Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Müharibənin qaranlığından doğan bir ömür: Erika Hanpel və Əhəd Əliyevin hekayəsi

XX əsrin ən faciəli səhifələrindən biri olan II Dünya müharibəsi milyonlarla insanın taleyini dəyişdi, saysız-hesabsız ailələri dağıtdı, xalqların yaddaşında sağalmaz yaralar qoydu. Lakin bütün bu qaranlığın içində bəzən elə bir hekayə ortaya çıxır ki, insanın insana olan sevgisinin, sədaqətinin, mərdliyinin bütün sərtliklərə qalib gələ bildiyini göstərir. Erika Hanpel və Əhəd Əliyevin tale yolu məhz belə bir hekayədir — ölümün, müharibənin, köçün, ağrının içindən boy atan bir sevgi və sədaqət dastanı.

Erika Hanpel 1927-ci ildə Çexiyanın Usti şəhərində dünyaya gəlmişdi. Gənclik illəri müharibənin kabusu ilə üst-üstə düşən bu alman xanımı həyatının ən çətin günlərində tamamilə başqa bir dünyanın adamı — Azərbaycan əsgəri Əhəd Əliyevlə rastlaşdı. Müharibə onun qapısını da döymüş, ağır yaralı və əsir düşmüş əsgərlərlə eyni çətinliklər içində onu sınamışdı. Lakin taleyin qəribə oyunları bəzən insanı öz seçimləri ilə sınayır: Erika lazaretdə gördüyü, ölüm və əsirlik arasında qalan azərbaycanlı əsgəri gizlicə ordan çıxarıb öz evində saxladı. Bu, sadəcə bir mərhəmət addımı deyildi — bu, ölüm qorxusuna rəğmən atılmış böyük bir insanlıq addımı idi.

Əhəd Əliyevin həyatı Erikanın qayğısı ilə xilas oldu. Zaman keçdikcə onların arasında yalnız minnətdarlıq deyil, ən çətin şəraitdə belə insanı yaşadan sevgi doğdu. Müharibə bitəndə Erika həyatının bəlkə də ən cəsarətli qərarını verdi: ailəsindən, doğma şəhərindən, bütün keçmişindən ayrılaraq 1945-ci ildə Əhəd ilə birlikdə Naxçıvana köçdü. O dövrün ağır yol şəraiti, sosial çətinlikləri bir yana, o, yad bir ölkəyə, tam fərqli bir mədəniyyətə yalnız sevginin gücü ilə gəlmişdi.

Naxçıvanın özünəməxsus qaynar həyatının içində onlar sadə, amma şərəfli bir ömür qurmağa başladılar. Əhəd Əliyev müharibədən sonra gözlərini itirmişdi, lakin Erika onun gözü, qulağı, dayağı oldu. Bu ailənin həyatı bir-birinə sədaqətin ən gözəl nümunəsi idi: ağır zəhmət, yoxsulluq, qüssə, itkilər — bütün bunlar onların evindən keçdi, amma onları ayıra bilmədi.

Bu izdivacdan üç oğul dünyaya gəldi: Səməd, Səyyad və Fərhad. Ailənin taleyi elə Azərbaycan xalqının taleyi ilə qoşa yazıldı. 1992-ci ildə — Qarabağ savaşının od-alovunda onların oğlu Səyyad Əliyev vətən uğrunda şəhid oldu. Bu, Erikanın həyatının ikinci böyük zərbəsi idi: savaşdan qaçıb Xəzərin o tayına gələn alman qadını müharibənin ağrısını bu dəfə öz evinin içində yaşadı.

Əhəd Əliyev 1970-ci ildə ürək tutmasından vəfat etdi. Erika həmin gündən etibarən həyatı tək davam etdirdi. Onun üçün bu təkliyi daha da ağır edən təkcə həyat yoldaşının yoxluğu deyildi — o, həyatının ən güvəndiyi insanını, Naxçıvanı özünə doğmalaşdıran səbəbi itirmişdi. Buna baxmayaraq, o, bir daha evlənmədi. Bu, sadəcə bir qərar deyil, bir qadının ömür boyu daşıdığı sədaqətin, sevgisinin böyüklüyü idi.

Erika Hanpel həyatının son illərinə qədər Naxçıvanda yaşadı. Çexiyada doğulan, müharibədə sərt sınanan, Azərbaycanda sevib-sevilən bu qadın 2016-cı ildə dünyasını dəyişdi. Onun ömrü kimliyindən, millətindən, dinindən asılı olmayaraq insanın insana olan sevgisinin və sədaqətinin sərhədləri aşa bildiyini sübut edən nadir hekayələrdən biridir.

Erika Hanpel və Əhəd Əliyevin taleyi bizə belə bir həqiqəti xatırladır: müharibələr xalqları düşmən edə bilər, amma insanları deyil. Hər qarışıq dövrün içində elə insanlar doğulur ki, onların hekayəsi zamanı və məkanı aşaraq bir dəyər kimi yaşayır. Erika — yad ölkədə, yad torpaqda, amma sevginin gücü ilə özünə vətən, ailə və kimlik yaradan bir qadın… Onun ömür yolu həm insanlığın, həm sevginin, həm də sədaqətin unudulmaz abidəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)