İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Haqqında bəhs edəcəyim şəxs həqiqətən də kinoçular sülələsinin nümayəndəsidir. Azərbaycan kino və televiziya rejissoru Ələkbər Muradov kinomexanik Yunus Muradovun oğlu, rejissor Murad Muradovun atasıdır. Hamısı ömrünü kinoya həsr edib.

 

Ələkbər Muradov1 avqust 1948-ci ildə Bakıda anadan olub. Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunda, Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun kinooperatorluq fakültəsində təhsil alıb. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında, AzTV-nin "Ekran" Yaradıcılıq Birliyində çalışıb. Bir müddər Lider TV-də və İctimai TV-də işləyib.

 

Filmoqrafiya

1. Anamın duaları

2. Anaya məktub

3. Armudu

4. Bakı. Müharibə illəri

5. Boru xətlərində yeni texnika

6. Dədə Şəmşir

7. Dünən, bu gün, sabah

8. Ərənlər

9. Gəmiqaya

10. Güllələnmə təxirə salınır!...

11. "Hacı Mail" nağılı...

12. Hamı bir nəfər üçün

13. Həsir

14. Hökm

15. Kənd əhvalatı

 

Mükafatları

- Cəfər Cabbarlı mükafatı

- "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı.

 

Hər bir filmə ürətini qoyub. Tanınıb, bəyənilib. Uzun ayların gərgin əməyindən sonra ortada qalan lent yazılarını ömrünün bəzəyi sayıb. Ta ki ömrü qırılanadək.

Ələkbər Muradov 1 avqust 2013-cü ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

Şəhla Rəvan,

Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrindən biri barədə qısa ədəbi təhlillərimi qələmə almaq və onu B.Vahabzadə poeziyasının heyranları ilə bölüşmək istəyirəm...

 

ANA DİLİ

Dil açanda ilk dəfə «ana» söyləyirik biz,

«Ana dili» adlanır bizim ilk dərsliyimiz.

İlk mahnımız laylanı anamız öz südüylə

İçirir ruhumuza bu dildə gilə-gilə.

 

Bu dil bizim ruhumuz, eşqimiz, canımızdır,

Bu dil bir-birimizlə əhdi-peymanımızdır.

Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi,

Bu dil əcdadımızın bizə miras verdiyi

Qiymətli xəzinədir…onu gözlərimiz tək

Qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək.

 

Bizim uca dağların sonsuz əzəmətindən,

Yatağına sığmayan çayların hiddətindən,

Bu torpaqdan, bu yerdən,

Elin bağrından qopan yanıqlı nəğmələrdən

Güllərin rənglərindən, çiçəklərin iyindən,

Mil düzünün, Muğanın sonsuz genişliyindən,

Ağsaçlı babaların əqlindən, kamalından,

Düşmən üstünə cuman o Qıratın nalından

Qopan səsdən yarandın.

Sən xalqımın aldığı ilk nəfəsdən yarandın.

 

Ana dilim, səndədir xalqın əqli, hikməti,

Ərəb oğlu Məcnunun dərdi səndə dil açmış.

Ürəklərə yol açan Füzulinin sənəti,

Ey dilim, qüdrətinlə dünyalara yol açmış.

 

Səndə mənim xalqımın qəhrəmanlıqla dolu Tarixi varaqlanır,

Səndə neçə min illik mənim mədəniyyətim,

Şan- şöhrətim saxlanır.

Mənim adım-sanımsan,

Namusum, vicdanımsan!

 

Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi,

Bu dil əcdadımızın bizə qoyub getdiyi

Ən qiymətli mirasdır, onu gözlərimiz tək

Qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək!

Ey öz doğma dilində danışmağı ar bilən fasonlu ədabazlar,

Qəlbinizi oxşamır qoşmalar, telli sazlar.

Bunlar qoy mənim olsun,

Ancaq Vətən çörəyi,

Sizlərə qənim olsun!

 

Bəxtiyar Vahabzadə

 

Şeirin təhlili:

Bu şeir ana dilinə yazılmış, onun müqəddəsliyini, dəyərini və xalqın həyatındakı əvəzsiz yerini tərənnüm edən möhtəşəm bir əsərdir. Şair ana dilini sadəcə bir ünsiyyət vasitəsi kimi deyil, bir millətin ruhu, tarixi, mədəniyyəti, kimliyi və ən dəyərli mirası kimi təqdim edir. Şeir boyu ana dilinin nəsildən-nəslə ötürülməsi vacib olan qiymətli bir xəzinə olduğu vurğulanır.

 

Şeirin quruluşu və məzmunu

Şeir hər biri ana dilinin fərqli bir tərəfini açıqlayan bəndlərdən ibarətdir:

 

Birinci bənd:

Bu bənddə uşaqlıqdan bəri ana dilinin mənimsənilməsi prosesi, yəni laylalarla ruhumuza hopması və "ana" sözünün ilk deyilən kəlmə olması təsvir olunur. Ana dilinin ana südü kimi təbii və qidalandırıcı olduğu vurğulanır. Bu, dilin insan varlığı ilə ayrılmaz bağını göstərir.

 

İkinci bənd:

Ana dilin bir millətin ruhu, eşqi, canı və insanlar arasındakı əhdi-peymanı (and, razılaşma) olduğu qeyd edilir. Ana dilin dünyanı tanıdan, əcdadlardan miras qalan ən dəyərli xəzinə olduğu fikri təkrarlanır və onu qorumağa çağırış edilir. Buradakı "gözlərimiz tək qoruyub" ifadəsi dilə olan bağlılığın zirvəsini göstərir.

 

Üçüncü bənd:

Bu hissə şeirin ən lirik və coşğulu hissəsidir. Ana dilin yaranış mənbələri olduqca canlı və təsirli şəkildə təsvir olunur. Dilin uca dağların əzəmətindən, coşqun çayların hiddətindən, torpağın, elin bağrından qopan yanıqlı nəğmələrdən, güllərin rəngindən, çiçəklərin iyindən, Mil düzünün, Muğanın sonsuz genişliyindən, ağsaçlı babaların əqlindən, kamalından və hətta düşmən üzərinə cuman Qıratın nalından qopan səsdən yarandığı deyilir.

Bu ana dilin coğrafiya, tarix, təbiət və millətlə olan dərin və mənəvi bağını göstərir. "Sən xalqımın aldığı ilk nəfəsdən yarandın" ifadəsi dilin bir millətin var oluşu ilə eyni olduğunu vurğulayır.

 

Dördüncü bənd:

Ana dilinin xalqın əqlini, hikmətini və müdrikliyini özündə saxladığı qeyd olunur. Füzuli kimi böyük şairlərin əsərlərinin ana dildə yaranması və bu dilin qüdrəti ilə dünyaya yol açması xüsusi vurğulanır. "Ərəb oğlu Məcnunun dərdi səndə dil açmış" misrası dilin bədii gücünə və duyğuları ifadə etmə qabiliyyətinə işarədir.

 

Beşinci bənd:

Ana dilinin bir millətin qəhrəmanlıqlarla dolu tarixini, min illik mədəniyyətini, şan-şöhrətini özündə saxladığı bildirilir. Dilin millətin adı-sanı, namusu və vicdanı olduğu vurğulanaraq dil ilə kimlik arasındakı ayrılmaz əlaqə ortaya qoyulur.

 

Altıncı bənd:

Bu bənd təkrar və son çağırışı özündə ehtiva edir. Şeirin əvvəlindəki "Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi" və "onu gözlərimiz tək qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək!" misraları təkrarlanaraq ana dilinin miras olma xüsusiyyəti bir daha vurğulanır.

Şeirin sonunda isə öz doğma dilində danışmağı "ar bilən fasonlu ədabazlara" (öz doğma dilində danışmağı ayıb bilən, yalançı, təkəbbürlü adamlara) sərt bir etiraz səslənir. Bu insanların qoşmaları, telli sazları bəyənmədiyi, yəni öz mədəniyyətindən uzaqlaşdığı qeyd olunur. Şair bu cür insanlara "Vətən çörəyi, sizlərə qənim olsun!" deyərək böyük bir lənət oxuyur, ana dilinə və vətəninə xəyanət edənlərə qarşı kəskin qəzəbini ifadə edir.

 

Şeirin bədii xüsusiyyətləri

Bununla bağlı aşağıdakı məqamlara diqqət çəkmək olar:

1. Lirik və coşqulu üslub: Şeir bütövlükdə emosional və yüksək ovqatlı bir dillə yazılıb. Ana dilə olan dərin sevgi və bağlılıq hər misrada hiss olunur.

2. Zəngin təsvirlər və bədii təsvir vasitələri: Xüsusilə üçüncü bənddə ana dilinin qaynaqlarının təsvirində istifadə olunan dağlar, çaylar, torpaq, çiçəklər, babalar, Qırat kimi obrazlar şeirə xüsusi rəng qatır.

3. Təkrarlar: "Bu dil tanıtmış bizə bu dünyada hər şeyi" və "onu gözlərimiz tək qoruyub, nəsillərə biz də hədiyyə verək" kimi misraların təkrarı əsas fikri möhkəmləndirir və şeirə ritmiklik verir.

4. Bənzətmələr (Təşbeh): Ana dilinin "ruh", "eşq", "can", "əhdi-peyman", "qiymətli xəzinə" və "namusum, vicdanım" kimi ifadələrlə müqayisə edilməsi dilin dəyərini daha da artırır.

5. Vətənpərvərlik duyğusu: Şeirdə təkcə ana dil sevgisi deyil, eyni zamanda dərin bir vətən və millət sevgisi də hiss olunur. Dil, vətənin və millətin ayrılmaz bir hissəsi kimi qəbul edilir.

6. Didaktik ton: Xüsusilə son bənddə, öz doğma dilini bəyənməyənlərə qarşı səslənən sərt tənqid şeirə öyüdvericilik verir.

 

Nəticə:

Bu şeir, ana dilinin bir millət üçün nə qədər həyati əhəmiyyətə malik olduğunu coşqulu və təsirli şəkildə ifadə edən, dərin mənalar daşıyan bir əsərdir.

Şair ana dilini sadəcə bir ünsiyyət vasitəsi kimi deyil, onu bir millətin kimliyi, tarixi, mədəniyyəti və ruhu ilə eyniləşdirir. Xüsusilə öz dilini alçaldanlara qarşı səslənən sərt tənqidi, şeirə güclü bir mesaj və xəbərdarlıq xarakteri qazandırır. Şeir, oxucunu ana dilinə sahib çıxmağa və onu qoruyaraq gələcək nəsillərə ötürməyə təşviq edir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

 

ANAR, “QIRX GÜN, QIRX GECƏ”

 

Yusif!

Mənim etibarlı, ağıllı, istedadlı dostum, yaraşıqlı, gözəl-göyçək qardaşım! Səni itirdiyimiz o dəhşətli anlardan qırx gün, qırx gecə keçir. Bilirəm, zaman ötdükcə Vaxt ən ağır yaraları sağaltmasa belə, qaysaqlayır, göynərtisini ovudur, amma ölümündən keçən bu qırx günün elə bir saatı, dəqiqəsi olmayıb ki, sənin yoxluğunun dözülməz ağrısını duymayım, hər dərdimi, hər sözümü, həmişəki kimi, səninlə bölüşə bilməyəcəyimin acısını hiss etməyim. Gecələr yuxuma gəlirsən, “bilirsən, filankəs də lax çıxdı” deyirəm, “gündə yeddi dəfə allahlıq iddiasına düşən indi yetmiş yeddi dəfə düşür”, “tək alçaq dağları yox, elə uca dağları da yaratdığını bəyan edir” deyirəm. “Aybənizin nəvəsi oldu” deyirəm.

Ölümündən iki gün qabaq, xəstəxanada son görüşümüzdə ordu orduna yapışmış, kül rəngli sifətində gördüyüm zəif, amma əvvəlki kimi işıqlı təbəssümünlə gülümsünürsən, heç nə demirsən...

Nə deyəcəksən axı? Əbədi sükut dünyasındasan. Elə bir dünyada ki, ora ünvanlanmış suallar həmişə cavabsız qalır. Bizi böyük qismi (hamısı yox, əstəğfürullah!) çörəyi dizinin üstündə olan, dönük, kəmfürsət, paxıl və kinli adamlardan ibarət “ədəbi mühit”də, bu canavar sürüsünün içində qoyub niyə getdin? Bizi – Vaqifi, Fikrəti, Çingizi, Arifi, məni... Çingiz, Arif bizdən cavandırlar, bizlərdən sonra hələ çox illər yaşayacaq və bəlkə haçansa birlikdə işlədiyimiz günləri xatırlayacaqlar: “Anar bir az qaraqabaq idi, Vaqif çox vaxt qaşqabaqlı, Fikrət bəzən dalğın olurdu, amma Yusif... Yusifin həmişə dodağında təbəssüm, dilində xoş bir lətifə, heç kəsi incitməyəcək, heç kəsin qəlbinə toxunmayacaq şux zarafatı olardı”.

Eləydi Yusif. Ağlıma sığışdıra bilmirəm ki, bundan sonra bir daha Yazıçılar Birliyindəki, yaxud Milli Məclisdəki otağımın qapısından o təkrarsız təbəssümünlə içəri girməyəcəksən – çiynində fotoaparat, böyründə cib telefonu, həmişə səliqəli, şıq geyinib-kecinmiş, yaxanda kostyumuna uyğun zövqlə seçilmiş qalstuk, pencəyinin döş cibində eyni rəngli dəsmal, başında dama-dama kepka...

Təpədən-dırnağa aristokrat və ziyalı idin. Qiyafəndə, davranışında, oturub-durmağında, insanlarla rəftarında, sənin əlinə su tökməyə layiq olmayan adamların hücumlarına, böhtanlarına ağayana etinasızlığında... İctimai və ədəbi qara-qışqırığa biganəliyinə, onu eyninə almamağına görə bəzən səni qınayırdım. “Qəribəsən e, – deyirdin, – bir it, ya qoca köpək səni dişləyirsə, sən də onu dişləməlisən? Hürüb-hürüb yorulacaqlar...”

Haqlısan, Yusif. Sənin belə-belə şeyləri vecinə almamağının səbəbi o idi ki, müdrik insan idin, dünya malında – vəzifə, şöhrət, fəxri ad-filan gözün yox idi. Elə bu hücumların da əksərən məhz bu sayaq şeylərə tamah salanlar tərəfindən edildiyini yaxşı bilirdin. Elə bir ailədə dünyaya gəlmişdin ki, uşaqlıq çağından şöhrətin hər üzünü və ən geniş miqyasını görmüşdün. Bu sarıdan da gözün tox idi. İntizarla onun-bunun ağzına baxıb bir qaşıq tərif payını umanlardan, onun-bunun qələmini pusub özü haqqında mübaliğəli sözlər eşitməyin nisgilini çəkənlərdən və xudanəkərdə, bu sözləri eşitməyəndə özü-özünü şişirdib dağ başına qoyanlardan deyildin. Mirzə Cəlilin topuğundan olub, onunla bəhsəbəhsə girən zavallılara ancaq xəfif bir təbəssümlə gülümsünürdün. Sənin bu təbii kübarlığının, ziyalı ləyaqətinin kökünü yalnız mənşəyinlə, nəslinlə, anadan olduğun, yetişdiyin ailənlə bağlamaq düz olmaz. Əlbəttə, əsil-nəcabətin, ailə tərbiyəsinin də əhəmiyyəti az deyil. Amma bu əsil-nəcabət, ləyaqət bəy nəslinə mənsub olduğu qədər, adi bir çoban nəslinə də mənsubdur. Məsələn, tutalım, çoban ailəsində dünyaya gəlmiş Mövlud Süleymanlının ləyaqəti, daxili mədəniyyəti, ziyalılığı yazıçı ailəsində göz açmış bəzi şərəfdən dəm vuran şərəfsizlərdən min pay artıqdır. Səndə isə hər iki cəhət son dərəcə ahəngdar şəkildə bir-birini tamamlayırdı. Ailəndən gələn ağayanalıq və öz təbiətinin zənginliyi – böyük istedad, dərin zəka, geniş savad, dünyaya, hadisələrə, insanlara, həyata və ölümə müdrik baxış... Və bəlkə dünyanın bütün ağrı-acılarını, insanların bütün naqisliklərini, xırdaçılıqlarını, yekə-yekə sözlər, gurultulu şüarlar ardında vəzifə, kürsü, şan-şöhrət hərisliyi, iyirmi gün ləzzətini duyduqları üç, ya dörd nömrəli telefonları qaytarmaq üçün sifətdən-sifətə düşdüklərini, maaşa dolananların kasıbçılığına rişxənd edən harınların hər üzünü gördüyünçün özünə başqa bir dünya qurmuşdun. Bu dünyaya ailə üzvlərindən və ən yaxın dostlarından başqa heç kəsin yolu yoxdu. Bu dünya sənin düşüncələrinin, aləmə car çəkməyib əzabını içində yaşatdığın dərdlərinin, ağrılarının, min bir milli, ictimai və məişət problemlərinin dünyası idi. Uğurla başa vurduğun bədii əsərlərinin və gələcək yaradıcılıq niyyətlərinin dünyası idi.

İnsanlardan bezəndə bu dünyada quşlarla, balıqlarla ünsiyyət tapırdın – mənzilində saxladığın balıqlarla, quşlarla...

Quşlar, balıqlar, kitablar, musiqi, bir də nəvələrinin məzəli sözləri – bəlkə axır illər sənə qalan son sevinclər idi.

Bir də xatirələrin sevinci. Axı sən elə bir ömür sürmüşdün ki, çoxları yalnız bu ömrün həsədini çəkməklə öz ömürlərini çürüdür. Nə olmayıb sənin ömründə, Yusif? İlk növbədə yaradıcılıq fərəhi – gözəl hekayələrin, filmlərin, ədəbiyyatımızın iftixarı olan, dildən-dilə çevrilmiş “Qətl günü” romanın... Xalqımızın ən ağır günlərində onunla bir olmağın, onun yanında və onun keşiyində durmağın, dərdiylə yaşamağın xatirələri. Apardığın mitinqlər, iştirak etdiyin toplantılar, çıxışların, müsahibələrin... Məqamında sənin adından, şöhrətindən bol-bol istifadə edib sonra səni “unudanların” həqiqi məqsədlərini anlamağın və bu xəyal qırıqlığından qırılmamağın, bədbinləşməməyin... Ölkələr, maraqlı insanlar, kitablar, filmlər, ilk gənclik illərindən sevib-sevilməyin... Hər günü beş ömrə bərabər bir ömür...

Sənin və mənim evlərimizdə, iş yerlərimizdə, dost məclislərində, Qazaxda, Göyçayda, Dərbənddə, Almatıda, Bişkəkdə, Moskvada, Türkiyədə, Misirdə, Çində, Kanadada, ABŞ-da birgə keçirdiyimiz unudulmaz günlər, uzun-uzadı söhbətlərimiz – bütün bunlar, – ötən günlər, saatlar sənin olduğu qədər, mənim də xatirələrimdir.

Bilirəm ki, xatirələr yazmamısan, ancaq gündəlik aparırdın. Bu ortaq xatirələrimizin hansıları əks olunub yazılarında, – bilmirəm. Hər halda, bütün bunları canlandırmaq, ötüb keçmiş ömrümüzü bir daha kağız üzərində yaşamaq mənim öhdəmə düşür. Həm öz yerimə, həm sənin yerinə. Əlbəttə, ömür vəfa etsə…

Səninlə bağlı min bir epizodu, dərin-dürüst fikirlərini, dəqiq mülahizələrini, şux zarafatlarını, bənzərsiz yumorunu, zəngin və canlı şəxsiyyətinin müxtəlif cizgilərini daha dolğun və ətraflı şəkildə qələmə almaq indi mənim yoldaşlıq borcum, vəzifəmdir.

Vaqif küçəsində hekayələrini dinlədiyim, hekayələrimi dinlədiyin o uzaq günlər, “Qətl günü”nün əlyazmasını oxuduğum gecə, Ankarada mini-bara qoşduğun məzəli şeir, Qahirədə piramidalara getməyə ərinməyin, “əşi, kinoda görmüşük də” deməyin, İstanbulda Çiçək passajında Eminin hesabına qəhvə içməyimiz, sonra İstiqlal caddəsində Eminə qalstuk almağın, Vaqifin hər təzə şeirindən duyduğun və böyük qardaş təmkiniylə gizlətməyə çalışdığın qürur, mənə bağışladığın qəlyan (“Axır ki, sənin də bir keyfiyyətli qəlyanın olsun”, – dedin), gecə yarısı telefon zənglərin…

Akvarium balıqları və qəfəsdəki quşlar, fotolar və dama-dama kepka… İndi isti-isti bütün bunları xatırlamaq, xəyalımda bir də yenidən yaşamaq mənə çətindir, Yusif. Dəfn mərasimində danışa bilmədim. Arazın matəmində olduğu kimi, o gün də qəhər məni boğurdu. Yalnız bir-iki söz deyə bildim. Bu yazım da bəlkə bir az dağınıq oldu. Bəlkə içimə yığılmış acılar və bu acıları səninlə paylaşa bilməyin imkansızlığı elə sözləri, elə ifadələri işlətməyə məcbur etdi ki, bu gileylər sənin haqqında, – büllur kimi pak, təmiz, qəlbi hər cür həsəddən, kin-küdurətdən, xıltdan xali olan insan haqqında yazıya düşməməliydi. Buna görə bağışla məni, Yusif…

Neyləməli; “Kimə deyim dərdimi, dünya dolu adamdır?” Axı heç birinə heç bir pislik, bədxahlıq etmədiyimiz, əksinə, bacardığımız dərəcədə, imkanlarımız daxilində həmişə yaxşılıq etməyə çalışdığımız, həmişə ancaq və ancaq xeyirxahlıq göstərdiyimiz bu insanlar nə istəyir bizdən, ay Yusif? Nə veriblər ala bilmirlər?

Cavab yoxdur…

Yusif yoxdur…

Yusif Səmədoğlunun vəfatından qırx gün qırx gecə keçir…

                                               Sentyabr, 1998

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

 

İlkin Əbəlfəz Bakıda yaşayır. Ali təhsilli iqtisadçı menecerdir.

İlk şeir yazmağa hələ məktəb illərindən başlasa da o vaxtın təfəkkürü ilə indiki təfəkkür uzlaşmır deyə əvvəlki şeirlərini deyil, 2020-ci ildən bəri topladığı şeirlərinin dərc edilməsini istəyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında bu gün onun son yazdığı şeirlərdən bəzilərini sizlərin mühakiməsinə verəcəyik.

Yeri gəlmişkən, İlkin Əbəlfəz tezliklə sizlərə yeni kitabını təqgim edəcək – “Atasız uşaqlar” romanının.

 

 

 

SON BİR NƏĞMƏ İSTƏYİRƏM SƏNDƏN, ŞAİR

Son bir nəğmə istəyirəm səndən, şair,

Dərdlərimi ovutmağa.

Həzin-həzin, köz-köz olan

 Ürəyimin atəşini soyutmağa,

 Göz yaşımı qurutmağa…

 

 Son bir nəğmə istəyirəm səndən. şair,

Arzularım dilə gəlsin.

Heç kimim yox bu dünyada,

 Elə bil ki, tək qalmışam,

İtirdiyim xəyallarım, duyğularım

Geri gəlsin…

 

Son bir nəğmə istəyirəm səndən, şair,

Təkliyimi onla bölüm.

Nəyim varsa verim ona,

Ən dəyərli əşyamı da,

Başımdakı ağlımı da,

Olan-qopan yaddaşımı,

Qəbirdəki baş daşımı verim ona.

Nolar yenə vurma düyün,

Onu görüm, sonra ölüm…

 

Son bir nəğmə istəyirəm səndən, şair,

Notlarında o da olsun.

Gah bəmində, gah zilində,

Hərdən evin bir küncündə

Durub elə mənə baxsın.

 Gah da yolun döngəsində

Keçib dayansın qarşımda,

 Dalğalansın göz yaşımda…

Gah bəmində, gah zilində,

 Hər ayrılıq nəğməsində

Xatırlatdın onu mənə,

Ağrı oldun ürəyimdə.

 

Olan olub, keçənlər də keçib, şair,

 Son bir nəğmə istəyirəm səndən, şair…

 

 

MƏNƏ SEVMƏYİ ÖYRƏT

Ay dərdimi dən bilən,

Sevincimi qəm bilən,

Ay sevgimi kəm bilən,

 Mənə sevməyi öyrət!

 

 Gecə ulduzum, ayım,

Tanrıdan sevgi payım,

Yazı yazım, say sayım?

 Mənə sevməyi öyrət!

 

Danlayırsan, dinmirəm,

Alçaldırsan, enmirəm,

Mən sevməyi bilmirəm?

Mənə sevməyi öyrət!

 

Yundursa, əyləş didək,

Misal deyil həll edək,

Hansı məktəbə gedək?

 Mənə sevməyi öyrət!

 

Aşiqinə çəkmə dağ,

Bəyənməyirsən nahaq,

 Bir qələm al, bir varaq,

 Mənə sevməyi öyrət!

 

 

ŞAİR

Nə yaman duyğusal olmusan, şair,

Bir az dözümlü ol, bir az möhkəm ol.

Nə yaman ərköyün olmusan, şair,

Bir az soyuqqanlı, azca ötkəm ol.

 

Nə yaman başını qatıblar yenə,

Yenə için-için düşüncədəsən.

Vallah, hamı səni anlaya bilməz,

Səni sevəndəsən, düşünəndəsən.

 

Nə yaman gözlərin qızarıb belə,

Bəbəyin elə bil qan çanağıdır.

Nə etsən, nə desən faydası olmaz,

 Lap göz yaşların da el qınağıdır.

 

Səsində kövrəklik xırıltı nədir,

Nəsə oğurlanıb, nəyinsə sınıb?

Küskün baxışların söylə kimədi,

 Kimsə, elə bil ki, qəlbini qırıb?

 

Amandır özünü toparla, şair,

Üzündən qəm-kədər silinsin bir az.

Yenə də ürəkdən yaz, yarat, şair,

Acı keçmiş ilə yaşamaq olmaz.

 

 

ÜSYAN

Elə dərd verdi ki, Allahım mənə,

Min ağrı bu dərdə bərabər oldu.

Gülən gözlərimin dərinliyində

 Ömrüm selə döndü, dərbədər oldu.

 

 Elə dərd verdi ki, Allahım mənə,

Hər nəfəs aldıqca dağlanır içim.

Hər şəkil, hər dəfə adı gələndə

Ox olub sancılır, köç edir köçüm.

 

Elə dərd verdi ki, Allahım mənə,

Bu dərdim ömürlük yoldaşım oldu.

Fərmanı verildi gələn günlərin,

Cəlladtək üstünə möhürün vurdu.

 

Elə dərd verdi ki, Allahım mənə,

 Dərd də özlüyündən utandı, vallah.

Daha yorulmuşam, daha ölürəm,

Məni öz yanına apar, ay Allah.

 

 

DÜNYA

Hamımızın gözündə nəm,

Əsir alıb sevinci qəm,

Qan ağlayır dünya-aləm.

Nə boşluğun bir boşluğu,

 Nə dolunun dolusu var.

Hər şeyin bir yalanları,

Hər şeyin öz doğrusu var.

 

Kitablar da səhv yazılır,

Quş da quştək civilləmir.

Topuğuna daş dəyənlər

Aslan kimi inilləmir.

Bağlı qapı arxasında

Min hoqqadan çıxır ismət.

Sevgi bitir yataqlarda,

Allah kərim, ya da qismət.

 

Gücü çatmır çöldəkinə,

Söz deməyə ər kişinin.

Xəyanətsiz öz evini

Yaşatmağa hər kişinin.

Seçim qoyur qarşımıza,

Heç baxmayır yaşımıza,

Yazır qəbir daşımıza

 “Bu, dünyadan nakam gedir.”

 

Yavan çörək doyuzdurmur

Yetim-yesir uşaqları.

Nə atılan körpələri,

Nə boş qalan qucaqları.

Qurban etmə günahlara,

Qıyma yazıq insanlara.

Ömrü keçən qarı dünya,

 Çovğun edən qarı dünya.

Bizi kama yetirməsən,

Səni görüm qarı, dünya.

 

 

MƏN ÖLƏNDƏ

Ölən vaxtı hamını yığacam ətrafıma,

Mən öləndə qəbrimə heykəl də qoydurarsız.

Sevmirəm sadə qəbir, yaraşmaz heç adıma,

 İmkan olsa, heykəli mərmərdən yondurarsız.

 

Qoy uzaqdan seçilsin sadə qəbir içində,

Bolluca ehsan verin üçündə, yeddisində,

Tanınmış molla olsun qoy mənim məclisimdə,

Adıma üç-dörd “kuplet” şeir də yazdırarsız.

 

Malımdan və mülkümdən kimsəyə pay verməyin,

Mən kasıbı sevmirəm, kasıbı dindirməyin,

Dəyməyin pullarıma, acları güldürməyin,

Nəyi qoyub getmişəm, eləcə saxlayarsız.

 

Onsuz da bilirəm ki, haqqıma girəcəksiz,

Bu nanəcib, vicdansız, bu alçaq deyəcəksiz,

Kömək etmədim deyə arxamca söyəcəksiz.

Qəbirdən xortdayaram, çox dərin basdırarsız…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bir vaxtlar – onda ki, cəmi 2 telekanal vardı, internetsiz, əlbət ki YouTube-suz bir həyat sürülürdü, bax onda bir veriliş vardı, “Retro”. Xanım və bəy aparıcı ekranda görünən kimi milyonlar nəfəs dərmədən onlara baxırdı. Xanım Həmidə Ömərova idi, bəysə Ayaz Salayev.

 

Azərbaycanın tanınmış rejissoru Ayaz Salayev 1960-cı ilin 1 avqustunda Bakıda anadan olub. 1977–1982-ci illərdə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun Kinoşünaslıq fakültəsində təhsil alıb. 1983–1985-ci illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında və "Azərbaycanfilm"də redaktor vəzifəsində çalışıb. 1986–1988-ci illərdə ÜDKİ-nin aspiranturasında oxumaqla bərabər, həmin təhsil ocağında "müasir film" fənnindən dərs deyib.

1995-ci ildə çəkdiyi "Yarasa" filmi Fransa, Almaniya, İspaniya, Yunanıstan, Belçika, İsveçrə, İsveç, Finlandiya, ABŞ, Kanada, Rusiya, Bosniya və Herseqovina, Misir, Türkiyə, Monqolustan və digər ölkələrdə keçirilən otuza yaxın müsabiqədə iştirak edib. Film Fransanın Anje şəhərində keçirilən beynəlxalq Avropa kinosu festivalında Qran-priyə və digər nüfuzlu mükafatlara layiq görülüb.

18 dekabr 2000-ci ildə Azərbaycan kino sənətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülüb. Müxtəlif ali və orta təhsil ocaqlarında kino tarixindən dərs deyib.

 "İnternyus-Azərbaycan"da rejissor kimi fəaliyyət göstərdiyi müddətdə bir neçə sənədli film və sosial məzmunlu videoçarx çəkib. 

13 dekabr 2023-cü ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin 100 illiyi münasibətilə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilib.

 

Filmoqrafiya

1. Qız qalası əfsanəsi

2. Retro

3. Ordubad

4. Evlənmək istəyirəm

5. Bir dəfə görmək...

6. Təkəlduz

7. Ata

8. Bir nəfər hamıya görə

9. Təxribat

10. Yarasa

11. Anlam

12. Vahimə

13. Koma 0,1 saniyədə

14. "Ağ-qara" gecələr

 

Bu gün doğum gününü – 65 illik yubileyini qeyd edən Ayaz Salayev son günlər sosial medianın qınaq obyektinə çevrilib. Türk dilinə cəmiyyətin meyl salmasını pislədiyinə görə nu topa-tüfəngə tuturlar. Lakin gəlin fikri konteksdən kənara çıxarıb bu tanınmış kino xadimindən düşmən obrazı yaratmayaq. Türkiyə bizim qardaşımızdır, bu öz yerində. Ayaz Salayev də kino industriyamızın ünlü adıdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

 

 

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

 

Bu dəfə yolumuz Almaniyayadır.

Bir dəfə heç kimə məlum olmayan alman mühəndisi və dünyanın ilk daxili yanma mühərrikli avtomobilinin ixtiraçısı Karl Benz  üç velosiped təkəri olan "Motorwagen" adlı benzin mühərrikli ilk özüyeriyən maşını ehtiyatla işə salır və Manheym şəhərinin böyük meydanına sürür. Meydana  göz gəzdirən Benz burada nəqliyyatın hərəkətinə heç bir maneə görməyir...

 

Amma təəssüf ki, meydanın o tayında bir evin kölgəsində dayanmış arabalı atı görməyir. Arabanın üstündə isə kolbasa, sosiska və vetçina yığılmışdı. Bu bir  yerli kolbasa istehsalçısı idi və mallarını müştərilərə çatdırırdı. At qəribə və qorxulu, yüksək səslə cingildəyən və dəhşətli dərəcədə tüstülənən arabanın düz ona doğru irəlilədiyini görən kimi hürküb qaçmağa başlayır. Bu zaman arabada olan vetçina və ət məhsulları  yerə tökülərək səki boyu səpələnir. Böyük qalmaqal baş verir. Kolbasa ustası dərhal “şeytan maşını”nın sürücüsündən dəymiş ziyanı ödəməyi tələb edir. Əlacsız qalan Karl Benz yolda toz üstünə tökülmüş  bütün ət məhsullarını almalı olur. Baxmayaraq ki, o vaxtlar onun pula çox ehtiyacı var idi.

Bu hadisə Benzə çox təsir edir. Bu haqda  dostlarına deyir: "Kolbasa satıcısı  mənə açıq-aşkar istehza ilə deyir ki, ötən bazar günü necə yaxşı alver edib... O, bölgənin ən varlı adamıdır. Amma mənə də Benz deyərlər, ilk avtomobilimi ona satacağam. Bu mənim revanşım olacaq!"

Qeyd etmək lazımdır ki, Karl Benz əvvəllər üç təkərli “Motorwagen”ini heç cür sata bilmirdi. Benzin mühərrikli bu araba insanlarda inam yaratmırdı: ətrafdakılara təhlükəli, çox səs-küylü və əlverişsiz görünürdü. İxtiraçı Manheym şəhəri ətrafında gəzərkən həm atları və piyadaları qorxudur, həm də maşının benzin bakının həcmi kiçik olduğundan, onu tez-tez doldurmalı olurdular. Benzin isə həmin vaxtlarda ancaq apteklərdə satılırdı.

 1887-ci ildə "Motorwagen" Parisdəki Ümumdünya Sərgisində iştirak edir. Və bundan bir il sonra, 1888-ci ildə Karl Benz nəhayət Almaniyada ilk avtomobilini satır. Təəssüf ki, Karl Benzin ilk avtomobilinin məhz Manheymdəki həmin kolbasa ustasına və ya başqa bir qəssaba satdığı haqda dəqiq fakt yoxdur. Bu məlum deyil və tarix bu haqda susur.  Bununla belə, əminliklə söyləmək olar ki, vəd edilmiş revanş alınır – illər sonra nəinki Almaniyanın, eləcə də dünyanın bütün kolbasa istehsalçıları artıq öz məhsullarını arabalarla deyil, daha rahat olan mühəndis Benzin avtomobilləri ilə daşıyırdılar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təşkilatçılığı ilə Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun 85 illiyi münasibətilə keçirilən Poeziya müsabiqəsində fərqlənən gənc şairlərin şeirlərini təqdim edirik.

 

  

I YER

 

 

Cavid QASIMOV

 

 

***

 

Dil bilməyən sərçələr

Bu qışı da qarşıladı

Həyətimizdə.

Yenə dua edirlər:

– Bol olsun süfrələrin çörək qırıntıları...

 

Dəyirmanların ürəyi daşdan olmasaydı,

Köçməzdi ölkədən ölkəyə quşlar...

 

Zaman ötdükcə anlayıram ki,

Sünbül günəşdən də yandırıcıdır.

Yoxluğu nəinki yeriməyi bacaranlar,

Uçmağı bilən quşlar üçün də utandırıcıdır.

 

Gileylənmirəm, İlahi, gileylənmirəm.

Buna da şükür,

Bizi sərçələrin duaları saxlayır,

Sərçələri sən.

 

 

***

 

O gün yadımdadır, qarışqalar da

Yeraltıbahardan qayıdırdılar,

Çiçəklər təzəcə dil açmışdı ki,

Arılar nahardan qayıdırdılar.

Mən isə dənizdən şeir deyirdim

Qanadı qırılmış qağayılara.

 

O gün yadımdadır, yarasalardan

Gecənin qanını götürürdülər.

Hə, hə...

Yadımdadır çarpayısında

Uzanan adama köçürürdülər.

Mən isə həyatdan şeir deyirdim

Gecəni yatmayan səfil dostuma.

 

O gün yadımdadır, işıqforların

Gözləri hirsindən qan bağlamışdı.

Görmüşdü uzaqda işıq dirəyin

Kimsəsiz bir uşaq, qucaqlamışdı.

Mən isə anadan şeir deyirdim

Körpələr evinin darvazasında.

 

O gün yadımdadır, dostum gəlmədi,

Onu da bayraqla gətirmişdilər.

Heç vaxt uzaqlara ata bilməyən

Ayağın uzaqdan götürmüşdülər.

Mən isə yollardan şeir deyirdim

Oğlu itkin düşmüş ata evində.

 

O gün yadımdadır, ağaclar hələ

Körpə meyvələrin bəsləyirdilər.

Dəcəl uşaqları meyvə dərməyə

Kölgə-kölgə düşüb səsləyirdilər.

Mən isə qocaya şeir deyirdim

Meyvədən xəbərsiz əlağacından.

 

O gün yadımdadır, xatırlayıram:

Daha günüm yoxdur xatırlanası.

Söz verdim Allaha, şeir yazmaram

Qadın qulağına pıçıldanası.

O gün yadındadır?

– Yadımda deyil...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

 

Nizami Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Dəlinin biriydi rəssamabənzər,

cığıra baxaraq ağac çəkirdi,

ağaca baxaraq cığır çək, dedim.”

 

Ağac: canlılıq, böyümə, daxili köklər...

Bu o deməkdir ki, sənətkar adi, təkrarlanan həyat səhnəsindən bir “ruh mənzərəsi” çıxarır. Cığır, bir səthdir. Ağac isə, kökləri olan bir mahiyyət.

Van Qoq da bu idi — adi təbiət mənzərələrini çəkirdi, amma onları “eşidilən şəkillərə” çevirirdi.

“Ağaca baxaraq cığır çək, dedim” — sənətə yön verilən məsləhət Təklifin, ya da etirazın təqdimi

Ya sənətçiyə yön verir: “daxilinə deyil, çölə bax, sənətkarlığını real istiqamətə yönəlt.”

Ya da ironikdir: sən “ağaca baxıb cığır çək” yəni içindəki dərinlikdən zahiri bir yol düzəlt, bu isə mənasızlıqdır.

Burada şair həm Van Qoqun sənətinə bələd olduğunu, həm də ona “təəccüblə baxdığını” göstərir. Bu da müasir insanın klassik dahiliyin qarşısında çaşqınlığını ifadə edir.

 

Motivin genişləndirilməsi — Yolçu və Yol

Bu bənd şeirdəki digər obrazlarla da əlaqəlidir:

Dərviş, yolçu, ağacdan asılmış adam, araba, cığır, çəkilmiş və ya silinmiş yollar

Bunların hamısı həyatın mənası, istiqaməti, daxili və xarici yol arasında ziddiyyət motivini gücləndirir. Van Qoqun burada təmsil etdiyi ruh — “öz yolunu çəkən” insandır.

Yəni başqalarının cığırla getdiyi yerdə, o cığırı özü çəkir.

Rauf Ranın poetik niyyəti nə ola bilər?

Van Qoqa açıq istinad vermir — bu, adi oxucu üçün əcaib bir dəli rəssamdır.

Amma sənətə və poeziyaya bələd biri üçün bu, “ağrıdan forma doğuran sənətkarın” obrazıdır.

Rauf Ra da sanki özünü də onunla müqayisə edir, amma fərqli yol seçir: “mən sənə dedim, ağaca baxaraq cığır çək.”

Bu isə şübhə, ikilik, qərarsızlıq və təklif kimi görünür.

Bu 3 misralıq bənd — şeirin ən fəlsəfi və intertekstual hissəsidir. Burada:

Van Qoqun ruhu dolaşır,

Sənətə yanaşma tərzləri mübahisə olunur,

Daxili və zahiri yol dilemması qurulur.

Bu bənd bir növ sənət və həyat arasındakı sərhədi sorğulayan bir "poetik manifest" kimidir. Həm şairin sənətə baxışını göstərir, həm də oxucunu bu baxışı sorğulamağa dəvət edir.

Belə, bu qədər...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)

 

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Salam, dəyərli izləyicilərimiz, xoş gördük.  "Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının çox sevilən "Əbülfəzqızı ilə 10 sual" rubrikasının bu gün  sevimli şair qonağı  AYB- nin üzvü Süleyman Abdulladır. Gəlin birlikdə Süleyman bəyin ömür yoluna boylanaq.

 

Süleyman Abdulla 05.11.1965-ci il tarixində Gədəbəy rayonunun Arabaçı kəndində dünyaya göz açıb. 1972-82-ci illərdə Arabaçı kənd orta məktəbində orta, 1983-90-cı illərdə Az. Neft və Kimya İnstitutunda "Tətbiqi riyaziyyat" ixtisası üzrə ali təhsil almışdır. 1984-86-cı illərdə Sovet Ordusunda hərbi xidmətdə olmuşdur. 1990-91-ci illərdə "Xəzərneftdonanma" idarəsinin balansında olan "İsrafil Hüseynov" adına sualtı boruçəkən gəmidə kapitanın 2-ci köməkçisi işləmiş, 1992-93-cü illərdə Az.Milli Qvardiyasının zabiti olmuş və MQ-nın tərkibində Qubadlı, Laçın, Füzuli uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir. Müharibə veteranıdır. 1995-ci ildən mətbuatda çalışır, hal-hazırda "Press Əks-səda" və "Məntiq dünyası" qəzetlərinin təsisçisi və baş redaktorudur. 2002-ci ilin fevralından AYB-nin üzvüdür, 14 şeir və nəsr kitablarının müəllifidir. Əsərləri 1988-ci ildən dövri mətbuatda çap olunur. Ölkəmizdən əlavə Türkiyədə, İtaliyada, Albaniyada, Rusiyada, İranda, Özbəkistanda, Qırğızıstanda, Qazaxıstanda və s. ölkələrdə şeirləri çap olunub və müntəzəm çap olunur. Şeirləri bir çox dillərə tərcümə edilib. "Fəlsəfə müəlliminin ölümü" romanı və "Cavabsız qalan qisas" adlı irihəcmli hekayəsi Özbəkistanda kitab şəklində dərc olunub. Evlidir, iki oğlu var.

 

-- Xoş gördük, dəyərli Şairimiz. Yaradıcılığınızla tanış olan hər bir kəs bilir ki, bugünkü rubrikamız da çox qiymətli olacaq. Çünki Süleyman Abdulla qələmi boş yerə söz israf etməyən bir qələmdir. Elə " 10 sual" da çox səbirsizdir. Keçək suallarımıza.

 

1) Söndü işığına can atdığım şam,

Zülməti kösövlə aldatmaq olmur.

Hər gün bir az da çox təklənir adam,

Daha şeirlə də baş qatmaq olmur.  ( Süleyman Abdulla)

Süleyman bəy, zülmətin qənimi səhərdir, niyə bəzən nə səhəri, nə Günəşi görürük? Mübarizə aparmaq çoxmu çətindir?

 

-Xoş gördük, Ülviyyə xanım! Söhbətin “zülmət-işıq” təzadı ilə başlaması məni bir qədər təəccübləndirsə də yaradıcılığıma uyğun olduğunu qeyd etməliyəm. Belə ki, mənim şeirlərimin əksəriyyətində ziddiyyətlərin üzləşməsində rast gəlmək mümkündür. Zülmət-işıq, gecə-gündüz, Xeyir-Şər, doğru-yalan, az-çox, asan-çətin, ağ-qara, var-yox, sadə-mürəkkəb və s. bu kimi əksliklər yaradıcılığımın əsas predmetləridir desəm, mübaliğə sayılmamalıdır. İşıq mənim ən çox inandığımdır, hər yerdə, hər zaman arayıb axtardığımdır. Bir insanla tanış olanda ilk aradığım onun üzündəki işıqdır, nurdur. Əgər o işığı, o nuru görmürəmsə həmin adamla anlaşmağım və ya daha sönra ünsiyyət yaratmağım sadəcə mümkün deyil. Hətta ən qatı zülmətdə də mütləq bir zərrə işığın varlığına inananlardanam. Qaldı ki, mübarizə aparmağa, o həmişə olub, var , olacaq. Bəzən adam bezir, usanır, tükəndiyini hiss edir, amma müəyyən müddətdən sonra mübarizəsiz yaşamağın mümkün olmadığını anlayır, toparlanır, yola davam edir. Şeirlə baş qatmaq, əslində mənim üçün həyat tərzidir, dünyadan əlim üzüləndə üz tutduğum məbəddir.

 

2) "İnsanda utanma hissi olmadısa, heç bir şey dərd deyildir." ( Maksim Qorki)

Dəyərli Şairimiz, insanlarda hansı mənfi xüsusiyyətləri sevmirsiniz və olubmu ki, tövsiyə verib düşmənə çevrilmisiniz?

 

-Ən nifrət etdiyim xüsusiyyət yaltaqlıqdır, yaltaqlara nifrətim o qədər güclüdür ki, şiddətindən az qala ürəyim dayansın. Qalan bütün mənfi xüsusiyyətlər yaltaqlığın kölgəsində qalır. Xaraktercə yardımsevərəm, dostluqda sədaqətə böyük üstünlük verirəm. Riyakarlığa dözümsüzəm. Bu hallarla üzləşəndə bəzən kimlərəsə iradımı bildirdiyim olur və təbii ki, yaxşı qarşılanmır. Dürüstlüyü qiymətləndirməyə çalışıram, amma çox vaxt əks reaksiya ilə qarşılaşıram. Bəzi məqamları çıxmaq şərti ilə (müqəddəs olanları da var) yalana səbrim çatmır. Düşmən deməzdim, arzuolunmaz adama çevrildiyim məqamlar olub. Bir də əqidəsiz adamlardan zəndeyi-zəhləm gedir.

 

3) Sifətin tutuldu tufan qabağı,

Qaçan baxışının qovlayanı kəm.

Qanın qara idi şah damarında,

Sonra...

nə sonrası...

canın cəhənnəm!

 

Biz sınıq qəlb ilə nə olmadıq ki...

Lal olduq,

kor olduq,

topal,

kar...

olduq.

Üz tutub gedərkən ayrılıqlara,

Dönüb ayrı-ayrı adamlar olduq. ( Süleyman Abdulla)

Süleyman bəy, ayrılığı yaşadanlar ayrılıqla üzləşərkən bu acıdan dərs alırlarmı, yoxsa adətkardırlar?

 

-Asan göründüyü qədər də qəliz suallardır, əhatəsi o qədər genişdir ki, aydınlıq gətirmək üçün saatlarla danışmaq olar. Ayrılıq, ümumiyyətlə insan xisləti ilə bağlı olan nəsnədir və təkcə iki fərdin arasında olmur. İnsan-təbiət, insan-Vətən, insan-əşya, övlad-valideyn və s. arasında olan bağın qoparılmasıdır ayrılıq. Ayrılıq sevginin dərəcə göstəricisidir, o nə qədər yüksək olarsa nisgili də bir o qədər şiddətli olar. Ayrılıq həm də sevginin əlçatmazlıqlardakı həbsidir. Əslində insan təkcə ayrılıqdan deyil, həyatında rast gəldiyi hər hadisədən dərs almağı bacarmalıdır. Ayrılıqdan sonra yenidən üzləşmək qaysaqlamış yaraların yenidən qövr etməsindən başqa bir şey deyil.

 

4) Yaradıcısından narazı olanları razı salmaq olarmı?

 

-Asi olanlara rəğbətim yoxdur, hərçənd ki, özümü konkret bir inancın dayışıcısı deyiləm. Yaradanın olduğuna inanıram, yaradılanın yaradanın üzünə ağ olmasını nankorluq sayıram. Hər kəsdən, hər şeydən narazı olan adamlar var, belələri ilə rastlaşdığım da olub, amma onların mənim həyatımda yer yoxdur deyə dərhal uzaqlaşmağa çalışmışam. Onları razı salmaq əsla mümkün deyil.

 

5) İsti yatağından küsmüşdü yuxu,

Yüzdümü, mindimi?..

İtmişdi haqq-say.

Hıçqırıq kimiydi axar su səsi,

Xəzəl yağışında islanırdı çay. (Süleyman Abdulla)

Süleyman bəy, xəzəl olmuş ömürlərə haqq qonaq gəlsə, xəzəl ömrü, bahar dövrünə qayıdarmı, yoxsa haqqın yerini tapması çox zaman alacaq?

 

-Ömrün xəzan dövrü bəlkə də dövrlərin ən mükəmməl dövrüdür. Bu elə bir dövrdür ki, insan müdrikləşir, heç nəyə səthi yanaşa bilmir, hər şeydə bir məna axtarır. Başqa sözlə, ömrün payızı bir növ yaşanılan səhvlərin, doğruların hesabatı dövrüdür. Səssizliyə çəkilib su şırıltısında olub-keçənləri, xətalı-günahlı və ya əksinə… yaşadıqlarının xatırlamaq insanın öz vicdanı qarşısında hesabatıdır.

 

5) Sevimli Şairimiz, sevginin hər gün isbata ehtiyacı varmı, yoxsa bircə baxışda o sevgi bütün ruhunu saracaq gücdədir?

 

-Sevgi aksiomdur, onun nəinki hər gün, hətta bir ömür boyu isbata ahtiyacı yoxdur. Sevgi ani bir baxışla, utancaq bir duruşla, qəfil bir hərəkətlə anlaşıla bilən ali hissdir, onu konkret parametrlərlə ifadə etmək olmur. Sevgini isbat etməyə cəhd onu dəyərdən salmaq deməkdir,- düşünürəm.

 

6) Vecsiz təsəllidir "canın sağ olsun"

Ruhun əsirdisə, canın sağ olmur.

Sonuncu fəryadı çəkib qurtulmaq,

Sonuncu naləni hayqırmaq olmur.  ( Süleyman Abdulla)

Süleyman bəy nə zaman hər şeydən küsür, ümidi qeybə çəkilir?

 

-Küsmək üçün saysız səbəblər tapmaq olar. Məni küsdürən ədalətsizlikdir ki, onunla hər addımda qarşılaşıram. Bizim məmləkətdə Ədalət yalnız adam adıdır, o biri ədalətin heç “ə”sindən xəbərimiz yoxdur. “Adəmə” adlı bir şeirimdə yazdığım kimi:

Niyə soruşursan kimim nəsini,

Hanı ədalətin görən “ə”sini?

Bıçaqsız, qəməsiz əvvəl səsini,

Sonra nəfəsini kəsirlər, Adəm!

Ədalətsizlik Adəmdən buyana hər dövrdə mövcud olub, olacaq!

 

7) Ən böyük işgəncə nədir? Süleyman bəy bu işgəncəni yaşayıbmı?

 

-Haqsızlığı görürsən, duyursan, amma əlindən heç nə gəlmir. Haqsızlığın qarşısında gücsüz olduğum məqamlar ən işgəncəli məqamlardır və bu işgəncəni hər gün, hər saat yaşamaqdayam, desəm, səmimiyyətimə inanın.

 

8) Yaxşısı çıxmaqdı ən uzun yola,

Harda bitəcəyi maraqlı deyil.

Dalınca sürünən Əzrayıl ola,

Baxasan əlləri yaraqlı deyil.

 

Yorula, dizini yollar qıra bir,

Durub soluğunu ala, baxasan.

Nə olsun fikrində irəlilərdir,

Arada çevrilib dala baxasan. ( Süleyman Abdulla)

Əziz Şairimiz, "əcəllə  oyunun" qalibi kimdir?

 

-Əcəl həmişə qalib gəlir, amma bu oyun əyləncəli olduğu qədər də sevindiricidir. Mənim düşüncəmə görə müharibə bir nizam-intizamdır və müharibədə hər şey yerli-yerində olur. Fərarisi, qorxağı, vətənpərvəri, satqını… maskalana bilmir o müddətdə…

Müharibənin pislikləri qurtardıqdan sonra üzə çıxır, həm də ən iyrənc formada…

 

9) " Sözün ölçüsünü bilməyən ədəbsizlikdə sərhəd tanımaz" (Sədi Şirazi)

 Süleyman bəy sözünün ölçüsünü bilməyənlərə poetik dillə nə söyləyərdi?

 

-Sözdən dəyərli, sözdən kəsərli, sözdən uca heç nə görmədim həyatım boyu… Sözün dəyərini bilən özünün dəyərini bilənlərdir və idarə edə biləcək yeganə varlıqdır söz… Mən könüllü sözə əsir olan və bu əsirlikdən zövq alanlardanam. Nə yaxşı ki, ULU SÖZ var.

 

10) Süleyman bəy, gənc yazarlardan razısınızmı, Sizi qane etməyən hansı məqamlar var?

Qələmini bəyəndiyiniz gənc şairlərin adlarını çəkə bilərsinizmi?

 

-Son illər ədəbi mühiti sistemli izləmirəm, çox qarmaqarışıqlıqdır orada, “at izi it izinə qarışıb”. Doğrusu, ikinci dəfə bu mühitə qayıtmağımın peşmançılığını da bəzən çəkirəm. hər kəsə uğurlar arzulayıram, amma əvvəllər maraqla izlədiyim iki gənc imza vardı,- Rauf Ra və Əhməd Ələsgər… Rauf 21 yaşında dəm qazından zəhərlənib haqqa qovuşdu, Əhməd isə dolanışıq ucbatından poeziyanı atıb meyxanaya keçdiyini dedilər. Bəyənilənləri də daha bəyəniblər, mənim fikir bildirməyimin elə bir əhəmiyyəti yoxdur.

Dolğun suallar üçün təşəkkür edirəm!

 

-Dəyərli Şairimiz, ömrünüzdən rubrikamıza pay ayırdığınız üçün Sizə minnətdarıq. Sualları hazırlayarkən bir çox şeirlərinizi oxudum, hətta sayını belə itirdim, çünki hər bir şeiriniz ruhu qidalandırırdı, sözə acıyan ruhlar bunu gözəl başa düşər. Ömrünüz sağlam və uzun olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2025)