Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin Qoruqları İdarəetmə Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədr müavini arasında görüş baş tutub

12 dekabr 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun mənzil qərargahında Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Turizm Agentliyinin Qoruqları İdarəetmə Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədr müavini Sədaqət Davudova arasında görüş keçirilib. Görüşdə, həmçinin Mərkəzin Yerli layihələrlə iş sektorunun müdiri Telman Məlikzadə iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüş zamanı Türk dünyasına məxsus tarixi-mədəni qoruqların beynəlxalq səviyyədə tanıdılması, bu sahədə institusional əməkdaşlığın gücləndirilməsi və birgə layihələrin həyata keçirilməsi imkanları tərəflər arasında müzakirə olunub.

Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova Türk dünyasının maddi və qeyri-maddi mədəni irsinin tədqiqi, qorunması və beynəlxalq platformalarda təqdimatı istiqamətində Fond tərəfindən reallaşdırılan layihələr barədə məlumat verib.

Görüşün əhəmiyyətinə toxunan İdarə Heyətinin sədr müavini Sədaqət Davudova qeyd edib ki, Türk dünyasının zəngin mədəni irsinin qorunması və təbliği istiqamətində bu cür əməkdaşlıq xüsusi əhəmiyyətə malikdir. O, bu təmasların gələcək birgə layihələr üçün möhkəm zəmin yaradacağını vurğulayıb.

Sonda tərəflər Türk mədəni-tarixi irsinin beynəlxalq miqyasda daha geniş tanıdılması üçün əməkdaşlığı davam etdirməyə hazır olduqlarını bildiriblər. Görüş səmərəli və işgüzar şəraitdə keçib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Hadisə Cənubi Karolinada 15 və 17 yaşlı iki yeniyetmə dostun  – Troy və Joshun başına gəlib.

Dostların çoxdan gözlədiyi bazar günü gəlib çatdı. Onlar balıq tutmaq üçün 4 metrlik qayıqlarına minib dənizə çıxdılar. Bir neçə dəqiqə qayıqla getdikdən sonra hava gözlənilmədən dəyişdi.

Cəmi bir neçə dəqiqə içərisində “tərs axın” (reverse current) qayığı sürətlə sahildən uzaqlaşdırmağa başladı. Saniyələr dəqiqələrə, dəqiqələr saatlara çevrilir, amma heç kim onları görmürdü. Sanki qayıq gözəgörünməz olmuşdu. Heç kim onların fərqində deyildi.

Gənclərin gördüyü son şey yük gəmiləri oldu.

Qaranlıq düşməyə başladı. Artıq heç nə görünmürdü. Nə sahil, nə birişıq. Səhər açılanda artıq sahil tamamilə gözdən itmişdi.

Qayıqda heç bir xüsusi avadanlıq yox idi. Josh telefonunu sahildə, maşında unutmuşdu. Valideynlər artıq sahil mühafizəsinə xəbər vermişdilər. Axtarışa qayıqlar, helikopterlər və həvəskar dənizçilər qoşuldu. Amma onlardan xəbər yox idi. Ümidlər tükənməyə başladı...

Amma Troy və Josh hələ də sağ idilər, onların vəziyyəti isə ağır idi. Nə yeməkləri var idi, nə də suları. Sahildən xeyli uzaqlaşmışdılar

Bu günlər ərzində gündüz hava çox isti olduğu üçün dostlar sərinləmək istəyirdilər. Bunun üçün dənizə girib-çıxırdılar. Amma bu sərinləmə məsələsi də köpək balıqlarının gəlişi ilə bir daha təkrarlanmadı.

Su o qədər təmiz və ləzzətli görünürdü ki, Troy su içmək üçün Josha yalvarırdı. Amma Josh ona icazə vermirdi. Deyirdi ki, su içsən, öləcəksən.

Bu günlər ərzində bircə dəfə yağış çiskinlədi. Oğlanlar daha çox su içmək üçün ağızlarını cırılana qədər geniş açmağa çalışırdılar. Onlar hətta qayığın içərisinə yığılan suyu yalayrdılar. Tamamilə islanmışdılar. Soyuqdan titrədikləri üçün gecəni bir-birilərinə sarılaraq keçirdilər.

Aclıq isə ikinci böyük düşmən idi. Troy o qədər ac idi ki, bir dəfə barmağını kəsib yeməyi təklif etmişdi. Amma sonra fikrindən daşındı. Bu 15 yaşlı oğlan sudan şəffaf meduza çıxartdı və onu yedi. Sonra bir gün boyunca zəhərlənib ölməyi gözlədi. Amma ölmədi. Cəsarətləndi və 100-ə yaxın şəffaf meduza yedi. Josh üçün isə meduza yemək mümkünsüz görünürdü.

Gənclərin düşməni kimi dostları da var idi – xəyal. Onlar tezliklə xilas olacaqlarını və birlikdə sahildəki ən böyük, ən dadlı dondurmanı yeyəcəklərini xəyal edirdilər.

7 gün sonra möcüzə baş verdi. Sahildən 180 km uzaqda 70 yaşlı bir balıqçı onları gördü. Balaca qayıqdan yellənən 4 taqətsiz əl... Balıqçı onları tapanda Josh 30 kq arıqlamışdı. Troyun isə ciddi günəş yanıqları var idi.

Hər ikisi bir müddət xəstəxanada yatdı. Troyun atası deyirdi ki, oğlumun tapıldığını eşidəndə özümü bu dünyada ikinci dəfə, yenidən doğulmuş kimi hiss etdim.

Gənclər xəstəxanadan çıxdıqdan sonra dənizdəki xəyalı reallaşdırmağa - ən böyük, ən dadlı dondurmanı yeməyə getdilər.

(İstinad: People jurnalı. Hekayələşdirdi: Ceyhun Qurbanov)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Tahirə Ağamirzə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Tarixə həkk olunmuş böyük şəxsiyyətlər zaman keçdikcə yalnız siyasi fəaliyyətləri ilə deyil, insanların qəlbində buraxdıqları silinməz izlərlə də yaşayırlar. Mənim üçün belə bir insan - böyük lider, xalqımızın ümid və dayaq yeri – Heydər Əliyev olub. Bu yazdıqlarım uzun illər içimdə daşıdığım, amma heç vaxt qələmə almadığım duyğularımın sadə, səmimi bir ifadəsidir...

Mən kənddə böyümüşəm. O illərdə Heydər Əliyev Azərbaycan SSR-nin birinci katibi idi. Televiziyada hər çıxışını səbirsizliklə gözləyərdim. O danışanda ekrandan sanki nur yayılırdı. Bölgələrdə quruculuq işləri sürətlə gedirdi. Hər sahədə inkişaf, sabitlik və insanlar arasında bir ümid vardı. Ən çox da yaddaşımda onun sadəliyi, xalqla yaxınlığı, hər kəsə – uşaqdan böyüyə – göstərdiyi diqqət qalıb.

Xüsusilə kənd və fəhlə ailələrindən çıxan uşaqlara göstərdiyi qayğı bu gün də gözümün önündədir. O dövrdə savadlı, əlaçı kənd uşaqları ali məktəblərə qəbul olur, öz gələcəklərini qururdular. Mən Heydər Əliyevə sonsuz sevgi ilə bağlanmışdım. Arzuların qanadında uçur, gələcəyin parlaq olacağına inanırdım...

İndu o günü, o hissi necə ifadə edim? Sevinirdim, həm də inamımın qarşılığını gördüyüm üçün qürur duyurdum. Bilirdim ki, Heydər Əliyev özü də inanc sahibi idi. O da xalqın dəyərlərinə, ocaqlara, seyidlərə böyük hörmətlə yanaşırdı. Elə buna görə xalq onu həm lider, həm də mənəvi dayağı kimi sevirdi.

Bəlkə də bu yazdıqlarım bir insanın sadə xatirələri kimi görünə bilər. Amma içində minlərlə insanın hisslərini, yaddaşını, təşəkkürünü daşıyır. Onun xalqına qaytardığı sabitlik, təhlükəsizlik, gələcək ümidi tək-tək hər birimizin həyatında öz əksini tapıb. Mən illərdir bu barədə məqalələr yazsam da, bu xatirəni ilk dəfədir qələmə alıram. Yalnız yaxınlarım bilirdi. Amma bu gün – içimdən gəldi. Yazmaq istədim. Çünki inanıram: belə xatirələr də tarixdir...

Sonra o, Moskvaya - daha yüksək vəzifəyə çağırıldı. Arxasınca vətən üçün çətin günlər başladı. 1990-cı ilin 20 Yanvarında sovet ordusunun törətdiyi qətliam - günahsız insanların güllələnməsi, tanklarla əzilməsi xalqımızın sinəsinə dağ çəkdi. Elə həmin vaxt Moskvada yaşayan Heydər Əliyev bu faciəyə susmadı. Cəsarətlə çıxış edib, etirazını bildirdi, sonra da istefa verdi. Onun bu addımı liderə xas qətiyyətin və xalqına sədaqətin nümunəsi idi.

Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini elan etsə də, ölkədə sabitlik yox idi. Siyasi çəkişmələr, xaos, qeyri-müəyyənlik hökm sürürdü. Elə bir dönəm idi ki, xalqın köməyə, xilaskara ehtiyacı vardı. O xilaskar yalnız bir nəfər ola bilərdi – Heydər Əliyev. Hər kəs onun yenidən hakimiyyətə qayıtmasını arzulayırdı.

Mən o vaxt artıq Bakıda yaşayırdım. Dərdimlə, ümidimlə kəndimizə qayıtdım. Qonşu kənddə yerləşən, el arasında müqəddəs sayılan “Mir Sədi Ağa ocağı”na getdim. Könüldən gələn bir nəzir verdim: “Əgər Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtsa, bu ocağa daha çox nəzir gətirəcəyəm”. 

Aradan çox keçmədi. Xalqın təkidli çağırışı, inamı və dəstəyi ilə Ulu Öndər yenidən hakimiyyətə qayıtdı. Nəzirim qəbul olmuşdu...

Və bu gün bir daha deyirəm: xalqın sevgisi ilə doğulan liderlər tarix yazır. Heydər Əliyev bu xalqın ürəyində daim yaşayacaq. Mənim üçünsə o, yalnız lider deyil - duasını yerə salmayan, nəzirə cavab verən böyük bir ATA obrazıdır...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları haqqında olan layihəsində bügünkü söhbətimiz Osman Hamdi Bey barədədir.

 Osman Hamdi Bey (30 dekabr 1842 — 23 fevral 1910) Osmanlı İmperiyasının son dövrünün ən vacib intellektual və mədəni fiqurlarındandır: rəssam, arxeoloq, muzeyçi və inzibati xadim kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun fəaliyyəti Osmanlıda müasir muzeyçilik və arxeologiyanın qurulmasına, həmçinin milli mədəni sərvətlərin qorunması qanunvericiliyinin formalaşmasına böyük təsir göstərmişdir.

Osman Hamdi Konstantinopolda (indiki İstanbul) anadan olmuş, hüquq və idarəetmə təhsili almışdır. Daha sonra Parisdə École des Beaux-Arts və müasir sənət mühiti ilə tanış olmuş, orada Avropa akademik rəssamlıq ənənəsini öyrənmişdir. Paris təhsili və Avropadakı sənət mühiti onun həm rəngkarlıq dilinə, həm də muzey və arxivçilik ideyalarına ciddi təsir göstərmişdir.

Osman Hamdinin əsərləri realist, detallı kompozisiyalar və Osmanlı mədəniyyətindən, gündəlik həyatdan götürülmüş motivlərlə zəngindir. O, həm portret, həm də janr səhnələri yaradırdı. Məsələn, məşhur “Kaplumbağa Terbiyecisi” (The Tortoise Trainer, 1906) əsəri milli identiklik, modernləşmə və tənqidçi simvolika kimi mövzuları əks etdirən simvolik və ironik məna daşıyır. Bu əsər və digər tabloları ilə Osman Hamdi həm Avropa akademik üslubunu mənimsəmiş, həm də yerli mövzuları yüksək sənət səviyyəsinə qaldırmışdır.

1891–1910-cu illər arasında Osman Hamdi İmperiyanın İmperator Muzeyinin (Imperial Museum / İstanbul Arkeoloji Muzeyi) idarəçiliyini həyata keçirmiş, muzeyi elmi tədqiqat və konservasiya yönümlü müəssisəyə çevirmişdir. O, qazıntıların və tapıntıların xaricə çıxarılmasının qarşısını almaq məqsədi ilə antikvar əşyaların qorunması və qeydiyyatı barədə qanunvericilik təşəbbüsləri etmiş, arxeoloji expedisiyaların standartlarını formalaşdırmağa çalışmışdır. Bu istiqamətdə onun fəaliyyəti Osmanlı mədəni sərvətlərinin qorunmasında dönüş yaradan addımlardan hesab olunur.

Osman Hamdi həm özünün rəhbərliyi ilə aparılan qazıntılarda, həm də xarici alimlərlə əməkdaşlıqda fəal olmuşdur. O, Osmanlı torpaqlarında elmi qazıntıların aparılmasını və tapıntıların düzgün inventarlaşdırılmasını təşviq etmiş, xarici ekspedisiyaların fəaliyyətini nəzarət altında saxlamağa çalışmışdır. Onun məktubu, fotoşəkil, qazıntı hesabatları və kolleksiyalarla bağlı arxiv materialları XX əsrin əvvəllərində arxeologiyanın professionallaşmasına töhfə vermişdir.

Osman Hamdinin tabloları təkcə estetik obyektlər deyil, həm də dövrün sosial və siyasi şərtlərinə – modernləşmə, millətçilik, Avrasiya fərqliyinə dair düşüncələrə şərh verir. Məsələn, Kaplumbağa Terbiyecisi əsərində “yavaş dəyişmə” və ya “reformist səylərin nəticəsizliyi” kimi oxumalar təqdim olunur; bənzər şəkildə digər əsərlərində qadın fiqurlar, kitab və məscid səhnələri vasitəsilə mədəniyyət və biliyin rolu vurğulanır. Bu aspeklər onun əsərlərini həm Osmanlı, həm də müasir Türkiyə mədəni tarixinin açar sənədləri halına gətirir.

Osman Hamdi 20-ci əsrdə və müasir dövrdə həm Türkiyədə, həm də beynəlxalq səviyyədə qiymətləndirilmişdir. Onun muzeyçilik prinsipləri və qanunvericiliyi yerli mədəni resursların qorunmasında dayanıqlı təsir yaradıb, rəssam kimi əsərləri isə son illərdə beynəlxalq hərraclarda yüksək qiymətlərə satılmışdır. Pera Muzeyi və digər institutlar onun əsərlərini nümayiş etdirərək və sənədlərini tədqiq edərək irsini qoruyurlar.

Osman Hamdi Bey çoxşaxəli fiqur idi — rəssamlıq, arxeologiya və muzeyçilik sahələrində aparıcı rol oynamış, Osmanlı mədəniyyətinin modernləşməsində həm praktik islahatçı, həm də intellektual simvol olmuşdur. Onun həyat və fəaliyyəti mədəni sərvətlərin qorunması, elmi tədqiqatın təşkili və milli estetik identliyin formalaşmasında vacib mənbə olaraq qalır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

“Nabat” filmi 2014-cü ildə Venesiya film festivalının “üfüqlər (horizonts)” bölməsində nümayiş olunub. Filmin rejissoru Elçin Musaoğludur. Elçin Musaoğlu “Nabat”dan əvvəl “Qırxıncı qapı” bədii filmini çəkib və bundan əlavə bir çox qısa və sənədli filmlərin müəllifidir. 

“Nabat” filmi bir kənddə yaşayan qoca ər-arvadın hekayəsidir. Daha doğrusu, qoca bir qadın həm xəstə ərinə baxmalı, həmdə kəndi qorumalıdır.  Film 1-ci Qarabağ müharibəsinə aid olduğu üçün xüsusi diqqət çəkir. Filmi Azərbaycan kinosunda xüsusi yerə qoyan məqamlardan biri isə minimalist kinonun elementlərindən istifadə edilməsidir.  Bu məqamda isə oxucularımıza minimalist kino anlayışından bəhs etmək istəyirəm. Minimalizm 2-ci dünya müharibəsindən sonra ortaya çıxan bir cərəyandır.  Əvvəlcə bu cərəyan arxitektura və rəsm kimi incəsənət növlərində ortaya çıxmışdır.  Daha sonra isə kinoda da özünü göstərmişdir.  Minimalist kinonun ilk prototipləri Robert Bressonun ekranlaşdırdığı filmlərdir. Onun çəkdiyi filmlərdə real həyatı yaxalamağa, dəbdəbədən uzaq durmağa çalışırdı.  Minimalizm ortaya çıxandan sonra isə Robert Bressonun filmləri mayaq rolunu oynadı və bir çox rejissorlar onun filmlərindən təsirləndilər.

Minimalist kinonun üstün cəhətlərindən biri budur ki, kiçik bir büdcə ilə filmlər çəkmək olur.  Düzdür, bu cür filmlər çəkən rejissorlar olsa belə, bəziləri sırf özünü ifadə forması olaraq minimalizmi seçmişdir.  Onlardan yəqin ki, ən məhşuru İranlı rejissor Abbas Kiarostamidir.  “Nabat” filmində də sözügedən rejissorların təsiri mütləq şəkildə hiss olunur.  Nabatı ilk kadrlardan etibarən tanımağa başlayırıq. Onunla birlikdə addımlayır, onu sanki müşahidə edirik. Film boyu obrazın müşahidə edilməsi, obyektiv reallıq kimi göstərilməsinin təməli məhz burada atılır.  Obyektivlik minimalist filmlərdə də qarşımıza çıxan əsas məsələdir.  Burada reallığı kənardan müşahidə edərək bizə çatdırmağa çalışırlar. Film irəlilədikcə Nabatı tanımağa onun hekayəsini dərindən öyrənməyə başlayırıq. Filmin əvvəlində məlum olur ki, Nabat öz oğlunu  müharibədə itirib və ondan geriyə olan-qalan bir şəkli belə yoxdur, həmin şəkli axtarmaqla məşğuldur. Digər tərəfdə isə müharibənin təsiri ilə insanların kəndi bir-bir tərk etdiyini görürük.

Kinonun əvvəlində müəyyən dialoqlar olsa belə dəqiqələr irəlilədikcə sanki kino dilsizləşir.  Minimalist filmlərdə də biz dialoqun az olduğunun dəfələrlə şahidi olmuşuq. Lakin bu dəfəki filmdə vəziyyət biraz daha fərqlidir.  İnsanlar getdikcə kəndi tərk etdiyi üçün danışacaq, dərdini bölüşəcək heç kim qalmır.  Danışacaq biridə olmayınca kimlə danışmaq olar ki?! Dialoqun azlığı hekayənin getdikcə səssizləşməsinə  və dilsizləşməsinə gətirib çıxarsada  Elçin Musaoğlu bunada çox maraqlı bir həll yolu tapmışdır.  Burada əşyalardan elə istifadə edilir ki, sanki əşyalarda vizual informasiya daşıyıcısına çevrilir. Bu əşyalar vasitəsilə biz filmin tempinin itmədiyini görürük. Rejissor əşyalara, heyvanlara, təbiətə elə bir rollar yükləyir ki, bu rollar sayəsində sanki əşyalarda dil açıb danışır.  Bu əşyalar sayəsində biz insanların necə, hansı şəraitdə yaşadığını, hansı peşələrlə məşğul olduqlarını görürük. İşin maraqlı tərəfi bundadır ki, minimalist filmlərdə də dəbdəbəli dekorlardan, bir çox rekvizitlərdən uzaq durmağa çalışırlar. Bu yolla onlar hekayəni sadələşdirir, yalınlaşdırırlar.  Elçin Musaoğluda bunu “Nabat” filmində yetərincə bacarır.  Burada olan hər bir əşyanın, hər bir elementin  özünəxas vacibliyi, özünəxas bir informativliyi  var. Əşyalardan istifadə edilərək qurulan drammaturji xətt filmi irəli aparır. Digər tərəfdən isə aktyorlardan istifadə şəkli təqdirə layiqdir. Minimalist filmlərdə olduğu kimi burada da mimika istifadəsindən, aktyor qabiliyyətinin sərgilənməsindən uzaq dayanılır. Filmin daxili tempidə çox maraqlı şəkildə öz həllini tapır.  Filmin bir məqamında görürük ki,  qabda südü bişirmək üçün qoyublar və getdikcə biz süd qabına doğru yaxınlaşırıq. Yaxınlaşdıqca isə onun artıq bişdiyini qaynamağa yaxın olduğunu görürük. Lakin elə bu anda Nabat qazın altını söndürür və sanki hər şeyə nəzarət etdiyini göstərir. Bir yandan izləyici südün daşacağına dair narahatlıq keçirərkən, digər yandan Nabatın bir hərəkəti ilə sakitləşir. Nabat film boyu kəndə də nəzarət etməyi bacarır. Film kamera istifadəsinə və montaj həllinə görə də minimalist filmə bənzəyir. Biz burada eyni minimalist filmlərdə olduğu kimi Nabatın kəsintisiz, geniş planlarla gəzintisini görürük. Onunla birlikdə gəzir, onunla birlikdə addımlayırıq. Nabatın kənd daxilində gəzintisi izləyiciyə kəsintisiz şəkildə nümayiş etdirilir. Lakin həmin kadrlar müxtəlif vasitələrlə doldurulur. Bu vasitələrə baxarkən, diqqət edərkən izləyici sıxılmır, əksinə filmdən yeni mənalar çıxartmağa və yaratmağa başlayır. Məsələn, filmin başlanğıcında Nabatın gəzintisi zamanı xurma ağacları üzərində meyvələr görülür. Filmin ortasına çatdıqda isə həmin ağaclar yenidən göstərildiyi zaman meyvələrin yerə tökdüldüyü görülür. Rejissor bir kadrla göstərməyə çalışır ki, artıq kənd tərk edilib və burda heç kim yaşamır, burada meyvəni yığacaq adam da yoxdur.

Film boyu heçdə həmişə geniş planlardan istifadə edilmir. Bəzən yaxın plana keçid edilir, xüsusilə əşyalara, heyvanlara edilən bu yaxın planlarla rejissor izləyicini filmi yenidən mənalandırmağa  dəvət edir. Bu yolla rejissor izləyicini  göstərilənlə, göstərilmək istənilən arasında əlaqə qurmağa dəvət edir. Qoşquya bağlanmış inəyin addımlaması bütün çətinliklərə baxmayaraq yoluna davam etməsi, islanmış xalçanın ölgünlüyü obrazla eyniləşir.  Təbiətin bir parçası olan inəyin hiss etdikləri, yaşadıqları obrazında hiss etdiklərinə çevrilir. Bütün çətinliklərə rəğmən Nabat addımlayır, addımlayır, addımlayır...  Minimalist filmlərdə simvolizm xüsusi yer tutur.  Az şeylə çox məna yaratmaq istəyi rejissorların özünü ifadə formasına çevrilir. Təsadüfi deyil ki, “Nabat” filminində ən güclü simvolizmi adicə bir lampa ilə qurulur.  Tərk edilən kənddəki evləri diri göstərmək üçün bir-bir lampaları yandırır və bu evlərdə həyatın olduğunu xatırlatmağa çalışır. İşığın zülmətə, qaranlığa qarşı olan mübarizəsində Nabat öz yerini tərk etmir. Nə baş versə belə o öz evini, kəndini qoyub getmir. Bu lampalar sonralar hər birimizin içində bir ümid işığına çevrilir və çevriləcəkdir. Hərşeyini itirsə belə öz yaşadığı yeri, sevdiyi məkanı tərk etməmək istəyi ekranda bu cür həllini tapır. Ümumilikdə, “Nabat” filmi vizual baxımdan  Azərbaycan Kinosunda məxsusi yerə malikdir.  Elçin Musaoğlu bu filmdə müəllif kinosunu yaratmağı bacarır. O öz dilini, öz estetikasını quraraq öz dünyasını izləyiciyə çatdırır.

Filmdə müsbətlər olduğu kimi mənfilərdə var.  Çe Gevaranın şəklinin oğlunun şəklinin yerinə keçməsi, canavarın qarşımıza çıxması ümumi harmoniyanı pozur.  Filmin sonunda Nabatın sanki ölümü gözləyirmişcəsinə oturması əslində isə kəndin xilas olması filmi müsbət sonluğa bağlayır. Səbrli olan, dözən hər bir kəs sonda qələbə ilə mükafatlandırılır anlayışı tamaşaçıya ötürülür.

Onu da qeyd edim ki, Elçin Musaoğlu yeni filminin çəkilişlərinə başlayıb. Bu cür mükəmməl əl işləri olan bir mədəniyyət işçisinin bu qədər az tanınması bir tamaşaçı olaraq hər birimizi dərindən sarsıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

(Tarixin ən ədalətsiz Bonni və Klayd əhvalatına interpretasiya)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1930-cu il, yanvarın 5-i, Dallasın tozlu, istilikdən yorulmuş məhəllələrindən biri.

Dünya hələ də Böyük Depressiyanın boğazında ilişib qalmışdı. O boğaz ki, milyonlarla insanı yavaş-yavaş boğurdu, amma heç kimi öldürmürdü. Həyat bəzi dövrlərdə belədir, nə həyatdır, nə ölüm. Arada qalmış, sürünən bir cəhənnəm.  Beləcə səhnəyə iki personaj daxil olur.

Bonni Parker, romantik idealları ölən, amma hələ tabutu bağlanmamış qız

19 yaşında. Şeir yazır. Əri isə həbsdədir.

Həyat ona hələlik yalnız darıxdırıcı intizar verib.  Bəzən taleyin ən qəddar tərəfi budur, səni öldürmür, sadəcə səni boş buraxır. Tanrı sanki onun həyatını yazmaqdan yorulub kitabı stolun üstünə atmışdı.  Elə bil demişdi ki,"Sonrasına baxarıq"

Bonni isə "sonra" nı gözləməyəcək qədər həyatdan yorulmuşdu. 

Klayd Barrou, xoşbəxtlikdən məhrum edilmiş oğlan

 21 yaşında. Arıq, gözlərində bir az qəzəb, bir az yorğunluq, bir az da "artıq heç nəyə təəccüblənmirəm" ifadəsi.  Taleyin bir insana edə biləcəyi ən pis şeylərdən biri də budur. Təəccüb hissini öldürmək.  Klayd 1926–1929 arasında xırda oğurluq edirdi. Romantik səbəblərdən yox, sadəcə kasıb idi və dünya ona "başqa seçim yoxdur" deyirdi.  Sonra düşdü" Eastham Prison Farm" həbsxanasına. O yer ki, insanı insan olmaqdan soyudan bir fabrik kimidir. Orada gördüyü zorakılıq, əzab və işgəncə onu qırdı, içindəki sonuncu "bəlkə bir gün düzələr" ümidini çürüdüb yedi. Klaydın həyat fəlsəfəsi qısa idi:

"Dünya məni incitdi. Mən də onu incitdim. Bərabərlik belə yaranır." 

Yanvarın 5-i. Bonni dostunun evində idi. Dostu ayağını incitmişdi, Bonni də ona baxmağa gəlmişdi.  Həyat bəzən belə məzəli olur. Dünyanın ən məşhur cütlüyünün taleyindəki ən mühüm dönüş nöqtəsi adi bir zədə üstündən gəlir.  Klayd həmin gün orada idi, işsiz, pulsuz, gələcəksiz. Elə bil dünya onu atıb bir evin divar küncünə qoymuşdu ki, "bir az gözlə, bir bəla gələcək".  Bonni mətbəxə girəndə Klayd orada dayanmışdı. Və Bonni, nədənsə, heç bir səbəb olmadan, ona isti şokolad hazırladı.

(Ən maraqlısı odur ki, tarixdə bu detal qalır. Onların hekayəsi isti şokoladla başlayıb. Taleyin yumoru bəzən çox incə olur.) Klayd o şokoladı içəndə heç nə baş vermədi… amma Bonni üçün nəsə dəyişdi. Qarşısındakı oğlanın gözlərində bir boşluq vardı, sanki taleyin cibindən düşmüş itmiş bir uşaq.

Bonni düşündü ki, "bu uşaq təhlükəlidir." Amma içində başqa bir səs də vardı:  "Bu təhlükə mənə lazımdır."

Klayd isə Bonniyə baxıb düşündü:

" Bu qız məndən qorxmur… bu yaxşı əlamət deyil."  O an, bir neçə saniyə, amma tarix üçün ən ağır saniyələrdən biri idi. Bu, nə romantik musiqi idi, nə film səhnəsi.  Sadəcə iki yaralı ruh eyni otaqda dayanmışdı. Və hər ikisi içindən bunu hiss etdi:  "Bu adam mənim sonum olacaq."  Və bəzən insan məhz buna görə aşiq olur.  O gün tarix də, həyat da, sağlam düşüncə də susdu. Səhnəyə yalnız iki xəyal daxil oldu.  İki kölgə.  İki yara.  Eyni fəlakətin iki fərqli qəhrəmanı.  Onların tanışlığı bir qığılcım idisə, birlikdə keçirdikləri ilk günlər artıq yanmaq üçün bəhanə idi. O qısa tanışlıq səhnəsi, isti şokolad, yüngül təbəssüm, bunların hamısı sadəcə küləyin oyunu idi. Çünki sevgi çox vaxt belə başlayır, yumşaq bir istiliklə, sonra insanın bütün həyatını yandıracaq bir alovla.

 Bonni üçün Klayd bir xilas deyildi, bir bəhanə idi. İçində gizli saxladığı qaranlığı artıq "yalnız mən belə düşünmürəm" rahatlığı ilə paylaşa biləcəyi biri.  Klayd üçün isə Bonni xoşbəxtlik deyildi, onun içindəki qırığın romantik şahidi idi. O qırıq ki, uzun illərdir paslanırdı və ona baxan heç kim qalmamışdı.  Onlar bir-birlərinə sevgi ilə deyil, eyni boşluqla bağlandılar. İki insanın qəfil birləşməsi deyil, iki boşluğun qəribə rezonansı. İlk hədiyyə, isti şokolad, şirin xatirənin sonuncu nəfəsi. Həmin o isti şokolad. O, romantik jest deyildi. O daha çox belə bir mesaj idi ki, " üşümə. Bir azdan həyat ikimizi də elə titrədəcək ki, bu bir qurtum istini çox arzulayacağıq." 

Yaxşı bəs sonra?  Sonrası yalnız qaçış səsi.

Külək.  Qorxunun içində qəribə həyəcan. Sonsuz yol və heç yerə aparan bir istiqamət.  Həmin isti şokolad onların həyatındakı son "normal" xatirə idi. Ondan sonra hər şey ya çox sürətli, ya çox təhlükəli, ya da çox gec idi. Klaydın içindəki qırılma, insanın içindəki sükutun çığırtısıdır. Klayd çoxdan sınmışdı. Onu sındıran insanlar yox, insanların yaratdığı dünya idi. Bəhanələrlə dolu, ədalətsiz, soyuq və qaranlıq.  O artıq düşünmürdü, düşünmək ağrı verirdi.  O artıq gələcək planlamırdı, gələcək onsuz da onu istəmirdi.  Və o artıq qorxmurdu, qorxmalı heç nə qalmamışdı. Bonni onun yanında olanda, bu qaranlıq daha da dərinləşirdi. Çünki artıq hər risk, hər cinayət, hər qərar bir növ şeirə çevrilirdi.

Qan, bir metafora.

Qaçmaq, bir manifest.

Səhv, taleyin yumoru.

 Çox təhlükəli bir qarışım idi, şairəylə yara almış adamın ittifaqı. İlk cinayətlər, hələ məhvedici deyil, sadəcə başlanğıc idi. Onlar birləşən kimi, həyatdakı "nə qədər həminki idilərsə" hissi öldü. Artıq heç bir şey normal deyildi.  Hər şey ya adrenalinlə dolu idi, ya gecikmiş qərarlarla, ya da düşüncə dərinliyi ilə.  Onların ilk cinayətləri hələ qanlı deyildi. Kiçik oğurluqlar, maşınlar, mağazalar… Bonni gözləyirdi, Klayd oğurlayırdı. Sonra Bonni yazırdı, Klayd susurdu. Yazı ilə susqunluq arasında qəribə harmoniya vardı. Sanki biri bu hekayəni qələmə alırdı, digəri isə o qələmin içindəki mürəkkəbi tədricən qara rəngə çevirirdi.  Bonninin fəlsəfəsi, ölüm qorxusu yox, boşluq qorxusuydu.

 Bonni bir dəfə belə demişdi:

"Ölməkdən qorxmuram. Amma heç nə yaşamadan yaşamaqdan qorxuram."

 Bu fikir onların bütün hekayəsini açır.  O, ölmək istəmirdi.  O, boş yaşamaqdan qaçırdı.  İnsan ölümdən qorxanda, daha çox yaşayır.  Amma insan boşluqdan qorxanda, daha çox risk edir.

Onların bütün qarətləri, bütün qaçışları, bütün qanlı səhifələri məhz bu qorxunun nəticəsi idi.  Onların münasibəti sevgi deyildi, bir növ müqavilə idi. Bir-birlərinə sevgi ilə yox, birtərəfli təslimiyyətlə bağlanmışdılar.  Bonni öz boşluğunu Klayda,  Klayd öz qaranlığını Bonniyə həvalə etmişdi. İki əksik insan bir tam olmur.  İki əksik insan birlikdə daha böyük bir əksiklik yaradır və həmin əksikliyin səsi, çox vaxt siren səsi kimi eşidilir.

 Onların ya həyatları dəyişəcəkdi, ya da həyat onlara nəvazişsiz bir son yazacaqdı. Və həyat adətən bu cür insanlara yumşaq davranmır.  Bəli, onların münasibəti artıq sevgi deyildi, o mərhələ çoxdan keçmişdi. Bu daha çox iki ruhun öz yaralarının bir-birinə pəncə vurub asılması idi.  Elə bil həyatdan qurtulmaq üçün bir-birinə yapışmış iki ölümdən qaçan kölgə. İndi həmin kölgələr böyüməyə başlayırdı.

Klaydın ailəsi kasıb idi. Bacılar, qardaşlar, qohumlar… onların hamısı həyatın yaratdığı böyük çuxurun kənarında yaşayırdı.  Bonni isə bir növ "şeir yazan qaranlıq" idi. O qaranlıq ki, artıq hər bir riski romantikləşdirə bilirdi. Onlar əslində "banda" qurmadılar.  Dünya onları sağ buraxmadığı üçün, yaşamaq üçün məcburi bir "cinayət ekosistemi" yaratdılar.  Bu, romantik qərar deyildi. Bu, zərurətin iti dişləri idi.  Cahillər onları "macəra axtaran gənclər" adlandırırdı. Daha dərindən baxanlar isə görürdü ki, bunlar macəra yox, çıxış axtarırlar.  Axtardıqları çıxışın bütün qapıları bağlı idi, qalan yeganə "qapı" bankların kassası idi.

 İlk qarətlər, qaranlığın ritmini yoxlamaq üçün məşq idi. İlk qarətlərində güllə az, həyəcan çox idi.  Onlar yanacaq doldurma stansiyasına və ya mağazaya girəndə adətən bunu edirdilər, əvvəlcə soruşurdular, "Pul sənin özünündür, ya bankın?" Bu sadə sual onların fəlsəfəsinin tək cümləlik manifesti idi.  Çünki insanın ən çirkin tarixi bankların yaratdığı borc cəhənnəmində yazılıb.  Əgər cavab gəlirdisə ki, "Bankındır."  O zaman Klayd gözlərini qıyır, Bonni içindən qəribə bir rahatlıq keçirirdi.  Çünki ədalətsizliyə vurulan hər zərbə, onların içindəki boşluğu bir az doldururdu.  Əgər kimsə "yox, pul mənimdir" deyirdisə, boğazları düyünlənirdi.  Klayd o pula toxunmurdu. Bonni də toxunmurdu.  Onlar kasıbın əlindən çörək almırdı, çünki özləri də çörəksizliyin nə olduğunu yaxşı bilirdilər. Hətta bəzi qarətlərdə onlar aldıqları pulların bir hissəsini ehtiyacı olan ailələrə ötürürdülər.  Qəhrəman deyildilər. Dünyanın simasını dəyişməyə gəlməmişdilər. Sadəcə özlərini qaranlıqda itirməmək üçün kiminsə işığından bir az götürürdülər. Bu, romantika deyildi.  Bu, varoluşun özünümüdafiəsi idi.

 Klaydın avtomobil fetişi, həmin o, əfsanəvi 8 silindirli deluks sedan Ford 40B qurtuluşun tək mexaniki ümid yeri idi. Klayd üçün maşın sükanına keçmək dua etmək kimi idi.

Sükan onun üçün həyatla bağlanan son ip idi. Və o ip çox köhnə idi, amma yenə də sınmırdı.  Onlar qarət edəndə Klayd sükanı sıxır, Bonni isə pəncərədən çölə baxırdı. Bonni üçün bu qaçışlar şeir idi.

sürət, metafora...

güllələr ritm…

sirena səsləri, fon musiqisi.

İnsan yaşaya bilmək üçün bəzən ən dəhşətli səhnələri gözəlləşdirməli olur.  Onların bütün cinayətləri bir şeir kimi yazılırdı, qaranlıq, təhrikedici, ölümə qəribə şəkildə yaxın.

 Polis, qanun qoruyucusu yox, talenin göndərdiyi köhnə kabus kimidir.   Ştatlararası polislər artıq adlarını eşidəndə dişlərini sıxırdı.  Mətbuat isə onları romantikləşdirməyə başlamışdı, guya kasıb xalqın qəhrəmanları, guya imperiyanın düşmənləri, güya qədim zamanların cəngavərləri. Hakimiyyət üçün qorxu, xalq üçün ümid, mətbuat üçün hekayə idilər.

 Amma onların özləri üçün kim idilər?  Sadəcə daha bir gün sağ qalmaq amalı ilə yaşayanlar idilər!

(davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Fatimə Məmmədova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bilirsiz, mən hər dəfə bəzi rəsmlərə baxanda elə bil özümə baxıram. Hər şəkilin öz mənası var. Orada rəssamın iztirabı, hissləri, düşüncələri gizlənib. Hər rəsm bir anın, bir duyğunun canlanmasıdır. İlk baxışda valeh olursan, gözün göturur, amma sonra bir neçə dəfə baxdıqca, insan özü də anlamadan nöqsan axtarmağa başlayır. Amma elə şəkillər var ki, orada qüsur yoxdu, sadəcə hər detal sənin içini silkələyir. Sanki uçan milçəyin səsini belə eşitmirsən, çünki şəkilə o qədər bağlanmısan ki. Və bu səssizlikdə öz hisslərini, öz yorğunluğunu görürsən.

Tomasz Alen Kopera var.Onun çəkdiyi rəsmlər o qədər canlıdır ki, baxanda elə bil özünü görürsən. Birində bitmiş halını, digərində tükənmiş halını, başqa birində isə parçalanmış, amma yenidən dirçələn halını. Hər biri bir mesaj verir. Sən də dağılsan, sənin də yenidən qalxmağın mümkündür. Həyat da elə deyil? Bəzən dağıldığımızı, yorulduğumuzu hiss edirik, amma yenidən güc tapırıq.

Bu rəsmdəki kişi obrazı… Bilirsiz, o sadəcə qulağına pıçıldayan biri deyil. O, insanın başını dolduran, fikirlərini qarışdıran, öz narsizmini başqasının üzərində göstərən bir varlıqdır. Hər kəsin həyatında belə insanlar var. Bəzən dərhal başa düşmürsən, amma zamanla onların izləri qalır, qəlbində, fikirlərində. Və insan başa düşür ki, bəzən yorğunluq, qəzəb sözdən yox, sözün arxasındakı niyyətdən gəlir. Bu insanları başa düşəndə, özünü qorumağı öyrənirsən. Amma eyni zamanda bu şəkillər göstərir ki, nə qədər qaranlıq təsir olsa da, sən öz iradənlə qalxıb yenidən güc tapacaqsan. Parçalanırsan, özünü itirmiş kimi olursan, amma yenidən ayağa qalxmağı, gücünü tapmağı, özünü tanımağı öyrənirsən. Həyat elədir, bəzən ağrıdır, bəzən parçalayır, amma sən yenidən qalxırsan, özünü tapırsan. Hər parçanla yenidən bütöv olursan.

Bilirsiz, baxanda ağlayırsan. Bəzən özünü tapa bilmədiyin günləri xatırlayırsan. Amma eyni zamanda gücünü hiss edirsən. Narsistlərin, manipulyativ insanların varlığı bizi qırır, amma eyni zamanda bizi daha diqqətli, daha şüurlu, daha güclü edir. Hər parçalanmış obraz bizə deyir: sən özünü itirməyəcəksən. Sən qalxacaqsan. Hər parçanla yenidən bütöv olacaqsan. Və bilirsiz, məncə, elə buna görə də bu rəsmlər insanı həm ağladır, həm də gücləndirir. Həyat belədir çətin, ağrılıdır, amma yenidən qalxmaq üçün hər zaman bir yol var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir.

VAQİF SƏMƏDOĞLU. GÜNEL ANARQIZININ RUS DİLİNDƏ "NAVSTREÇU PROŞLOMU" ("KEÇMİŞƏ DOĞRU”) KİTABINA

ÖN SÖZ ƏVƏZİ

Onlarla insan tanıyırdım ki, iki dünya müharibəsini, dövlət çevrilişlərini, inqilabları, başqa bu kimi hadisələri görüblər, amma onların mahiyyətini və əhəmiyyətini dərk etməyiblər, hətta iştirakçı olsalar da, şahidi olduqları hadisələrdən baş aça bilməyiblər. Belə məlum olur ki, lazımsız yaddaş qalıqları, yaxud həyat təcrübəsi adlandırdıqlarımız belələri üçün artıq yükdür. Mən bunu insan fenomeni adlandırardım. Belədirsə, indi əlimdə tutduğum kitabın və onun müəllifinin gələcək taleyi haqqında həyəcanla və qorxuyla düşünməyim nədəndir?

Necə olub ki, lap bu yaxınlarda yazmağa başlayan gənc qadın əsərlərində taleyin müxtəlif keşməkeşlərini yaşaya bilib?Zərif bir qab kimi yerə düşüb çilik-çilik olmayıb? Görəsən, faciəvi olmasa da, dramatik həyat təcrübəsini nə zaman toplayıb? Bunların qaynağı hardadır? Kitablarda? Şübhəsiz!

Və əlbəttə, məni təəccübləndirən genetik yaddaşda. Mənsub olduğu qədim nəslin yaddaşından, sevinclərindən və sonsuz əzablarından, qələbə və məğlubiyyətlərindən, artıq bitib tamamlanmış və ya davam edən insan talelərindən.

Bilirəm, od-alovun içindən keçmək kişi xeylağı üçün nə qədər ağır işdir. Zərif çiyinlərinə belə ağır yük qaldırmağın qadın üçün qat-qat ağır olduğunu təsəvvür edirəm. Müdafiə olunmağı heç ağlına gətirməyən, ancaq hücum yolunu seçmiş və artıq formalaşmış qadın yazıçı üçün bunun nə demək olduğunu bilirəm.

Ənənəvi çərşənbələrin birində – Novruz bayramı ərəfəsində uşaqlar iki ev arasında tonqal qalayıblar. Tonqalın üstündən tullanarkən uşaqlar öz kiçik dərd-sərlərini oda atmaq istəyirlər. Bu kitabın cavan qəhrəmanlarından biri taleyinə və artıq müəyyən edilmiş gələcəyinə qarşı çıxaraq, əslində isə bəyəndiyi kişinin, bəlkə də Allahın diqqətini çəkmək üçün uşaqlarla birlikdə ocağın üstündən atlanır. Kinoda bu, stop-kadr (dondurulmuş, dayandırılmış kadr) adlanır.

Mən yaddaşımda bu qadının obrazını məhz belə saxlayıram – uçan yerdə. Dur! Tərpənmə! Bax sənin yerin burdadır. Doğulduğun andan, dünyaya gəldiyin dəqiqədən başının üstündə sonsuz səmanın ağırlığı, ayaqların altında müqəddəs torpaq... Arada isə insanlar ocaq çatırlar. Bayram münasibətilə olsa da... Sən ey fani insan, heç vaxt bu vəziyyətdən çıxa bilməyəcəksən, heç vaxt başa düşməyəcəksən ki, həyatın özü də elə stop-kadrdır.

Kim deyib ki, cəhənnəm atəşi ancaq o dünyadadır? Bəs onda bu atəş nədir? Bayram odu? Əminsiniz ki, insanları məhşər ayağına yalnız o dünyada çəkirlər?

Onda bəs bu qəddar ittihamçı-xatirələr nədir? O yazıq kişinin düşdüyü vəziyyət nədir? Vəkilsiz, müdafiəsiz məhkəməelə bu deyilmi? Hakimlər kimlərdir? İttihamnaməni kim oxuyur? Hökm necə olacaq? Ölum hökmü? Əlbəttə. Liftdə ilişib qalan müasirimizçün də, peyğəmbərlər üçün də eyni ölüm? Məgər ədalət budur?

İnsan həyatı – əvvəldən-axıradək sualdır. Daha doğrusu, saysız-hesabsız kiçik suallardır ki, sonda bir böyük suala çevrilirlər. Bəs cavab hardadır?

“İki dəfə intihar etmək istəmişəm, yüz dəfə özümü öldürə bilməmişəm”.

Bu misralar mənim Günel yaşında olduğum zaman yazdığım şeirimdəndir. Günelin qəhrəmanlarından biri, – müəllif onu nə qədər fantastik, irreal dünyada təqdim etsə də, – mənə görə, tamam real insandır. Və bu insan elə hey intihar edir, özünü asır, asır... özü də onunla intim əlaqəyə girmədən uşağa qalmış qızın gözləri qarşısında. Etiraf edim ki, hətta soruşmağa qorxuram, bəlkə hər şey elə belə də olub? Müəllif bu sualı verir. Bəs cavabı? Cavab... Həyatda ən asan şey tək bir, yeganə cavab verməkdir. Bir şərtlə: sual çox dəqiq verilməlidir.

Nyutonun təpəsinə düşən alma dahiyanə verilmiş dəqiq sualdır: cavabı da hazır idi. Arximedin vannasını doldurub daşan su da dəqiq qoyulmuş sual idi. Təbii ki, cavab da sualın özündən doğub.

Yaxşı, ədəbiyyat nədir? Sualların toplusu!

Mən yalnız cavablardan ibarət romanlar və poemalar da oxumuşam. Bu mütaliəyə sərf etdiyim vaxta heyfim gəlir.

Günelin yaradıcılığında məni ən çox mat qoyan – suallardır. Necə və nə şəkildə verilməyindən asılı olmayaraq, bu sualların qeyri-adi dəqiqliyi adamı heyran qoyur. Müəllifin bu sualları hiss etməsi və onların cavablarını bilməsi... Həm də bu cavabları bilə-bilə onları açmaması... Bu da ədəbi zövqlə bağlıdır, estetik və etik prinsiplərin yazıçı qanunu – şəksiz, istedadlı yazıçının qanunu. Yazıçı ustalığı və bütün bunları oxucuya səbirlə çatdırmaq bacarığı.

Bəzən mənə elə gəlir ki, Günel qadın qiyafəsinə sığışmır. Bəzənsə görürəm ki, bu qiyafə ona çox yaraşır. Vaxtaşırı onuda duyuram ki, onungenetik yaddaşı qarşısında ucsuz-bucaqsız neçə fəza açılır, amma eyni zamanda, bu böyük məkanı da o, çox dar çərçivələrə sığışdırmağı bacarır.

Nə etməli? Günel ədəbiyyata məhz bu cür gəlib.

Əlbəttə, yaradıcılıq yolunda nadanlarla və bədxahlarla da rastlaşacaq. Günelə müraciət edərək demək istəyirəm: atan Anar kimi hər yetənə cavab vermə, ya da əmin Vaqif kimi, ümumiyyətlə, heç kəsə cavab vermə. Yeri gələndə cavab vermək də olar.

Bir də... Mən tənqidçi və ədəbiyyatşünas deyiləm. Şairəm. Bir də çox əla oxucuyam. Sənin hekayələrin məni kədərlə sevindirdi. Oxuyub düşündüm ki, vaxtımı boşuna xərcləmədim. Və qərara gəldim ki, mən də kiməsə lazımam. Ona görə, Günel, sənə minnətdaram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə” Pərviz Arifin şeirləri təqdim edilir.

ŞEİR VAXTI

Pərviz ARİF

30 YAŞ

Qəribədir otuz yaşın havası,
Düşünürsən, nə cavansan, nə qoca.
Arzuların ağac kimi kök atır,
Uğurların tumurcuqdan balaca.

Günəş kimi dəyişmişəm yerimi,
Ömrün qürub çağındayam, deyəsən
Bircə ovuc torpaq üçün dəyərmi
Yorğun-arğın hər gün ayaq döyəsən?!

Nəfəs-nəfəs buxarlanan bir ömrün
O başına bu başından baxıram.
Bir də gördün, can atıram ölməyə,
Bir də gördün, başdaşından baxıram.

YAŞIL GÜNLƏR

Sənlə keçən günlərin

rəsmi təsəvvürdədir.

Sənsiz ötən çağların

dərdi təzahürdədir.

Nəfsin inadkarlığı

maneəsiz səfsəfə.

Qəlbin ümid şöləsi

ali təfəkkürdədir.

Eşqə qətiyyətlinin

ahı dələr dağları.

Səs daha yüksəkdisə,

söz daha hündürdədir.

Yolda qürur eyləyən

eşqə qədəm qoymasın.

Təslim ilə asinin

fərqi təkəbbürdədir.

Hətta şikayət gərək

məhrəm ola bir qədər.

Gizli bağışlanmağın

ardı təşəkkürdədir.

GEDƏN AYAQLARA DAŞ DƏYİR...

Gedən ayaqlara daş dəyir, getmə,

Qalan adamlara göz dəyir, qalma,

Sən də burax məni qəm quyusuna,

Bir işıq taparam, narahat olma.

Bir ovuc taparam əzizləməyə,

Aparar ruhumu günəşə sarı,

Bir ovuc xatirən qalıb əlimdə,

Gedəndə özünlə aparma barı.

Burax, qoy yaşayım öz axarımda,

Özüm də puç olum, arzularım da,

Sən də davam elə, dayanma, durma,

Əllərin əlimdən üzülüb daha,

Barı gözlərini məndən ayırma.

Gedən ayaqlara daş dəyir, getmə,

Gedəndə səbəblər bəhanə olur.

NOVELLA

Sən dəlisov nəğməsən,

Mənsə şirin sözlərin.

Sən kədərin batini,

Mən yaşaran gözlərin.

Duyğuların zahiri,

Ağrıların mənəvi,

Səs qədər azadəsən,

Söz qədər əfsanəvi.

Sən təzə addımlayan

Arzuların canisi,

Tarixə ismin yazan

Ayrılığın banisi.

Sən tez ölən xəstənin

Gec tapılan çarəsi,

Saçlarının hər teli

Xatirə salnaməsi.

Gec başa düşdüm səni,

Sevgilərə qarşısan.

Yaxşı, sağollaş, gedim,

Bircə bilim, yaxşısan.

QƏZƏL

Daha əvvəlki qədər təmkinə sahib deyiləm,
O zərif saçlara, ceyran gözə talib deyiləm.

Ömrü paylaşmağa könlündə məkan varsa, gəlim,
İntizar çəkməyə hazırda münasib deyiləm.

Hətta ayrılmalı olsan, günah iş görməzsən,
Müstəhəbdir məni sevmək, hələ vacib deyiləm.

Sən dənizsənsə, odam mən, günəş olsan, gecəyəm,
İşimiz tərsə düşüb, düz mütənasib deyiləm.

Səndəki mərhəmət, insaf mənə cazib görünür,
Mən də qəddarlığı ləğv etsəm, əcaib deyiləm.

Səndə Leyla həvəsi gözləmirəm – bir sözlə,
Çünki Məcnuna əvəzlənməli naib deyiləm.

Bir gülüş naminə yüz dəfə döyüşdüm, zalım,
Qara bəxtim daşa dəysin, yenə qalib deyiləm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2025)