“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor və bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri 96 nömrəli tam orta məktəbdir.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

 DİREKTOR:

 Hacıyeva Mehriban Vaqif qızı

1981-ci il oktyabrın 21-də Naxçıvan MR-in Culfa şəhərində anadan olub.

1988–1998-ci illərdə orta məktəbi əla qiymətlərlə başa vurub. Bakı Avrasiya Universitetinin Sinxron Tərcümə fakültəsini bitirib. Daha sonra Azərbaycan Dillər Universitetində ingilis dili müəllimliyi ixtisası üzrə yenidənhazırlanma təhsili alıb. 2017-ci ildə Xəzər Universitetində “Potensial məktəb direktorları” adlı ixtisasartırma proqramını keçib.

2008-ci ildən pedaqoji fəaliyyətə ingilis dili müəllimi kimi başlayıb. 2015-ci ildən müxtəlif məktəblərdə təşkilatçı müavini, təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifələrində çalışıb. 2021-ci ildən 96 nömrəli tam orta məktəbin direktoru vəzifəsində fəaliyyət göstərir.

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin keçirdiyi Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə VI Qrant Müsabiqəsinin qalibidir. Eyni zamanda ETR resursları üzrə təlimçidir.

ŞAGİRD:

Mən, Röya Azad qızı Əliyeva, 03 fevral 2012-ci ildə Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2018-ci ildə F. Bayramov adına 22 nömrəli tam orta məktəbin birinci sinfinə qəbul olmuşam. 5-ci sinifdən etibarən isə İ. Əliyev adına 96 nömrəli tam orta məktəbdə təhsilimi davam etdirmişəm. Hal-hazırda həmin məktəbin 8 “A” sinif şagirdiyəm. Bütün fənlərə maraq göstərirəm və hədəfim ali məktəbə qəbul olunmaqdır.

ESSE

“Dostluq nədir?”

Dostluq insan həyatının dərin və mənalı duyğularından biridir. Həyatda elə anlar olur ki, insan bir anlayışlı dosta ehtiyac duyur. Elə dost var ki, onunla danışmağa belə ehtiyac qalmır — sadəcə yanında olmaq insana güc verir. Həqiqi dostluq məhz bu sükutdakı anlayışdan doğur. Dostluq həm də insanın ruhunu qidalandıran bir enerji mənbəyidir. İnsan yalnızlığın içində belə, həqiqi dostu ilə daha güclü hiss edir. Həqiqi dost insanın həyatına işıq saçan və onu hər zaman ruhlandıran biridir.

Dostluq sadəcə gündəlik ünsiyyət deyil, qəlbdən gələn bir bağdır. O bağ sevgi, hörmət və etibarla qidalanır. Həqiqi dost sənin səhvini üzünə deməkdən çəkinməz, çünki onun məqsədi incitmək deyil, səni daha güclü və yaxşı görməkdir. O sənin sevincinə şərik olar, kədərini  öz kədəri bilər. Dostlar zamanla bir-birinə anlayış və sədaqət hissi ilə bağlanırlar.

“Dost rahatlıq verən bir məlhəmdir” deyib Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

Gülxarə Əhmədova, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Prezident İlham Əliyevin 18 oktyabr 2025-ci ildə “Kazinform” agentliyinə verdiyi müsahibə Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasındakı münasibətlərin yüksək səviyyəsini və iki ölkə arasında dərin etimada əsaslanan qardaşlığı bir daha nümayiş etdirdi. Dövlət başçısı vurğuladı ki, Azərbaycan və Qazaxıstan arasında siyasi əlaqələr bu gün ən yüksək səviyyədədir. İkitərəfli münasibətlərin təməlində xalqlarımız arasında çoxəsrlik dostluq, qardaşlıq, ortaq türk kimliyi, mədəni və mənəvi dəyərlər dayanır. Bu gün iki ölkə arasında münasibətlər sadəcə strateji tərəfdaşlıq deyil, həm də sarsılmaz qardaşlıq münasibətləridir.

Prezident İlham Əliyev Qazaxıstanın son illərdə qazandığı böyük nailiyyətləri yüksək qiymətləndirərək qeyd etdi ki, Prezident Kasım-Jomart Tokayevin rəhbərliyi ilə Qazaxıstan dinamik inkişaf yolundadır. Azərbaycan və Qazaxıstan dövlət başçılarının mütəmadi səfərləri, səmimi dostluq əlaqələri və ortaq məqsədləri əməkdaşlığı daha da dərinləşdirir. Müsahibədə iqtisadi əlaqələrə də xüsusi diqqət yetirildi. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 2025-ci ilin ilk səkkiz ayında 547 milyon dollara çatıb. Bu artım nəqliyyat-logistika əlaqələrinin genişlənməsi, Orta Dəhliz layihəsinin inkişafı və qarşılıqlı investisiyaların artması ilə izah olunur. Qazaxıstan kapitalı ilə Azərbaycanda 250-yə yaxın şirkətin fəaliyyət göstərməsi də bu etimadın bariz nümunəsidir. Enerji, sənaye, gəmiqayırma və yaşıl iqtisadiyyat sahələrində əməkdaşlıq da iki ölkənin gələcəyə yönəlmiş strategiyasının tərkib hissəsidir. SOCAR və “KazMunayQaz” arasında neft nəqli üzrə imzalanan sazişlər, eləcə də bərpaolunan enerji və rəqəmsal infrastruktur layihələri Orta Asiya ilə Qafqazı birləşdirən yeni inkişaf körpüsü yaradır.

Prezident İlham Əliyev həmçinin Türk Dövlətləri Təşkilatının rolunu xüsusi qeyd edərək bildirdi ki, bu təşkilat türk xalqları arasında həmrəyliyin, siyasi və iqtisadi birliyin əsas dayağına çevrilib. Azərbaycan və Qazaxıstan bu birliyin möhkəmlənməsi, Türk dünyasının qlobal miqyasda güc mərkəzinə çevrilməsi istiqamətində birgə səylər göstərirlər. Müsahibədə dövlət başçısı Xəzər dənizinin ekoloji problemlərinə də toxunaraq, region ölkələrini bu istiqamətdə birgə tədbirlər görməyə çağırdı. O qeyd etdi ki, Xəzərin səviyyəsinin enməsi və ekoloji tarazlığın pozulması ciddi narahatlıq doğurur və bütün Xəzəryanı ölkələr məsuliyyəti bölüşərək bu prosesi birgə idarə etməlidirlər. Prezidentin sözləri ilə desək:“Xəzər dənizi sadəcə su hövzəsi deyil, bizim ortaq məsuliyyətimizin və birgə fəaliyyətimizin rəmzidir.”Bu müsahibə bir daha təsdiq etdi ki, Azərbaycan–Qazaxıstan əlaqələri sadəcə diplomatik münasibətlər deyil, ortaq tarixə, qardaşlığa, mədəniyyətə və gələcəyə söykənən sarsılmaz bağlardır. Bu münasibətlər Türk dünyasının birliyinə, regionun sabitliyinə və davamlı inkişafına xidmət edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Musiqi sənətimizə onun adı həkk olunubdur. Onun, Canəli Əkbərovun. Hər kəs deyər ki, Cənub zonası musiqi diyarı deyildir, məhz Canəli Əkbərov bu deyimi boşa çıxarıbdır.

Canəli Əkbərov 10 mart 1940-cı ildə Lənkəran rayonunun Tükəvilə kəndində anadan olub. Muğam sənətini atasından öyrənib, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası yanında muğam məktəbində təhsil alıb. O, 1963–1964-cü illərdə Seyid Şuşinskinin, 1969–1972-ci illərdə isə Xan Şuşinskinin tələbəsi olub. 1982-ci ildə Azərbaycan Dövlət Musiqi Məktəbini bitirib. Canəli Əkbərov 1965-ci ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının, 1976-cı ildən isə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olub

Xanəndə bu teatr səhnəsində muğam operalarında bir sıra yadda qalan obrazlar: Məcnun və İbn-Səlam (Ü.Hacıbəyov – "Leyli və Məcnun"), Şah İsmayıl (M.Maqomayev – "Şah İsmayıl"), Aşıq qərib (Z.Hacıbəyov – "Aşıq Qərib") obrazlarını yaradıb. Canəli Əkbərov xarici ölkələrdə — Almaniyada, Malidə, Avstriyada və s. ölkələrdə dəfələrlə qastrol səfərlərində olub.

Səmərqənddə keçirilən Şərq musiqi simpoziumunda və Kuybışevdə Şərq xalqlarının musiqi festivalında böyük nailiyyət əldə edib. Canəli Əkbərov ifa etdiyi bütün muğamlar dəsgahlar vallara və disklərə yazılıb. Canəli Əkbərov muğam müəllimi kimi gənc xanəndələr nəslini yetişdirib, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində "Muğam sənəti" kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb.

Canəli Əkbərov 22 oktyabr 2021-ci ildə vəfat edib. Ustad sənətkar İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn edilib.

Filmoqrafiya

1. Havalansın Xanın səsi

2. Mənsuriyyə sorağında

3. Zəlimxan dastanı

4. Biz qayıdacağıq

5. Muğamat var olan yerdə

6. Sevda yolu. Canəli Əkbərov

7. İki xan arasında bir can

Təltif və mükafatları

1. "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

3. "Şərəf" ordeni

4. "Şöhrət" ordeni

5. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

6. 1-ci dərəcəli "Əmək" ordeni

7. "Sənətkar" medalı (Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı)

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ötən əsrin əvvəllərində Azərbaycanda maarifçilik hərəkatı geniş vüsət alanda Üzeyir Hacıbəylinin kiçik qardaşı Ceyhun bəy Hacıbəyli şövqlə bu işə qoşuldu, bir ailə Azərbaycan üçün o qədər fayda verdi ki, bunu sözlə ifadə etmək mümkünsüzdür.

Ceyhun bəy Hacıbəyli 15 fevral (köhnə təqvimlə 3 fevral)1891-ci ildə Şuşada anadan olub. İbtidai təhsilini Şuşada maarifçi Haşım bəy Vəzirovun müdir olduğu ikisinifli rus-tatar məktəbində almış daha sonra isə təhsilini Bakıda real məktəbində almışdır. İlk mətbu hekayələrini "Proqres" qəzetinin 1907-ci il tarixli 5-ci nömrəsində dərc etdirib. 1908-ci ildə Əli bəy Hüseynzadənin müdir olduğu "Səadət" məktəbində dərs deyir.

 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin Hacı Zeynalabdin Tağıyev teatrında səhnəyə qoyulan "Leyli və Məcnun" operasında İbn Səlam və Nofəl rollarını oynayıb. Xeyriyyəçi Murtuza Muxtarovun maddi dəstəyi ilə 1908-ci ildə Peterburq Universitetinin hüquq fakültəsinə qəbul olunub, 1909-cu ilin yayında təhsilini davam etdirmək üçün Parisə gedir. Əvvəl Sorbonna Universitetində, sonra isə Ali Politexnik Elmlər Məktəbində təhsilini davam etdirib.

Müəllifin yaradıcılığı tədqiq olunmadığından və toplanmadığından mühacirətə qədərki əsərləri qəzet səhifələrində pərəm-pərəm düşüb. Ceyhun bəy Hacıbəyli yaradıcılığının ilk dövründə qələmini felyeton janrında sınayıb, amma sonralar felyeton yazmayıb. Felyetonları arasında "Pristav Ağa" daha çox diqqəti cəlb edir. Əsər "Proqres" qəzetinin 1907-ci il 6 və 7-ci saylarında "Daqestanskiy" imzası ilə çap olunub.

Ceyhun bəy sonrakı illərdən başlayaraq məhsuldar şəkildə maarif, mədəniyyət, din, dil, xeyriyyəçilik, qaçqınlar mövzularında məqalələr yazır, çap etdirir. Mühacirətdən əvvəl (1919-cu ildən) "Kaspi", "Proqres", "Bakı", "Azərbaycan" və başqa qəzetlərdə yüzlərlə publisistik məqalə, hekayə dərc etdirən C. Hacıbəyli həmin dövrdə "Известия" (Kaspidə), "İttihad" və "Azərbaycan" (rus dilində) qəzetlərinin redaktoru olub.

1910-cu ildə o, "Hacı Kərim" povestini yazıb və 1911-ci ildə kitab şəklində çap etdirir, lakin həmin povestdən sonra yaradıcılıqdan uzun müddət uzaqlaşıb. Ceyhun bəy Fransada yaşayarkən "La Revul du Mond Müsulman", La Fiqaro kimi mətbu orqanlarla əməkdaşlıq edib, "La Revul des Deux Mondes" adlı jurnallarda çalışmış, Parisdə fransız dilində nəşr olunan "Qafqaz" və Münhendə Azərbaycan dilində çıxan "Azərbaycan" jurnalının redaktoru olub. "Azadlıq" radiostansiyasının yaradıcılarından sayılan Ceyhun bəy Hacıbəyli Münhendəki "SSRİ-ni Öyrənən Universitetin" müxbir üzvü seçilib.

Ceyhun bəyin "İslam Əleyhinə kampaniya və onun Azərbaycanda Metodları" adlı irihəcmli tədqiqat əsəri isə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Adı Azərbaycanın Azadlıq tarixinə qızıl hərflərlə yazılan C. Hacıbəyli mühacirətdə yaşadığı bütün dövrdə  əqidə və amalından dönməyib, son nəfəsinədək sovet imperiyası ilə ideoloji mübarizə aparıb, Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda bacardığını əsirgəməyib. Ceyhun Hacıbəyli 22 oktyabr 1962-ci ildə Parisdə dünyasını dəyişib. Burada Sen-Klu qəbiristanlığında dəfn edilib.

Vəfatından üç gün əvvəl 1962-ci ilin 19 oktyabrında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin sonuncu daxili işlər naziri Mustafa Vəkiloğluna məktub ünvanlayıb. Həmin məktubda o, Azərbaycanın istiqlalı üçün mühacirlərin tək bayraq altında birləşmələrini və mübarizə aparmalarını arzulayır, hər cür qruplaşmaya qarşı olduğunu bildirir və dostuna mühacirləri bir yerə toplamasını vəsiyyət edirdi. Bu barədə sonradan "Mücahid" jurnalının 1963-cü il nömrəsində "Ceyhun bəyin vəsiyyəti" adlı irihəcmli məqalə dərc olunub.

Əsərləri

- İlk müsəlman Respublikası Azərbaycan

- Qarabağ dialekti və folkloru

- İslam əleyhinə təbliğat və onun Azərbaycandakı metodları

- Seçilmiş əsərləri

- Qürbətdən gələn səslər: Ceyhun bəy Hacıbəylinin mühacirət həyatı.

- Bir il xəyallarda... və bütöv bir ömür.

- Şuşa ziyalıları: unudulmuş irs.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Ötən gün Cəlilabad şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin dəstəyi ilə Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndəsi, el şairi və mahir bədii qiraətçi Mikayıl İnçəçaylının 65 illik yubileyi və yenicə işıq üzü görmüş "Gözlərimdə yaş gəlmişəm" adlı şeirlər kitabının təqdimat mərasimi keçirildi.

Vətən uğrunda canını qurban vermiş əziz şəhidlərimizin xatirəsinin əziz tutulması hədəfi ilə bir dəqiqəlik sükutla başlayan, həmçinin, tanınmış ziyalı pedaqoq və peşəkar bədii qiraətçi Adıgözəl Nuriyevin aparıcılığı ilə keçən gözəl və ədəbi-mənəvi tədbirdə rayonun sayılıb-seçilən ziyalıları, tanınmış elm, ədəbiyyat və mədəniyyət adamları, Cəlilabad ədəbi mühitinin görkəmli nümayəndələri və xüsusilə də qələm tutan incə əllərdən ibarət xanım şair və yazarları iştirak etdilər.

Tədbirdə iştirak edən Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi və Cəlilabad rayonunun "Canlı ensiklopediyası" adlanan Cahangir Muradov, AYB-nin üzvü, el ağsaqqalı və ziyalı pedaqoq, şair Əfrahim Abbas, AYB və AJB-nin üzvü, "Sözün işığı" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Prezident təqaüdçüsü, şair, publisist Ədalət Salman, AYB-nin üzvü, qəzəlxan, şair-dramaturq İman Abdulla, AYB-nin üzvü, şair Gülbala Teymur, yazıçı-şair və şəhid qardaşı Sakit Üçtəpəli, tanınmış ziyalı pedaqoq Dadaş müəllim Bayramov, ADPU-nin Cəlilabad filialının müəllimi, yazıçı Xəlil Fərəməzoğlu, Cəlilabad Rayon Statistika İdarəsinin rəisi Arif Nəcəfov, I Qarabağ Savaşının iştirakçısı, qazi, yazıçı-şair Qurban Əhməd, muğam ifaçısı Akif Mədədli, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi İlqar İsmayılzadə və başqaları, həmçinin, Cəlilabad Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru ziyalı xanım Qənimət İsrafilova, Cəlilabad ədəbi mühitinin xanım nümayəndələri və "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatları: şair Gülşən Şahmuradlı, şair Seylan Abbas, şair və bədii qiraətçi Müşahidə Nərimanova, şair Gülcahan Əsgərova, AYB-nin üzvü yazıçı-şair Ruhiyyə Abaszadə, şair Sevinc Şirvanlı, AYB və AJB-nin üzvü, şair-publisist Arzu Əyyarqızı və MKS-nin digər xanım əməkdaşları çıxış edərək el şairi Mikayıl İnçəçaylını 65 illik yubileyi ilə əlaqədar ürəkdən təbrik edib, ona uzun, sağlam və mənalı ömür, eyni halda yenicə işıq üzü görmüş "Gözlərimdə yaş gəlmişəm" adlı şeirlər kitabı münasibətilə öz səmimi təbriklərini çatdırdılar.

Tədbirdə çıxış edənlər Mikayıl İnçəçaylı poeziyasının elə-vətənə bağlılıq, sevgi və duyğu ilə zəngin olduğu, onun bədii qiraət sahəsində peşəkar və əvəzolunmaz məharəti, xüsusilə də insani keyfiyyətlərə malik olduğu və etikasının poeziya bacarığına hakim olmasından söz açaraq ona ən xoş arzularını çatdırdılar. Tədbir zamanı həm də Cəlilabad ədəbi mühiti ilə bağlı müəyyən fikir mübadiləsi aparıldı və ziyalılar tərəfindən bir sıra təkliflər irəli sürüldü.

Bəzi çıxış edən iştirakçılar isə onun şeirlərindən oxuyaraq tədbirə xüsusi zövq qatdılar.

Tədbir əsnasında rayonun tanınmış muğam ifaçısı Akif Mədədli ifa etdiyi Segah muğamı ilə tədbirə xüsusi gözəllik və məna bəxş etdi.

Tədbir əsnasında bir neçə iştirakçı Mikayıl İnçəçaylıya öz hədiyyələrini təqdim etdilər. Yazıçı-publisist İlqar İsmayılzadə tərəfindən isə şair Mikayıl İnçəçaylı Cəlilabad ədəbi mühitində davamlı və səmərəli fəaliyyətinə görə "Həməşəra" Fəxri Fərmanı və müqəddəs Azərbaycan Bayrağı ilə təltif edildi.

Son olaraq tədbirin baş qəhrəmanı el şairi və mahir bədii qiraətçi Mikayıl İnçəçaylı öz çıxışında ötən illərin xatirələrindən söz açaraq şeir və poeziya sahəsindəki əməyindən və həyat yolundan söz açaraq tədbirin təşkilatçıları və iştirakçılarına, xüsusilə də Cəlilabad MKS-nin direktoru Qənimət xanıma, həmçinin Cəlilabad ədəbi mühitində hər kəsə səmimiyyətlə dəstək olmuş AYB və AJB-nin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, şair-publisist Ədalət Salmana və eləcə də yeni nəşr edilmiş kitabının redaktoru Bilal Alarlıya səmimi minnətdarlığını bildirdi. Məlumat üçün bunu da qeyd etmək lazımdır ki, şair Mikayıl İnçəçaylının "Gözlərimdə yaş gəlmişəm" adlı şeirlər kitabı müəllifin indiyə kimi işıq üzü görmüş sayca ikinci poetik əsəridir.

Mikayıl İnçəçaylının 63 gözəl və bir-birindən mənalı şeirini ehtiva edən bu kitabın redaktoru və ön söz müəllifi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, "Qızıl Qələm" və "Rəsul Rza" mükafatları laureatı Bilal Alarlıdır.

Gözəl, səmimi və yüksək peşəkarlıqla təşkil edilmiş yubiley tədbiri və kitab təqdimatı xatirə şəkillərinin çəkilməsi ilə yekunlaşdı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portal ilə birgə Qızıl alma layihəsində bu gün Türk hərbi terminologiyasının tarixi formalaşması barədə danışacağıq.

Türk xalqlarının tarixində hərbi fəaliyyət, döyüş taktikaları və dövlətin müdafiə sistemi hər zaman mədəniyyətin, siyasətin və ictimai həyatın ayrılmaz bir hissəsi olmuşdur. Bu proses nəticəsində hərbi terminologiya, yalnız döyüş sənətinin texniki ifadəsi kimi deyil, həm də siyasi, sosial və mədəni kontekstin göstəricisi kimi inkişaf etmişdir. Türk hərbi terminologiyasının formalaşması minilliklər ərzində müxtəlif dövrlərin təcrübəsi, etnik-mədəni qarşılıqlı təsirlər və islamlaşma prosesi ilə zənginləşmişdir.

Qədim türklər üçün hərbi terminologiya əsasən köçəri həyat tərzi və müharibə təcrübəsi ilə bağlı idi. “Bəylik”, “khan”, “ordu”, “alçı” və “toy” kimi terminlər həm hərbi təşkilatlanmanı, həm də sosial strukturun hərbi aspektlərini ifadə edirdi. Göytürklər və hunlar dövründə bu terminlər hərbi əməliyyatların təşkili, süvarilərin idarə olunması və tabeçilik əlaqələrinin göstərilməsi üçün əsas vasitə olmuşdur.

Hərbi terminologiya həmçinin kommunikasiyanın və əmrlərin düzgün çatdırılmasını təmin edirdi. Məsələn, “bozqırda döyüş əmri” və ya “ordu hərəkəti” kimi ifadələr döyüş hazırlığı və strategiyanın icrası üçün konkret anlayışlar yaratmışdır.

Orta əsrlərdə Türk dövlətləri — Oğuzlar, Qaraqanilər, Səlcuqlar və Qəznəvilər — hərbi terminologiyanı daha sistemli şəkildə inkişaf etdirmişlər. Bu dövrdə yeni terminlər yaranmış, mövcud anlayışlar isə daha dəqiq məna kəsb etmişdir. “Sərkərdə”, “alaçıq”, “tabor”, “piyadə” kimi terminlər yalnız hərbi vahidləri deyil, həm də onların funksiyalarını, təchizatını və əməliyyat sferasını ifadə edirdi.

İslamın qəbulundan sonra türk hərbi terminologiyasına yeni qatlar əlavə olunmuşdur. “Cihad”, “ribat”, “mütəhhərik” və “sipahi” kimi terminlər həm dini, həm də hərbi anlayışları əks etdirir. Bu, hərbi fəaliyyətin mənəvi və strateji aspektlərinin dilə gətirilməsi ilə nəticələnmişdir.

Osmanlı dövründə türk hərbi terminologiyası yüksək sistemləşmə mərhələsinə çatmışdır. “Kapıkulu əsgəri”, “yaya”, “cengavər”, “topçu” kimi terminlər ordunun strukturunu və hərbi əməliyyat qaydalarını dəqiq ifadə edirdi. Osmanlı mənbələrində terminlərin dəqiq təsnifatı, hərbi doktrina və əmrlərin yazılı şəkildə sənədləşdirilməsi, hərbi terminologiyanın elmi səviyyəyə qalxmasını təmin etmişdir.

Bu dövrdə terminologiya yalnız hərbi sahəyə aid deyildi; həm də dövlət idarəçiliyi, diplomatiya və ictimai nizamın qorunması sahəsində də istifadə olunurdu. Beləliklə, hərbi terminologiya həm texniki, həm də mədəni və siyasi anlayışların birləşdiyi kompleks sistemə çevrilmişdir.

Türk hərbi terminologiyasının tarixi formalaşması uzun və mərhələli bir proses olmuşdur. Qədim köçəri dövrlərdən başlayaraq, orta əsr dövlətləri və Osmanlı imperiyasına qədər bu terminologiya həm hərbi, həm sosial, həm də mədəni kontekstdə inkişaf etmişdir. Hərbi terminlər yalnız döyüş sənətini ifadə etməklə kifayətlənməyib, həm də dövlətin ideologiyasını, ictimai münasibətləri və mənəvi dəyərləri əks etdirən bir vasitə kimi çıxış etmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həddən artıq çox çalışqan və işgüzar olan, mədəniyyətin inkişafı yolunda yorulmadan çalışan nazirimizin doğum günüdür, əlbət ki onu redaksiyamız, həm də çoxminli oxucularımız adından təbrik edir, bol enerji, yeni zirvələrin fəthini arzulayırıq.

Adil Kərimli 22 oktyabr 1979-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1986-cı ildən Bakı şəhər 42 nömrəli məktəbdə təhsil alıb, 1995-ci ildə ekstern imtahanlar verərək orta məktəbi bitirib və Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinə qəbul olub. 1999-cu ildə BDU-nun Hüquq fakültəsinin bakalavr, 2001-ci ildə isə magistr pillələrini fərqlənmə diplomları ilə bitirib.

 2002-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Cinayət hüququ və kriminologiya kafedrasına dissertant qəbul edilib və 2007-ci ildə həmin ixtisaslaşma üzrə namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasınin 5 may 2009-cu il tarixli qərarı ilə hüquq elmləri namizədi (hüquq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru) elmi dərəcəsini alıb.İngilis və rus dillərini bilir. Hərbi-hüquqşünas ixtisaslaşması üzrə ehtiyatda olan zabitdir.

Adil Kərimli əmək fəaliyyətinə 1999-cu ildə "Hüquq ədəbiyyatı" nəşriyyatında hüquq məsləhətçisi kimi başlayıb. 2001–2003-cü illərdə Bakı Hüquq Mərkəzində baş hüquq məsləhətçisi olub. 2001-ci ildən Bakı Dövlət Universitetində müəllim və 2011-ci ildən isə baş müəllim işləyib. 2003–2009-cu illərdə "Great Wall Drilling Company" şirkətinin Azərbaycan nümayəndəliyində Hüquq departamentinin rəhbəri vəzifəsində çalışıb.

2005-ci ildən İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətində əvəzçilik üzrə hüquq və beynəlxalq əlaqələr departamentinin direktoru vəzifəsində işləyib. 2007–2011-ci illərdə "Eurovision" Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri, 2011-ci ilin avqust ayından 2012-ci ilin avqust ayınadək Bakı şəhərinin evsahibliyi etdiyi "Eurovision" Mahnı Müsabiqəsi–2012 İşçi qrupunun rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 2007-ci ildən Avropa Yayımları Birliyinin Hüquq və İctimai İşlər Komitəsinin, 2011-ci ildən isə Avropa Yayımları Birliyinin "Eurovision" Mahnı Müsabiqəsi üzrə Məşvərət qrupunun üzvü olub.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 oktyabr 2012-ci il tarixli Sərəncamı ilə Heydər Əliyev Mərkəzinin direktorunun birinci müavini vəzifəsinə təyin edilib. "Milan Ekspo", "Dubay Ekspo" və digər beynəlxalq tədbirlərdə mədəniyyət bölümünə rəhbərlik edib, Moskva şəhərində Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisindəki Azərbaycan pavilyonunun Təşkilat Komitəsinin rəhbəri olub.

Heydər Əliyev Fondunun işğaldan azad edilən ərazilərdəki bərpa-quruculuq layihələrinin, fondun bir sıra ölkələrdə təşkil etdiyi Azərbaycan mədəniyyəti günləri üzrə işçi qrupunun üzvü olub. Heydər Əliyev Fondunun Almaniya, Böyük Britaniya, İtaliya və Fransadakı mədəniyyət layihələrinin kuratoru kimi çalışıb.

2004–2010-cu illərdə Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyasının üzvü olub. 1 iyul 2022-ci ildə yenidən Vəkillər Kollegiyasının üzvlüyünə qəbul edilib. 2014-cü ilin may ayından Azərbaycan Avtomobil Federasiyasının İdarə Heyətinin üzvüdür.

Adil Kərimlinin kitabları da vardır, onların bəzilərinin adlarını çəkim:

1. Tamah motivinin cinayət-hüquqi təhlili

2. İnsan alveri ilə cinayət-hüquqi mübarizə

3. Cinayətin motivi və cinayətlərin tövsifi

4. Xuliqanlıq motivi ilə törədilən qəsdən adam öldürmə cinayətlərinin tövsifinin bəzi məsələləri.

5. Motiv və qəsdən adam öldürmə cinayətlərinin tövsifi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İrəvan xanlığı bir vaxtlar Azərbaycan xalçaçılığının mərkəzlərindən biri olub, buranın xalçaları dünyaya ixrac edilib. Onlar hətta böçəkdən rəng alaraq elə bir mükəmməl rəng palitrası yaradıblar ki, xalçaları dünyanın ən prestijli muzeylərinə yol alıbdır. Təəssüf ki, bu xalçalar erməni və fars xalçaları kimi təqdim edilibdir.

Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan tarixinin xalçaçılıq dahisi də məhz Qərbi Azərbaycandandır, bu gün anadan olmasının 104-cü ildönümü qeyd edilən Kamil Əliyevdir.

Kamil Əliyev 1921-ci il oktyabrın 22-də Qərbi Azərbaycanda, Ermənistan SSR-in mərkəzi İrəvan şəhərində anadan olmuşdur. 1936-cı ilin sentyabr ayında istedadını görən anası onu, Bakı Rəssamlıq Məktəbinə, tanınan rəssam Əzim Əzimzadənin yanına aparır. Məktəbə qəbul edilən Kamil Əliyev 3 il burada dekorasiya şöbəsində təhsil alır və müəllimlərinin məsləhəti ilə oxuya-oxuya "Azərxalça" birliyində eksperimental laboratoriyada köçürücü rəssam kimi işləməyə başlayır.

 Böyük Vətən müharibəsində iştirak edərək, Kamil Əliyev 22 orden və medalla təltif edilib. Bakı Bədii Rəssamlıq Fondunda çalışarkən fil sümüyündən, qızıldan, gümüşdən onlarla orijinal əntiq əşyanın, gümüş dolça, çaydan, armudu stəkan dəstlərinin bədii tərtibatçısı, rəssam-müəllifi kimi özünü təsdiqlədi.

Bədii sənət üzrə fəxri fərmanın, respublikanın tətbiqi incəsənət ustası adının (1960) ilk sahibi olub. Xalq dekorativ-tətbiqi sənəti sahəsində gördüyü səmərəli elmi işlərə görə ona professor elmi dərəcəsi verilib.

1930-cu illərdə Bakı rəssamlıq məktəbində oxuyarkən "Azərxalça" birliyində Lətif Kərimov Qəzənfər Xalıqov, Kazım Kazımzadə və digər sənət adamları ilə birlikdə ornamental rəssam kimi çalışıb. 1946-cı ildə ordudan qayıtdıqdan sonra da öz peşəsini davam etdirir. Bir müddət o, Respublika Bədii Fonduna rəhbərlik edir, sonralar Bakı zərgərlik fabrikində direktor vəzifəsində çalışır.

1950-ci illərdən etibarən, Kamil Əliyevin yaradıcılığında süjetli xalıların və portret-xalçaların yaradılması aparıcı mövqe tutur. Bu illərdə sənətkar bir-birinin ardınca yüksək professionalıqla Azərbaycan klassiklərinin, dövlət xadimlərinn portretlərini yaradır. Kamil Əliyev ilk portret-xalçasını 1958-ci ildə böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyinə həsr edib.

Rəssam Hindistanda yaradıcılıq ezamiyyətində olarkən bu qədim Şərq ölkəsinin mədəniyyətilə tanış olur, İndira Qandinin portert-xalçasını yaratmaq üzərində düşünür. Azərbaycana qayıtdıqdan sonra uzun müddət xalçanın çeşnisi üzərində işləyir. O, Azərbaycan və Hindistan sənəti üçün ənənəvi olan "buta" ornament motivindən, hindli və azərbaycanlı xalça ustalarının çox sevdiyi tünd-göy rəng çalarlarından özünəmxəsus surətdə ustalıqla istifadə edib.

Təltif və mükafatları

1. "Azərbaycan SSR tətbiqi incəsənət ustası" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar rəssamı" fəxri adı

3. "Azərbaycan SSR xalq rəssamı" fəxri adı

4. "İstiqlal" ordeni

5. "Şərəf nişanı" ordeni

6. 1-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni

7. "Döyüş xidmətlərinə görə" medalı

8. "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı

9. "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı.

Xalçaçılığın dahisi 1 mart 2005-ci ildə vəfat edib. 2007-ci ilin oktyabrın 26-da Kamil Əliyevin vaxtilə yaşadığı evin qarşısında xatirə lövhəsi və ev muzeyi açılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

22 oktyabr. Ümumdünya pəltəklər günü

Deyirlər ki, Böyük Britaniyanın, Kanadanın, Avstraliyanın və Cənubi Afrikanın kralı olan VI Georq pəltək imiş, hələ 20-ci əsrin əvvəllərində nitq terapiyasının vacibliyindən bəhs edibmiş. Ümumdünya pəltəklər gününün təşəbbüskarlarının da məhz kanadalılar olması (Kanada Nitq Patalogiyası Cəmiyyəti) bəlkə elə bu hadisə ilə qaynaqlanır. Statistikaya görə, dünyada 3 milyon insan bu problemlə yaşayır. Bu patalogiyanın səbəbi isə hələ də elmə məlum deyil. Onu aradan götürmək üçünsə bir çox vasitələr vardır, loqopedik, psixoloji, psixoterapevtik, medikamentoz, fizioterapevtik və s. və i. Təəssüf ki, bu vasitələrin heç biri pəltəkliyi tam aradan götürə bilmir.

Bizdə tək kəkələyənə deyil, nitqi qüsurluyu da pəltək deyilir. Siyasətdə təmsil olunanlar arasında r hərfinə y deyənlər az olmayıb. Nazir, komitə sədrinin müavini, səfir, müxalifət lideri... Əlbəttə, fiziki qüsurdur deyə bunun üzərində dayanmayacağıq.

Pəltəklik bir fiziki qüsur olsa da lətifəqoşanlar ona da şəbədə qoşmaqdan vaz keçməyiblər, belə insanlar bir çox lətifələrin qəhrəmanlarına çevriliblər. Bu lətifələrdən birini lap uşaqkən eşitmişəm. Dörd nəfər ağır pianonu liftsiz binanın 20-ci mərtəbəsinə qaldırır, biri pəltək olur, yol boyu –Biz sə... sə... sə... – deyə kəkələyir, digər üçü onu acılayır, pəltək olduğu üçün aşağılayır, hər dəfəsində sözünü axıra çatdırmağa imkan vermirlər. Yalnız 20-ci mərtəbəyə çatanda o, sözünü tamamlaya bilir: -Biz səhv gəldik, o biri bloka getməli idik.

Üçlər niyə öncədən bunu demədiyinə görə onu söyüş yiyəsi edə-edə çar-naçar pianonu aşağı düşürməyə başlayanda o yenidən kəkələməyə başlayır, bu dəfə -Mən za.. za... za...- deyə fikrini izah etmək istəyir. Yenə də söyüş, təhqirlər sıralanır, yenə yol boyu ona fikrini izah etməyə imkan vermirlər. 1-ci mərtəbəyə çatanda o, nəhayət ki, fikrini tam deyə bilir: -Mən zarafat edirdim.

22 oktyabr. “Metropoliten – Opera”, İvan Bunin və dirijor çubuğu

Ümumdünya şampan şərabı günü. Qazlı çaxırın vətəni Fransadır, biləsiniz. Beynəlxalq Caps Lock günü. Kompüterin bu düyməsini aktual edən bir gündür. Yaponiyada Dziday-matsuri festival – musiqi ənənələri ilə dini ritualların remiksi. Fexner günü. Alman filosofu, fiziki və psixoloqu Qustav Fexnerə həsr olunan beynəlxalq gün. Psixofizikanın banisi olan Fexner bu təlimi məhz 1850-ci ilin 22 oktyabrında yaradıb. Psixofizika isə fiziki stimullarla hissiyyatlar arasındakı əlaqəni öyrənən bir elm sahəsidir.

O ki qaldı amerikalılara, bu gün onlarda milli qoz günüdür. Amerikalıların öz milli qozları olmasa da onlar yunan və hind qozlarını milliləşdirib həzmi-rabeədən keçirirlər.

22 oktyabrda nələr baş verib bəs? Mütləq deyək ki, 1949-cu ildə SSRİ ilk dəfə nüvə silahını sınaqdan keçirib. 1947-ci ildə yeniyetmə yaşında dünya şöhrəti qazanmış məşhur italiyalı müğənni Robertino Loretti doğulub. 1938-ci ildə Çester Karlsion kağız sənədin ilk dəfə fotokopiyasını çıxarıb. 1883-cü ildə dünya mədəniyyətinin ən triumfal hadisələrindən biri baş verib – Nyu-Yorkda “Metropoliten – Opera” açılıb, ilk günündə Qunonun “Faust” operası oynanılıb. Həmin il irland yazışısı Tomas Mayn Rid dünyasını dəyişib. 1870-ci ildə 1933-cu ilin Nobel mükafatçısı olan rus yazıçısı İvan Bunin doğulub. Ən nəhayət, 1859-cu ildə alman skripkaçısı, musiqidə romantizmin yaradıcısı Lui Şpor vəfat edib. Lui Şpor dirijor çubuğunu kəşf edən şəxs kimi də tarixə düşüb, yeri gəlmişkən.

Futbol azarkeşlərinə isə onu xatırlatmaq istəyirəm ki, bu gün çox sayda tanınmış futbol adamı dünyaya gəlib, onlardan biri millimizin baş məşqçisi olmuş Ağasəlim Mircavadovdur, digəri “Arsenal” klubunun fransalı məşqçisi Arsen Venger, digəri əfsanəvi sovet qapışısı Lev Yaşin. Digərləri də qalsınlar növbəti dəfəyə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Televiziyamızda unudulmaz adlar elə də çox deyil, əksərən, bunlar diktorlardır, rejissorlardır. Haqqında söhbət açacağım şəxs ssenaristdir, ərsəyə gətirdiyi bir-birindən məzmunlu proqramlarla yaddaşlara yazılmağı bacarıbdır.

Mailə Muradxanlı 1940-cı il oktyabrın 22-də Salyan şəhərində müəllim ailəsində anadan olub. 1946-cı ildə ailəliklə Bakıya köçüblər. Burada Maştağa qəsəbəsindəki 187 saylı orta məktəbi bitirib. ADU-nun filologiya fakültəsinin jurnalistika bölməsində təhsilini davam etdirib. Əmək fəaliyyətinə təyinatla göndərildiyi Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində radionun uşaq verilişləri şöbəsinin kiçik redaktoru kimi başlayıb, redaktor, ədəbi dram verilişləri baş redaksiyasında, incəsənət, bədii ədəbiyyat şöbələrində müdir, ədəbi-dram verilişləri baş redaksiyasında baş redaktor vəzifəsində işləyib, televiziyanın ədəbi dram verilişləri Baş redaksiyasında baş redaktor olub

Ədəbi aləmə sovet və xarici ölkə yazıçılarından doğma dilə etdiyi tərcümələri və dövri mətbuatda çıxan oçerkləri ilə daxil olub. "Azərbaycan", "Azərbaycan qadını" jurnallarında, "Kommunist", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetlərində müntəzəm çıxış edib. Onun "Qınamayın məni" pyesi Sumqayıtda tamaşaya qoyulub. Tərcümə etdiyi Əhməd-Əbubəkrin "Dulusçunun hekayəti", Orxan Kamalın "Yad qızı", A.Koşutanın "Vətənə dönmək istəyirəm", Bernard Şounun "Sezar və Kleopatra", Evripidin "İfigeniyalı Avlitdə", Brextin "Kurja ana və ya sərbəst qadın" pyesləri respublikanın dram teatrlarında göstərilib. Ruscadan Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş yüzdən artıq filmin sinxron mətninin müəllifidir.

Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüsü ilə bir neçə pyesi Azərbaycan dilinə çevirib. Azərbaycan radiosunda "Sənətkarlar öz qəhrəmanların arasında" silsilə verilişlərin və həftəlik əyləncəli "Sabahınız xeyir" proqramının ssenari müəllifi olub. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi İdarə Heyətinın üzvü seçilib. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin katibi vəzifəsində çalışıb. Jurnalistlər heyətinin tərkibində Suriya, Livan, Yunanıstan, Türkiyədə olub Azərbaycan Qadınlar Cəmiyyəti nümayəndələri tərkibində Türkiyədə, İranda olub. İstanbulda keçirilən I Azərbaycan konqresində iştirak edib

Tərcümələri

(rus dilindən)

1. Enoraud. Uçan boşqablar əhvalatı.

2. Donat Şayner. Dəcəl

3. Paul Maar. Bir həftənin yeddi şənbəsi

4. A.İmermanis, Q.Sirulis. "Tabaqo" səmtini dəyişir

Filmoqrafiya

1. Bağdada putyovka var...

2. Bizim qəribə taleyimiz

3. Gəl qohum olaq

4. Gəlinlər

5. Qaydasız döyüş

6. "Qayınana" əməliyyatı

7. Qeybdən gələn səs

8. Qızlar

9. Manqurt

10. Məhv olmuş gündəliklər

12 iyun 2010-cu ildə, 69 yaşında vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.10.2025)