İlhamə Məhəmmədqızı,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

İnsanlar zaman anlayışını min illər boyu başa düşməyə, ölçməyə çalışıblar. Əvvəl kölgə ilə, sonra su ilə, qumla və nəhayət mexanizmlərlə...

Qədim Misirdə günəş saatı vardı. Kölgənin düşdüyü yerə görə vaxt təyin edilirdi.

Su saatları Babil və yunan mədəniyyətlərində istifadə olunurdu.

Ən qədim mexaniki saatlar isə orta əsrlərdə Avropada kilsələr üçün düzəldilmişdi (təxminən 13-cü əsr).

1600-cü illərdə ilk dəfə yayla işləyən mexaniki cib saatları meydana gəldi.

17–18-ci əsrlərdə saatçılıq sənəti bir sənət növü kimi İsveçrə, İngiltərə və Almaniyada çiçəkləndi.

Sovet dövründə, Azərbaycanda da saat ustalığı peşə məktəblərində öyrədilirdi. O dövrün saatları - "Победа", "Луч", "Слава", "Восток" bir çox ailənin evində bu gün də işlək vəziyyətdədir.

Zaman dəyişdi, amma saat ustaları dəyişmədi. Zamanla eyni səbrlə, eyni diqqətlə işləməyə davam etdilər.

Yolum Sülh prospektindən düşmüşdü. Divar saatımı təmir etdirmək niyyətindəydim. Buradakı saatsaz köşkünə yaxınlaşdım. Ata-övlad bir yerdə çalışırdı. Ustad övladından şəyird olmaz, deyirlər. Hiss etdim ki, Nurlan da atası Müşfiqin yolunu davam etdirərək həvəslə və inamla çalışır.

O dedi:

Uşaq vaxtı atamın köşkünün qapısından içəri girəndə sanki başqa bir dünyaya düşürdüm. Tıqqıltıların, mexanizmlərin, susqun saatların danışdığı bir aləmə. O, sanki zamanla danışırdı. Hər saatın içində bir həyat, bir xatirə gizlənmişdi. Mənə elə gəlirdi ki, atam sadəcə saatları yox, insanların zamanla olan münasibətini düzəldir.

Öyrəndim ki, Müşfiq Səttər oğlu Məmmədov 1972-ci ildə Qubadlının Mərdanlı kəndində doğulub. Sadə bir kolxozçu ailəsinin övladı kimi zəhmətə kiçik yaşlarından alışıb. 1989-cu ildə orta məktəbi bitirib, Bakı Tədris Kurs Kombinatında saat ustalığını öyrənib. O gündən zamanla münasibəti artıq peşə yox, bir sənət, bir sevdaya çevrilib.

Sonra hərbi xidmət, ardınca Qarabağ döyüşləri... 1992–93-cü illərdə Topağac uğrunda döyüşlərdə yaralanıb. Amma nə ağrı, nə də zaman onu sındırmayıb.

1993-cü ildən Sumqayıtda gördüyünüz kiçik bir köşkdə çalışır. Otuz iki ildir ki, bu köşkdə saatlar susmur. Onların dilini atamdan yaxşı anlayan olmur.

O, mənə saatsazlığı öyrətmədi. Mən özümdən asılı olmadan öyrəndim. Çünki bu sənət bizdə peşədən çox bir yaşama tərzidir. Mənim üçün bu köşk sadəcə iş yeri deyil, vaxtla bağ qurulan bir məkandır.

Bəzən düşünürəm ki, insanın vaxtı pozularmı? Pozular. Atam onu düzəltməyi bacarır.

Bəziləri tarix yazır, bəziləri zamanı düzəldir. Atam ikinci qrupdandır. Amma məncə, o da bir tarix yazır: səssiz, təmkinli və tıqqıltılarla.

Saatsaz köşkündən ayrılarkən düşündüm ki, Müşfiq Məmmədov kimi insanlar cəmiyyətin səs-küysüz, lakin ən sabit təbəqəsini təşkil edir. Onlar göz önündə deyillər, amma onlarsız gündəlik həyatın axarı pozular. Hər təmir etdikləri saatda zamanla dostluq edən bir ustanın əli, səbrin və hörmətin izi qalır.

Bəzən bir saat sadəcə bir mexanizm deyil. O, keçmişi, bu günü və gələcəyi birləşdirən körpüdür. Müşfiq ustanın köşkünə baş çəksəniz, bunu özünüz də hiss edərsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəşər tarixində zamanı irəli aparan yazıçılar olubdur. Onlardan biri də O.Henri təxəllüsü ilə bizə tanınan amerikalı yazıçıdır. 11 sentyabr ABŞ-da faciəli günün – terrorun ildönümüdür. Amma həm də bu dahiyazıçının doğum günüdür.

Məşhur Amerika yazıçısı Uilyam Sidni Porter (William Sydney Porter) 11 sentyabr 1862-ci ildə Amerika vətəndaş müharibəsi zamanı Şimali Karolina ştatının Greensboro şəhərində anadan olub. O, 1898-ci ildə ata adının yazılışını Sidney olaraq dəyişdirib. Porter 1876-cı ildə xalası Evelina Mariya Porterin ibtidai məktəbini bitirib. Daha sonra Lindsey Street Liseyinə daxil olub.

Xalası 15 yaşına qədər ona repetitorluq etməyə davam edib. 1879-cu ildə Qrinsboroda əmisinin aptekində işləməyə başlayıb və 30 avqust 1881-ci ildə 19 yaşında Porterə əczaçı lisenziyası verilib.  Aptekdə o, həm də şəhər camaatının cizgilərini çəkərək təbii bədii istedadını nümayiş etdirib.

Onun əsərləri qısa hekayə janrında xüsusi yer tutur. O. Henri öz hekayələrində adi insanların gündəlik həyatını, kiçik arzularını, sevgi, dostluq, mərhəmət və ümid mövzularını ustalıqla təsvir edib. Əsərlərinin əsas cəhəti qəfil sonluqları — gözlənilməz finalıdır. Bu üslub sonralar “O. Henri üslubu” kimi məşhurlaşıb. O. Henri həm yumor, həm də incə duyğuları birləşdirərək oxucunu həm güldürüb, həm də düşündürüb.

"Təhsili və ilk illəri"

O, əvvəlcə farmatsevt köməkçisi kimi işləyib və burada çoxlu tibbi biliklər əldə edib. Daha sonra Texas ştatına köçərək müxtəlif işlərdə – müəllim, xəzinədar, jurnalist, hətta bankda məmur kimi fəaliyyət göstərib.

"Həbs həyatı"

Onun həyatında dramatik bir dönüm də var. İşlədiyi bankda vəsaitlə bağlı qanun pozuntusu ittihamı ilə həbs olunub. Həbsdə olarkən yazmağa daha çox vaxt ayırıb və qısa hekayə janrına ciddi yanaşmağa başlayıb. Maraqlıdır ki, o, “O. Henri” təxəllüsünü də həmin dövrdə götürüb. Təxəllüsün mənşəyi tam məlum olmasa da, yazıçının söz oyunu və sirli üslubunu əks etdirib.

"Yazıçılıq karyerası"

Azadlığa çıxdıqdan sonra Nyu-Yorka köçüb və ömrünün son illərinə qədər yüzlərlə hekayə yazıb. Onun əsərləri qəzet və jurnallarda çap olunub, qısa zamanda məşhurlaşıb.

Əsərlərində əsasən adi insanların həyatı (satıcılar, polis işçiləri, kasıb sənətkarlar, tələbələr, küçə insanları), yumor və istehza, humanizm və ən əsası gözlənilməz sonluqlar xüsusi yer tutub.

Maraqlı fakt: Dünyada “O. Henri mükafatı” adlı ədəbi mükafat var. Bu mükafat hər il ən yaxşı qısa hekayə müəlliflərinə təqdim olunur və yazıçının xatirəsinə böyük ehtiram əlamətidir.

(The Gift of the Magi)

Bu hekayə sevgi və fədakarlığın simvoludur. Gənc ailə – Cim və Della – çox kasıbdır. Yeni il üçün bir-birinə hədiyyə almaq istəyirlər, amma pulları yoxdur. Della öz uzun saçlarını satır ki, Cimin sevimli saatına zəncir alsın. Cim isə öz saatını satır ki, Dellanın saçları üçün daraq alsın.

Nəticədə hədiyyələr “yararsız” qalır, amma onların sevgisi hər şeydən dəyərli olduğunu sübut edir.

 (The Cop and the Anthem)

Azadlıq və insanın içindəki vicdan barədə hekayə. Soapi adlı bir dilənçi qışda həbsxanada qalmaq istəyir, çünki orada istilik və yemək var. Bu məqsədlə o, müxtəlif cinayətlər törətməyə çalışır, amma hər dəfə uğursuz olur. Axırda kilsənin qarşısında himn eşidir, ürəyində yeni həyata başlamaq qərarına gəlir. Elə həmin anda polis onu saxlayır və kiçik bir səbəbdən həbsə göndərir.

Yazıçı bununla insanın taleyindəki istehzalı döngələri göstərir.

(The Ransom of Red Chief)

Yumorla dolu məşhur hekayədir. İki adam zəngin bir adamın oğlunu qaçıraraq pul qazanmaq istəyir. Amma uşaq çox dəcəl çıxır, onları bezdirir və dözülməz oyunlarla əsir saxlayan kimi olur. Sonda oğlanın atasına pul verməyə məcbur qalırlar ki, uşağı geri alsın. Məşhur “Evdə tənha” filmi məhz bu ssenari əsasında çəkilibdir.

Burada O. Henri cinayət və gülüşü ustalıqla birləşdirir.

"Ölümü"

O. Henri 1910-cu ildə qaraciyər xəstəliyindən Nyu-Yorkda vəfat edib. Ömrü qısa olsa da, qısa hekayə janrını bənzərsiz üslubu ilə zənginləşdirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər limanda yelkən açıb üfüqlərə doğru yol alan ümid gəmisi hər zaman mənzilə çatmır. Bəzən sahilə yetişir, bəzən tufanla qarşılaşır, bəzən də dənizin səssizliyində uduzur. Dəniz hər gəmini xoş qarşılamır. Hər qonağa səxavətli olmur.

Ən önəmlisi, o yolçuluqda bir ümid, bir arayış, bir məqsəd varsa, gedilən yolda səni daha çox sınaq, cəsarət və mübarizə gözləyir. Dəniz cəsarətə meydan oxuyur: qorxağı sevməz, cəsuru sınağa çəkər.

Ümid gəmisi sadəcə küləklə deyil, inamla da irəliləyir. O hər şeyi gözə alır, hər dalğaya meydan oxuyur. Fırtına onu qorxutmur. Çünki ümid gəmisi sadəcə mənzilə çatmağı düşünmür, onun üçün gedilən yol — bu yolun özü də bir hədəfdir. Əgər ümid varsa, yol var. Yolun hara varacağını bilməsə də, o irəliləməkdən çəkinmir. Mənzil sadəcə dayanacaqdır, amma yolçuluq insanın özünü kəşf etdiyi, ümidin yaşadığının əsl göstəricisidir.

Əgər sən də bir gün yelkən açıb yol alsan, unutma ki, limanda lövbər salmaq sənin sonun deyil, sadəcə nəfəs almaq üçündür. Çünki ümid gəmisi hər dəfə yol alanda yeni üfüqlər, yeni kəşflər gətirir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rusca abreviaturasından KVN adlandırılan Şən və Hazırcavablar Klubunun – Sovetlər dönəminin məşhur telekomediya və intellektual brendinin vaxtı ilə ölkəmizdə milyonlarla pərəstişkarı olub. Və əlbəttə ki, rəhmətlik Anar Məmmədxanovun yaratdığı, Bəhram Bağırzadənin, Cabir və Tahir İmanovların inkişaf etdirdikləri “Bakılı oğlanlar” hələ də aktualdır, hələ də sevilir.

Azər Məmmədzadə də bu sıradadır.

Tamaşalarda adətən o, xəbər proqramlarının oxucusu rolu ilə yadda qalır. Bir də yaratdığı ən mükəmməl obraz keçmiş parlament spikeri Oqtay Əsədov obrazı olubdur.

Aktyor Azər Məmmədzadə 11 sentyabr 1971-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Bakı şəhəri 23 saylı məktəbdə oxuyub. 1988-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinə qəbul olub və 1993-cü ildə həmin universiteti bitirib. 1995 – 1996-cı illərdə informasiya texnologiyaları üzrə təhsil alıb.

1991-ci ildən "Parni iz Baku" (“Bakılı oğlanlar”) ŞHK komandasının üzvüdür. 1992-ci ildə ŞHK çempionu, 1995-ci ildə ŞHK Yay Kubokunun sahibi və 2000-ci il ŞHK “Əsrin Çempionu” olub. 2009-cu ildən “Planet Parni iz Baku” KVN Teatrının yönəldici prodüseridir.

Filmoqrafiya

1. Bir dəfə Qafqazda

2. Bir kəndin sevinci

3. Qorxma, mən səninləyəm! 1919

4. Ölülər XXI əsr

5. Ağanatiq

6. Məhəllə 3

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)

Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, “Gənclik” xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

Musiqi – sözsüz danışan, insan ruhuna toxunan bir dil. O, millətləri, mədəniyyətləri, dövrləri birləşdirən ən güclü vasitədir. Hər bir nota, hər bir ritm insanın daxili aləmini əks etdirir, duyğuların dərin qatlarına nüfuz edir. “Sərhədsiz musiqi” anlayışı, musiqinin heç bir coğrafi, dil və zaman məhdudiyyəti tanımadığını vurğulayır.

Musiqinin qlobal dili

Musiqi söz tələb etmir; o, emosiyaları ötürür, insanları birləşdirir. Azərbaycan muğamı kimi milli musiqi janrları dünya səhnəsində öz yerini tapır. Bu musiqi yalnız xalqın tarixi və mədəniyyətini ifadə etmir, həm də beynəlxalq tamaşaçı üçün yeni bir təcrübə təqdim edir. Müasir musiqiçilər isə milli melodiyaları Qərb ritmləri, caz, klassik və elektron musiqi ilə sintez edərək fərqli və eyni zamanda tanış bir təcrübə yaradır.

Belə yaradıcılıq nümunələri göstərir ki, musiqi həm kökləri ilə bağlı qalır, həm də sərhədsiz bir üslubda inkişaf edir. Dinləyici üçün bu, həm tanışlıq, həm də kəşfdir – həm millətinin musiqisini duyur, həm də dünyanın ritmləri ilə tanış olur.

Milli musiqi və dünya səhnəsi

Milli musiqi əsərlərinin beynəlxalq səhnəyə çıxması mədəniyyətlərarası dialoqu zənginləşdirir. Dünyanın müxtəlif ölkələrində keçirilən festivallar, simpoziumlar və onlayn platformalar musiqiçilərə öz milli melodiyalarını yeni auditoriyaya çatdırmaq imkanı yaradır. Bu proses yalnız musiqi əsərlərinin yayılması ilə kifayətlənmir, həm də mədəniyyətlərin bir-birini anlama və qarşılıqlı hörmət yaratma yollarını açır.

Məsələn, Azərbaycan muğamı yalnız ölkəmizdə deyil, Avropa və Asiyada da böyük maraqla qarşılanır. Muğamın incə melodik quruluşu və ritmik zənginliyi, onu universal musiqi dilinə çevirir və fərqli auditoriyalarda eyni emosional təsiri yaradır.

Müasir musiqiçilərin rolu

Müasir musiqiçilər və bəstəkarlar sərhədsiz musiqi anlayışını daha da genişləndirirlər. Onlar müxtəlif janrları birləşdirərək, milli musiqi elementlərini müasir texnologiya və səhnə performansları ilə təqdim edir. Bu, həm gənc nəsillərin milli musiqi ilə tanışlığını artırır, həm də dünya musiqi arenasında milli kimliyi qoruyur.

Musiqi vasitəsilə qurulan bu dialoq yalnız səs və ritmlə məhdudlaşmır; o, mədəniyyətlərin, tarixlərin və insan təcrübələrinin bir-birini tanıması üçün körpü rolunu oynayır. Hər bir ifa, hər bir nota həm köklərə hörmət, həm də yeniliyə açıq olmaq deməkdir.

Musiqi və insan ruhu

Sərhədsiz musiqi insanın daxili dünyasını zənginləşdirir. O, sevgi, həsrət, sevinc və kədər kimi ümumbəşəri emosiyaları ötürür. Musiqi vasitəsilə insanlar yalnız duyğu paylaşmır, həm də mədəni yaddaşlarını möhkəmləndirir və dünyagörüşlərini genişləndirirlər.

Beləliklə, musiqi yalnız əyləncə vasitəsi deyil; o, insanları birləşdirən, milli və beynəlxalq dəyərləri bir araya gətirən güclü bir vasitədir. Sərhədsiz musiqi hər dövrdə, hər coğrafiyada insanın ruhunu toxunaraq, həm fərdi, həm də kollektiv təcrübəni zənginləşdirir.

Sərhədsiz musiqi göstərir ki, musiqi dilini bilməyən bir insan belə onu qavraya, hiss edə və ruhunu zənginləşdirə bilər. Musiqi millətləri birləşdirir, zamanları yaxınlaşdırır, mədəniyyətləri bir araya gətirir. Müasir dövrdə milli musiqi elementlərinin beynəlxalq səhnəyə çıxması, onu yalnız qorumaqla kifayətlənməyib, həm də yeni auditoriyalar üçün açıq, sərhədsiz və əbədiləşdirilmiş bir təcrübəyə çevirir.

Musiqi sərhəd tanımır; o, insan ruhunun ən universal və ən sadiq dostudur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.09.2025)