İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

B.VAHABZADƏ: “ÖZ DİLİM YAŞARSA, MİLLƏTİM YAŞAR” 

Hər il avqust ayının 1-i Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir.

Zənnimizcə, bu ərəfədə barəsində söhbət aşmağa ən çox haqqı olanlardan biri də təxminən iki həftədən sonra anadan olmasının 100 illiyini qeyd edəcəyimiz,   Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Xalq şairi, dramaturq, ədəbiyyatşünas, pedaqoq və ictimai xadim, SSRİ və Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatları laureatı, akademik, ədəbiyyatımızın “ana dili şairi” adlandırılan B.Vahabzadədir. Milli dil, mili qürur, milli təəssübkeşlik, milli dəyər, milli mənafe, milli düşüncə-bütün bunlar Bəxtiyar müəllimin nəfəs aldığı sahələr, amillər idi.

Bu yazıda da görkəmli şairimizin ana dili, onun inkişafı və saflığının qorunması, doğma dilin haqsız hücumlardan müdafiə olunması, dilə biganə münasibət, ana dilli məktəb və xarici dilərin öyrənilməsi və s.  barədə fikir və düşüncələrindən söhbət açacıq.  

“Bəxtiyar Vahabzadənin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı”nda oxuyuruq: “Bəxtiyar Vahabzadə mübariz şəxsiyyəti və çoxşaxəli fəaliyyəti ilə XX əsrin ikinci yarısından etibarən Azərbaycan bədii-ictimai fikir tarixinə parlaq səhifələr yazmış qüdrətli simalardandır. Onun Vətənə, millətə və doğma ana dilinə sonsuz məhəbbət ifadə edən, dərin poetik-fəlsəfi düşüncələrlə zəngin irsi daim mədəni-mənəvi dəyərlərə ehtiram, milli azadlıq ideallarına bağlılıq və istiqlal məfkurəsinə sədaqət hissi aşılamışdır”.

   B.Vahabzadəni fenomenə çevirən  əsas  reallıqlar da bunlardır. Mən bir neçə dəfə dahi şairimizlə sohbətləşən xoşbəxtlərdənəm. Hər dəfə onu dinləkicə, əsərlərini oxuduqca “Nəsimi” filmində deyildiyi kimi, bu “cılız bədəndə” o boyda Vətən, millət, ana dili sevgisinin, poetik-fəlsəfi düçüncələrin necə vaqe olduğuna təəccüb edirdim. Bunun bircə səbəbi ola bilərdi: Vətənə, millətə, ana dilinə, milli-mənəvi dəyərlərə ilahi məhəbbət, sonsuz ehtiram və sədaqət!

  Şairə görə, ana dili “ulusun ən qiymətli sərvətidir”, aid olduğumuz xalqı ilk dərkedişimizdir. Həm də insanın kimliyini və şəxsiyyətini təsdiqləyən sənəddir.

Görkəmli şairimiz ana dilini millətin varlığının ilkin təzahürlərindən sayırdı. Deyirdi ki, “Vətənin varlığı, xalqın varlığı, Sənin varlığına bağlıdır, dilim”.

 B.Vahabzadənin ana dili konsepsiyası bütün əsərlərinin canına, qanına hopmuşdur. O,  «Ana dili», “Oğluma”, “Latın dili”, “Uzun illər boyu öz vətənindən”, “Mənim ana dilim”, “Özümdən özümə şikayət”, “Fəxriyyə”, “Özgə”, “Mənim anam”, “Hara gedir sabahımız” və başqa şeirlərində, həmçinin bir sıra məqalələrində ana dilinin əhəmiyyəti, milli düşüncənin formalaşmasında onun rolu barədə öz görüşlərini əks etdirmişdir. Yazırdı ki, “Hər xalqın dili o xalqın ruhudur, psixologiyasıdır, mənəviyyatıdır, tarixidir, tarix boyu keçib gəldiyi yollardır. Xalqın dilini yaradan sözlər, o sözləri bir-biri ilə birləşdirən şəkilçilər, feillər, sifətlər, təyinlər quru sözlər deyil, hecalarında xalqın nəbzi vuran canlı ürəkdir, düşünən beyindir. Onlar bizimlə birgə yaşayır, düşünür, həmçinin bizləri də yaşadır və düşündürür. Hər xalqın övladı öz xalqının yaratdığı dillə düşünür və həmin dillə öz ürəyinin yanğısını, beyninin fikrini ifadə  edir”. “Xalqı xalq edən, milləti millət edən onun ana dilidir” (H.Əliyev). Şair şeirlərinin birində deyirdi: “Övladları yer üzünə səpələnsə, pərən-pərən düşənlərin vəhdətidir ana dili”.  

Hər bir millətin “milliyyəti bəqasına baş səbəb” olan dilin varlığı, mövcudluğu onun istifadəsi və nə dərəcədə qorunub yaşadılması ilə bağlıdır. Ona görə də şair dili qorumağı və yaşatmağı həyati məsələ hesab edirdi. Öz ana dilini “ana köküm”, “Məni həm babamla, həm də nəvəmlə, Bağlayıb uzanan tarix bağımsan”  adlandıran B.Vahabzadə ata-babalardan miras qalan ana dilini göz bəbəyi kimi qorumağı, onu "öz dadı-tamı və təmizliyi ilə gələcək nəsillərə təhvil verməyi” hamının müqəddəs borcu hesab edirdi. O, bu  barədə “dil sevgisi yolunda yazdıqlarına "epiqraf" adlandırılan “Ana dili” şerində belə yazırdı:

Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi,
Bu dil əcdadımızın bizə qoyub getdiyi
Ən qiymətli mirasdır, onu gözlərimiz tək
Qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək!

             “Öz dilim yaşarsa, millətim yaşar” deyən B.Vahabzadə hər bir azərbaycanlıdan ana dilini mükəmməl öyrənməyi və bilməyi tələb edirdi. O yazırdı ki, “...Dil yalnız ondan istifadə edəndə, həmin dildə danışanda yaşayır və inkişaf edir. Həm də dil təkcə məişət mövzusunda danışanda, sadəcə olaraq ondan istifadə edəndə yox, ondan dövlət dili kimi istifadə edəndə yaşayır”. O, “Ana dilim-ana köküm” məqaləsində də ana dilini yaxşı bilməyin zəruriliyindən söz açır, öz dilini bilməyənlər haqqında yazırdı: “Axı, sən xalqın dilini bilmirsənsə, demək, millətin ruhuna, mənəviyyatına yadsan. Demək, bu millətə övlad deyilsən”. Şair  “doğma dilində danışmağı ar bilənlər”ə müraciətlə deyirdi:

Ey öz doğma dilində danışmağı ar bilən fasonlu ədabazlar,
Qəlbinizi oxşamır qoşmalar, telli sazlar.
Bunlar qoy mənim olsun,
Ancaq Vətən çörəyi,
Sizlərə qənim olsun!

Şair ana dilimizə qarşı biganə münasibətdən çox qəzəblənirdi. Öz əsərlərində xarici dillərdə danışmağı yüksək mədəniyyət göstəricisi sayıb, özünü mədəni göstərən ziyalıların ana dilinə laqeydliyini və biganəliyini kəskin tənqid edirdi. Belələrini “fasonlu ədabazlar” adlandırır, onlar haqqında deyirdi: “Dədəsi bu dildə cəbhə yaranın, Özü özgə dildə banlayır bu gün”. Şeirlərinin birində yazırdı ki,

Nə yarpaq, nə külək, nə metal, nə quş,

Səslənmir, oxumur özgə dilində.

Bəs sənə nə düşüb, ay dili yanmış,

Yad dildə ötürsən öz mənzilində?

O, ana dilinə ögey münasibəti özümüzə - öz milli kimliyimizə və varlığımıza ögey və düşmən münasibət sayırdı, Ç.Aytmatov kimi “biganəlik nəticəsində milli dillərin məhvə məhkum edilməsini milli faciə” hesab edirdi. Öz doğma dilinə yad olan, ondan üz döndərənləri, ziyalıları (xüsusən məmurları) qınayırdı. Hələ sovet dövründə - 1967-ci ildə yazdığı “Riyakar” şeirində xalqın övladlarına ana dilində dərs verən, lakin öz övladlarını rus məktəblərində oxudan müəllimlər tənqid olunurdu. “Gəlin açıq danışaq” kitabında isə şair bütün ziyalıların mövqeyinə, dilin yaşadılması və inkişaf etdirilməsində onların roluna  münasibət bildirərək yazırdı ki, “Ziyalısı ana dilində danışmayan xalqın nəinki dili, özü də ölümə məhkumdur”. “Ana dilim-ana köküm” məqaləsində o, “bizim obrazovannılar” haqqında deyirdi: “Hansi dilin zərurətindən danışsaq, bizi alqışlayır və beynəlmiləlçi adlandırırlar. Amma “çaşıb” ana dilinin zərurətindən danışan kimi, anasının dilini bilməyən, ona həqarətlə baxanlar bizə şübhə ilə yanaşır, ən yaxşı halda bizi “geri qalmış adam”, özünü isə irəli getmiş, mədəni və müasir adam hesab edir”. Şairin “Özümdən özümə şikayət” şeirində isə müstəqillik illərində dilimizə olan biganəlik və laqeydlik tənqid olunurdu. O, ana dilinə biganəliyi dəhşətli xəstəlik sayır və təəssüflə deyirdi ki, "Adamlar tanıyırıq ki, ana dilini bilmir. Maraqlı burasıdır ki, eləsi bundan utanmır, başqaları da ona ana dilini bilməməsini nöqsan tutmur. Demək, dəhşətli budur ki, ana dilinə biganəlik xəstəliyi adiləşib”. (B.Vahabzadə “Gəlin açıq danışaq”, Bakı-1989, Azərnəşr, səh: 178)

Ana dilini bilməyən məmurlar haqqında isə söyləyirdi: “...Onlar loru ana dilində birtəhər danışa bilir. Ədəbi dilimizi isə bilmir və yüksək kürsülərdən rus dilində danışmalı olurlar. Bəziləri də toplantılarda əvvəlcədən kiminsə tərəfindən yazılmış mətni üzündən oxuyur və elə oxuyur ki, dediyini özü də başa düşmür”. Təklif edirdi ki, “...adamları böyük vəzifələrə təyin edəndə başqa cəhətləri ilə yanaşı, onların dövlət dilini hansı səviyyədə bilmələri də yoxlanılımalıdır”. (B.Vahabzadə: Əsərləri (publisistika). XII cilddə, Bakı-2009, Elm nəşriyyatı, XI cild, səh:131).

Azərbaycan ədəbiyyat tarixinin “ana dili şairi” adlandırılan B.Vahabzadə ana dilimizin saflığı məsələsinə, bu dilin yad sözlərdən (təbii alınmalardan söhbət getmir) təmizlənməsinə xüsusi əhəmiyyət verirdi. O,  qəzet və jurnallarda dərc etdirdiyi “Tarix, dil, ənənə”, “Ana dili”, “Dil haqqında sorğu”, “Bir daha ana dili haqqında”, “Dil və əlifba”, “Dilimiz-ədəbiyyatımız”, “Dildə təbiilik və gözəllik”, “Ana dili - dövlət dili” və s. kimi məqalələrində dilin sərhədlərini, saflığını qoruyan bir silahlı əsgər kimi çıxış edirdi. Öz dilində yersiz əcnəbi sözləri işlədənləri, heç ustad Şəhriyarı da bağışlamırdı:

Məni bağışlasın

Şəhriyarım da,

Otuz il özgəyə “bəradər” dedi.

Öz doğma yurdunda, öz Diyarında

Doğma anasına o “madər” dedi.

Elə ki, yumruğu yerə dirəndi,

Dərhal yada düşdü doğmaca kəndi.

O yazırdı ki, “Mənim torpağa “xak” deyil, məhz torpaq deməyim, suya “ab” deyil, məhz su deməyim mənim psixologiyam, mənim dünya baxışım, mənim ruhumdur”. O, televiziya reklamlarında, reklam lövhələrində, sahibkarlıq obyektlərinin adlandırılmasında dilimizi əcnəbi sözlərlə zibilləyənlər barədə urək yanğısı ilə yazırdı:

Bir vaxt rusca idi, bütün reklamlar,

İndi ingiliscə dürtülür gözə.

İtin də dilinə hörmətimiz var

Bircə öz dilimiz yaramır bizə!

            Respublikamızda vaxtilə dil quruculuğu prosesində mühüm problem kimi ortaya çıxan əlifba məsələsində də B.Vahabzadənin mövqeyi konkret idi və onun da bu işdə əvəzsiz xidmətləri keçmişdir. Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidin daha məqsədəuyğun olduğunu vurğulayan şair bu məsələnin sürətləndirilməsini zəruri hesab edirdi. Deyirdi ki, “mən latın əlifbasına keçidin ikiəlli tərəfdarıyam. Bu barədə mən üç ay əvvəl rəsmən tanınmayan komissiyamızın adından Azərbaycan SSR Ali Sovetin Rəyasət Heyətinə məktub göndərmişəm. Elə bil quyuya daş atılıb. Kiril əlifrbası bizim faciəmizdir... Əlifba məsələsi vacib məsələlərdən biridir. Bu məsələni nə qədər tez həll etsək, əl-qolumuz o qədər tez açılar”. B.Vahabzadə həm də türkdilli dövlətlərin ortaq dil və əlifbasının yaradılmasının tərəfdarı idi.

Ana dilini öyrənməyin və onu qoruyub saxlamağın əsas yolunun məktəblərdə tədrisin ana dilində aparılmasında görən  dahi şairimizin ana dilli məktəb və ana dilinin tədrisi barədəki fikir və düşüncələri də olduqca aktualdır.  O hələ Sovet hakimiyyəti illərində qələmə aldığı «İftiraya cavab» adlı məqaləsində ana dilli məktəb problemi ilə bağlı məsələyə özünün münasibətini bildirərək yazırdı: “Milli dildə məktəblərin və uşaq bağçalarının açılmasını tələb etmək hər bir xalqın ən adi və haqlı tələbi deyilmi? Əgər xalqın öz ana dilində tərbiyə almaq və oxumaq haqqı da yoxsa, o nə xalqdır?”   Müsahibələrinin birində müxbirin “Dilimizin hakimiyyətini qorumaq üçün nə etmək lazımdır?- sualına belə cavab vermişdi: “Bu dərdin müalicəsini bağçalardan, məktəblərdən başlamaq lazımdır”. O bildirirdi ki, doğma ana dilində təlim-tərbiyə görməyən, özgə dili ilə dil açan, özgə məktəblərində təhsil alanların öz millətinə, öz vətəninə xidmət etməyəcəyi gün kimi aydındır. Böyük rus pedaqoqu K.D.Uşinskinin dediyi kimi, “Ana dilində təhsil almayan bir uşaq böyüdükdən sonra üzünə nə qədər vətənpərvərlik maskası taxsa da, aid olduğu millətə deyil, dilində təlim-tərbiyə gördüyü millətə xidmət edəcəkdir!” Ona görə də B.Vahabzadə haqlı olaraq yazırdı:

Anasının dilində

Dil açmayan kəs,

Millətin dərdini

Anlaya bilməz.

 B.Vahabzadə azərbaycanlıların kütləvi şəkildə rus məktəblərində təhsil alması ilə barışa bilmirdi.  Deyirdi ki, öz ana dilinə biganə olanlar xalqa da, onun ruhuna da, ənənəsinə də, tarixinə də biganə olacaq və bu xalqı özündən çox aşağı hesab edəcəklər.  

B.Vahabzadə “Ana dili (Bir məktuba cavab)” adlı publisistik yazısında bir nəfər valideynin “bircə cümlə yazın, uşaqların məktəbini dəyişim, ya dəyişməyim? Hər halda siz gələcəyi bizdən yaxşı görürsünüz” sualına belə cavab vermişdi: “...sən bir şeyi unudursan ki, ana dili millətin namusudur. Namus isə paltar deyil ki, onu havaya və fəslə görə dəyişəsən. El demişkən, namusu itə atıblar, it yeməyib. Amma yeyənlər var...”

Onu da deyək ki,  özü də bir neçə xarici dil bilən akademik – B.Vahabzadə heç vaxt çox dil  bilməyin əleyhinə olmamışdır. O, uşaqları dünyagörüşlərinin formalaşdığı dövrdə kökdən, milli ruhdan ayırmağın, xarici dilləri öyrənməyin doğma dilin unudulması hesabına olmasının, uşaqları özgə ruhda böyütməyin əleyhinə olmuşdur.   “Azərbaycan dilinin rus dili ilə əvəz edilməsi ömrüm boyu məni ağrıtmışdır,”- deyən şair B.Vahabzadə  “Azərbaycan müəllimi” qəzetinə müsahibələrinin birində söyləyirdi: “Ana dilini mükəmməl bilmədən başqa dili yaxşı qavramaq çətindir. çünki ana dilini yaxşı bilən uşaq öyrənmək istədiyi ikinci dili ana dilinin qanunları ilə müqayisədə əyani olaraq dərk edə bilər”. O, yazırdı ki, hər bir millətin övladı orta təhsilini ana dilində almalı, ana dilini yaxşı öyrənəndən sonra xarici dilləri öyrənməlidir. Çünki uşaqların genetik dil kodu 12 yaşından sonra formalaşır. Şair misal kimi öz ailəsini göstərirdi: “Mənim övladlarım və nəvələrim ana dilində təhsil alsalar da, ingilis və rus dillərini bilirlər. Övladımın biri isə bunlardan başqa fars dilini də mükəmməl bilir. Əcnəbi dilləri bilmək vacibdir”. Amma xarici dil bilmək xoşbəxtlikdirsə, ana dilini bilməmək bədbəxtlikdir. Ana dilini bilməyən lap beş xarici dil bilsə də, ondan xalqa, Vətənə xeyir gəlməz.

Şairimiz gənclərimizin özlərinin də ana dilinə laqeydliyini bağışlaya bilmirdi. O qeyd edirdi ki, bir dəfə “...çox sevdiyim istedadlı gənc Rafael Hüseynov məni Bakıda yeni açılmış “Amerika” Universitetinə dəvət etmişdi. Universitetin həyətində bir neçə tələbə qıza rast gəldim. Onlardan iclasın harda keçəcəyini xəbər aldım. Heç biri mənə ana dilində cavab verə bilmədi. Mənimlə bərabər iclasa gələn professor Nurəddin Rzayev qəsdən onlara ingilis dilində eyni sualı verdi. Sualımızı həm rus, həm də ingilis dilində bülbül kimi ötərək cavablandırdılar. Mən bu dəfə onlardan rus dilində soruşdum: “A vı ne znaete svoy rodnoy əzık?” Rus dilində qayıtdılar ki, “xeyr, ana dilimizi bilmirik”. Mən də əsəbi şəkildə onlara dedim ki, “lap əcəb eləyib bilmirsiniz. Bu dil kimə lazımdır ki?”.   (B.Vahabzadə: Əsərləri (publisistika). XII cilddə, Bakı-2009, Elm nəşriyyatı, XI cild, səh:129).

O deyirdi ki, "Ən ürək ağrıdan cəhət burasıdır ki, sovet dönəmində rus dilini mükəmməl bilməyənləri işə götürmürdülərsə, indi də ingilis dilini bilməyənləri qapı arxasında qoyurlar". Bu mənada B.Vahabzadə tanınmış türk alimləri O.Sinanoğlunun "Əgər bir milləti məhv etmək istəyirsinizsə, onun təhsilini yabançılaşdırın!” və F.Q.Timurtaşın  “Dil məsələsi bir milli müdafiə məsələsidir. Dilimizi qorumaq vətən və milləti qorumaqla birdir. Çünki dil Vətən qədər, tarix qədər, gələcək qədər əzizdir. Dil də bayraq kimi müqəddəsatdandır” fikirlərinə haqq qazandırırdı.

Hazırda ölkədə işə qəbul zamanı ingilis və digər xarici dilləri bilməyin ən mühüm və vacib şərt kimi irəli sürüldüyü, məmur balalarının nadir hallarda milli məktəblərdə təhsil aldığı, bir sıra məmürların öz ailələrində və öz aralarında hələ də əcnəbi dildə danışdığı, gənclərin xarici dilləri öyrənib, ölkəni tərk etmək istəyinin çox gücləndiyi, rus dilində xeyli ümumtəhsil məktəbinin olduğu və on minlərlə şagirdin dövlət maliyyəsi hesabına rus (və digər) dilində təhsil aldığı, yüz minlərlə şagirdə rus dilinin ikinci xarici dil kimi (həm də könüllü yox, icbari qaydada) tədris edildiyi dövrdə də bu sözlər böyük aktuallıq kəsb edir.  

Görkəmli şəxsiyyətimiz dilimizin keşiyində də ayıq-sayıq durmuş, ona qarşı haqsız hücumlara sinə gərərək öldürücü cavablar vermişdir. Bu barədə çox nümunələr söyləmək olar. Biz bir nümunə ilə kifayətlənəcəyik. Məsələn,  B.Vahabzadə Cənubi Azərbaycanda milli varlığımızı danan, dilimizi yad kökə bağlamaq istəyən milliyyətcə “azərbaycanlı” olan Yəhya Zəkaya “Cavab” adlı şeirində layiqli qarşılıq verərək yazmışdı:

Ey özündən əmin, özündən razı,

Yalanı söylədin kimin adından?

Ananın laylası, atanın sazı

Babanın ocağı çıxdı yadından?

            Azərbaycan dilinin aşiqi olan Bəxtiyar Vahabzadə ömrünün sonunadək müqəddəs amal sayılan ana dilinin təbliği uğrunda mübarizə aparmış və heç bir vaxt bu amal uğrunda mübarizədən geri çəkilməmişdir.

          Şübhəsiz ki, 100 yaşlı B.Vahabzadənin fikir və düşüncələri, görüşləri, əzəmətli və möhtəşəm əsərləri Azərbaycan içtimai fikrinin, elminin, təhsilinin, dil və ədəbiyyatının  inkişafına bu gün də güclü təkan verməkdə davam edir, olub-bitənlərdən dərs almağı təklif edir.  

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan ömrü təzadlarla doludur. Qayğısız uşaqlıq, xoşbəxt gənclik – bunlar sanki ağacların yarpaqlaması, çiçəklərin açmasıdır. Qocalıqsa xəzandır.

Sən tələbolunan müğənni olasan, seviləsən, ömrünün sonunu isə ağır xəstəliklə baş-başa qalasan...

Azərbaycan musiqiçisi, Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti  Həsənağa Sadıqov 1950-ci il dekabrın 7-də Salyan şəhərində müğənni ailəsində dünyaya göz açıb. Atası və babası milli aşıq sənətinin bilicilərindən olub. Həsənağa Sadıqovun babası Aşıq Qurbanxan Muğan bölgəsinin ən məşhur aşıqlarındandır. O xalqımızın görkəmli el sənətkarı Mirzə Bilaldan dərs alıb.

Həsənağa 6-7 yaşlarından atasının və babasının yanında toylara gedib, müxtəlif musiqi alətlərində ifa etməyi, istedadlı musiqiçilərdən öyrənməyə çalışıb. O, 1968-ci ildə Salyan şəhər 2 saylı orta məktəbi bitirib.

1963-cü ildə Bakıda Həsənağa Sadıqovun ilk maqnitofon kaseti çıxıb, zərb alətlərində bacarıqla çaldığı mahnılar və ritmlərlə məşhurlaşıb. Həsənağa Sadıqov bacarıqlı və istedadlı musiqiçi kimi nəzəri ixtisasının artırılmasına da xüsusi fikir verib. Belə ki, o, 1986-cı ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetinin “Mədəni-marif işi” ixtisası üzrə bitirib. 1985-ci il H. Sadıqovun həyatında daha əlamətdar tarix olub. Həmin ildə Ümumdünya musiqi festivalında iştirak edən Həsənağa müəllim bacarıqlı musiqi istedadı ilə münsiflər heyətinin və tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanıb, festivalın Qızıl medalı ilə təltif olunub.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Norveçdə, Vyetnamda, Almaniyada, eləcə də Afrika qitəsinin bir çox ölkələrində geniş konsert proqramı ilə çıxış edib. Hazırda onun diskləri Amerika və Afrika ölkələrində, Norveçdə, Vyetnamda, Almaniyada satılır və o, həmin ölkələrdə yaradıcılıq əlaqələri ilə bağlı 3 illik müqavilə bağlanılıb.

1988-ci ildə Həsənağa Sadıqova Azərbaycan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adı verilib. Onun köməklik və təşəbbüsü ilə “Mahirlər” ailə ansamblı yaradılıb və bu gündə fəaliyyət göstərir.

Sənətkar 1 avqust 2018-ci ildə uzun sürən xərçəng xəstəliyindən sonra vəfat edib. Salyan rayonu Noxudlu kənd qəbiristanlığında torpağa tapşırılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Tehranda yaşayan Səid Muğanlıdır.

Səid Muğanlı

Tehran

QUCAĞIN ƏMNİYYƏT,

GÖZÜN TERRORİST

Gözlərin, gözlərin, ala gözlərin...
Gözlərin Alagöz mahnı
Gözlərin ölüm ensiklopediyasıdır
Və qadınlığın
Tarixin ikinci yarısı...
Üşüyürəm
                 Məni bağrına bas
Lənət olsun o mavi gözlərinə
Sən ölümlə yaşamın
                 Dönüş nöqtəsisən!
Qucağın əmniyyətdir
Gözlərin terrorist!

2.
Şairin işi sevməkdir,
Sevgi gündəki işimdir.
Sevmək ən gözəl şeydir,
Sevirəm, bu mənim peşəmdir.

Şairin bir işi sevməkdir
Bir işi yalan söyləmək.
Bir işi aşiq olmaq
Bir işi tərifləmək.

- Buyur gözlərində can verim qadası
- Buyur ucaman tanrının qız qonşusu!
Şairin bir işi sevməkdir
Biri yalan söyləmək!

Şairin işi sevməkdir,
Bir işi yalan söyləmək.
Bu günlər işsizəm
Sevmirəm səni!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Avqust ölkəmizdə kino işçilərinin peşəkar bayramı kimi yadda qalır, bu aya doğum və vəfat tarixi düşən sənətkarlarımız az deyil.

Onlardan biri barədə danışacağam. Azərbaycanın teatr və kino aktrisası Zemfira Nəcəfova barədə.

O, 1950-ci ilin 1 aprelində Bakı şəhərində anadan olub. 1975-ci ildə M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunu bitirib və həmin ildən N. B. Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrında aktrisa vəzifəsində çalışıb.

30 dekabr 2015-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb.

Oynadığı obrazlara ruh verirdi, can verirdi.

Əyalətdəki tealtla Bakıdakı teatrı əsla bir tutmayın. Bunların arasında yerlə göy qədər fərq var. Əyalətdə tamaşaçılar səhnədəkilərin rol çıxartdıqlarını, artist olduqlarını əldə bayraq kimi tutub axıradək tamaşanı bu fikirlə izləyirlər. Bakıda isə tamaşaçı tamaşanın içinə girib bir həyat parçasına şahidlik etdiyini duyur.

Zemfira Nəcəfova lənkəranlılara teatrı sevdirən bir sənətçi kimi yaddaşlara həkk olunub.

Azərbaycan klassiklərinin əsərlərində oynadığı rollar:

1. Ziba xanım və Pəri xanım, Təyyibə xanım (“Lənkəran xanının vəziri” və “Hacı Qara”, Mirzə Fətəli Axundzadə)

2. Bədircahan, Yetər, Mələk xanım (“Ağa Kərim xan Ərdəbili”, “Hacı Qəmbər” və “Müsibəti-Fəxrəddin”, Nəcəf bəy Vəzirov)

3. Şərəf və İzzət (“Danabaş kəndinin əhvalatları”, Cəlil Məmmədquluzadə)

4. Gülpəri, Qızxanım (“Qaraca qız” və “Qoç Polad”, Abdulla Şaiq)

5. Fərmanın anası, Mehri xanım (“Xortdanın cəhənnəm məktubları” və “Bəxtsiz cavan”, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev)

6. Ana (“Ana”, Hüseyn Cavid)

7. Nadya (“Oqtay Eloğlu”, Cəfər Cabbarlı)

8. Qarı (“Vaqif”, Səməd Vurğun)

9. Səadət (“Əliqulu evlənir”, Sabit Rəhman)

10. Eybəcər qarı (“Şaxta baba və Pərilər”, Emil Əsgərov)

Çağdaş milli dramaturqlarımızın müxtəlif janrlı əsərlərində oynadığı səhnə obrazları:

- Reyhan xanım (“Kəndçi qızı”, Mirzə İbrahimov)

- Zeynəb (“Yaşıl qapı arxasında qadın”, Rüstəm İbrahimbəyov)

- Nazlı (“Tut ağacı”, Firudin Aşurov)

- Günəş ana, Rəfiqə (“Cavanşir” və “Alov”, Mehdi Hüseyn)

- Cahan nənə (“Abidə”, Hüseyn Nəcəfov)

- Tükəz, Nadejda Kolosnikova (“Nəsrəddin” və “Silahdaş”, Yusif Əzimzadə)

- Qonaq (“Şəhərin yay günləri”, Anar)

- Səadət xanım, Məlahət, Xurşud xanım (“Unuda bilmirəm”, “Qəribə oğlan” və “Sən həmişə mənimləsən”, İlyas Əfəndiyev)

- Sənəm, Nənə, Qadın quda (“Zəncirlənmiş toy-büsat”, “Cəsurlar” və “Ölüm hökmü”, Əli Səmədli)

- Şənbə xanım və Gülsüm nənə, Gəlməqapı (“Uca dağ başında” və “Mamoy kişinin yuxuları”, Vaqif Səmədoğlu)

- Zəhra xanım (“Şeytan işığı”, Kamran Nəzirli)

- Xədicə (“Ağ kəlağayı”, Rafiq Rəhimli)

- Nənə, Dilənçi, Mələk (“Onun iki qabırğası”, “Varlı qadın” və “Köhnə ev”, Əli Əmirli)

- Ulduzə (“İlğım”, Firuz Mustafa)

Tanınmış aktrisa 2024-cü il 1 avqust tarixində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

18.Qurban qanunu

«Lider sonradan irəli getmək üçün yeri gələndə yolundan çəkilməyi bacarmalıdır».

Qurbanvermə – liderliyin daimi əlamətidir. İstənilən inkişaf, istənilən nəticə bol itkilərin heçabına başa gəlir. Burada həm maddiyyatla, həm karyerayla, həm  ailəylə, həm imiclə, sosial vəziyyətlə bağlı qurbanlardan, itkilərlən söhbət gedir. Effektiv liderlər öz işlərini vacib saydıqları şeyə həsr etməkçün çox qurbanlar verirlər. Liderlik işində uğur qazanmaq daim dəyişikliklər, təkmilləşmələr tələb etdiyi kimi qurbanlar da tələb edir.

Lider nə qədər böyükdürsə, o, bir o qədər böyük qurbanlar verməlidir. Hətta bəşər tarixində öz ideyaları yolunda öz həyatlarını belə qurban verən liderlər də az deyil.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Mürşid” kəlməsi ərəb mənşəlidir, mənası- tərbiyəçi, müəllim deməkdir. Yəni insanı doğru yola, zəlalətdən hidayətə yönəldən şəxs deməkdir. Hər bir mürşidin də öz müridləri olur. “Mürid” sözü isə mürşidə bağlanaraq onun yolunu izləyən və təlimlərini öyrənən şəxsə verilən addır. Bu dəfə sizə bir mürşiddən- filosof, sosialoq Mail Yaqubdan söhbət açmaq istəyirəm. O, 1979-cu ilin iyun ayının 10-da Cəlilabad rayonunda dünyaya gəlib. Xəzər Universitetinin və Tehran Universitetinin məzunudur. 2011-ci ildə "Nitsşenin "Əxlaq geneologiyası" əsərinin təhlili və tənqidi" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru alimlik dərəcəsinə yüksəlib. 2009-cu ildə "Din fəlsəfəsi", 2012-ci ildə "Metafizika düşüncələri" kitabları Bakıda işıq üzü görüb. 2008-ci ildən Xəzər Universitetinin Fəlsəfə departamantində "Müasir Avropa fəlsəfəsi", "Əxlaq fəlsəfəsi", "Fəlsəfəyə giriş" və "Din fəlsəfəsi" fənnlərini tədris edir...

Deyir ki:- “Allaha inanıram. İnamımın əsaslandığı aspektə gəlincə, dini aspekti elmi-fəlsəfi aspektdən ayırmıram. Yəni, mənim üçün xurafat və mövhümatdan təcrid olunmuş, sağlam, fundamental zəkaya əsaslanan bir din var. Dediyim bu əsasları İslam dinində tapmaq olar. Həmin əsaslara söykənən din elmi-fəlsəfi aspektdən kənar deyil. Gəlin əvvəlcə “fəlsəfə nədir” və “filosof kimdir” suallarına geniş  aspeltdən yanaşaq və bu çətin suallara cavab axtaraq. Ancaq “fəlsəfə nədir” sualı “filosof kimdir” sualından daha çətindir. Beləliklə- “Fəlsəfə nədir?” Bu sahə çox genişdir. Hər zaman geniş sahələr tərifə çətin sığırlar. Çünki geniş geniş sahələrin aspekti çox olur. Tərifdə isə bütün aspektlər nəzərdə tutulmalıdır. Həmin sahənin də min aspekti varsa, sən o tərifdə min aspektin hamısını sıxışdırmağı bacarmalısan. “Tərif” isə adətən qısa və konkret olur. Məsələnin çətinliyi burdadır. Bir xarici müəllif əsər yazmışdı. Əsərin epiqrafında adətən müəlliflər əsəri  bir insana ithaf edirlər. Biri həyat yoldaşına, biri sevgilisinə, dostuna, anasına və s.. Həmin müəllif epiqrafında yazıb ki, mən bunu bütün dəyərli dostlarıma ithaf edirəm. Və o dəyərli dostların bir-bir adını çəkib. Bu isə, 52 səhifə yer tutub. İndi bu suala cavab olaraq deyim ki, bəzi sualların cavabı başqa sahələrdə araşdırılmır. Yəni, konkret olaraq fəlsəfəyə aid olur. Misal üçün, “var” niyə var?! Baxın, bir bina tikilir. Bina tikiləndə prinsipə uyğun olaraq otaqları boş olmalıdır. Daha sonra təmir edilir və ora mebellər, əşyalar  əlavə olunur. Bu əlavələrdən sonra yaşayış üçün uyğun olur. Ancaq “prinsip”ə uyğun olaraq, bina boş olmalıdır. Adətən prinsipə uyğun olan məsələlərə görə sual verilmir. Heç kim demir ki, bu otaq niyə boşdur, bu boşluğu burada kim yaradıb? Lakin otağa əşya qoyulanda da sual verirlər ki, bu əşyanı kim gətirib?. Baxın, burada sualın yeri var. Çünki onun gətirilib otağa qoyulması prinsipə uyğun deyil. Bildiyiniz kimi, indi böyük kainat var. Bu kainatda “var”lar var. Əslində, olmamalı idi axı. Kim gətirib qoyub bunları bura? Baxın, bu sualın cavabını fəlsəfədə axtarırlar. Aristotel deyib ki, ilk qüvvə burada var. Dində onun adını Allah qoyublar. Fəlsəfədən xəbəri olmayan şəxsin filosof olmasına gəlincə, bu mümkündür. Çünki filosof xarakterli insanlar var. Bu insanlar fitrən fəlsəfi suallar verirlər. Fəlsəfə fitrətdən gəlir. Bu cür insanlar filosof yox, fəlsəfi düşünən insanlar olur. Filosof o adama deyirlər ki, hansısa sistem yaratsın...”

Həm zərifliyi və həm də yaradıcı olması ilə seçilir. Çox tərbiyəli və diqqəti cəlb edən insandır. Onun intuitiv düşüncəlri əladır. Qayğıkeş və balanslı olması onun ətraf mühitlə ünsiyyətini çox asanlaşdırır. Yumşaq, tələskən və sakit bir təbiətə sahib olması isə onun əsas xüsusiyyətlərindəndir. Xəyal qurmağı sevir. İstədiyi şeyi əldə etməkdə israrlıdır. Hərəkətlərində çox diqqətlidir. Necə deyərlər, nə əməlindən, nə də dilindən kiminsə zərər çəkməsini xoşlamır. Götürdüyü öhdəliyə məsuliyyətlidir. Yorulmadan, o cümlədən də gecələr işləyə bilər. Dəyişikliklərdən və gözlənilməz situasiyalardan narahatdır. Sakit və dinc mühitlərə üstünlük verir...

“Psixologiyada “Halo effekti” deyilən bir termin var. Misal üçün biz bir yerə gedirik, orada çox adam görürük, biri bizə yaxınlaşır və görüşür, biz başlayırıq onunla münasibət qururuq, ola bilsin orada bu adamdan daha intellektli adam var, ancaq birinci qarşınıza bu şəxs çıxıb. On iki il bundan əvvəl Facebook-da bir status paylaşmışdım ki, bir neçə gündən sonra 34 yaşım tamam olacaq. Amma mən bəzi fəlsəfi-irfani ideyaları hələ təzə-təzə anlayıram. İndi o yazımdan 12 il keçir, mən yenə də o fikirdəyəm. Yenə düşünürəm ki təzə-təzə anlayıram.”- söyləyir.

Son dərəcə cəlbedici, ləyaqətli və xarizmatikdir. Təbii olan hər şeyə meyllidir. Təbii gözəllikdən zövq alır. Dostluqda sadiqdir, bu davranışı ilə onu ətrafdakılara bariz nümunə kimi göstərmək olar. Çox nəzkətlidir, hətta duyğularından istifadə edən insanlara, ona problem yaradanlara qarşı da yumşaq və mehriban davranır. İstər iş həyatında, istərsə də maliyyə ilə bağlı hər hansı bir sahədə hər şeydə ən yaxşısını etməyə meyllidir. Bir sözlə, o xeyirxah, yaradıcı, anlayışlı, intuitiv, səxavətli, romantik, səmimi və həssas insandır. Sirli, mistik hadisələrlə maraqlanmağı xoşlayır...

Deyir ki:- “Ədalət ağılı sevindirən müjdəçidir. Bunu bir düstur ilə izah edirəm. Müasir psixologiyada “Arousal” bir vəziyyət var. İnsan sıxıntılı, əsəbi, yuxulu, ac, stressli olan zaman məntiqlə düşünə bilmir. Mən deyirəm ki, “Arousal” vəziyyətin biri də ədalətsizlikdir. Ədalətsizlik olan atfosmerdə ağıl özünü itirir. Ədalətsiz adamın atmosferi ağıla ziddir. ədalət gələndə ağıl sevinir. Burada Həzrət Əliyə istinad edirəm, Həzrət Əlinin Malik Əştərə yazdığı məktubda deyirlir ki, insanlarla danışanda onlara üz tutub demə ki, mən sizin başçınızam, tabe olmalısınız. Əgər görsən ki, təkəbbürlüsən, onda Allahın səltənətini yadına sal. Yəni o da başçıdır, sən də başçısan. Beləliklə özünü müalicə et, bunu etsən, itmiş ağlın yerinə gələcək...”

Düşüncə və intellektual fəaliyyətlərdə çox aktivdir. Onun fəlsəfəsi ətrafdakı dünyanı dərk etməyə və hər zaman yeni biliklər qazanmağa yönəlib. Onun üçün hər bir təcrübə, hər bir fikir və hər bir fərd öyrəniləsi bir mövzudur. O, həyatın müxtəlif tərəflərini təhlil edərək, öz dünyagörüşünü formalaşdırmağa çalışır. Odur ki, tez-tez həyatın mənası, insan münasibətləri və sosial ədalət kimi mövzularda düşünür və bu mövzular ətrafında dərin mülahizələr yürütməyi bacarır. Onun həyat fəlsəfəsi hər zaman dəyişkən və inkişafda olan bir prosesdir, çünki o, hər yeni təcrübədən dərs çıxarmağa və öyrəndiklərini həyatına tətbiq etməyə səy göstərir...

“Əgər desəm ki, bir müsəlman olaraq danışıram və qeyri-müsəlmanların hamısını təhqir edirəm, əlbəttə ki, burada mən haqsız olaram. Orada haqsız olaram ki, orada dialoq və polemika üçün zəmin yoxdur. Burada məsələnin ümumbəşəri ağıla transfer etmək metodu var. Amerika filosofu Con Dyui deyir ki, insanın yeməyə ehtiyacı olduğu kimi mühüm adam hesab edilməyə də ehtiyacı var. Münasibətlərdə qarşı tərəfə dəyər verməsəniz, o polemika baş tutmayacaq. Deyə bilərəm ki, peyğəmbərimiz belə buyurub, çinli də deyə bilər ki, Konfutsi belə buyurub. Burada heç bir toqquşma yoxdur. Mən Nitşeyə də istinad edirəm, peyğəmbərimizə də, Həzrət Əliyə də. Sadəcə fərq budur ki, Azərbaycan insanı öyrəşməyib bir fəlsəfə müəlliminin tez-tez Qurana, Həzrət Əliyə istinad etməsinə. Əvvəl Nitşe vardı, Tolstoy, Huqo vardı, indi Həzrət Əlini də gətirmişəm bu saraya. Bu metod çox vacibdir, biz dini ehkamçılıqdan çıxarmalıyıq.”- söyləyir.

Tanınan xüsusiyyətlərindən biri də onun çoxşaxəli olması və maraq dairəsinin genişliyidir. O, bir mövzuya maraq göstərdiyi zaman, bütün diqqətini ona verir, lakin tez bir zamanda başqa bir maraqlı mövzuya da keçə bilir. Bu dəyişkənlik bəzən onu qeyri-sabit və qərarsız göstərə bilər, lakin əslində bu, onun zəkasının nə qədər geniş olduğunu göstərir...

Deyir ki:- “Mən elə düşünürəm ki, bəzən əsas missiya yaddan çıxır. Dinin əsas mahiyyəti qalır bir kənarda məzhəblər, firqələr ortaya çıxır. Nədir əsas mahiyyət? Əsas mahiyyət mətnə istinad ediləndə başa düşülür. Məsələn, mən elə şirkət rəhbərləri tanıyıram ki, çox səmimi və təvazökardırlar və işçilər də o qədər sevirlər ki, o rəhbəri. Bu cür rəftar edir və hamı sevir, bu da bir növ dindir. Məsələn, dünyanın ən müasir ölkəsi olsun, texnologiya yüksək səviyyədə olsun, hər şey yüksək səviyyədə, heç bir problemi yoxdur, indi burada dinin funksiyası nə ola bilər? Dinin funksiyası o vaxt məlum olur ki, dinin dediyi ideyaları sıralayaq və sonra müasir cəmiyyətə gətirək, görək problemlərinə dərman ola bilirmi? O zaman görəcəyik ki, din bizə lazımdır, yoxsa yox. Əlbəttə ki, lazımdır, vacibdir və dinin irfani tərəfləri çox mühümdür. İslamın özündə də bu zəngindir. Mənim müşahidələrimə görə, sadəcə bəzi din təqdimatçılarının böyük problemi var. İnsan özü kobuddursa, o, Allahı insanlara sevdirməyi bacarmayacaq...”

Ünsiyyət qurmağı və məlumat mübadiləsi aparmağı xoşlayır. Odur ki, sosial çevrəsi çox genişdir. Məntiqli, analiz edən və düzgün qərar verən insandır. Sürətli düşünmə qabiliyyəti var və problemləri kreativ, gözlənilməz yollarla həll etməyi bacarır. Hər cür şəraitə və vəziyyətə tez uyğunlaşa bilir. O, münasibətlərdə də maraqlı və dinamikdir. Onun üçün intellektual uyğunluq və ortaq maraqlar münasibətlərin vacib tərkib hissəsidir...

“Sadə bir müəlliməm, içimdə bir enerji, istək var, dayanmadan mütaliə edib öz üzərimdə çalışıram. Dəvət edirlər, gedirəm, auditoriyalarda, verilişlərdə danışıram. Sonra bir mərkəzimiz var, akademiyada paylaşırlar. Və beləcə çoxlu mesajlar alıram. Mən tənqidə açıq adamam, çünki tənqid inkişafa aparır. İstəyirəm ki, yaxşı bir cəmiyyət formalaşdıraq. Arzulayıram ki, Azərbaycan gözəl cəmiyyətə dönsün, mənəvi, maddi problemləri azalsın. Bunun üçün də öz dairəmdə bacardığım qədər çalışıram...”- söyləyir.

Xülasə, haqqında söhbət açdığım pedaqoq, filosof, sosialoq Mail Yaqub, bu gün mənəvi dəyərlərin arxa plana keçdiyi bir dövrdə, cəmiyyəti düzgün istiqamətə yönəltmək uğrunda yorulmadan çalışan ziyalılarımızdandır. Ona MÜRŞİD də demək olar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Səhər Xiyavlıdır.

Səhər Xiyavlı

Xiyav

YALQIZLIQ KAFESİ

Ax... Nə təmtəraqlı dünyam var mənim,

Dinc bir kafedəyəm qaynayır çayım.

Yalqızlıq dünyamın padişahıyam,

Bəsimdir dünyadan bu şirin payım.

Min əlli ələyir qar dışarıda,

Pəncərəm yaş tökür, ağlayır sıcaq.

Közərir odunlar şominə içrə,

Nə gözəl, nə şirin yanır bu ocaq?

Çay töküb gətirrəm nabatlı bir çay,

Oturram masanın çarpayısında.

Həsrətim ürəkdə, yalnız masanın,

Kaş ki oturaydın sən o tayında.

Deyəydik, güləydik, qar-soyuq nədir?

Əllərin əlimi sığallasaydı.

Sənsizlik zəhərdir, zəhərdir yaşam,

Gözlərin gözümlə bir ağlasaydı.

Gedibsən, yalqızlıq kafesindəyəm,

Tənhalıq dünyamın padişahıyam.

Sanki qar-yağışlar içimdə yağır,

Bütün hicranların nisgil ahıyam.

Yox, mənə şirinlik day gərək deyil,

Nabatsız çayımı sənsiz içirəm.

Gül əkdik doyunca sevgi bağında,

Nədəndir bu gün mən, tikan biçirəm?!

Gedibsən, heç kimlə dolmayır yerin,

Dövrəmi adamlar alsa da belə.

Sən yoxsan dünyada, qəribəm gülüm,

Milyonlar adamlar olsa da belə.

Diskinib ansızın gəlib özümə,

Görürəm nə çay var, nə kafe, masa!

Yadımdan çıxıbdır, sobam da yanmır,

Yoxluğun qəmində batmışam yasa...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sumqayıt Dövlər Dram Teatrının gözəl bir ənənəsi var. Burada hər gələn yeni nəsil köhnə nəsilə sayğı ilə yanaşır, yerli korifeyləri sayğı ilə anırlar. Tetarda adı unudulmayanlar sırasında Vaqif Əliyev də vardır. Bu gün mərhum aktyorun anadan olmasının 85-ci ildönümüdür...

Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Vaqif Əliyev 31 iyul 1940-cı ildə Bakıda anadan olub. 199 saylı orta məktəbdə təhsil alıb. 1958-ci ildə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında əmək fəaliyyətinə başlayıb, əvvəlcə kütləvi səhnələrdə, sonra epizodik rollarda səhnəyə çıxıb.

1962-ci ildə M. Ə. Əliyev adına Teatr institutuna daxil olub.

Oradan əsgərliyə xidmətə çağırılıb, sonra təhsilini davam etdirib. 1968-ci ildə təyinatla Sumqayıt Dövlət Dram Teatrına göndərilən Vaqif Əliyev 33 il burada fasiləsiz aktyor kimi çalışaraq 100 — dən artıq tamaşada müxtəlif obrazlar yaradıb. 1990-cı ildə ona "Əməkdar artist" fəxri adı verilib.

2000-ci ildən Bakı Bələdiyyə Teatrında çalışan Əməkdar artist N. Nərimanovun "Nadir şah"əsərində – Kəndli, C. Cabbarlının "Dönüş"ündə- Şövqi- Sapand, C. Məmmədquluzadənin "Ölülər"ində Məşədi Oruc, Ə. Nesinin "Tənha qadınlar"ında- Qazabaxan, A. Babayevin "Oğul"unda- Qəzənfər, A. Məmmədovun "Dəli Domrul"unda-Ata, N. Hikmətin "Damokl qılıncı"nda- Kar, R. İçərişəhərlinin "Vətənə igidlər gərəkdir"ndə- Seyidağa, S. Rəşidinin "Mənim Ərdəbilim"ndə- Əmir, Ə. Əliyevin "Cırtdan, Məlikməmməd və üç gözəl"ndə Dədə Qorqud, "Unutqanlıq qorxunc bəladır"nda- Rus Zabiti, A. Qurbaninin "Türk sancağı"nda- Ağsaqqal, H. Cavidin "İblis"ində- Xaxam rollarını məharətlə yaradıb və tamaşaçıların hüsni-rəğbətini qazanıb.

Sənətkarın gərgin əməyi 2002-ci ildə dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib və ona "Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti" fəxri adı verilib. 13 avqust 2021-ci ildə 81 yaşında ürək xəstəliyindən vəfat edib.

Filmoqrafiya

1. Ağ atlı oğlan

2. Yük

3. Biz qayıdacağıq

4. Sovqat

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Qoşqar Qaraçaylının şeirləri təqdim edilir. 

Bəyənəcəyinizə əminik.

***

Hansı küçədəsən, hansı tindəsən,

Hansı ürəkdəki yaralardasan?

Bir yerdə tutmursan qərar, yenə də,

Xəyalım, sən indi haralardasan?..

Aşdığım o qarlı dağlar dururmu,

Keçdiyim çiçəkli bağlar necədi?

Hər zaman qəlbimdə əziz tutduğum,

O şirin, o gözəl çağlar necədi?

Necədi ilk dəfə keçdiyim qapı,

İlk dəfə qaldığım evdə kim qalır?

Kimsəsiz, qərib bir yalqız səfilmi,

Şairmi, rəssammı, ya həkim qalır?

Mənsiz qalan şəhər mənli günlərin,

Çəkirmi həsrətin, yenə danış bir...

O polis xanımın mavi gözləri,

Sanırmı könlümü yenə müqəssir...

Sanırmı yenə də hərdən gecələr,

Sərxoş küçələri gəzən o mənəm...

Naməlum nömrədən telefonuna,

Sevgi mesajları yazan o mənəm...

Yenə izləyirmi axşamlar görən

Günəşin dənizdə batmasını heç?..

Körpə qayıqların baş-başa verib,

Sahil sularında yatmasını heç?..

Admiral kafesi gəlsəm bir axşam,

Ayaq səslərimdən duyarmı məni...

Ofisiant xanımlar rəqs etməmiş,

Kafedən çıxmağa qoyarmı məni...

Bilmirəm, Rivera parkında indi,

Yerim görünürmü əvvəlki kimi...

O şeir yazdığım tənha oturacaq,

Görsə tanıyarmı uzaqdan məni...

O qədər hisslər var yazmaqla bitməz,

O qədər sözlər var şeirə sığmaz...

Nə qədər yaddaşım dəyişsə belə,

O günlər heç zaman yadımdan çıxmaz...

Çəkir ürəyimi özünə sarı,

O yerlər ruhumu oxşayır hələ...

Təsəvvür etməzdim qərib bir yerə,

Öyrəşə taleyim, öyrəşə belə...

Sən məni unutma, unutma heç vaxt,

Hara getsən belə, hərdən qayıt gəl...

Arxanca bir cüt göz baxacaq sənin,

Səni gözləyəcək hamıdan əvvəl...

Bilmirəm, sən indi haralardasan...

Məndən salam söylə mənsiz yerlərə...

Ömrümün ən qaynar vaxtları keçən,

O xoşbəxt, qayğısız, qəmsiz yerlərə...

Nə vaxt qayıdacam bilmirəm bir də,

Xəyalım, unutma sən bu yolları...

Sənə arxayınam, sənə, həmişə,

Tək qoyma ruhumu, tək qoyma barı...

***

Bir gün eşitsən, ölmüşəm,

Məni necə ağlayarsan?

Səhər, ya gün əyiləndə,

Yoxsa gecə ağlayarsan?

Hansı köşəyə çəkilib,

Göz yaşında üzəcəksən...

Öz-özündən inciyəcək, -

Öz-özündən küsəcəksən...

Hansı şeirimi ürəyin,

Oxuyacaq bir qu kimi...

Məndən necə ayrılacaq,

Gözlərin de yuxu kimi?..

Mənlə keçən küçələrdən,

Mənsiz necə keçəcəksən...

Ya evini satıb başqa, -

Bir ünvana köçəcəksən?..

Quruyacaq dodağında

Hansı əhdim, hansı andım...

Hansı səmtə gedəcəksən,

Söylə məndən addım-addım?..

Təsəllin nə olacaqdır,

Həzin yağış, sərin mehmi...

Bağçandakı gül-çiçəyin,

Yanağına qonan şehmi?..

Məni sənə xatırladan,

Günəşmi, aymı olacaq...

Qarlı dağlarmı, dənizmi,

Çeşməmi, çaymı olacaq?..

Bir gün eşitsən ölmüşəm,

Məni gəzmə, qəlbi şüşəm...

Düşün, gizlənpaç oynadıq,

Mən ömürlük gizlənmişəm...

***

İllər sonra yenə gəldim,

Qayıtmışam, qaldığım ev...

Arzulara sarıldığım,

Xəyallara daldığım ev...

Sən mənim neçə şeirimin

Yazıldığı ünvansan...

Ürəyimin ümidlərə,

Qısıldığı ünvansan...

Kasıb-kasıb günlərimin,

Qoxusu qalıbdı səndə...

Gözlərimin getmədiyi,

Yuxusu qalıbdı səndə...

Neçə acı həqiqətin

Şirin yalanın olmuşam...

Görürsənmi yenə səni,

Yada salanın olmuşam...

Bir gözümdə min-bir sual,

Birində cavab gəlmişəm...

Bir çiynimdə bir az günah,

Birində savab gəlmişəm...

Qayıtmışam yenə sənə

Nəfəs-nəfəs, addım-addım...

İllər sonra mənə ay ev,

Eh, nələri xatırlatdın...

Yaşadığım o günləri

Yaşayıram ürəyimdə...

O günlərə qayıdıram,

Hər arzumda, diləyimdə...

Nə yaxşı ki, səndən keçib

Bir zamanlar ömür yolum...

Ləmpə kimi işaran o,

İşığına qurban olum...

Salam olsun min yol sənə...

Xəyallara daldığım ev...

Hər günümü sevə-sevə

Bir zamanlar qaldığım ev...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.07.2025)