Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün - aprelin 29-u Beynəlxalq Rəqs Günüdür. Bu gün peşəkar və ya həvəskar rəqslə məşğul olan, rəqsi sevən hər kəsin bayramıdır. 

Gəlin bu günün tarixçəsinə nəzər yetirək. Beynəlxalq Rəqs Günü 1982-ci ildə UNESCO-nun Beynəlxalq Rəqs Şurası tərəfindən təsis olunub. Bu əlamətdar tarix fransalı baletmeyster, balet nəzəriyyəçisi və islahatçısı Jan Jorj Noverrin (1727-1810) anadan olduğu gündə qeyd olunur. Günün təsis olunmasında məqsəd ictimaiyyətin diqqətini rəqs sənətinə cəlb etməkdir.

Niyə bəs Noverr?

Bu şəxs müasir baletin yaradıcısıdır. Əlbəttə, yaxşı olardı ki, onun doğum günü rəqs günü kimi deyil, balet günü kimi qeyd ediləydi. Amma nə etmək olar. Dünyanın mədəniyyət başbilənləri belə qərarlaşdırıblar. 

Təbii ki, dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da Beynəlxalq Rəqs Günü təsis olunduğu tarixdən hər il qeyd olunur.

Azərbaycanda rəqsin tarixi olduqca zəngin və qədimdir. Kökləri eramızdan əvvəlki minilliklərə gedib çıxan milli rəqslərimiz var və Qobustan qayaüstü rəsmlərində əksini tapmış rəqs səhnələri bunu sübut edir.

Azərbaycan xalq rəqsləri olduqca rəngarəngdir: “Yallı”, “Heyvagülü”, “Uzundərə”, “Toy rəqsi”, “Turacı”, “Tərəkəmə”, “Cəngi”, “Şalaxo”, “İnnabı”, “Qızılgül”, “Qazağı”, “Qaytağı”, “Qoçəli”, “Lalə”, “Misri”, “Naznazı”, “Vağzalı” və s.

Məşhur rəqs xadimlətimizdən isə

Əminə Dilbazi, Afaq Məlikova, Roza Xəlilova, Təranə Muradova, Tamilla Məmmədova, Böyükağa Məmmədov, Kamil Dadaşov, Böyükağa Atababayev və başqalarını göstərə bilərik. 

Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasının yaradılması haqqında 2014-cü il 30 aprel tarixli Sərəncamı ölkəmizdə rəqs sahəsinə olan diqqət və qayğının nümunəsidir. Belə bir akademiya həm də Şərq aləmində ilk dəfə bizim ölkədə yaradılıb.

Bəli, bu gün rəqs günüdür. Son dəfə haçan rəqs etdiyinizi xatırlaya bilərsinizmi?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

78-ci Kann Film Festivalının münsiflər heyətində dörd qadın və dörd kişi olmaqla 8 məşhur yer alıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, fransız aktrisası Jülyet Binoşun sədrlik edəcəyi münsiflər heyətinin tərkibi açıqlanıb.

Amerikalı aktrisa və kinorejissor Halle Berri, hindistanlı rejissor və ssenarist Payal Kapadia, italyan aktrisa Alba Rohvaşer, fransız-mərakeşli yazıçı Leyla Slimani, konqolu rejissor, sənədli film müəllifi və prodüser Honq Sanqsu, meksikalı rejissor və ssenarist Karlos Reyqadas və amerikalı aktyor Jeremi Stronq münsiflər heyətinin üzvləri seçiliblər.

Münsiflər heyəti müsabiqə üçün seçilmiş 21 filmi qiymətləndirəcək və mayın 13-dən 24-dək Kruazetdə keçiriləcək 78-ci Kann Film Festivalının “Qızıl Palma budağı” mükafatını təqdim edəcəklər.

Xatırladaq ki, ötən il festivalın münsiflər heyətinə amerikalı rejissor Qreta Qerviq (Barbi) sədrlik edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün 29 aprel. Təqvimi vərəqləyək, görək, türk xalqlarının tarixində bu gün nə ilə yadda qalıb?

1. İstanbulun fəthi ərəfəsi – 29 Aprel 1453:

•Fakt:

29 aprel 1453-cü ildə Sultan II Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) tərəfindən İstanbulun fəthi üçün başladılan top atəşi və hücumlar intensivləşdi.

•Ətraflı:

Bu gün Osmanlı ordusu Konstantinopol (Bizans) şəhərinin müdafiə divarlarını ağır toplarla bombalamağa başladı.

Ən mühüm hadisə Haliçdəki zəncirin aşılması planları idi:

Fatih Sultan Mehmet qurudan gəmiləri aşırmaq fikrini bu günlərdə reallaşdırdı — 70-ə yaxın gəmi yağlı taxtalar üzərindən sürüşdürülərək Haliçə endirildi.

•Tarixi əhəmiyyəti:

29 aprel günü İstanbulun müqavimət gücü ciddi şəkildə sarsıldı və şəhərin taleyi müəyyənləşməyə başladı.

Fəth 29 may 1453-cü ildə tamamlanacaq, amma 29 aprel onun strateji dönüş nöqtəsi hesab olunur.

 2. Kütül-Əmara Zəfəri – 29 Aprel 1916:

•Fakt:

29 aprel 1916-cı ildə Osmanlı Ordusu, İngilis generalı Charles Townshend-in başçılıq etdiyi 13.000 nəfərlik İngilis ordusunu İraqın Küt (Kut al-Amara) bölgəsində əsir aldı.

•Ətraflı:

Bu zəfər Birinci Dünya Müharibəsi dövründə Osmanlı ordusunun qazandığı ən böyük uğurlardan biri oldu.

Türk komandanı Halil Paşa (sonralar Halil Kut Paşa) rəhbərliyi ilə düşmən mühasirəyə alındı və 147 gün davam edən mühasirədən sonra İngilislər təslim oldu.

Bu hadisə İngiltərə tarixində böyük bir rüsvayçılıq kimi qəbul edilir.

•Tarixi əhəmiyyəti:

Kütül-Əmara zəfəri Osmanlı ordusunun son parlaq zəfərlərindən biri oldu və türk hərb tarixində "Kut Qəhrəmanlığı" kimi anıldı.

 3. Türk dünyasında inteqrasiya addımları – 29 Aprel 1992:

•Fakt:

29 aprel 1992-ci ildə yeni müstəqillik qazanmış türk dövlətləri (Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan və Türkmənistan) arasında əməkdaşlıq təşəbbüsləri üçün ilkin razılaşmalar əldə olundu.

•Ətraflı:

SSRİ-nin dağılmasından sonra müstəqil türk dövlətləri öz aralarında diplomatik əlaqələri qurmaq, ortaq dil, mədəniyyət, iqtisadiyyat sahələrində əməkdaşlıq üçün görüşlərə başladılar.

Bu proses sonralar Türk Şurası və Türk Dövlətləri Təşkilatı kimi strukturların yaranmasına yol açdı.

•Tarixi əhəmiyyəti:

Bu gün türk dünyasının siyasi və iqtisadi birliyinin təməli hesab edilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

28 aprel tarixində Prezident İlham Əliyevlə İran Prezidenti Məsud Pezeşkiyanın Bakıda baş tutan görüşü ikitərəfli əlaqələrə, Cənubi Qafqazda və daha geniş regionda formalaşan yeni siyasi-iqtisadi düzənə böyük təkan verdi. Tarixi, mədəni və dini ortaq bağlarla birləşən bu iki qonşu dövlət, hazırda münasibətlərini qarşılıqlı maraqlara əsaslanan strateji əməkdaşlıq müstəvisinə qurur.

Azərbaycanın bölgədə artan nüfuzu, xüsusilə nəqliyyat-tranzit imkanlarının genişlənməsi, enerji infrastrukturunun modernləşdirilməsi və beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində güclənən diplomatik mövqeyi İranla əməkdaşlığa yeni zəmin yaradır. Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi, Araz çayı üzərində birgə hidroenerji layihələri, eləcə də Ağbənd-Kəlalə avtomobil körpüsü kimi təşəbbüslər yalnız iki ölkə üçün deyil, bütövlükdə region üçün iqtisadi və logistik baxımdan strateji əhəmiyyət daşıyır.

Birgə imzalanan sənədlər və verilən bəyanatlar göstərdi ki, hər iki ölkə enerji təhlükəsizliyi, sərmayə qoyuluşu, elm, sənaye və turizm kimi sahələrdə əməkdaşlığı dərinləşdirməkdə qərarlıdır. Bu yaxınlaşma, həmçinin, üçüncü tərəflərin bölgədə münaqişə yaratmaq cəhdlərinə qarşı ortaq mövqenin formalaşmasına da xidmət edir. 

Azərbaycan üçün bu əməkdaşlığın dəyəri təkcə iqtisadi dividentlərlə məhdudlaşmır. Bu münasibətlər Azərbaycanın regional təşəbbüslərdə lider rolunu gücləndirir, 3+3 formatında əməkdaşlıq mexanizmini rallaşdırır. Həmçinin ölkəmizin suverenlik, ərazi bütövlüyü və qeyri-müdaxilə prinsipləri üzərində qurulan xarici siyasət xəttinə güclü dəstək verir.

Bu kontekstdə paytaxt Bakıda keçirilən görüşdən verilən açıq-aydın mesaj bu oldu ki, Cənubi Qafqazın gələcəyi bölgə dövlətlərinin iradəsi ilə formalaşmalıdır. Azərbaycan isə bu prosesdə həm sülhün təminatçısı, həm də real inkişafın təşəbbüskarı kimi çıxış edir.

NTV-yə müsahibəsində İqtisadçı Eldəniz Əmirov bildirib ki, İran Prezidenti Məsud Pezeşkiyanın Azərbaycana səfəri iki ölkə arasında iqtisadi-siyasi münasibətlərin daha da möhkəmlənməsi baxımından mühüm bir mərhələdir. Bu səfər Azərbaycan-İran iqtisadi əlaqələrinin bütün istiqamətlərdə inkişafı üçün ciddi imkanlar yaradır.

Tarixi və mədəni baxımdan zəngin olan Azərbaycan-İran münasibətləri iqtisadi sahədə bu potensiala tam adekvat deyil. 2023-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 500 milyon dollar təşkil edib. 2024-cü ildə bu rəqəm 33% artaraq 647 milyon dollara yüksəlib. Artım nəzərəçarpacaq olsa da, 765 kilometrlik sərhəd xəttinə və hər iki ölkənin böyük iqtisadi potensialına nisbətdə hələ də kifayət qədər aşağıdır. Xüsusilə də nəzərə alsaq ki, burada ÜDM-i yarım trilyon dollara yaxın olan bir ölkədən bəhs edirik.

İnvestisiya sahəsində də oxşar mənzərə müşahidə olunur. İran indiyədək Azərbaycanın sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, tikinti və digər sahələrinə 371 milyon dollarlıq investisiya yatırıb. Lakin bu sahədə də mövcud potensialdan tam istifadə olunmadığı aydındır

Ölkələrimiz arasında iqtisadi əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri də Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizidir. Bu dəhlizin inkişafı məqsədilə iki ölkə arasında son illər intensiv müzakirələr aparılıb. 2024-cü ildə dəhliz üzrə yükdaşıma 28%, tranzit daşımalar isə 23% artıb. Lakin bu sahədəki inkişaf da hələ regional və beynəlxalq tələblərə cavab verəcək səviyyədə deyil.

Məhz bu səbəbdən Prezident Pezeşkiyanın səfəri dəhlizin infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi, yükdaşıma potensialının artırılması baxımından da böyük əhəmiyyət daşıyır. Ələt-Astara dəmir yolunun yenidən qurulması, Ağbənd-Kəlalə avtomobil və dəmir yolu bağlantılarının yaradılması kimi layihələr bu əməkdaşlığın konkret nəticələrindən olacaq və regionun iqtisadi xəritəsində iki ölkənin rolunu daha da artıracaqdır.

Bundan əlavə, Araz çayı üzərindəki su ehtiyatlarının birgə idarə olunması, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə İran sahibkarlarının fəallaşması və müxtəlif sahələrdə – turizmdən sənayeyə qədər – yeni əməkdaşlıq imkanlarının yaranması Azərbaycan-İran münasibətlərinə əlavə dinamika verəcək.

Xüsusi qeyd edilməlidir ki, 2027-ci ildə “Xudafərin” körpüsünün 1000 illik yubileyi qeyd ediləcək. Bu tarixi hadisə Azərbaycan və İran üçün mühüm simvolik əhəmiyyət daşıyır. Hər iki dövlət bu münasibətlə böyük bir tədbir təşkil edə bilər ki, bu da ikitərəfli əlaqələri daha da gücləndirməklə yanaşı, regionda sabitliyə də önəmli töhfə verə bilər.

Ümumilikdə, Prezident Məsud Pezeşkiyanın Azərbaycana səfəri yalnız diplomatik jest olmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda konkret iqtisadi hədəflərə yönələn strateji addım kimi qiymətləndirilməlidir.

İqtisadçı Xalid Kərimli qeyd edib ki, İran Azərbaycanın ən böyük və ən strateji qonşularından biridir. İki ölkə arasındakı münasibətlərin inkişafı Azərbaycanın iqtisadi, ticarət və tranzit imkanlarının genişlənməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İranla əməkdaşlığın gücləndirilməsi idxal və ixrac əməliyyatlarından tutmuş, tranzit daşımaları, qarşılıqlı investisiya, turizm, mədəniyyət, təhsil və səhiyyə sahələrində əməkdaşlığa qədər geniş bir spektri əhatə edir. Bu əlaqələrin dərinləşməsi həm Azərbaycanın, həm də İranın milli maraqlarına tam cavab verir.

Regionun mövcud geosiyasi reallıqları da bu əlaqələrin əhəmiyyətini artırır. Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi ucbatından Azərbaycanın Naxçıvanla və Türkiyə ilə quru əlaqələri əsasən İran üzərindən həyata keçirilir. Bundan əlavə, Azərbaycan Çin və Hindistan kimi böyük iqtisadi bazarlarla ticarət dövriyyəsini də məhz İran ərazisindən keçən yollarla reallaşdırır. Bu fakt Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin və İranla əlaqələrin strateji əhəmiyyətini bir daha ortaya qoyur.

Şimal-Cənub Dəhlizi yalnız regional deyil, həm də qlobal miqyasda əhəmiyyətli bir logistika layihəsidir. İrandan keçən yüklərin Azərbaycan vasitəsilə Rusiyaya və Avropaya, eləcə də əks istiqamətdə daşınması alternativ və təhlükəsiz ticarət marşrutlarının formalaşması baxımından ölkəmiz üçün böyük üstünlüklər yaradır. Eyni zamanda Çin və Hindistandan gələn yüklər üçün də bu marşrut ideal bir alternativ təşkil edir.

İran həmçinin Orta Dəhlizdə də mühüm rol oynayır. Bu baxımdan böyük qonşumuzla əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsi Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun inkişafı, ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və turizm sahəsinin canlandırılması baxımından strateji dəyər daşıyır. İranlı turistlərin Azərbaycana artan marağı, işgüzar əlaqələrin genişlənməsi və sərmayə qoyuluşu perspektivləri ölkəmizin iqtisadiyyatına yeni nəfəs verə bilər.

Üstəlik, İran və Azərbaycan arasında əsrlərlə formalaşmış tarixi və mədəni bağlar bu əməkdaşlığa təbii bir zəmin yaradır və münasibətlərin inkişafı üçün möhkəm təməl rolunu oynayır.

Beləliklə, İran Prezidenti Məsud Pezeşkiyanın Azərbaycana rəsmi səfəri yalnız ikitərəfli münasibətlərin güclənməsi baxımından deyil, həm də regional sabitlik, yeni iqtisadi imkanların açılması və Azərbaycanın beynəlxalq ticarət şəbəkələrində daha aktiv rol oynaması üçün önəmli bir addımdır.

Bu səfər Azərbaycan-İran əlaqələrində yeni bir mərhələnin başlanğıcı ola bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

Xəbər verdiyimiz kimi, Özbəkistanın Xivə şəhərində Özbəkistan Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Beynəlxalq Baxşı Festivalı keçirilib. Festivalın tərkib hissəsi: “II Türk Dünyası Mədəniyyət Forumu” çərçivəsində “Türk Mədəniyyətinin Rəqəmsal Transformasiyası” mövzusunda sessiya təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, sessiya, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu və Türk Əməkdaşlıq Koordinasiya Agentliyi (TİKA) ilə birgə hazırlanıb.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun layihə meneceri Nuri Aksunun moderatorluğu ilə baş tutan sessiyada mədəni irs və rəqəmsallaşdırma sahəsində beynəlxalq nüfuza malik mütəxəssislər bir araya gəlib. Cənab Aksu çıxışında TİKA ilə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu arasında qurulan əməkdaşlıq münasibətlərindən bəhs edib, tərəflər arasında imzalanmış Anlaşma Memorandumuna istinad edərək 2025-ci il üçün nəzərdə tutulan birgə layihələr barədə məlumat verib, "Macarıstandakı Türk İrsinin Rəqəmsallaşdırılması" layihəsinə xüsusi diqqət ayırıb. 

Əlavə olaraq, sözügedən sessiyanın da məhz TİKA ilə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu arasında mövcud əməkdaşlıq hesabına həyata keçirildiyini vurğulayıb.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova sessiyaya qatılaraq təqdimatları dinləyib və iştirakçıları təbrik edib.

Sessiyada Türk Memarlıq Araşdırmaları Mərkəzinin Baş katibi Hasan Fevzi Çügen, Balkanlardakı Türk Memarlıq İrsinin Bərpası və Rəqəmsallaşdırılması layihələri haqqında danışıb. O, təqdimatında Balkanlar və Türküstandakı müxtəlif irs sahələri ilə yanaşı, TİKA-nın dəstəyi ilə bərpa edilən Gül Baba Türbəsi və Muzeyi, eləcə də Serbiyadakı Mahmud Paşa Hamamı kimi layihələrə toxunub.

Restavrator Erdinç Gökçe, Divriyi Ulu Məscidi kimi UNESCO Dünya İrsi Siyahısında yer alan ərazilərdə fotoqrammetriya və lazer skanlama texnikalarından istifadə olunaraq həyata keçirilən bərpa və qoruma işləri haqqında məlumat verib.

Carleton Universitetinin müəllimi və ICOMOS-SIPA-nın fəxri prezidenti Prof. Mario Santana, onlayn qoşularaq iştirak etdiyi sessiyada "Mədəni İrsin Qorunması, İdarə Edilməsi və Təqdimatı üçün Rəqəmsal Alətlər" adlı təqdimatında dünya miqyasında yaxşı təcrübə nümunələrini və rəqəmsallaşmada qarşılaşılan texniki çətinlikləri müzakirəyə qoyub.

University College London-un müəllimi Prof. Tim Williams, onlayn təqdimatında Orta Asiya Arxeoloji Landşaftları (CAAL) Layihəsini təqdim edərək peyk təsvirləri, Coğrafi İnformasiya Sistemləri (GIS) və açıq girişli rəqəmsal arxivlərin yaradılması sahəsində görülən işlərdən bəhs edib.

Türkiyə Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mütəxəssisi dos. Dr. Fatma Sezin Doğruer Türkiyənin Efes Rəqəmsal Təcrübə Muzeyi, Ayasofya Tarix və Təcrübə Muzeyi, Virtual Troya Muzeyi kimi genişmiqyaslı rəqəmsallaşdırma layihələri və milli inventar sistemləri haqqında məlumat paylaşıb.

Sessiyada Türk Dünyasının zəngin mədəni irsinin rəqəmsal texnologiyalar vasitəsilə qorunmasının və tanıdılmasının vacibliyi xüsusi vurğulanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Metaverse — texnologiyanın gələcəyini formalaşdıran və reallıqla virtual aləmi birləşdirən çoxşaxəli bir anlayışdır. Bu termin son illərdə xüsusilə Meta (əvvəlki Facebook) kimi texnologiya nəhənglərinin təşəbbüsü ilə gündəmə gəlib.

Sadə dillə desək, Metaverse — insanların avatarlar vasitəsilə interaktiv şəkildə ünsiyyət qurduğu, işlədiyi, əyləndiyi və yaşadığı virtual dünyadır. Bu aləmdə insanlar:

- görüşlər keçirə

- oyun oynaya

- əşyalar alıb-sata

- tədbirlərdə iştirak edə

- bəzən isə iş görə bilərlər

Əsas xüsusiyyətləri:

- Virtual və artırılmış reallıq (VR/AR) ilə təcrübə

- Rəqəmsal avatarlar ilə iştirak

- Blockchain və NFT-lər vasitəsilə mülkiyyət hüququ

- Daimi aktivlik – yəni Metaverse “bağlanmır”, o, həmişə işlək vəziyyətdədir

- İqtisadiyyat – virtual torpaq, geyim, xidmət və s. almaq mümkündür

Tətbiq sahələri:

1. Təhsil – Virtual sinif otaqları, laboratoriyalar

2. İş dünyası – Metaverse-də ofislər, toplantılar

3. Əyləncə – Konsertlər, filmlər, oyunlar (məs. Fortnite və Roblox içində tədbirlər)

4. Sosiallaşma – VR çay evləri, tanışlıq məkanları

5. Ticarət – Rəqəmsal moda (metaverse üçün geyimlər), NFT sərgiləri, metamağazalar

Metaverse platformaları:

- Decentraland

- The Sandbox

- Horizon Worlds (Meta tərəfindən)

- Roblox

- VRChat

Metaverse-də karyera imkanları:

- Virtual dizayner (avatar, geyim, məkan)

- Blockchain/NFT mütəxəssisi

- VR/AR developer

- Metaverse community manager

- Rəqəmsal mülkiyyət brokeri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Yer Kürəsində milyardlarla insan var, hər bir insan üçün də ailə – iş yeri – cəmiyyət üçbucağında bir yer müəyyənləşdirilib. Amma bəzən elə olur, kimsə öz yerini tapa bilmir. İnsanlığın faciəsi bax budur, öz yerini tapa bilməməkdir. Uğursuz, sənə xoşbəxtlik gətirməyən ailə (ailəli olmayanlar üçün sevgi münasibətləri), fayda verə bilmədiyin və bəhrəsini ala bilmədiyin iş (işsizlik, təhsil ala bilməmək də həmçinin), səni qəbul etməyən cəmiyyət – əsas uğursuzluq üçlüyü budur. Bəzi uğursuzlar bu üçlüyün hər hansı birində qərarlaşır, belələrini gəlin şərti olaraq nisbi uğursuz adlandıraq (NU). Belələri həyatda böyük əksəriyyətdir, elə əhatəmizdə hər 10 nəfərdən ən azı 3-4-ü nisbi uğursuzluqdan əziyyət çəkir. Bu tip insanlar bədbin olsalar da, onlarda bu bədbinlikdən tezliklə qopacaqlarına inam böyük olur. Onlar bir sahədəki uğursuzluğu digər sahələrdəki qənaətbəxşliklə neytrallaşdıra bilirlər haradasa. NU kateqoriyasının özündə bir müvəqqətilik, ötərilik, keçərilik kəsb etməsi bu insanlarda mübarizlik əzmini tam yox edə bilmir, onlar sabahkı günün işıqlı olacağına inanır, bu inamla yaşayır, çabalar göstərirlər. NU-ların motivasiyaya böyük ehtiyacı olur, çünki bu tip insanlar xırdaca bir təkanla öz uğursuzluqlarını dəf edə bilirlər. Öncədən qeyd edək ki, həyatda özlərini uğursuz sayanların böyük bir qismi yeniyetməlik və gənclik illərində uğursuz sevgiyə məruz qalanlar olur, bir də ki, ali təhsil almaq arzusuna yetişə bilməyənlər. (Hər iki mövzuya kitabımızda ayrıca toxunacağıq).

Üçbucağın birdən birə iki bucağında düzgün yerləşə bilməyənlər artıq tam uğursuzdurlar, bunları elə bu cür də adlandıraq (TU). Belələri xeyli azdır, NU-lardan sayca xeyli az olduqları kimi, problemlərinin xarakterinə görə də onlardan xeyli fərqli görünürlər. TU artıq həyatdan ikitərəfli zərbə almış insan olduğu üçün onun bədbinlik dərəcəsi də hədsiz yüksək, hətta ayrı-ayrı hallarda depressiyaya düşmək səviyyəsində olur.

TU-lar get-gedə özlərinə qapanır, ətrafdan təcrid olunurlar, mübarizədən yorulur və yayınmağa başlayırlar. TU-ların həyat tənəzzülü get-gedə sağlamlıqlarına zərbə vurur, özünə inamsızlıq müəyyən əsəb xəstəlikləri ilə müşayiət olunaraq çox ağır fəsadlar törədə biləcək kombinə yaradır. Sonucda intihara cəhdədək uzanan bu yoldan pasienti geri döndərmək çox çətin, əksərən qeyri-mümkün görünür. Odur ki, vacib məqamda – narazılıq hələ rüşeym halında olarkən TU-ların üzərində işləmək, onları «hər şeyin düzələcəyinə» inandırıb buna kökləmək olduqca vacibdir.

Ailə-iş-cəmiyyət uğursuzluğu üçbucağının hər üç küncündə qərarlaşan insan tipləri çox azdırlar, belələrini mütləq uğursuzlar adlandıraq (MU). Belələri haqqında ilk baxışda yalnız bunu söyləmək olar: «Tanrının üz döndərdiyi adamlar».

MU sonucda ya psixi pozğunluq həddinə gedib çıxır, ya da intihar edir, amma dəstəyə (istər maddi olsun, istər mənəvi, fərq etməz) hədsiz ehtiyac duyan bu insanların da motivasiyaya daim ehtiyacları olur. Ailə üzvü, dost, qohum, qonşu, tanış, tanımadığı birisi – insan zəncirinin hər bir halqası MU-ya düşdüyü dərin quyudan çıxmağa kömək göstərməklə, əl uzatmaqla onun həyat nağılının erkən bitirməsinə mane ola bilər. Amma əksər halda MU bu uzanan əlləri görə bilmir, ətrafın biganəliyinin qurbanı olur.

Və ən nəhayət, təsnifatımızda 4-cü tip uğursuzlar da yer alır ki, bunların uğursuzluq səbəbi ailə-iş-cəmiyyət üçbucağından kənarda dayanır. Problemləri hər hansı sağalmaz xəstəlikdən, əlillikdən, yaxud xoşagəlməz adət və vərdişdən, yaxud yaxın bir adamın vəfatından və bu qəbildən olan digər nəsnələrdən qaynaqlanan bu sayaq həyatdan küskünlər isə təsnifatımızda xüsusi uğursuzlar (XU) kimi yer alacaqlar. Belələri də ətrafımızda çoxdurlar, bizim qayğı və nəvazişimizə, təsəllimizə ehtiyacı olan bu tip insanlarla hər gün görüşür, ünsiyyətdə oluruq. Sadəcə, düşünməyimiz gərəkdir ki, belələrinə xırdaca bir diqqət göstərməyimiz, onlarla həmdərd olduğumuzu nümayiş etdirməyimiz çox vacibdir.

Beləliklə, biz uğursuzluqlarla üzləşib həyatdan inciyən və küsənlərin 4 tipini müəyyənləşdirdik.

Kitab boyunca burada sadaladığımız uğursuzluq səbəblərinin hər biri üzərində ayrıca dayanacaq və bu səbəbləri aradan götürmə yollarından geniş bəhs edəcəyik.

Hər xəstəliyin öz dərmanı, hər qıfılın öz açarı olduğu kimi hər problemin də öz həlli var, unutmayaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər gün dənizin üzərində dövrə vuran quşu bu gün sahildə, Səmaya həsrətlə baxarkən görəndə anladım – hər kəs yaralıdır. Bu dünyada yarası olmayan heç bir varlıq yox imiş. Və düşündüm ki, mükəmməl olmayan dünya üçün mükəmməl olmağa çalışmaq mümkündürmü?

Həyat bizdən bunu istəyirmi?

Nə üçün hər dəfəsində mükəmməl olmaq, mükəmməl olanı əldə etmək istəyirik? Hardandır bizdə bu sonsuz istək?Axı sən insansan. Səhvlərin, yanlışların var. Mükəmməl ola bilməzsən və mükəmməl olmaq üçün yaradılmadın. Bu məqama sahib olan bir tək yaradandır. Sən Onun üçün bu həyatda varsan. Sənin üçün önəmli olan – mükəmməl münasibətlər qurmaqdır. Peşman olmayacağın, peşman etməyəcəyin yaşanmışlıqlar yaratmaqdır.Sən hər şeyə sahib ola bilərsən, çox ağıllı, zəkalı da ola bilərsən,sənə verilən bütün suallara cavab tapa bilərsən ancaq bir sual var ki, ona cavab  tapmadığın müddətdə bir heçsən.

Bəs sən nə istəyirsən? Bu sualı özünə verməkdən qorxma. Özünə qarşı ədalətli ol. Yoxsa bütün cavabların içində ən vacib həqiqəti itirəcəksən-özünü. Olduğun yer olmaq istədiyin yerə çevrilmədikcə hər kəs səni tanısa belə özünə  yad qalacaqsan...

Bir dəfə velosiped sürə bilmədiyi üçün ağlayan bir uşaqla qarşılaşdım. Pedalları çevirmək onun üçün çox çətin idi. Yanına getdim, ona kömək etmək istədim. Amma o, bacara bilməsə belə, özü etmək istədi. Yorulmadan, qorxmadan davam edirdi – özü bacara bilmək üçün. O gün anladım ki, bəzən bizə mükəmməl nəticə deyil, sadəcə cəhd etmək lazımdır – özümüzü görmək, kəşf etmək üçün. O uşağın gözlərindəki qərarlılıq mənə çox şeyi öyrətdi. Və anladım ki, insan olmaq – yıxıldığın yerdən qalxmağı öyrənməkdir. Özünü sevməyi öyrənməkdir. Səhvlərinə sahib çıxaraq onlardan utanmaq yerinə, onlarla böyüməkdir.Çünki insan – düşdükcə, sınandıqca, sındıqca özünü tapır. Və ən vacibi, insan olmaq – özünü tapmaqdır. Özünü tapan isə artıq heç kimin gözündə “mükəmməl” olmaq məcburiyyətində deyil...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)