“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Şəmil Sadiqin olduqca ciddi olan bir problemə baxışını təqdim edir. Azərbaycan yazıçıları niyə xaricdə çap edilmirlər?

Azərbaycan yazıçıları niyə xaricdə çap edilmirlər? Yaxşı sualdır, yaxşı da cavabları var. Çünki yazıçı, naşir, kitabçı olaraq bu sual hamımızı düşündürür. Bir nəfər çıxıb deyəcək ki, heç yazıçılarımız Azərbaycanda normal çap edilib satılırlar ki, xaricdən danışırsınız? Etiraf edim, bu da əla sualdır. Bəlkə də, hər şey buradan başlayır elə...

Zənn edək ki, bu məsələni həll etmişik, bizi xaric düşündürür. Ona görə də ikinci problemdən başlayım, bəlkə, yazının sonunda buna da gəlib çıxdıq.

Suala sualla cavab verək: “Kim Azərbaycan yazıçısını dünyaya təqdim etdi, təbliğ elədi ki, xarici naşirlər də tanıyıb çap etsinlər?” Bəli, hər şey buradan başlayır. İndi bir-iki yekəqalstuk yazıçımız, ya da yan-yörələrindəki, gələcəyini yanlış olaraq onların quru təşəkkürnamələrinə bağlayan 45+ yaşlı “gənc yazarlar” çıxıb deyəcəklər ki, niyə çap edilmir? Bəs filankəs, filankəs, filankəs... Elə bu başdan bildirim ki, çap olunmur deyəndə kiminsə kitabının hansısa xarici dilə tərcümə edilib şəxsi əlaqələri, haram, halal yolla qazandığı pulu hesabına xahiş-minnətlə çap olunub anbarlarda yatan, ona-buna hədiyyə edilən kitabları nəzərdə tutmuram. Sualım budur ki, niyə hansısa xarici nəşriyyat azərbaycanlı müəllifin əsərinin müəllif hüquqlarını alıb, qonarar ödəyib, kitabını çap edib açıq satışa çıxarmır? Sualımın əsas məğzi budur. Bəli, hazırda belə yazıçılarımızı barmaqla saymaq olar: bir, iki, üç...

Bunun ilk səbəbi Azərbaycan nəşriyyatlarının düz-əməlli inkişaf etməməsi, strategiya və marketinq planının olmamasıdır. Dünya kitab bazarı çox ciddi inkişaf yolu keçib. Biz isə bu yola çox qısa müddətdir, boylanmışıq. Fəaliyyət dövrü iyirmi ili aşan bir-iki yerli nəşriyyatın adını çəkə bilərik, vəssalam. Onların da heç bir ənənəsinin olmadığını, bu sistemin qurulmasında özlərindən sonrakılara heç bir yol göstərməməsini, nümunə olmamasını görürük.İlk dəfə – 2015-ci ildə Frankfurt Kitab Sərgisinə gedəndə gördüm ki, bizim boy göstərən nəşriyyatlarımızın nümayəndələri orada sadəcə kimdənsə, yaxud xarici ölkələrin qrantı hesabına müəlliflik hüququ alıb, azərbaycancaya tərcümə edib satmaqla məşğuldurlar. Düzdür, çox vacib məsələdir, amma bunda da geridəyik. Son beş ilə qədər (o zaman Azərbaycan Nəşriyyatları Assosiasiyası (ANAİB) hələ yaranmamışdı) bir nəşriyyat görmədim ki, hansısa yerli müəllifin əsərlərini ingilis dilində kataloqlaşdırıb başqa ölkələrə təklif etsin. Demək olar, yox dərəcəsində idi. Xarici sərgilərdə dövlət hesabına qurulan stendlərdə hələ də bu ənənə yoxdur.

Gənc müəlliflərimizin, lap elə klasssiklərimizin, xarici nəşriyyatları maraqlandıracaq yazıçılarımızın yer aldığı hansısa vahid kataloq yoxdur. Bunu kim etməli idi?

Birinci növbədə, aidiyyəti qurumlarımız, sonra nəşriyyatlarımız və nəhayət, müəllif hüquqları agentliklərimiz.

Yenə sonuncudan başlayıram, sizcə, Azərbaycanda özəl müəllif hüquqları agentlikləri varmı, Azərbaycan yazıçılarının, rəssamlarının, bəstəkarlarının beyin məhsullarını xarici təşkilatlara təqdim edib, satıb həm özünə, həm də müəllifinə gəlir cəlb edə bilsin? Qısaca cavab: “Yoxdur!” Bu işi ya agentliklər edə bilər, ya da nəşriyyatlar. Nəşriyyatlarımızda ona görə yoxdur ki, bu sektor inkişaf etməyib, etdirilməyib, o əməkdaşı saxlayacaq güc və motivasiya yetərli deyil.

Nəşriyyatlarımız ya o gücdə olmayıb ki, müəlliflərlə müqavilə bağlasın, onların əsərini alsın, qonarar versin, çap etsin, hətta onu dünya bazarına çıxarsın, ya da buna heç marağı da olmayıb. Çünki burada ciddi gəlir yoxdur, milli təəssübkeşlik də cib doldurmur axı. Azdan-çoxdan gözə görünən müəlliflərimiz isə çırpınır, çabalayır. Aralarında bir-iki nəfərin bəxti gətirib, tale üzünə gülüb, ölkədə az-maz tanınır, oxunur ki, bu da heç bir halda kifayət deyil. On milyonluq ölkədə əsəri beş min tiraj satılan maksimum üç müəllif adı çəkə bilərik. Vəssalam. O da özlərinin hesabına. Özlərini təbliğ edərək, təqdim edərək, döyüşərək. Yenə deyirəm, tiraj sayı deyəndə öz məmur dostlarının, şəxsi imicinin hesabına hansısa dövlət qurumuna satmağı, təqdim etməyi nəzərdə tutmuram. Ondan danışıram ki, kitabı nəşriyyat çap edir, bazara çıxarır və təbii yolla formalaşmış oxucular alıb oxuyur.

Görəsən, nəşriyyatlarımız bu işi niyə təşkil edə bilmir? Çünki ölkəmizdə mütaliə səviyyəsi çox aşağıdır, kitaba maraq məktəblilərdən başlayaraq yuxarı yaş qruplarına qədər ürəkaçan səviyyədə deyil. Ona görə də naşir hələ Biləcəridən o tərəfə keçə bilmir, sözügedən problemlərlə əlləşir. Buradakı məsələni həll etməmiş boylanıb sərhədin o tərəfinə baxa bilmir. Niyə mütaliə səviyyəsi aşağıdır? Çünki dövlət kitabxanalarında klassiklərdən başqa – 80-ci illərdən bu tərəfə formalaşan müəlliflərin əsərləri yoxdur. Niyə yoxdur? Çünki dövlətin kitab sahəsinə ayırdığı pullar göyə sovrulub, bu sahəyə ciddi yanaşılmayıb, kitabxanalar, kitab mağazaları bağlanıb. Bunun da müqabilində müəlliflər ya formalaşmayıb, ya da yazdıqlarını oradan-buradan tapdıqları kiçik məbləğlə çap edib öz əhatələrinə, dost-tanışlarına hədiyyə ediblər. Bu da ona gətirib çıxarıb ki, yazıçılıq, naşirlik, kitabçılıq sənayesi fomalaşmayıb. Ona görə də başqa nəticə gözləməyə dəyməz.

İkincisi, Azərbaycan ədəbiyyatının xaricdə tanıdılması üçün hələ də hansısa dövlət fondu yoxdur ki, bu işi üzərinə götürsün, sözügedən sahədə fəaliyyət göstərsin, strategiya qursun, təbliğat-təşviqat işi ilə məşğul olsun. Uzun illər əvvəl çoxbilmiş məmurlarımız bu adla Türkiyədə nəşriyyat təsis etdirdi. Özü də, tanış-tunuş, qohum-əqraba əli ilə. Sonra başladılar, bir neçə gənc yazıçının əsərlərini türk dilində çap etdirməyə. Axırı da heç nə... Buradan pul silindi, bir-iki rəsmi tədbirdə ortaya qoyub başına fırlandıq, alqış dedik, boy boyladıq, soy soyladıq, bir neçə universitetin, tədqiqat mərkəzinin kitabxanasına hədiyyə etdik, vəssalam.

On beş ildən çoxdur, bu işlə məşğulam, Türkiyədəki bircə kitab mağazasında azərbaycanlı müəllifin əsərinin satıldığını görməmişəm. Olmazdı ki, ədəbiyyata dəstək fondu yaradılsın, nəşrlər xarici naşirlərə təqdim edilsin? Bunun üçün yeni nəsə icad etməyə ehtiyac yoxdur. Əksər ölkələrdə belə fondlar var. “Vikipediya”dan götürdüyüm Türkiyə nümunəsini azərbaycancaya tərcümə etmədən – olduğu kimi bura yerləşdirirəm:

“TEDA nedir?

Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığınca yürütülen ve kısa adı TEDA olan “Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk Kültür, Sanat ve Edebiyat Eserlerinin Dışa Açılımını Destekleme Projesi”; Türk kültür, sanat ve edebiyatıyla ilgili Türkçede veya başka bir dilde yayımlanmış eserlerin, çeviri ve yayım marifetiyle yurt dışında tanıtılmasını sağlamak için yurt dışında veya yurt içinde faaliyet gösteren yayıncılara teşvik veren bir çeviri, yayım ve tanıtım destek programıdır.

2005 yılında başlatılan TEDA Projesi, Türkiye’nin kültürel ve edebi birikimini yabancı okurlara kendi dillerinde okuma olanağı sunar. Böylelikle Türk yazarların eserlerinin uluslararası kitap pazarlarında görünürlüğü desteklenmiş olmaktadır.

Bakanlıkça yürütülen TEDA Projesi ile Türk edebiyatının dünya çapında dolaşımını desteklemek amacıyla TEDA Danışma ve Değerlendirme Kurulunca uygun görülen başvurular desteklenmektedir”.

Yaxşı, bəs bizdə bu işi kim görməli idi? Ya Mədəniyyət Nazirliyi, ya da Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi. Halbuki Tərcümə Mərkəzinin fəaliyyət istiqamətlərindən biri də “Azərbaycan ədəbiyyatının beynəlxalq aləmdə, xarici ədəbiyyatların Azərbaycanda tanıdılması və təbliği işinin həyata keçirilməsi”dir. Amma biz bu qurumlardan hansınınsa bu sahə ilə məşğul olduğunu görmürük.

Tarixində ilk dəfə olaraq Türkiyədə keçirilən TÜYAP Kitab Sərgisində bu il qonaq ölkə Azərbaycan olacaq. İndiyə qədər heç bir kitab sərgisində qonaq ölkə olmamışıq. Bu ilkdir. Bu sərgidə Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə 15, öz imkanları hesabına 10 nəşriyyat – 30 nəfərdən çox yazıçı, şair, ziyalı 2 – 4 noyabr tarixlərində Türkiyədə səfərdə olacaqlar. Kitab sahəsi ilə məşğul olan belə geniş heyətlə ilk dəfə xarici sərgidə iştirak edəcəyik. Daha bir ilk o olacaq ki, sözügedən sərgidə əksəriyyəti dövlət sifarişləri ilə işləyən mətbəələr, dövlət mükafatlarının kölgəsində gəzişən müəlliflər yox, öz ayaqları üstə durmağa çalışan nəşriyyatlar, yazıçılar iştirak edəcəklər. Çox sevindirici haldır. Bir neçə gün əvvəl mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov səfər proqramı ilə tanışlıq və təqdimat üçün nümayəndə heyətini qəbul etdi, xeyli müzakirə apardıq. Nəyi necə edəcəyimizlə bağlı xeyli danışdıq. Naşirlərin haqlı-haqsız irad və şikayətləri dinlənildi. Amma o qədər işi keçən illərdə görməli idik, görməmişik, indi tökülüb üst-üstə, altından çıxmaq uzun müddət tələb edir. Buna görə adamın nə nazirliyin indiki komandasını qınamağa dili gəlir, nə də naşirləri. Amma yenə ümidvericidir ki, hər görülən iş yandırılan çıraqdır. Ümid edirəm, nazirliyin yandırdığı bu çıraq sönməyəcək, alovlanacaq, alovlanacaq və dünyaya işıq salacaq.

Bir məsələni də qeyd edim ki, 2021-ci ildə yaradılan ANAİB-in 27 üzvü var, onlardan da 20 nəşriyyat bu sərgidə iştirak edəcək. 10 naşir dövlət, 10 nəfər naşir öz hesabına. Bundan əlavə, birliyə üzv olmayan 5 naşir də dövlət hesabına iştirak edəcək. Böyük hadisədir; 25 naşir dünyaca məşhur sərgiyə qatılır. Ən azından bəhsə-bəhs yaxşı bir işin qulpundan yapışmaq imkanı olacağına ümid edirəm. Güman edirəm ki, naşirlərimiz menecerlik bacarıqlarını ortaya qoyacaq, hərəsi, heç olmasa, beş azərbaycanlı müəllifi qardaş türk naşirlərinə təqdim edəcək, satışına nail ola biləcək. ANAİB heyəti olaraq artıq bir neçə ildir, bu sahədə çalışır, sərgilərdə qarşımıza bu məqsədi qoyuruq. Bunun üçün nəşriyyatlar müəlliflərə, müəlliflər naşirlərə inanmalı, aralarında razılıq olmalı, xaricdə tanınmaq üçün bir-birilərinə etibar etməlidirlər. Son bir neçə ildə çox az naşir xarici həmkarına müəlliflik hüququ satmağa nail olub. Bu kiçik də olsa, uğurdur. Hansısa xarici ədəbiyyatı çap edən naşir ilk olaraq o kitabın satılmasında maraqlıdır; bu da həmin kitabın təbliğinə yol açır.

Görüşdə bu məsələ ilə bağlı nazirliyə təklif etdim ki, heç olmasa, otuz kitabın xaricdə çapı üçün müəyyən büdcə ayrılsın, türk naşirlər bu kitabları alıb çap edə, təbliğatı ilə məşğul ola bilsinlər. Heç olmasa, ədəbiyyatımızı Türkiyədə tanıda bilək. Ümid edirəm, qonaq ölkə kimi fondumuzun yaradılacağı günə qədər son zamanlar bu sahəyə xüsusi diqqət ayıran Mədəniyyət Nazirliyi dəstək verə biləcək.

Sonda onu da qeyd edim ki, kitab ümummilli məsələdir, bu, təkcə özəl sektorun ümidinə buraxılmamalı, həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən dövlətimizin resursları ilə dəstək görməlidir. Tez-tez deyilir ki, bu biznesdir, dövlət buna niyə dəstək olmalıdır, gedin, özünüz çalışın-vuruşun. Haqlı söz olsa da, düzgün yanaşma hesab etmirəm. Kitab, mədəniyyət birbaşa dövlət dəstəyinə həmişə ehtiyac duyub və duyacaq da. Onun üçün də güclü və böyük mədəniyyətə sahib ölkəmizi sadəcə mədəniyyətimizlə təbliğ edə bilərik. Burada isə sən, mən yox, biz olmalıdır.

P.S. Bu qədər etiraz, şikayət, giley-güzar yazdığım üçün qınana bilərəm: “Sən kimə nə məsləhət verirsən?” – deyənlərə öncədən şəxsimin və sahibi olduğum şirkətin gördüyü bir neçə işi xatırladım. XAN Nəşriyyatı İsa Muğannanın, Əzizə Cəfərzadənin, Rüstəm Behrudinin, Salam Qədirzadənin, müasir yazıçılardan Əziz Yaqubzadənin, Tamerlan İsmayılzadənin, Elayın, Xəyalə Muradın və özümün bir neçə əsəri yer alan ingiliscə kataloq hazırlayıb, İstanbul, Şarja, Frankfurt kitab sərgilərində xarici nəşriyyatlara təqdim edib. Bu il keçirilən Frankfurt Sərgisi üçün Məhəmməd Füzulinin 530 illyinə həsr edilmiş kiçik kitabçanı 300 tirajla çap edib sərgi iştirakçılarına hədiyyə etmişik. Hər dəfə xarici sərgilərə bu məqsədlə gedir, dostlarımızı şəxsən maarifləndirməyə çalışıram. Sərçənin daşıdığı su kimi olsa da, hələlik bacardığımız və gücümüz çatan budur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

29 oktyabr. Ümumdünya Balet Günü

Həmən baleti sevmədik, baletə getmədik, mədəniyyət arenalarına gedişimiz ən yaxşı halda popkorn alıb moll sinemalarında bayağı yerli komediyalara baxmağımız oldu. Sivil dünyada isə balet sevilir, zövqlü insanların kübarlıq əyarları həm də balet tamaşalarını izləmələri ilə ölçülür. Ümumdünya balet gününün maraqlı bir yaranma tarixçəsi var. 2012-ci ildə Londonun Kral opera teatrı canlı efirdə Royal Ballet Live adı altında 9 saat sərasər balet nümayiş elədi, 200000 insan bu canlı yayımı izlədi, You Tube üzərindən isə 2,5 milyon insan ecazkar baletdən həzz aldılar. O gündən də qərara alındı ki, oktyabr ayının son həftəsində balet günü qeyd edilsin.

29 oktyabr. Ümumdünya insultla mübarizə günü

World Stroke Day. Allah hamımızı belə bir bəladan qorusun. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bu gün diqqətləri bu xəstəliyə yönəldəcək, bəyan edəcək ki, artıq çəkisi olan, siqaret çəkən, az hərəkət edən, qeyri-sağlam qidalananlar risk qrupunu təşkil edirlər. Sən demə, bütün dünyada ən çox ölümlə nəticələnən xəstəliklər sırasında insult ikinci yerdə dayanır, şikəstliklə nəticələnən xəstəliklər sırasında isə bu bəla sayca üçüncü yerdədir. Eləcə də insult ağıldankəmlilik və depressiya üçün əsas səbəbkardır.

Yoxsul ölkələrdə insult sayı durmadan artır. Sosial problemlər, stress və depresiyalar, yaxşı qidalana bilməmək insanları sanki qaldırıb yerə çırpır, zədələyir, əzib-tökür. İnsult bu gün təkcə tibbi bəla deyil, o daha çox sosial problemdir. Odur ki, gərəkdir ki, ürəyinizi qoruyasınız. Necə? Məsələn, birini mən deyim, birini də siz deyərsiniz. Qubaya gedib oradakı “Shahdağ Guba & Truskavets Medikal Sanatorium”da ürək-damar xəstəliklərinə yol açan fəsadlardan – artıq çəkidən, şlaklardan, xolesterindən xilas ola, ümumi tonusunuzu, immunitetinizi yüksəldə, həm də füsünkar təbiətin qoynunda dincələ bilərsiniz. Fizioterapiya, haloterapiya, ozonoterapiya və daha neçə-neçə terapiyalardan, su və spa prosedurlarından sonra xəzəl olmuş yarpaqların üzəri ilə Qəçrəş meşəsində gəzmək, bol-bol oksigen udmaq heç bilirsiniz sizi neçə il cavanlaşdırar?

29 oktyabr. Pulitser mükafatı

Bu gün üçün çox maraqlı qeydetmə təyinatları var. Ərz eləyim, dinləyin. Onu deyim ki, bu gün sement günüdür. Qaradağ sement zavodunun rəhbərliyi bəlkə də bundan xəbərsizdir, oralara yolu düşənlər lütfən onları agah eləsinlər. Bu gün tərki dünyalıq günüdür. Onsuz da əksəriyyətimiz dünyada tərki-dünya kimi yaşayırıq, islananın yağışdan nə qorxusu, bu günü lazımi səviyyədə qeyd edərik. Koronasiya günü. Həyat hər kəsi layiq olduğundan az və ya çox, onsuz da təltif edir. Oğru dünyasının koronasiyası doğru dünyasına da şamil olunur. Bandana günü. Baş sarğısıdır bu. Plyajdakılar, motosikl sürənlər, rokerlər bandananı çox sevirlər, biləsiniz. Qonşumuz İranda bu gün Kir günüdür. Əhəmənilər imperiyasının qurucusu olan Kirin ad gününə İran toy-büsat qurur. Amerikada isə bu gün milli pişik günüdür. Amerikalı pişik yəqin bizim pişik kimi zavallı deyil, daha tox, daha harındır. Amma amerikalılar pişik günüylə kifayətlənərlərmi, kifayətlənməzlər. Onlarda bu gün yarma günüdür həm də, mətbəxlərdə südlü sıyıqlar bişiriləcək vurhavur.

113 il bundan əvvəl - 1911-ci ilin bu günündə amerikalı jurnalist Jozef Pulitser dünyadan köçüb. Bu o şəxsdir ki, Qərbdə ən nüfuzlu jurnalist mükafatı – Pulitser mükafatı onun adı ilə adlandırılır. 570 il bundan əvvəl – 1451-ci ilin bu günüdə isə Amerikanı kəşf etmiş ispan səyyahı Xristofor Kolumb dünyaya gəlib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

Əziz oxucular!

Tanınmış ictimai-siyasi xadim, yazıçı-publisist, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, mərhum Sadıq Murtuzayev, publisist, Əməkdar hüquqşünas Müzəffər Ağazadə və yazıçı-rejissor, publisist-jurnalist, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu səmavi insanların, dünya dahilərinin  və Azərbaycan mütəfəkkirlərinin on mindən çox kəlamlarını, sitatlarını, aforizmlərini toplayıb, tərcümə  eləyib və  “Sözdən  yaranan incilər” adlı çox qalın bir kitabı  çapa hazırlayırlar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq belə qərara gəldik ki, bu  sayımızdan başlayaraq həmin kəlamları, sitatları, aforizmləri səhifələrimizdə çap edək.

İnanırıq ki, sözdən yaran bu incilər sizin xoşunuza gələcək və onları öz yaddaşınıza köçürəcək, gündəliyinizə yazacaq, dostlarınızla, yaxınlarınızla bölüşəcəksiniz.

Çünki bu incilər, hər insana  lazım olan ən qiymətli sözlərdir. Onun daha yaxşı, mükəmməl  kamilləşməsi üçün əvəzsiz bir məktəbdir.

 SƏDİ  ŞİRAZİ   (1203, 1210 arası – 1292-ci illər), şair

-         Düşünüb, sonra de sözü müxtəsər,

          O qədər danışma “bəsdir” desinlər.

-         Döyüş meydanında can versə insan,

          Xoşdur, namərdliklə qoyub qaçmaqdan.

-         Düzlüyü çox sevər taleyi yazan,
Görmədim düz yolda yolunu azan.

-         Yaxşı da, yaman da keçər dünyada,

           Çalış yaxşılıqla düşəsən  yada.

-         Arif ol, söhbəti müxtəsər eylə,

          Uzun danışandan qaç, həzər eylə.

-         Yüz əyri ox atsan olmaz dəyəri,

           Bir ox at, hədəfdən getməsin əyri.

-         Zəmanə dərdindən çəkmə qəm-kədər,

          Səbr acı olsa da şirin bar verər.

-         İnsanın qəlbini göstərməz paltar,

         Yazan özü bilər, kağızda nə var.

-         Düzlüyü çox sevər taleyi yazan,

          Görmədim düz yolda yolunu azan.

-         Oxşa könülləri, xalqı sal yada,

          Təkcə öz halına qalma dünyada.

-         Kim səndən qorxursa, qıl ondan həzər,

          Olsan da yüz elə şəxsə bərabər.

Sədi  Şirazidən soruşanda ki, “elmdə bu dərəcəyə necə çatdın?”

Cavab verir: -  Heç vaxt bilmədiyim şeyi soruşmaqdan utanmadım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Parsabadda yaşayan Zaman Paşazadədir. Şeirlərin orfoqrafiyasına toxunulmayıbdır.

Zaman Paşazadə

Parsabad

SSENARİ ŞEİR

İNTİHAR

Kağızların üzərində uyumuşkən yazıçı,

Romandan baş qaldırıb çıxdı karakter

Divardan asılmış tüfəngi götürdü

Taraq

İntihar etdi…

Dik atıldı yazıçı

Qələmi götürüb beləcə bitirdi:

Divardan asılmış tüfəngi götürdü

Taraq

İntihar etdi…

Diskindi qəzetlər

Beləcə titr vurdular:

Divardan asılmış tüfəngi götürdü

Taraq

İntihar etdi…

Diskindi oxucu

Divardan asılmış tüfəngi götürdü

Taraq

İntihar etdi…

 “Ədəbiyyat  və incəsənət”

(29.10.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

ANAR, ŞEİRLƏR

       YANVAR ŞEİRLƏRİ

Həsəd çəkmədim heç vaxt,

Heç bir zaman heç kəsə.

Qısqanmadım kiminsə

şöhrətinə, dövlətinə, adına…

güclü istedadına

Ömrün son müddətində

İllər ötdüyü zaman

qısqanıram mən yaman

özüm bilmirəm haçan

gələcək Gələcəyə

Mənsiz keçən illərçün

qəribsəyirəm hər an.

Bir gün mən olmayanda

Necə yad edəcəklər,

nələr söyləyəcəklər?

İçində dərd çəkən kim?

Guya ki, dərd çəkən kim?

Şux, şən zarafatları

yada salıb gülən kim?

Ayrılığa dözməyib

həsrətindən ölən kim?

Bəlkə də haqlıdırlar

Hindistan müdrikləri,

Ölən insan da bir gün

Dönüb qayıdır geri,

Quş kimi, balıq kimi,

Ağactək, gül-çiçəktək.

Quşları ovlayırlar,

Balıqları tuturlar,

Ağacları kəsirlər,

gül-çiçəyi dərirlər,

yenə məhv olur dönən,

Mən hansıymışam, görən?

Tutalım, lap belədir,

Dünyamı dəyişərkən

Bir də dönəcəm geri

Kim tanıyacaq məni?

Dünya bir pəncərədir.

qapatma pəncərəni…

                        12 yanvar 2020

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

İlqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Portalın əməkdaşlarının cavablandırdıqları növbəti ekspress-sorğu hazırda sərin-ilıq günlərini yaşadığımız payız fəsli ilə bağlıdır. Payızı niyə sevmək, yaxud niyə sevməmək?

Mənim bu suala cavabım həm əhatəli, həm də aydındır. Bilirsizmi, fəsillər Ulu Tanrının ilk əzəldən yaratdığı təbiət gözəlliklərindəndir və hər bir fəsilin öz xüsusiyyəti və öz gözəlliyi var. Əgər insanın yaşam tərzi, sağlamlığı və rifahı yerindədirsə, bütün fəsillərin öz gözəlliyi və öz özəlliyi olur.

Məsələn kiminin maddi imkanları azdırsa, təbii ki, yaz və yay fəsillərini daha çox sevir. Çünki bu aylarda kommunal ödənişlər nisbətən azalır. Üstəlik meyvə-tərəvəz də bol olur. Lakin belələri payızı və qışı sevmirlər. Çünki həmin fəsillər maddi durumu zəif olan təbəqə üçün çox çətin keçir. Bu,  ümumilikdə fəsillərə yanaşma məsələsində maddi-məişət faktorunun təsirini göstərir.

Bu arada fəsillərdə baş vermiş hadisələrin də o fəsilləri sevib-sevməməkdə bir-başa təsiri olur. Məsələn payız fəslində həqiqi sevgi yaşayan, həyatına ruhunun əkizi və tən yarısı daxil olmuş insanın sevgi və ehtirası təbii ki, hər ilin payız fəslində coşur və beləliklə də həmin fəsli sevməyə başlayır. Lakin məsələn payız fəslində əzizini itirən və ya sevgilisindən xəyanət görən şəxs hər ilin payız fəslində acı anlar yaşamağa məhkum olur və bir çox hallarda həmin fəsilə nifrət edir ki, bu da uyğun mövzuda psixoloji faktoru önə çıxarır...

Mənə görə, ilin bütün fəsilləri gözəl və sevimlidir. Çünki biz insanlar elə bu fəsillər əsnasında böyüyüb boya-başa çatmış və  kamilliyə doğru irəliləyirik. Fəsillər bizim ömrümüzün bir parçası olduğuna görə onlara nifrət edə bilmirəm. Lakin etiraf edirəm ki, hələ uşaq yaşlarımdan etibarən nədənsə hər ilin payız fəslində kövrəlirəm. Payız fəsli ağacların yarpaqlarının saralması və tökülməsi, havaların soyuması və köçəri quşların qatar-qatar hərəkət etməsi mənim üçün həyatın sanki vidalaşma və ayrılıq nəğməsini tərənnüm edir. Uşaqlıqdan etibarən yaşadığım Cəlilabad şəhərinin üzərindən hər payız fəslində qazlar, ördəklər və durna qatarlarının ötüşməsinin şahidi olmuş, onların hərəkət zamanı həzin, həm də insan qəlbini sızladan səslərinini eşitmişəm. Mən həyatda nə qədər qətiyyətli və əzmkar olsam da hər dəfə bunun şahidi olanda özümdən asılı olmadan kövrəlirəm. Bəzən də bu mənzərənin şahidi olanda Rəşid bəy Əfəndiyevin (1863–1942) "Durna" şeirini xatırlayıb astaca zümzümə edirəm:

Ey havada uçan durna,

Bizi qoyub qaçan durna,

Get, xoş gəldin, səfa gəldin,

Gələcəksən haçan, durna?

Göy çəməndə gəzən durna,

Su üstündə süzən durna,

Gəl, bir gözüm görsün səni,

Al, yaşıla bəzən, durna!

Getmə-getmə, gözüm durna!

Sənə var bir sözüm durna!

Sən gedəndə necə sənin

Həsrətinə dözüm durna?!

Mən elə dünən də gecə saatlarında yaşadığım evin üzərindən durnalar və qazların ötüb keçdiyini duydum. Nə qədər axtardımsa, havanın qaranlığına görə onları görə bilmədim. Amma səslərini aydın şəkildə eşidir və duyurdum...

Bunun sirrini dəqiq bilməsəm də payız öz varlığı, xüsusiyyətləri və təbii olayları ilə vidalaşmadan xəbər verən bir aydır. Amma hər şeyə rəğmən ömrümün şirin və acı, uğurlu və uğursuz olaylarının əsas hissəsi həm də payız fəslində baş verib. Payızda itirdiklərim də olub, tapdıqlarım da. Uğurlarım da olub, uğursuzluqlarım da...

Lakin mən baş verən acı və uğursuz olayların günahını onların baş verdiyi fəsillərdə deyil, daha çox öz həyatımda və öz iradəmlə həyata keçirdiyim əməllərimdə axtarmalıyam. Həyatda məndən asılı olmayan səbəblərin isə tam ayrı hökmü və fərqli mənası var...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan rayon mədəniyyət mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

İnsanın təbiətə baxışı hər dövrdə dəyişib, amma təbiətin insana baxışı heç vaxt dəyişməyib. İnsan dağlara qalxıb, dənizlərə enib, səhralardan keçib, kainata baxıb – amma bütün bu səfərlərin sonunda yenə də özünə qayıdıb. Çünki insanın ən dərin axtarışı, əslində, təbiətin yaddaşında gizlidir.

Təbiət və insan — biri yaranan, biri yaradan iki qardaş kimidir. Amma bu iki başlanğıcın münasibəti heç vaxt təkcə sevgi və ya itaət üzərində qurulmayıb; bu, həm də məsuliyyət, həm də dialoq məsələsidir.

 Təbiət – yaradılışın səssiz dili

Təbiət danışmır, amma hər şeyi deyir. Dağın sükutu, çayın axını, küləyin hıçqırtısı – hamısı bir dil, bir duyğu sistemidir. Bu dili anlamaq üçün qulaq deyil, ruh lazımdır.

Azərbaycan torpağının hər guşəsində bu sükutun bir mənası var. Qobustanın qayaları təkcə daş deyil – minillərin nəfəsidir. Qafqazın dağları təkcə torpaq deyil – səbrin simvoludur. Xəzər dənizi isə bəzən təbiətin qəzəbi, bəzən onun göz yaşlarıdır.

İnsan bu dillə danışmağı unudanda təbiət qisas alır. Qasırğalar, quraqlıqlar, daşqınlar – bunların hər biri təbiətin insanla pozulmuş münasibətinin sətirləridir.

Bəşəri səviyyədə baxdıqda, təbiət sadəcə fond deyil, varlığın mənasıdır. İnsanı insan edən mədəniyyətin özü də təbiətdən doğulub. Rəssamın fırçasındakı rənglər, şairin misrasındakı nəfəs, musiqiçinin notundakı səs — hamısı təbiətin yaddaşından gəlir.

İnsan – təbiətin davamı, yoxsa rəqibi?

İnsanın yaratmaq istəyi onun ilahi təbiətindən gəlir. Amma bəzən bu istək yaradıcılıqdan çox hökmranlığa çevrilir. İnsan özünü təbiətin ağası sayanda, əslində, onunla bağını itirir.

Tarix göstərir ki, insan təbiətə nə vaxt meydan oxuyubsa, orada bir iz – dağıdıcı, amma dərsverici bir iz qalıb. Sənayeləşmə, texnoloji inkişaf, şəhərləşmə — bunlar insanın zəkasının qələbəsidir, amma bəzən ruhunun məğlubiyyəti də.

Azərbaycan kəndlərinin bir vaxtlar dərin mavi göllərlə, yaşıl bağlarla dolu mənzərələri indi çox yerdə beton divarların arxasında gizlənib. Bu, sadəcə ekologiya problemi deyil – mədəni yaddaşın solmasıdır.

İnsan təbiətdən ayrıldıqca, öz yaradıcılığının da mənasını itirir. Çünki sənət, fəlsəfə, elm — hamısı təbiətin nizamından doğub. Təbiət olmasa idi, biz harmoniya nədir, ahəng nədir, gözəllik nədir, heç bilməzdik.

Yaradıcılıq və təbiətin ruhu

Yaradıcılıq — təbiətin insana verdiyi ən böyük hədiyyədir. O, bir növ təbiətin insan vasitəsilə özünü ifadə etməsidir.

Məsələn, bir rəssam təbiəti çəkəndə o, sadəcə mənzərə yaratmır — o, təbiətin özünü insani duyğularla bəzəyir. Bir musiqiçi dağların sükutunu notlara çevirdikdə, təbiətin səsi insan qəlbinin içindən keçir.

Azərbaycan mədəniyyəti bu birləşmənin gözəl nümunəsidir. Muğamın kökü torpaqdadır — sanki hər səs təbiətin ritmini daşıyır. Qarabağ xalçalarının naxışlarında dağların təkrarsız forması, naxışların içində isə təbiətin nəfəsi yaşayır.

Bəşəri baxışdan isə bu bir qanundur: yaradıcılıq təbiətdən uzaqlaşdıqca süni, təbiətə yaxınlaşdıqca əbədi olur. Leonardo da Vinçi quş qanadlarını öyrənməsəydi, uçmaq ideyası da doğulmazdı. Təbiət insana yol göstərir, amma onu təqlid etmək üçün yox — özünü tapmaq üçün.

Harmoniya və məsuliyyət

Təbiətlə insan arasındakı harmoniya təkcə estetik anlayış deyil, həm də mənəvi məsuliyyətdir. Təbiət bizə gözəllik bəxş edib, biz isə onu qorumağa söz vermişik. Amma bəzən bu sözü pozuruq.

İqlim dəyişikliyi, meşələrin qırılması, dənizlərin çirklənməsi — bunlar sadəcə ekoloji fəlakət deyil, həm də mənəvi böhrandır. Çünki təbiətə laqeydlik, əslində, öz ruhuna biganəlikdir.

Azərbaycan torpağı bunu çox yaxşı bilir. Qarabağ torpağının illərlə yanmış ağacları, susmuş çayları indi yenidən dirçəlir. Bu dirçəliş təkcə ekologiyanın deyil, ruhun da bərpasıdır.

Harmoniya o zaman yaranır ki, insan özünü təbiətin bir hissəsi kimi hiss edir, onu mülk kimi deyil, miras kimi görür. Mülk istismar olunur, miras qorunur.

 Təbiətin tərbiyəvi gücü

Təbiət insana səssizcə tərbiyə verir. Dağlar bizə səbr öyrədir, dəniz dərin düşünməyi, meşə dinləməyi, külək azadlığı. İnsan təbiəti izlədikcə, öz ruhunun aydınlığını da kəşf edir.

Uşaqlığımızda torpaqla oynayarkən hiss etdiyimiz sevinc, yağışdan sonra torpaq qoxusunun doğurduğu nostalji, yazda ağacların açdığı çiçəklər – bunlar sadəcə təbiət hadisəsi deyil, insanın ruhuna yazılan hisslərdir.

Bəşəriyyət bu təbiiliyi itirdikcə, insan daha çox “yaşayır” kimi görünür, amma əslində daha az “hiss edir”.

 Təbiətdən öyrənmək – sadəliyin müdrikliyi

Təbiət mürəkkəb görünür, amma onun mahiyyəti sadədir. Günəş doğur, yağış yağır, külək əsir – və hər şey öz qaydasında baş verir. Bu nizam insan üçün ən böyük dərsdir: həyat mürəkkəb deyil, biz onu mürəkkəbləşdiririk.

Nizami Gəncəvinin “Yeddi gözəl”indəki təbiət təsvirləri insan ruhunun mərhələlərinə işarədir. Şair təbiəti bəzək kimi yox, hikmət kimi görür. Təbiət insana daim pıçıldayır: dayan, bax, düşün.

Əgər insan bu pıçıltını eşitmirsə, o zaman ən böyük itki, texnologiyanın yox, ruhun itkisi olur.

 Müasir dövrdə təbiətə dönüş zərurəti

Bu gün bəşəriyyətin ən böyük çağırışı yenidən təbiətə qayıtmaqdır. Amma bu qayıdış keçmişə dönmək deyil — təbiətlə harmoniyada yaşamağı öyrənməkdir.

Texnologiya, şəhər həyatının tələbləri, sənayeləşmə – bunların heç biri pis deyil, əgər təbiətlə münaqişəyə girmirsə. Məsələn, Azərbaycan son illər yaşıl enerji, ağacəkmə, ekoturizm kimi sahələrdə atdığı addımlarla təbiətə qarşı deyil, onunla yanaşı inkişaf etməyin mümkünlüyünü göstərir.

İnsan texnologiya yaratdı, amma indi texnologiyanın içində yenidən təbiəti axtarır: ağac ətri olan şamlar, təbiət səsləri ilə meditasiya, “eko-dizayn” – bütün bunlar, əslində, içdən gələn bir həsrətin əlamətidir.

Təbiət və sənət: eyni başlanğıc

Sənət təbiətin davamıdır, çünki hər iki hadisə yaradıcılıqdan doğur. Təbiət gözəlliyi təsadüfən yaratmır – o, mükəmməlliyin özüdür. Sənət isə bu mükəmməlliyi insanın duyğularına çevirmək cəhdidir.

Azərbaycanın miniatür məktəbindəki rənglərin tarazlığı, xalça sənətindəki kompozisiyalar, aşıq sənətindəki ritm – hamısı təbiətin ahəngindən qaynaqlanır.

Ümumbəşəri səviyyədə də bu belədir: Van Qoqun günəbaxanları, Betxovenin “Pastoral simfoniyası”, haikuların sadəliyi – hamısı təbiətin estetik gücünün insan ruhundakı əksidir.

 İki dünyanın birliyi

İnsan təbiəti təkcə müşahidə etməməli, onunla birgə yaşamağı öyrənməlidir. Təbiət bizim evimiz deyil, özümüzdür. Biz o qədər onun bir parçasıyıq ki, təbiətə zərbə vuranda, əslində, özümüzə zərbə vururuq.

Təbiətlə harmoniyada yaşamaq – bəşəriyyətin ən qədim, amma unudulmuş fəlsəfəsidir. Bu fəlsəfə yenidən dirilməlidir, çünki insanın gələcəyi onunla birləşəndə mənalı olur.

Sonda bir sual qalır: insan təbiəti dərk etdikcə, yaradıcı olur, yoxsa sadəcə onu təqlid edir?

Cavab bəlkə də budur: insan təbiəti anladığı qədər Yaradanın niyyətini anlayır.

O zaman yaradıcılıq və təbiət birləşir, insan isə nəhayət, öz yerini tapır — kainatın nizamında bir səssiz harmoniya kimi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, sizlərə çağdaş türk dünyasının gənc şairlərinin  şeiriləri təqdim edilir.

Taleh  MANSUR

(Azərbaycan)

İLAHİ XƏYAL

Şeir qəlbi şah tutasan, şax qala,
Söz başını düz önündə əyəsən.
Qoşulasan ilahi bir xəyala,
Aradabir gedib ərşə dəyəsən.

Azıb yolu duman-çənə düşəsən,
Qızılgülə, yasəmənə düşəsən,
Dönüb şehə – göy çəmənə düşəsən,
Leysan olub çiçəkləri döyəsən.

Şahlar dönür, qullar dönür Allaha,
Qağayılar, qular dönür Allaha.
Ay göz yaşım, sular dönür Allaha,
Bəs nə üçün qayıtmırsan göyə sən?

Batıb-çıxan Günəş insan, Ay insan,
Toparlanıb il olmadın, ay insan,
Cavab axtar, sual vermə, ay insan,
Sən dünyada ən cavabsız niyəsən.

Doğma cismi özgə bilməz kəfənin,
Dirildəcək səni ölməz kəfənin.
Ölüb geysən, əynə gəlməz kəfənin,
Gərək onu dirigözlü geyəsən.

Yalan oldu düzdə qaçan xəyallar,
Qanad saldı quştək uçan xəyallar.
Yer üzünə ayaq açan xəyallar
Göy üzünü unutdular, deyəsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bayırda payızın orta ayının son günləridir, dünyanın mədəniyyət xəritəsində isə bu günlər diqqət çəlb edən 2 böyük hadisə vardır, icmalımızda bu gün nlar barədə danışacağam.

Art Basel Paris 2025

Bu beynəlxalq sənət sərgisi Parisdə keçirilir və 23-26 oktyabr tarixlərini əhatə edir.

Sərgidə 206 qalereya iştirak edir və “Emergences” adlı bölmə yeni və yüksələn sənətçilərə həsr olunub.

Hadisə yalnız sənət satış sahəsində deyil, həm də “sənət/fəshn”, moda və performans ilə kəsişən mədəni dialog olaraq səciyyələnir.

Bu cür sərgilər mədəniyyətin qlobal səviyyədə mümkünlüyünü, ölkələrarası dialoqunu və sənət bazarını da əks etdirir.

Riyadh Season 2025‑26

Səudiyyə Ərəbistanında keçirilən bu mövsümi mədəni-əyləncə festivali 2025-ci ilin oktyabrında başlayır və 2026-cı ilin əvvəlinə qədər davam edəcək.

Festival çərçivəsində komediya şouları, musiqi festivalları, idman tədbirləri və geniş əyləncə zonasaları planlaşdırılıb.

Bu, ölkənin “Vision 2030” proqramı çərçivəsində, mədəniyyət və turizmin genişləndirilməsi məqsədilə atılan addımlardan biridir — mədəniyyətin yalnız sənət deyil, həm də iqtisadi və strateji bir resurs olduğunu göstərir.

Mənbə: Vogue Business

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)

"Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor və bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri 84 nömrəli tam orta məktəbdir.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

İslamova Röya Sərvər qızı 03.02.1986-cı ildə anadan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 2004-2008-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Azərbaycan dili və ədəbiyyat ixtisası üzrə bakalavr, 2008-2011-ci illərdə isə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatı ixtisası üzrə magistr təhsili almışdır. Müəllimlərin işə qəbul müsabiqəsində iştirak edərək 15.09.2012-ci il tarixdə 262 nömrəli tam orta məktəbə Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi təyin olunmuşdur. 2015-2021-ci illərdə Cəbrayıl rayon C.Əhmədov adına şəhər tam orta məktəbdə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini işləmişdir. Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsi tərəfindən keçirilən "Direktor müavinlərinin işə qəbulu " müsabiqəsində uğur qazanaraq 15.09.2021-ci il tarixindən Bakı şəhəri 146 nömrəli tam orta məktəbə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini təyin olunmuşdur. Pedaqoji fəaliyyəti dövründə yüzə yaxın seminar, təlim, konfranslarda iştirak etmişdir. 2014-cü ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunun təşkil etdiyi Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənn kurikulumlarının tətbiqi ilə əlaqədar "Öyrədənlərin öyrədəni" kursunun,2022-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi və Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin Strateji İnkişaf Mərkəzinin birgə layihəsi olan "Məktəb liderliyi" proqramının iştirakçısı olmuşdur. 2025-ci ildə Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi və “ORT İsrail” məktəblər şəbəkəsinin birgə əməkdaşlığı ilə Təhsil İnstitutu tərəfindən həyata keçirilən “İnnovativ məktəb” layihəsində uğur qazanaraq  İsraildə keçirilən “Təhsildə liderlik” mövzusunda təlimlərdə iştirak etmişdir. 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin "Direktorların işə qəbulu" müsabiqəsində uğur qazanaraq 01.12.2022-ci il tarixindən Bakı şəhəri 84 nömrəli tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir. Hal-hazırda Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin “Dövlət və bələdiyyə idarəetməsi” fakültəsində təhsil alır.

ŞAGİRD:

Sadiq Nəbili Xəyal oğlu - 25.06.2009-cu ildə Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2015-ci il Aslan Muradov adına 84 nömrəli məktəbin 1-ci sinfinə qəbul olmuşam. Hal-hazırda 11-ci sinfində təhsil alıram. 2018-ci ildə YUNESKO-nun İnformasiya hamı üçün Azərbaycan Komitəsi tərəfindən “TƏŞƏKKÜRNAMƏ - Azərbaycanın böyük şairi İmadəddin Nəsiminin ədəbi-bədii irsinə maraq göstərdiyinə və şairin qəzəllərin peşəkarlıqla ifa etdiyinə görə” təltif edilmişəm. Aşıq Ələsgər və Azərbaycan folkloru müsabiqəsində şeir nominasiyası üzrə -ci yerin qalibi, Dünya Türkdilli Dövlətlər arasında keçirilən Pöhrə 2022 istedad müsabiqəsində Bədii qiraət üzrə LAUREAT adına layiq görülmüşəm. Qızıl açar müsabiqə qalibi, Bakı məktəblilər arasında keçirilən şeir müsabiqəsində -ci yerin qalibi və bir çox müsabiqələrdə qalib olmuşam. Vətənpərvərlik ruhunda şeirlər yazıram. Nağıl və hekayələrim var.

ESSE:

Texnologiyanın inkşafı insanı tənbəlləşdirirmi?

Bu gün texnologiya həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Smartfonlar, süni intellekt, avtomatlaşdırılmış sistemlər – hər biri gündəlik işlərimizi asanlaşdırır. Lakin bir sual yaranır: bu rahatlıq bizi tənbəl edirmi? Texnologiyanın verdiyi imkanlar bəzən insanı düşünməyə, hərəkət etməyə və mübarizə aparmağa az həvəsli hala gətirir. Əvvəllər insanlar sadə işləri özləri görürdülər: məktəbə piyada gedir, məktubları əl ilə yazır, hesablamaları kağız üzərində aparırdılar. İndi isə bir düymə ilə hər şey hazır olur. Bu, vaxt qazanmaq üçün yaxşıdır, amma eyni zamanda fiziki və zehni fəaliyyətimizi azaldır.

Məsələn, onlayn alış-veriş bizi bazara getməkdən xilas edir, amma hərəkətsiz həyat tərzini gücləndirir. Süni intellekt bizə düşünmədən cavab verir, nəticədə bəzən beynimizi işlətməyə ehtiyac duymuruq. Hətta bəzən texnologiyadan asılı qalırıq – sosial şəbəkəsiz və telefonsuz özümüzü itmiş kimi hiss edirik. Bununla belə, texnologiyanın tənbəllik yaratması qaçılmaz deyil. Əksinə, düzgün istifadə olunsa, bizi daha səmərəli və yaradıcı edə bilər.

Məsələn, onlayn tədris və rəqəmsal kitabxanalar insanın öyrənməsini asanlaşdırır və imkanlarını genişləndirir. Texnologiya nə yaxşı, nə də pisdir – o, sadəcə alətdir. Onun bizi tənbəlləşdirib-tənbəlləşdirməməsi ondan necə istifadə etdiyimizdən asılıdır. Əgər biz rahatlığı məqsəd yox, vasitə kimi görsək, texnologiya bizi gerilətməz, əksinə, irəli aparar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.10.2025)