaşlı insan ölümün nə olduğunu dərk etdiyi üçün ağlayır, bəlkə də həyatının sonu, bəlkə də geridə qoyduqları üçün kədərlənir.

Bununla zidd olaraq, növbəti misralarda nəvənin ölümü təsvir olunur: "Nəvəm gülə-gülə öldü... Axı,o bilmirdi ölümün nə olduğunu"...

Bu, şeirin ən təsirli hissələrindən biridir. Nəvənin məsumiyyəti, ölümün ağırlığını dərk etmədən, "gülə-gülə" ölməsi ilə vurğulanır. Bu, ölümün bilən üçün kədərli, bilməyən üçün isə sadəcə bir keçid olduğunu göstərir. Burada ölümün fərqli yaşlarda fərqli qavranılması ideyası önə çıxır: yaşlılar üçün qorxu və kədər, uşaqlar üçün isə cəhalətdən irəli gələn bir rahatlıq.

İkinci hissə: Həyat çarxını tərsinə çevirmək arzusu.

İkinci dördlükdə şair mövcud həyat nizamının əksinə bir arzu dilə gətirir.

"Bu çarxı tərsinə çevirin öncə

Bu gündən keçmişə dönə biləydik"

Şeirin bu misraları insan ömrünün gedişatını dəyişdirmək, yəni qocalıqdan uşaqlığa doğru irəliləmək istəyini ifadə edir. Bu adi axışı pozmaq, zamanın qaydalarına qarşı çıxmaq arzusudur.

Şeirin kulminasiya nöqtəsi son iki misradır:

"Biz uşaq doğulub, qoca ölüncə

Kaş, qoca doğulub, uşaq öləydik".

Bu şeirin əsas ideyasını ehtiva edir. Şair insanların həyata uşaq kimi məsum və biliksiz gəlib, zamanla təcrübə toplayıb, qocaldıqca ölümün ağrısını dərk edərək ölməsini dərin bir kədərlə qeyd edir. Bunun əvəzinə, "qoca doğulub, uşaq ölmək" arzusu, həyatın çətinliklərini, ağrılarını və ölüm qorxusunu gənclikdə geridə qoyub, ömrün sonunda uşaq kimi məsum və xoşbəxt, ölümün nə olduğunu anlamadan bu dünyadan köçmək istəyini ifadə edir. Bu, həyatın mənasızlığına bir üsyan və ya ölümün qorxulu simasını yüngülləşdirmək cəhdidir.

Şeirin önəmli mesaji və fəlsəfi önəmi

Şeir ölümün qaçılmazlığı və insan ömrünün dövrü üzərində dərin düşüncələr oyadır.

Bəxtiyar Vahabzadə fəlsəfi bir yanaşma ilə ölümün müxtəlif yaşlarda necə qəbul edildiyini göstərərək, həyatın özünün bir dövr olduğunu və bu dövrün sonunda qorxunun deyil, bəlkə də məsumiyyətin arzulandığını vurğulayır.

"Tərsinə" ifadəsi mövcud nizamın əksinə bir ideal, bir arzu olaraq, insanlığın ölüm qorxusundan azad olmaq istəyinin poetik ifadəsidir. Bu şeir Vahabzadənin dərin fəlsəfi düşüncə tərzinin və insan taleyinə olan həssas münasibətinin parlaq nümunələrindən biridir.

Bədii xüsusiyyətləri

Bəxtiyar Vahabzadənin "Tərsinə" şeiri fəlsəfi dərinliyi və emosional təsiri ilə oxucunu düşündürən, mükəmməl bədii xüsusiyyətlərə malik bir əsərdir. Şeirdə həyatın gedişatı, ölümün qaçılmazlığı və insanın bu prosesə münasibəti fərqli bir rakursdan təqdim olunur.

1. Bədii təsirin gücü;

Şeir dilinin sadəliyinə baxmayaraq, dərin mənalar daşıyır və oxucuda güclü təəssürat yaradır. Bu isə şeirin bədii təsir gücünü artırır.

2. Təzad;

Şeirin əsas bədii xüsusiyyətlərindən biri təzaddır. "Nəvəm gülə-gülə öldü... Axı, o Bilmirdi ölümün nə olduğunu" misralarında uşağın ölümə qarşı laqeydliyi və qocanın ölüm qorxusu arasındakı ziddiyyət açıq şəkildə göstərilir. Bu, şeirin əsas mesajını vurğulayır.

3. Metafora;

"Bu çarxı tərsinə çevirib" ifadəsi həyatın dövriliyini, zamanın qaçılmaz axarını simvolizə edən güclü bir metafordur. Şair bu ifadə ilə zamanı geri çevirmək arzusunu bədii şəkildə ifadə edir.

4. Arzu və xəyal;

Şeirdə "Kaş, qoca doğulub, uşaq öləydik" misrası insanın həyatın gedişatını dəyişdirmək, ölümü fərqli bir şəkildə yaşamaq arzusunu əks etdirir. Bu arzu reallıqda mümkün olmasa da, şeirə fəlsəfi və emosional dərinlik qatır.

5. Hisslərin ifadəsi;

Şeirdəki "Hıçqırıb ağladı ölürkən babam" misrası babanın ölümdən duyduğu kədəri və qorxunu, "Nəvəm gülə-gülə öldü" isə uşağın ölüm qarşısındakı məsumluğunu və bilməzliyini canlı şəkildə təqdim edir.

Nəticə:

"Tərsinə" şeiri Bəxtiyar Vahabzadənin insan həyatının mənası, zamanın qaçılmazlığı və ölüm haqqında düşündürücü qavrayışını əks etdirir. Şeir insanın ölüm qorxusu ilə, ölümün həyatın təbii bir parçası olduğu fikri arasında bir körpü qurur.

Şeirin əsas nəticəsi ondan ibarətdir ki, insanlar gənc ikən ölümü dərk etmədikləri üçün daha rahatdırlar, yaşlandıqca isə ölümün qaçılmazlığını daha dərindən hiss edir və ondan qorxurlar. Şair bu ziddiyyəti göstərərək, "qoca doğulub, uşaq ölmək" arzusunu dilə gətirir. Bu istək, həyatın təbii gedişatına qarşı bir etiraz deyil, daha çox ölümün gətirdiyi qorxu və kədərdən azad olmaq arzusudur.

Bütövlükdə, "Tərsinə" şeiri insan həyatının dövriliyi, ölümün qaçılmazlığı və insanın bu prosesə fərqli yaşlarda verdiyi reaksiyalar haqqında dərin fəlsəfi düşüncələr təqdim edən, oxucunu duyğulandıran və düşündürən bir əsərdir. Şeir həyatın dəyərini və hər anının qiymətini bilməyin vacibliyini incə şəkildə vurğulayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

“ Uca Tanrıdan səs gəldi:

Bu oğlan mənə süs gəldi.

 Niyə qisas yerdə qalıb?!

Alın bunun qisasını!

 Uru durdu, Qisas gəldi...”

2.

Borxes: “Ədəbiyyat idarəedilən yuxudur.” Amma bu yuxu bəzi müəlliflərin öz qəhrə manlarını tez-tez yatmağa göndərdiyi yuxu de yil. Bu yuxu müəllifin özünün yatması və yazdığı mətni yuxu kimi görməsidir.

3.

“ Evimin bir tərəfi Yazdı, günəş çıxıbdı. Bu birində şaxta, qış... Qəribədi, deyilmi?!”

4.

Hər adamın bu dünyada öz sehrbazlar dərəsi var. Kimi onu görür, gedib ona çatır və bu həmişəyaşıl dərə ona öz qoynunu doğma adamına açan kimi açır. Kimi də bu dərənin yanından ötüb keçir və onu görmür. Sehrbazlar dərəsi özü istəməyəndə yolun bu biri, sağ tərəfindən ucalan Görükməz təpə kimi özünü heç kimə görükdürmür.

5.

Kontekst genişləndikcə tekst dərinləşir.

6.

Sənət sənət üçündür, ancaq sənət sənət üçün deyil.

7.

Pərdəönündənsə pərdəarxasında baş verənlər daha maraqlıdır. Kulis və kontekstin qədrini bilək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Ərdəbildə yaşayan Həkimə Babakişizadədir.

Həkimə Babakişizadə

Ərdəbil

DÖNÜB BAXANDA

Hələ də illərin həsrəti coşur,

Gözlərim bulağa nəğmələr qoşur,

Ürəyim başından qara qan aşır,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

Keçmişdə qalan bir qızı anıram,

Özümü özümə mən qısqanıram,

Bəzən də bu məni özgə sanıram,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

Deyirəm;

İlahi!

Hayanda saldı?

Bu qız ürəyimi satınmı aldı?

Məndən bir özgə tək ayrıldı, qaldı,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

Qızın qız adına illər hürürdü,

Dursa daş, getsəydi yollar gülürdü,

O qız hələ də tək ömür sürürdü,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

Oturub ayrıcda yol gözləyirdi,

Umurdu yiyəsiz, iz izləyirdi,

Eşşək ürəyim kor at bizləyirdi,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

Qazanıb qazancın yeməyən adam,

Qız adım qoymadı duyğumu dadam,

Bir vaxt gördüm tanış,

Bir zaman yadam,

Mən gəldiyim yola dönüb baxanda.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, sizlərə çağdaş türk dünyasının gənc şairlərinin  şeirləri təqdim edilir.

Nofəl ÜMİD

(Azərbaycan) 

AYRILIĞIN DOĞUM GÜNÜ

Bilmədim, yarana duz kimi oldum,

Göz yaşım yusa da, acın dinmədi.

Bələk qollarında uşaq kimiydim,

Təkcə sən bilirdin, kimsə bilmədi.

Sevib gedənləri tənbeh edərək

Hər günü ən gözəl başa vururduq.

Ağla qara kimi doğulsaq belə,

Köklə budaq kimi qoşa dururduq.

Bu gün ayrılığın doğum günüymüş,

Gəlmək istəyərsən, sən də gələrsən.

Hamı yaşamağı öyrətdi mənə,

Sevib öldürməyi sən öyrədərsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)

Seymur Atilla,

ehtiyatda olan kapitan

Bu haqqda ilk dəfədir ki, yazacam. Heç zaman heç kimə bu haqqda danışmamışam.

Keçmiş XTQ komandanı, indiki Quru Qoşunları Komandanı Hikmət Mirzəyev haqqında kitab yazmağa başlamışdım. Bu haqqda ilk dəfə vaxtiylə sərhədlərin delimitasiyası vaxtı qrupunun sərəncamına verildiyim, sonralar dostum olan Vətən Muharibəsi Qəhrəmanı, Şuşaya daxil olan 3 tabordan birinin komandiri, mayor Saleh Həsənova dedim. Saleh mənə dedi, gəl Sumqayıta görüşək. Getdim...

Sağolsun öz maşını ilə gəldi, məni qarşıladı, dostları və silahdaşları olmuş gözəl insanların məclisinə apardı. Salehə dedim, belə bir kitab yazıram. Güldü. Əvvəlcə inanmadı. Sonra Hikmət Mirzəyevin qardaşı oğluna zəng etdi ki, belə bir insan var komandana kitab yazır. O da inanmadı. Nəysə bütün inanmayanlara rəğmən o kitabı yazdım, öz hesabıma çap etdirdim. 5 nüsxəsini Faiq Mirzəyevə göndərdim. Mənin adımdan Komandana verin dedim. Həmin vaxt Bakıda məzuniyyətdə idim. Məzuniyyətim bitən günü tanımadığım bir nömrədən zəng gəldi. Komandan sizinlə görüşmək istəyir dedilər. Saldım ayrım damarıma, dedim ki, mən bu gün Laçına qayıdıram. Məzuniyyətim bitir. Arxasınca öz kamandirim zəng etdi ki, məzuniyyətin artırılıb bizi zülümə salma, dəvəl etdikləri yerə getmədən bura qayıtma.

2 saat sonra eyni nömrədən zəng gəldi.

Sizə dediyim adresə gəlin. Qarşılayacaqlar sizi. Həmin yerə getdim. Məxfilik baxımından ərazini demirəm. Məni elə orada bir hörmətlə izzətlə elə bir XTQ mənsubu qarşıladı ki, Düşündüm ki, İlhahi ana da belə oğul doğarmı. Dağ boyda. Ədəb ərkanla buyurun zəhmət olmasa deyərək qərargahı göstərdi. Qərargahın əsas nəzarət buraxılış məntəqəsindəki naryada komandanın şəxsi qonağıdır deyib işarə etdi. Hərbi tələblərə uyğun olaraq smartfon telefonumu nəzarətçiyə təhvil verdim. Əslində heç məndən telefonumu almayacaqdılar. Qalxdıq Qərargahın əsas binasına. Bu dəfə Komandanın köməkçisi məni eyni qaydada hörmətlə qarşılayıb görüş otağına gətirdi. Buyurun. Zəhmət olmazsa, burada gözləyin. Komandan birazdan gələcək. Həmin mərtəbədə sanki həyat durmuşdu. Səssizlik, sükut. 5 dəyqə sonra dəhlizdən eləbir ayaq səsi gəldiki hər kəs sanki buz kəsilmişdi.  Hikmət paşa gəldi, əlini uzatdı, mən zabit olduğum üçün, mülkü paltarda olsam da fərəqət komandasında özümü təqdim etdim. Qucaqladı, boynuma sarıldı. Xoş gəlmisən. Buyur otur dedi. Qarşımda canlı bir əfsanə vardı. Qəbul otağında elə bir masa hazırlatmışdıki, masada hər şey vardı. Rahat ol. Çay süz, çəkinmə məndən. Sadə, biraz da, məkanın sahibi kimi ərk edərək. Məndə sevinc qarşıq eləbir həyəcan vardı ki, bilmirdim əlim haradadır, ayağım harada. Çayı da bizə qulluq edən qəbul otağının işçisi süzdü. (Bu qismi gizli saxlamalıyam)

Komandan gözlərini zilləyib mənə baxırdı. Qarşımda XTQ-nin canlı əfsanəsi, döyüş Generalı vardı. Əvvəlcə kitabı vərəqləməyə başladı. Anidən başını qaldırıb dedi:

-Bilirsən, sənin haqqında mənə dediklərində inanmadım. Amma sən bunun əksini subut etdin. Məni elə təsvir etmisənki, özüm də oxuyanda inanmadım. Çox adam mənimlə görüşməyə can atır, amma mən səni görməyi, tanımağı istədim. Maraqlı və sirrli biri idin mənim üçün.

Bunları mənə həyatı və xidməti sirlərlə dolu bir general deyirdi.

Muharibədən, antiterror əməliyyatlarından danışdıq. Məndən bir istəyin varmı? Dediyində, xeyr yoxdur cavabı verdim. Təmənnasız yazmışam, siz də qəbul etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm. Canınızın sağlığı. Güldü, çay iç, rahat ol deyərək əliylə işarə etdi. Söhbətimiz o qədər səmimi və rahat idiki, onun zəngin mütaliə dünyasından danışdığımız bir anda başını qaldırıb gözünü mənə zillədi:

-Sən Mühüdün yerlisisən, hə?

-Bəli cənab komandan. Əslən Qazaxdanam.

-Bu kitabı ancaq bir qazaxlı yaza bilərdi, deyib gülümsədi.

-Tanıyırdın Mühüdü?

-Bəli Cənab komandan. Sağikən tanıyırdım.

-Mənim qədər tanıya bilməzsən, deyib dərindən köks ötürdü.

Bu cür insanlarla həmsöhbət olmaq və o anlarda necə stresli və məsuliyyətli abu-havanın olduğunu təsəvvür edə bilmərəm. "Mühüdü mənim qədər tanıya bilməzsən" deyən anındakı o baxışları, o anki hisslərini təsvir etmək çox çətindir. Baxışlarında həm kədər, həm də qürur vardı.

Bir neçə dəqiqəlik sükutdan sonra baxışlarını kitabdan çəkib mənə zillədi. Mühüd Orucov, Pəncəli Teymurov, Samid İmanov, Murad Mirzəyev, bu qəhrəmanlar XTQ-nin döyünən ürəkləri idilər. Onlar bizim əfsanəvi döyüşçülərimiz idilər. Deyərək sözünə davam etdi.

Mən Mühüd haqqında nələrsə öyrənmək üçün can atırdım. Bir qədər nəfəsimi dərib dedim:

-Cənab komandan! Siz də mənin dediklərimlə razılaşarsız ki, əgər Mühüd sağ olsaydı bu döyüşlərdə çox gözəl nəticələri olardı.

Əlini bir anlıq süfrədən çəkərək söylədi:

-Şuşaya daxil olan 3 XTQ taborundan birinin komandiri olacaqdı. Onlara döyüş tapşırığı ver və bütün rabitə vasitələrini söndür. Əmin ol ki, onlar ələ keçməyəcək, onlar əsir düşməyəcək, onlar son damla qanlarınacan vuruşacaq, son gülləsini də özünə sıxacaq.

Mən ümüdlü və sevincək halda “İnşAllah bu Vətən bu torpaq belə igidlər yenə yetişdirəcək. Ümid edirəm ki, Qazaxdan Mühüdün davamçıları olacaq”, -dedim.

Başını qaldırıb qürurla və əminliklə söylədi:

-Amma Qazaxdan ikinci bir Mühüd olmayacaq.

 Böyük bir sükut çökdü otağa. Ayağa qalxıb məni bərk-bərk qucaqladı.

Başqa bir zamanda, başqa bir yerdə yenə görüşək, söhbət edək, -deyərək sağollaşdı. Gəldiyim kimi hörmət və səmimiyyətlə yola saldılar məni. O görüşdə hərbidən, ədəbiyyatdan, döyüşçü generalın nəsihətlərindən və bir çox mövzulardan danışsaq da Mühüd haqqında dedikləri bu gün də yaddaşımdan itməyib. Daha sonra Mühüdü tanıyan döyüş yoldaşları ilə həmsöhbət oldum. “Mühüd bir əməliyyatda varsa deməli o əməliyyat bizim xeyrimizə bitməlidir. Başqa yolu yox idi” - dedilər.

“O muhasirəyə düşsə də düşmən onu və rəhbərlik etdiyi qrupu heç vaxt canlı ələ keçirə bilməz. Çünki orada Mühüd var, kəşfiyyatımızın əfsanəvi Mixaylosu var” dedilər.

Qürur və hörmətlə!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2025)