İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Ömür də kino kimidir. Bu qədər filmə çəkilmək hər aktyora qismət olmur. Xalq artisti Muxtar Maniyev 157 filmə çəkilib.

 

Muxtar Maniyev 4 aprel 1935-ci ildə Bakıda doğulub. İlk təhsilini də şəhərin 199 saylı məktəbində alıb. Deyəsən, uşaqlıq illərində heç aktyor olmaq həvəsi də yox imiş. Neft-Kimya İnstitutunda mühəndis ixtisası alıb. Ancaq sonradan aktyorluq sənəti onu sanki ovsunlayır. Mühəndis diplomu aldıqdan sonra o, çox fikirləşmədən sənədlərini Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutuna təqdim edərək, ikinci təhsil ardınca gedib.

Muxtar Maniyev məhsuldar çalışan sənətçilərdəndir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən kinoaktyor teatr studiyasında çalışıb. Əvvəllər, demək olar ki, hər il bir-iki filmə çəkilib. "Mozalan" satirik kinojurnalının isə əksər bədii süjetlərində onun yaddaqalan rolları var.

 

Filmoqrafiya

- Koroğlu (film, 1960)

- Qanlı zəmi (film, 1985)

- Qanun naminə (film, 1968)

- Köhnə bərə (film, 1984)

- Qara "Volqa" (film, 1994)

- Qərib cinlər diyarında (film, 1977)

- Qara gölün cəngavərləri (film, 1984)

- Qatır Məmməd (film, 1974)

- Qəzəlxan (film, 1991)

- Qızıl uçurum (film, 1980)

- Qorxma, mən səninləyəm

- Lətifə (film, 1989)

- Nə gözəldir bu dünya... (film, 1999)

- Nəsimi (film, 1973)

- Nizami (film, 1982)

- O qızı tapın (film, 1970)

- Od içində (film, 1978)

- Bizim Cəbiş müəllim (film, 1969)

- Bomba (film, 2005)

- Ömrün ilk saatı (film, 1973)

 

Mükafatları

1. Azərbaycan SSR əməkdar artisti

2. Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti

3. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

 

Muxrat Maniyev 22 dekabr 2016- cı ildə vəfat edib. Bakının Yasamal rayonu Sovetski ərazisində bir məhəlləyə Muxtar Maniyevin adı verilib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.12.2025)

 

(Aşıq Aydın Çobanoğlu – 75)

 

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

 

Rəhmətlik Zəlimxan Yaqub deyirdi: “Saza baxsın tariximi yazanlar”. Saz səsinin içində ulusun ağrısı-acısı, gözləntisi, umudu, sevinci, qüruru və təntənəsi var. Sazın səsi tarixin, ruhun, yaddaşın səsliliyidir. Rəhmətlik Aydın Çobanoğlu da sazı sinəsinə sıxanda, onu sadəcə bir musiqi aləti kimi yox, ürəyinin ritmini ifadə edən, necə deyərlər, ruhi gücü kimi tutardı. Onun pərdələrə toxunan barmaqları təkcə notları deyil, həm də bir elin tale yollarını çalırdı, elə bil…

 

Gələn ilin ilk ayı Aşıq Aydının (Aydın Çoban oğlu Musayev; 18.01.1951, Əlimərdanlı, Tovuz -23.03.1993) 75 yaşı tamam olur. Ömrünü sazın, sözün, dastanın qutsallığına adayan bu sənətkar bir aşıq olaraq, el-obanın bədii yaddaşının qoruyucularından biriydi. O, sazın səsində tarixin, sözün sehrində nələrin, nələrin izini sürən bir ustad idi.

 

“Aydınam, haqqım yox, həyatdan bezim.

Niyə gül açmasın cığırım, izim?!

Yatsa ürəklərə söhbətim, sözüm,

Aşıq, bir gecə də qal, deyəcəklər”.

 

Ozan-aşıq sənəti Azərbaycanın ruhunu yaşadan nadir mədəniyyət xəzinələrindən biridir. Bu sənətin böyüklüyü ondadır ki, ustadlar təkcə öz dönəmlərinin deyil, həm də gələcək nəsillərin ruhuna işıq salır. Aydın Çobanoğlu da belə sənətkarlardan idi. Onun qoşmaları, gəraylıları, havası-havacatı, səliqəli oxumağı və ömrün vəfa etdiyincə apardığı araşdırmalar sanki keçmişlə gələcək arasında körpü salır.

O, elə bil sazın dilini bilirdi. Sözün sehrinə bələd idi. Sənətkarın oxuduğu havalar musiqi olmağın yanı sıra – elin tarixini, kimliyini, bütövlüyünü xatırladan, ruhları oyadan səs idi sanki. O səs ki, duyanlara qaranlıqda işıq, çətinlikdə dayaq olurdu.

 

“Elə bil ki, yox imişəm, yalanmışam, Allah, Allah”…

Yaxud,

“Qoy, bilinsin boşalan da, dolan da”!

 

Hər bir ustadın öz möhürü olur, deyirlər. Bəzən bu, bir şeirin misrası, bəzən bir irfani hava, bəzən də sadəcə baxışların arxasında gizlənən dərin bir kədərdir. Aşıq Aydın Çobanoğlunun möhürü sazın könlündə, xalqın yaddaşında yaşadı. O hər saz kökləyincə öz ürəyini kökləyibmiş...

İlahi ona

“Bir azca səs, bol söz, bir saz veribdi!” – deyirdi.

 

Pərvanələr kimi hər gün, hər axşam,

Xoşbəxtəm, başıma dolananım var!

Dözüb ayrılığın buz nəfəsinə,

Alışıb, oduma qalananım var…

 

Bu misralar onun sevgi anlayışını da, sənətə bağlılığını da ehtiva edir. Aydın Çobanoğlu üçün həyat “sazın dilində” danışmaq demək idi.

Saz – ona görə bir təskinlik, bir doğmalıq idi ki, onun içində həm vətən vardı, həm ata ocağı, həm də yığval.

Bax, bu cümlə onun poetik imzasına çevrilmişdi: “Ömrün etməyəcək vəfa, dedilər”… – Sözünü elə beləcə aydın deyirdi Aydın ustad. Həqiqətən də ömür ona vəfa etmədi; amma o, “dərya kimi doldu, təklik kimi çəkildi”, ulusun qəlbində yaşadı.

 

“Mərdi qova-qova namərd etdilər,

Siz Allah, qoymayın dağıldı dünya”.

 

“Tərlan baxışlı gözəldən,

Əldən əli üzülməsə”…

 

Onun ithafları da aşıq poeziyasının dərinliklərini göstərir. Səxavət Məmmədova, Aşıq Şakirə, Mikayıl Azaflıya, Salatın Əsgərovaya, Yunus Rzayevə və başqalarına ithaf etdiyi poetik xatirələr həm sənətkar duyarlığını, həm də vətəndaş mövqeyini üzə çıxarır.

 

“Çobanoğlu, qoy, cavanlar ucalsın…

Qoy, yetim qalmasın sazı Şakirin”.

 

Çobanoğlunun yaratdığı “İncəgülü” ansamblı, “Aygün”, “Günay” kollektivləri aşıq sənətində qadın ifaçılığına verdiyi töhfələrdir. Bu, bir mədəniyyət hadisəsi olmaqla yanaşı, həm də bir duruş idi – sazı yaşatmaq və gələcəyə daşımaq ərdəmli duruşu!..

Onun elə şeirləri vardı ki, oxuyanda insan sanki tarın pərdəsinə toxunurmuş kimi olur. “Yarı yar” adlı təcnisində belə deyir:

 

“Əgər dostsan, qismətini yarı yar”…

 

Ustadı anarkən onun sazına, sözünə bir salam göndərək. Ocağı sönməsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.12.2025)

 

Azərbaycan Milli Mətbuatının 150 illiyi münasibətilə İçərişəhərdəki “Ədibin Evi”ndə - böyük Azərbaycan yazıçısı Mir Cəlalın ev-muzeyində 1875-1920-ci illərdə milli mətbuatda ticarət məsələlərinin işıqlandırılması barədə mühazirə keçirilib. Mühazirədə “Veysəloğlu” Şirkətlər Qrupunun rəhbər heyəti iştirak edib.

Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına “Ədibin Evi”ndən məlumat verilib.

 

Çıxış edən filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəhla Abdullayeva ölkəmizin iqtisadi əlaqələrinə nəzər salaraq vurğulayıb ki, Azərbaycan əlverişli coğrafi mövqeyi, müxtəlif təbii sərvətləri hesabına əsrlərlə nəinki özünü dolandırmış, hətta öz işğalçılarına da əl uzadaraq, aclıq və ərzaq qıtlığı dövründə onlara kömək edib. Milli mətbuatımızın ilk yarandığı günlərdən səhifələrində xalqımızın iqtisadi gücünü təşkil edən sahibkarlarıq fəaliyyəti, ozamankı tacirlərin nailiyyətləri və çətinlikləri, və geniş mənada, Azərbaycanın iqtisadi-ticarət dövriyyəsinin vəziyyəti haqqında müfəssəl məlumat əldə etmək mümkündür. “Əkinçi”, “Kəşkül”, “İrşad”, “Həyat”, “Tərəqqi”, “Bəsirət”, “Molla Nəsrəddin”, “Tuti”, “Babayi-Əmir”, “Açıq söz”, “Azərbaycan” kimi qəzet və jurnallar ticarət münasibətləri və xəbərləri, ticarətin hüquqi tənzimlənməsi, bazarların genişləndirilməsi, gömrük siyasəti, daxili və xarici alqı-satqı əlaqələri, kənd təsərrüfatı və xüsusilə, taxıl böhranı kimi mövzulara geniş yer verilir.

Çar hökuməti imperiya müstəmləkəsi olan Azərbaycana xammal bazası kimi baxırdı. Yerli müsəlman tacirlər, əsasən, savadsız təbəqənin nümayəndələri olduqlarına görə ticarət məkanında rəqabət və məhkəmə işləri ilə qarşılaşdıqda, çox zaman aldadılır, yanlış seçimlər edir və nəticədə müflis olurdular. Milli mətbuat çıxış yolunu maariflənmə, iqtisadi biliklərin mənimsənilməsi və ozamankı müasir biznes mədəniyyətinin formalaşmasında görürdü.

Mühazirədə daha sonra çıxış edən “Ədibin Evi”nin icraçı direktoru Şəfəq Mehrəliyeva oxşar mövzuların dövrün ədəbiyyatında yer aldığını da nəzərə çatdırıb. Görkəmli yazıçı, alim və pedaqoq Mir Cəlalın Bakıdakı ilk ünvanı “Ədibin Evi”ndə yaratdığı yaddaqalan əsərlərdən söhbət açılıb, onun satirik qələmindən çıxan hekayələrdə maariflənmənin vacibliyinin daim mövzulardan biri olduğu qeyd edilib.

“Veysəloğlu” Şirkətlər Qrupunun rəhbər heyəti daha sonra keçirilən ekskursiyada Mir Cəlalın ədəbi irsinin nadir nümunələri, şəxsi əşyalar və arxiv materialları, eləcə də onun haqqında nəşr olunmuş tədqiqat əsərləri ilə tanış olublar.

Qonaqlar adından Qrupun təsisçisi və baş icraçı direktoru Aydın Talıbov maraqlı mühazirəyə görə minnətdarlığını ifadə edərək bildirib ki, Azərbaycanın ticarət tarixi ilə bağlı qədim qəzet nümunələrimizdə bu cür məlumatların əldə olunması onlar üçün çox dəyərlidir. “Bu mühazirədə indiyədək bilmədiyimiz bir çox faktlarla tanış olmaq imkanı əldə etdik”.

O, “Ədibin Evi”nə ziyarətin tarixi-mədəni irslə müasir biznes mühiti və düşüncəsi arasında yaratdığı körpüləri yüksək qiymətləndirib, bu cür intellektual görüşlərin davamlı olmasına ümidini ifadə edib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.12.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün dekabrın 21-dir və bildiyiniz kimi, 21 dekabr Şimal yarımkürəsində ilin ən uzun gecəsinin yaşandığı gündür. Bəzi xalqlar bu günü bir bayram kimi qeyd edirlər.

 

21 dekabr, bir təbiət bayramıdır. Qışın soyuq günlərinin başladığı, ilin ən uzun gecəsinin yaşandığı təbii bir hadisədir. Biz azərbaycanlılarda bu gün Çillə Gecəsi adlandırılır.Bəzi türk boyları və bəzi Yaxın Şərq xalqlarında da günÇillə Gecəsi adlandırılır. Amma farsdilli xalqlar, habeləbəzi regionlarımız, məsələn Bakının kəndləri bu günə Yelda gecəsi deyirlər.

Şimal yarımkürəsində ilin ən uzun gecəsini qeyd etmək xüsusilə Cənubi Azərbaycanda, İranda, Əfqanıstanda və bəzi Orta Asiya xalqları arasında geniş yayılıb. Fars mənbələrində bu gecə “Şəb-e Yelda” adlanır. Zaman keçdikcə, Türkiyədə və Şimali Azərbaycanda Çillə Gecəsinin bayram kimi qeyd olunması unudulmağa başlanıb. Lakin Cənubi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımız Çillə Gecəsini bayram ab-havasında qeyd etməyə davam edirlər.

Mənası və mahiyyəti “qaranlığın zirvəsinə yetişmək, bundan sonra işığın, günün artmağa başlaması”dır. Bu gün həm də qışın başlanğıcına işarədir. Üstılik, Yelda günü həm də birlik, ailə, ümid və bərəkət anlayışları ilə bağlıdır.

Bu günün də öz ənənələri vardır: Ailə üzvləri bir süfrə arxasında toplaşır. Nar və əgər tapılarsa qarpız mütləq süfrədə olur. Şeir oxunur. Məsələn, İranda Hafizdən fal açmaq ənənəsi geniş yayılıb. Türklərdə isə nağıllar, dastanlar, bayatılar söylənilir. Uzun gecəni birlikdə keçirmək əsasdır.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.12.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Hekayə saatı rubrikasında bu dəfə Kəmalə Mirzəyevanın "Adam kimi" hekayəsini təqdim edir. 

 

- Ay qız, niyə beləsən?

- Xəstələnmisən?

- Bilmirəm.

Zeynəb güclə dilləndi. İçində bir ağrı, bir sızıltı vardı. Ayaqlarının arasından başlayıb kürəyinəcən gedirdi.

...O gün həyatında ilk dəfə əsl hamam görmüşdü. Bəlkə belə desək düz olar: hamam da görmüşdü...

Yuyunmuşdu, daha doğrusu, onun halı yoxuydu, çimizdirmişdilər, yumuşdular onu. İki kişiydi - biri suyu tökür, o biri onun soyuqdan, ehtiyacdan təravətini itirməyə başlayan bədənini dayanmadan sabunlayırdı...

Əllərinə, ayaqlarına baxır. Sanki üstdən təmizlənib, amma hiss eləyir ki, içi çirklidir, bədəni çirklə doludur.

- Bəlkə evə gedəsən?

Güldəstə dönüb ona baxdı.

- Yox, fikir vermə, keçər.

- İki-üç gün ağrısı olur həmişə. Keçib gedər. Məndə də elə olur. Hamısı soyuqdandır, bax bu betondandır.

Güldəstə nəyi nəzərdə tutur - Zeynəb anladı.

Amma onun ağrısı bir başqaydı...

 

***

 

... Hər şey oğluna görə oldu.

Əri Seyfullanı itirməyi azmış kimi oğlu Qurban kənddə dayısı qızına görə qonşuyla dalaşdı, məsələ böyüdü polisə düşdü. Bu işi bağlamaq üçün Seyfullanın çaydan tapılan köhnə maşınını da satası oldular.

Noolsun ki, neçə vaxtdır dilənir, dilənçidir, dilənməyə məhkumdur.

Gəlib gedənlərə baxa-baxa nələri düşünmür. Öz-özünə sanki təsəlli verir, haqq qazandırır: neyləsin ki, oğlunun beyni hələ qandır, o, bu işi tutmasaydı, əri gedib qəzaya düşməsəydi, o da bu addımı atmayacaq, bu yola düşməyəcəkdi...

Bütün bunlardan sonra qonşusu Güldəstəyə qoşulub şəhərə iş dalınca getməkdən başqa çarəsi qalmadı. Güldəstə də elə bir yandan onun beynini yeyirdi:

- Ağzında Bakı deyirsən e, o boyda şəhərdə bizə iş tapılmayacaq bəyəm? Hazırlaş gedək. Sabah gedək.

Beləcə bir-birinə qoşulub getdilər.

 

***

 

Amma çox axtarsalar da, iş tapa bilmədilər.

Bir gün küçədə metronun qarşısında bir-birinə sığınıb oturmuşdular ki, yanlarından keçən, sanki yaşadıqları səadəti, xoşbəxtliyi kiminləsə bölməyə can atan bir qızla oğlan onların üstünə pul atıb getdilər. Əvvəlcə heç nə anlamadılar. Çaş-baş qaldılar. Pul verənlərə necə minnətdarlıq edəcəklərini də bilmədilər.

- Allah sizi xoşbəxt eləsin. Qoşa qarıyasınız.

Bunu birtəhər Güldəstə gedənlərin dalınca boylanıb deyə bildi.

İkisi də dönüb bir-birinə baxdı. İndi başa düşdülər - yəqin onları dilənçiyə oxşatmışdılar.

Bu, onların bu şəhərdə ilk qazancı idi. Axşama kimi oturdular.

Daha bir-iki nəfər onlara pul verib getdi. Arasında manat da vardı, xırda qəpiklər də.

Elə o gündən hər ikisi bu taleylə barışası oldu.

Zeynəbə əvvəlcə çox çətin idi. Pulu alırdı, amma qarşılığında dil-ağız edib heç nə deyə bilmirdi.

Amma Güldəstə bu halından çox məmnundu.

Pulu da alırdı, alqışını da edirdi. Az qala dil-dil ötürdü.

- Ay qız, Zeynəb, işləsək, bizə bu qədər pul verən olmazdı.

Evində qaldıqları qadını nəzərdə tutaraq:

- Sürəyya guya ki, işləyir. Səhər gedir, axşam qayıdır. Amma aldığı nə əynində görünür, nə evində-eşiyində. Yenə bizim əlimizə baxır...

Zeynəb birdən hiss elədi ki, qaytaracaq. Ürəyi bulanırdı. Güclə özünü ələ almağa çalışdı.

- O gün soyuducusuna baxıram, dişə vurulası heç nə yoxdur. Şor da yoxdur e.

Güldəstə bir gözü gəlib keçənin əlində davam elədi:

- Elə yaxşısı budur -üzünü bağla, başını dik yerə, arada nəsə de:

- Allah köməyinizdə olsun, bala...

- Səni xoşbəxt olasan...

- Balalarnın toyunda xərcləyəsən...

Sonra da dönüb ərklə dedi:

- Bu sözü demək sənə belə çətindir, Zeynəb?

Zeynəbin fikri başqa yerdəydi. "Bala" deyən kimi hər dəfə Zeynəbin öz balası yadına düşürdü - balaca Qönçəsi, uzaq bir kənddə qardaş umuduna qalan Qönçəsi.

 

***

 

O davadan sonra Qurbanı dayısı nəvəsiylə nişanlamışdı. Qönçəni də onların himayəsinə buraxıb gəlmişdi. "İş tapan kimi gəlib səni aparacam" - demişdi Qönçəyə.

İş də ki, belə. İşdə ki, bu...

Hər həftə kəndə Qurbana pul göndərər, sonra da gəlib dərhal evində qaldıqları Sürəyyanın telefonundan Qönçəyə səs atardı:

- Canım balam, mən səni çox istəyirəm. Çox darıxıram səndən ötrü. Amma gələndə görəcəksən ki, anan neyləyib sizdən ötrü. Dərsindən qalma ha...

Zeynəb şəhərə işləməyə gedəndən sonra Qurban ondan xəbərsiz gələcək qayınatasından rayon mərkəzində iş qurmaq adıyla xeyli pul götürdü. Amma qaytara bilmədi. İşi də alınmadı. Aldadıb pulunu almışdılar. O boyda rayonda bunu kimə sübut edəcəksən ki?.. Elə o səbəbdən şəhərə gedən Zeynəbin yükünün üstünə bir yük də gəldi. Bu borcu da təcili qaytarmalıydı, yoxsa toy bir yana, camaat içində biabır olardılar... Zeynəbin"qazancı" isə qəpiyinə qədər kəndə getsə də, nə uşaqlarının çörək puluna çatırdı, nə Qurbanın borclarını qaytarmağa.

 

***

 

Axşam Sürəyyanın telefonuna zəng gəldi. Sürəyya narazı-narazı telefonu ona uzatdı:

- Qurbandır.

- Ana, dayın məni boğaza yığıb. O gün qızına deyib ki, Qurban pulun hamısını verməsə, bu qapıya gəlməsin. Qönçə qalsın burda, özü getsin Bakıya, anasına qoşulub pulumu qaytarsınlar.

- İndi mən neyniyim, ana, gəlim? Ya qızı tək qoymayım?

Sifəti haldan-hala düşən Zeynəbin az qaldı ürəyi getsin:

- Gəlmə, Qurban, gəlmə... Gəlmə, uşağı tək qoyma. Dayına da söz qaytarma ha. Ondan başqa kimimiz var ki?..

Zeynəb dayısının da xasiyyətini yaxşı bilirdi, oğlunun da. Dayısı axır sözünü əvvəldə deyənlərdəndi. Qurbanın axırda ona da əl qaldıracağından qorxurdu.

- Özüm tapıb düzəldəcəm, Qurban...

Amma necə?..

O gündən başladılar Güldəstəylə ayrı-ayrı yerlərdə dilənməyə.

Axşamlar həmin metronun qabağında görüşüb Sürəyyanın evinə qayıdırdılar...

Ayağa durdu. Qurbanın zəngindən sonra bir yerdə qərar tuta bilmirdi. Bilirdi ki, oturana heç nə verməyəcəklər. Getmək lazımdır, hərəkət eləmək lazımdır.

Bulvarda həmişə dolub daşan restoranlardan birinin yanından keçəndə kabab qoxusu onu vurdu. Havalar yaxşıydı deyə stollar həyətə daşınıb ağacların altnda düzülmüşdü. Diqqətini yaxındakı stolda oturan dörd kişi çəkdi.

Deyib gülürdülər, içirdilər.

Yəqin çox dayanmışdı burda. Belə çox dayanmasaydı, görməzdilər onu yəqin.

Onlardan biri çevrilib qəflətən:

- Ay qız, yaxın gəl, -dedi.

Zeynəb elə bildi ki, kəndçilərindəndir, tanıyıblar onu. Amma yadına düşdü ki, üzü bağlıdır, necə tanıya bilərlər onu? Tərəddüd içində bilmədi neyləsin - getsin, getməsin?

- Gəl, yaxın gəl, adamyeyən deyilik, ay qız.

Bunu deyən həmin kişi yerindən qalxıb gülə-gülə ona tərəf gəldi.

Yanındakılardan biri:

- Yadigarın da bu işindən olmaz. Bircə qaraçımız, dilənçimiz çatmırdı.

- Ver pulunu getsin də.

- Bura niyə çağırırsan ki?..

Amma, deyəsən, Yadigarın fikri başqa idi.

- Bu, qaraçıya oxşamır...

- Qadın hər halında qadındır.

Bunu deyən o biriydi - Bayram.

- Onu qaldıran da kişidir, endirən də.

- Görün mən indi onu haralara qaldıracam.

Bu sözə stoldakı dostların hamısı güldü.

- Düz deyir də. Bunun dadı başqadır.

- Həm də savabdır.

Yadigar lüləni yuxaya büküb ona uzatdı.

- Al, ye, - dedi.

Zeynəbin narahatlığını görüb:

- Pul da verəcəm - dedi.

Astaca yoxlayırmış kimi əlini onun kürəyinə çəkdi.

Zeynəbə elə gəldi ki, ətrafdakıların bütün diqqəti onun üstündədr.

Stul çəkdilər ona.

- Ye, bunu da iç.

Əvvəlcə elə bildi ki, araq iyi Yadigardan gəlir. Amma ona uzadılan limonada da araq qatıldığını sonra başa düşdü. Ömründə bir dəfə dilinə içki dəymişdi. O da əri Seyfullaynan.

Elə həmin gün də içib Seyfulla Güldəstənin əriylə birlikdə maşınla qayadan çaya düşdü. Bir həftə axtarıb güclə tapdılar...

Dostlardan biri onu altdan-yuxarı süzüb:

- Bu, heç düzgün hərəkət deyil, - dedi.

- Yazığın dünyasını dağıtmayın belə...

- Ə, nə danışırsan yenə?

Yadigar kükrədi:

- Bunların dünyası var? Bütün günü küçələrdədilər...

- Yox, e, elə deyil...

Bayaqkı davam elədi:

- O gün televizorda bir şey gördüm...

Zeynəbi göstərib:

- Belə birini Nizami metrosunun yanından götürdülər. Apardılar salona. Saçın-başın düzəltdilər. Əyninə paltar aldılar.

Çevrilib dibdəki masanı göstərdi:

- Hətta bura gətirib yedirtdilər, içirtdilər. Axşam da Aygünün konsertinə apardılar...

- Hə, noolsun? Aygün belə matahdır?

- O olsun ki, gecə on ikidə gətirib yenə həmin metronun yanında qoyub getdilər. Bu, bəyəm düz hərəkətdir? Adam görmədiyini gördü, bəs sonra? Sonra necə yaşayacaq? Bunu fikirləşən yoxdur...

- Narahat olma. Biz televizorda işləməsək də, bunun yazısı artıq beynimizdə hazırdır...

Bununla Bayram Yadigarla həmrəyliyini bildirmiş oldu...

Zeynəb içdi.

Bildi ki, içməsə o pulu istəyə bilməyəcək.

Onun bu "cəsarət"inə hamı donub qaldı.

İçdi və keyləşmiş dodaqlarıyla yuxaya bükülü lüləni çeynəməyə başladı.

- Necəsən? - dedi Bayram.

- Yaxşıyam, - dedi.

Axır ki dilləndi Zeynəb.

- Bunun nə yaxşı səsi varmış...

- Gördünüz?

Sanki hərəkətinə haqq qazandırmağa çalışdı Yadigar.

- Onda bir dənə də iç, səsin tam açılsın.

Yadigar gülə-gülə stəkanı ona uzatdı...

- Səsin məsələyə nə dəxli var?.. Müğənnidir bəyəm? Oxuyacaq?

Elə bu vaxt yanlarından saçları bir-birinə qarışmış, əlində sellofan torba olan bir kişi oxuya-oxuya keçib getdi.

- Fikir vermişəm, Hər gün eyni vaxtda burdan gəlib keçir. Əvvəllər televiziyada mənnən işləyib. Daha işləmir."Başı qaçıb", - deyirlər.

- Hamıyla salamlaşır. Kimi görür, salam verir. O gün dayanıb küçədə mənim kefimi də soruşdu.

Bunu Bayram dedi.

- Bəlkə onu da çağıraq? Qoşalaşsınlar. Yaman səsi var onun da...

- O, bizlik deyil...

- Bizə düşən budur...

Sonrasını dumanlı xatırlayırdı.

Dostlar ayrıldılar.

İkisi sağa getdi. İkisi sola getdi.

Onu sola gedənlər - Bayramla Yadigar götürdülər. Maşına qoyub harasa apardılar. Harasa qaldırdılar. Harasa gətirdilər. Soyundurub hamama saldılar. Özünün heyi yox idi. İsti suda yudular onu.

Böyük bir otaqda geniş bir çarpayıya uzatdılar. Əvvəlcə Bayram... Sonra Yadigar... Hər ikisi ağırdı. Hər ikisi şərab dolu...

Bunu artıq neçənci dəfəydi ki, təkrarlayırdı. Onların altında həm canı ağrıyır, həm də ürəyi bulanırdı.

- Bircə Qurbanın pulunu verin, - deyirdi.

Bilmək olmurdu nə deyir, nə istəyir: yalvarır, ya zarıldayır...

Bir neçə gün kecdi. Canının ağrısı azaldıqca yenə borcları yadına düşməyə başladı. Qurban gözləyirdi.

Dostların verdiyini Qurbana göndərib yenə tərəddüdlə həmin məkana doğru getdi. Yenə pul lazım idi və o pulu tapmağın başqa yolu qalmamışdı.

"Dost"ları yada salıb düşündü ki, pul öz yiyəsini yaxşı tapıb. Niyə belədir axı: Pul niyə onları sevir, Seyfullanı, Qurbanı yox?

Rayonda Yumru Qafarın da pulunu balta kəsməzdi.

Yenə həmin saatlardı. Yenə həmin adamlardı. Adam kimi yeyib içirdilər. Amma bu dəfə aralarında bir qadın da vardı və o da, deyəsən, içkiliydi. Çünki dayanmadan gülürdü. Gülürdü yox e, uğunurdu. Birdən Güldəstəni tanıdı. Aman Allah, o, hardan gəlib bunları tapmışdı? Bəlkə yuxuda ona nəsə deyib, dilindən nəsə çıxıb?

Hər şey başayaq idi, hər şey kəlləmayallaq...

Tez aralandı ki, onu görməsinlər... Özünü bir kolun dibinə verib içindəkiləri qaytarmağa başladı. Elə öyüyə-öyüyə, qaytara-qaytara Güldəstəni düşünürdü.

- Nə var e Güldəstəni güldürməyə. Onsuz da həmişə gülür. Əri itəndə də gülürdü, meyidi tapılanda da. Bir də axı Güldəstənin nə Qurbanı var, nə Qönçəsi. Kimin dərdini çəksin ki, gülməsin adam kimi?..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(19.12.2025)

 

 

Tanınmış ictimai-siyasi xadim, yazıçı-publisist, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, mərhum Sadıq Murtuzayev, publisist, Əməkdar hüquqşünas Müzəffər Ağazadə və yazıçı-rejissor, publisist-jurnalist, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu səmavi insanların, dünya dahilərinin  və Azərbaycan mütəfəkkirlərinin on mindən çox  kəlamlarını, sitatlarını, aforizmlərini toplayıb, tərcümə  eləyib və  “Sözdən  yaranan incilər” adlı çox qalın bir kitabı  çapa hazırlayırlar. 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq belə qərara gəldik ki, bu  sayımızdan başlayaraq həmin kəlamlardan, sitatlardan, aforizmlərdən bəzilərini səhifələrimizdə çap edək. İnanırıq ki, sözdən yaran bu incilər sizin də xoşunuza gələcək və onları öz yaddaşınıza köçürəcək, gündəliyinizə yazacaq, dostlarınızla, yaxınlarınızla bölüşəcəksiniz.

Çünki bu incilər, hər insana  lazım olan ən qiymətli sözlərdir. Onun daha yaxşı, mükəmməl  kamilləşməsi üçün əvəzsiz və  lazımlı  bir məktəbdir.

 

 

 AĞALAR   İDRİSOĞLU  (1950), yazıçı, dramaturq, rejissor,

                                  jurnalist, publisist, esseist

 

İLK 20 KƏLAM

 

-  Azad fikir səhnəyə çıxanda qorxu pərdə arxasına çəkilir.

- Axmaqların dərdini çəkməyin. Onlar Ulu Tanrı tərəfində belə yaradılıblar. Ona görə də onları siz dəyişdirə bilməzsiniz.
-  Ağılı insanın ən böyük üstünlüyü, öz səhvini vaxtında bəyan etməsidi.
-  Adamları tanımaqda aldanmayın. Bu çox təhlükəlidi. Hər bir adamı daha dəqiq öyrənib, sonra onun haqqında qərar verin.
-  Səhnə yalandan qorxur, həqiqət isə səhnədən.

-  Söz məsuliyyət daşıyırsa, artıq  ədəbiyyatdır.

-  Yazıçı zamana yox, zaman yazıçıya tabe olmalıdır.

-  İnsan taleyini yazmasa da, onu oynayır.

-  Dram həyatın səsi, səhnə isə onun vicdanıdır.

-  Susdurulan həqiqət bir gün qışqıraraq qayıdır.

-  Sənətkar cəmiyyətin güzgüsüdür, bəzən də yarası.

-  Rejissor hadisəni yox, insanı qurmalıdır.

-  Ədəbiyyat rahatlıq üçün yox, silkələnmək üçündür.

- Tamaşa bitir, tamaşaçıda suallar  qalırsa- deməli, sənət yaşayır.

- Xalqı aldatmaq olar, tarixi yox.

- Müdriklik və igidlik insan üçün tanınmağın, sevilməyin əsas cəhətləri, amilləridir.
- Özünüzü elə aparın ki, sizə və ağlınıza təmasda olduğunuz insanlar həmişə ehtiyac duysunlar.
- İnsanın öz hisslərinin üzərində hakim olmağı bacarması, mənəvi böyüklüyün əsasıdır.

- Elə adamlarla oturub-durun ki, onlardan nə isə yaxşı şey öyrənə və əxz edə biləsiz.

- Bir işi yaxşı başlayan yox, yaxşı qurtaran xoşbəxtdir.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.12.2025)