Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Məskunlaşma Proqramı – UN-Habitat, Ümumdünya Şəhərsalma Forumunun 13-cü sessiyası (WUF13) üçün rəsmi veb səhifəni istifadəyə verib. Xatırladaq ki, Forum 2026-cı ilin 17–22 may tarixlərində Bakı şəhərində keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı unhabitat.org saytına istinadən xəbər verir ki, yeni istifadəyə verilmiş rəsmi veb platformada forum haqqında ətraflı məlumatlar – tədbirin proqramı, iştirak qaydaları, qeydiyyat prosesi, praktiki məlumatlar və tərəfdaşlar üçün imkanlar əks olunur.

Azərbaycanın WUF13-ə ev sahibliyi etməsi regionda dayanıqlı urbanizasiya sahəsində əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi üçün unikal imkan yaradacaq..

UN-Habitat WUF13 üçün rəsmi veb səhifəsi ilə buradan tanış ola bilərsiniz:

https://wuf.unhabitat.org/

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.09.2025)

Sentyabrın 26-da "Gülüstan" sarayında Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı, ICESCO və TÜRK Mədəniyyəti və İrsi Fondunun dəstəyi ilə XVII Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində “Üzeyir Hacıbəylinin irsi: keçmişdən bu günə” adlı beynəlxalq forum işə başlayıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, əvvəlcə qonaqlar sarayın foyesində Üzeyir Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş sərgi ilə tanış olublar.

MURAD HÜSEYNOV

Forumda açılış nitqi ilə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Murad Hüseynov deyib ki, 2009-cu ildən etibarən Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən təşkil olunan festival artıq musiqi həyatımızın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. O bildirib ki, bu il Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin imzaladığı Sərəncama əsasən Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən genişmiqyaslı Tədbirlər Planı hazırlanaraq icrasına başlanılıb. Belə ki, böyük bəstəkar, Azərbaycan professional musiqisinin banisi Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 140 illiyi ölkəmizdə dövlət səviyyəsində geniş qeyd olunur.

Nazir müavini onu da qeyd edib ki, “Üzeyir Hacıbəylinin irsi: keçmişdən bu günə” adlı beynəlxalq forum bu gün növbəti dəfə dəyərli elm və sənət xadimlərini bir araya toplayıb. İki paneldən ibarət bu forumda  Üzeyir Hacıbəyli yaradıcılığının qlobal aləmdə - Şərq və Qərbdə təcəssümü, onun dünya musiqi sənətində mövqeyi barədə mülahizələr və diskussiyalar dinləniləcəkdir.

Dahi bəstəkarın yaradıcılığına daha fərqli prizmadan baxış imkanları olacaqdır. Forumda yerli tədqiqatçılar, elm adamları ilə bərabər xarici qonaqlar da öz fikirlərini paylaşacaqlar.

AKTOTI RAİMKULOVA

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova öz çıxışında Üzeyir Hacıbəylinin dünya, o cümlədın türk xalqları musiqisinin inkişafındakı misilsiz rolundan danışıb, “Üzeyir Hacıbəylinin irsi: keçmişdən bu günə” adlı beynəlxalq forumun əhəmiyyətinə toxunaraq, Hacıbəyli irsinin öyrənildikcə öyrənilməsinin vacibliyinə toxunubdur.  

ICESCO-nun Bakı ofisinin rəhbəri Abdulhakeem Alsenan, Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri Xalq artisti Firəngiz Əlizadə, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru professor Fərhad Bədəlbəyli çıxış edərək Üzeyir Hacıbəylinin əbədiyaşar irsindən danışıblar.

Sonra forum iştirakçıları Üzeyir Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığından bəhs edən filmi izləyiblər.

Gün ərzində Forum işini panel sessiyalarla davam etdirəcəkdir. 

Forum barədə xəbərlərimiz davam edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)

 Гюлюш Агамамедова -

Постоянный автор журнала «Литературный Азербайджан», писатель, автор ряда книг на русском, французском, автор многочисленних рассказов, новелл, эссе и статей. Кроме того, она переводит с французского.

«Документальный роман». Читатель готов к тому, что большая часть романа отражает реальность. В поисках хорошей, обеспеченной жизни наши соотечественники, впрочем, как и люди других национальностей, испытывают судьбу в разных странах и попадают в разные обстоятельства. Отдаются эхом события, судьбы людей.

Интересна конструкция романа. Прием: роман в романе. История азербайджанца Мусы Алиева, исторического персонажа, прожившего драматическую, полную событий и свершений жизнь, перекликается с историей современного молодого азербайджанца Назима, чья судьба зеркально отражает жизни миллионов азербайджанцев, живущих в России и пытающихся заработать денег для своих семей в Азербайджане. Рынок, торговля, русская женщина. Все знакомо нашим современникам.

Невольно вспомнила роман Булгакова «Мастер и Маргарита». Роман в романе. Мастер и Иешуа. Современник и исторический персонаж. В отличие от Булгакова, Варис Елчиев не прибегает к мистике. Все происходящее, и в прошлом, и в настоящем – реально. Психологический портрет Назима, современного героя, выверен. Его желание всем угодить, главное, поймать удачу за хвост и разбогатеть, приводит к страданиям, к несчастьям самого Назима и его близких.

Контрапунктом проходит жизнь Мусы Алиева, чьи правила позволили ему пережить и выйти победителем из самых драматичных, опасных ситуаций. Правила Мусы Алиева – лаконично изложенные, предваряют рассказ о том, как то или иное правило действует в реальности. Всего 20 правил. 6 правило связано с чтением книг. Приведу две цитаты из этого правила. «Книги предназначены не только для времяпровождения или образования.... Еще одно из преимуществ книг в том, что они могут дать ответ на тысячу вопросов, показать пути выхода из тысячи трудных ситуаций, и по мере чтения они запечатлеваются в вашем подсознании. А эта информация может вам помочь справиться с бедами и трудностями, с которыми столкнетесь на определенном этапе вашей жизни».

Еще одна особенность романа: яркое проявление рока. Судьбы. V симфония Бетховена начинается со звуков, имитирующих стук в дверь. Это судьба стучится в дверь. От нее не уйти. В данном романе рок выполняет роль спасательного круга, не дающего Назиму утонуть, покончить жизнь самоубийством. Также и для Мусы Алиева. В случае с Назимом – это объявление в газете, с Мусой – кулон с драконом, подаренный дядей. Оберег.

Елчиев задает направление роману, где человек рождается с определенным набором генов, предопределяющих его дальнейшую судьбу. То есть фатум и есть то, что заложено в человеке с рождения. Однако... Автор выбрал более сложную и интересную версию развития личности. Не черно-белую, а многоцветную. На примере жизни академика Мусы Алиева, прошедшего огонь, воду и медные трубы, благодаря созданному им своду моральных правил, которым он старался следовать. Не могла не вспомнить о жизни народного писателя Азербайджана Мирзы Ибрагимова. Столько событий и испытаний выпало на его долю. Он также, как и Муса Алиев, прошел сложный путь с честью. Вероятно, и у него были свои правила. 

 Поначалу мне показалась наивной идея автора о том, что чужой опыт, чужие принципы, в данном случае правила жизни академика Мусы Алиева, могут повлиять на образ мыслей Назима, взрослого сложившегося мужчины. Автору роману удалось убедить Назима, непутевого молодого человека следовать правилам Мусы Алиева, а заодно и читателей в том, что моральные принципы, сколько бы над ними не насмехались прагматики, помогают преодолеть, казалось бы, непреодолимые препятствия.  Назим – современный герой романа, начиная читать мемуары Мусы Алиева, неожиданно обнаруживает для себя определенную пользу от прочитанного, в самом обыденном смысле слове. Он на практике применяет правила жизни академика. 

Ткань романа прихотлива. Факты, связанные с историей Азербайджана, России, вплетенные в жизненный путь академика Мусы Алиева, перекликаются с современными реалиями, хорошо нам знакомыми. Исторические события в Азербайджане перестают быть сухими фактами, становятся волнующими эпизодами из жизни. История семьи Мусы Алиева в полной мере отражает драматический период развала Российской империи, армяно-азербайджанских погромов, образования Азербайджанской Демократической Республики.

Современная наша жизнь также через некоторое время станет историей. Все невзгоды и радости, переживаемые нами, сегодня превратятся в исторические события.

Безусловно, Муса  Алиев - личность выдающаяся видится на расстоянии иначе, шероховатости стираются, остается суть. Если человек несет свет, то появляется ореол святости. Что мы и видим в романе. 

Прошлое и настоящее перекликаются иногда неожиданным, роковым образом. Рассказывая о периоде раскрепощения азербайджанской женщины, времени, когда азербайджанки стали снимать чадру, Варис Елчиев приводит случай, который, как ни удивительно схож с тем, что происходит в наши дни.

«В те дни убили 18-летнюю девушку, которая приехала из Губадлы, училась в Баку и жила по соседству с нами (с семьей Мусы Алиева). Они были глубоко потрясены этим инцидентом. Вся азербайджанская милиция занималась поисками убийцы. И в конце концов выяснилась ужасающая правда. Девушку убили приехавшие из района отец и дед, «За то, что она опозорила свой род, скинула чадру, отказалась выйти замуж за богатого жениха и поступила в институт».

В ноябре 2024 года на экраны вышел фильм азербайджанского режиссераАлихана Раджабова (Əlixan Rəcəbov) «Сария» (Səriyyə). Действие фильма происходит в XXI веке, но удивительное сходство с событиями начала XXвека огорчает и настораживает. К счастью, в наше время девушка осталась жива и сумела выбрать свой путь.  Данное совпадение обстоятельств не единично. Они возникают в разных эпизодах романа. Менталитет той или иной нации меняется медленно, а в случае возникновения чрезвычайных ситуаций, генетическая память дает о себе знать, как ее положительные стороны, так и отрицательные.

У Мусы Алиева генетическая память никогда его не подводила. Выработанные им правила жизни основывались также и на опыте предков.

Муса Алиев из тех людей, кто не стремился к успеху любым путем, когда для достижения поставленной цели все средства хороши. Его главная задача – быть полезным обществу, стране. И у него получилось.

Конечно, Муса амбициозен, что объяснялось его обширным кругозором и чрезвычайной жизненной энергией.  Однажды, еще юношей Муса увидел здание, которое произвело на него большое впечатление. Исмаиллийе. Здание, выстроенное Мусой Нагиевым в честь рано ушедшего из жизни сына Исмаила. На фронтоне здания арабской вязью выведена надпись. Ее прочел прохожий. «Суета мира не удивительна. Удивительно, как люди не теряются в этой путанице». Муса Алиев не потерялся в суете жизни.

В романе Алиев представлен как человек-оркестр. Его назначали на должности руководителей отраслей, находящихся в упадке. И каждый раз ему удавалось наладить работу. Одним из методов, которыми руководствовался Алиев, являлось наличие трех сценариев развития событий. Планов А, Б, В. В наше время опытные политики часто упоминают о необходимости иметь план Б. О третьем варианте никто не вспоминает. Возможно, по причине отсутствия трехмерного видения реальности происходит столько катастроф. Реальность упрощается, становится черно-белой, полутона исчезают.

Обратимся к современному герою, Назиму. Елчиев для вразумления непутевого Назима в одном из эпизодов использовал прием антитезы. Писатель отправил своего современного героя сначала в цирк, а затем в мечеть. Цирк, как земная жизнь, с калейдоскопом развлечений и забот. Детское восприятие реальности.

Мечеть – обитель духа, убежище для обездоленных и страдающих. Любопытно, что Елчиев, противопоставляя неким образом две ипостаси жизни, не впадает в дихотомию. Плохо-хорошо. Черный-белый. Полутона присутствуют.

В романе есть эпизод, где Назим, не так давно приобщившийся к чтению и, благодаря усвоенным истинам, сумевший разрешить свои проблемы, советует подростку, попутчику, игравшему в игру на телефоне:

– Друг, а ты знаешь, как полезно читать биографии известных людей, покоривших в жизни большие высоты? Обязательно чему-то у них научишься и применишь полученные знания в жизни.

Подросток, точно также, как и Назим в недалеком прошлом, проигнорировал совет незнакомого мужчины. Но кто знает, возможно, однажды мальчик откроет книгу и найдет в ней что-то важное для себя.

Судьбы Мусы Алиева и Назима перекликаются в романе Елчиева. Государственный муж Муса Алиев и непутевый молодой человек Назим, в определенном смысле дополняют друг друга. Разные эпохи, главные герои, разительно отличающиеся друг от друга, и все же автор нашел общие ориентиры: моральные ценности. Елчиев, рассказывая о выдающемся деятеле Мусе Алиеве и о нашем современнике Назиме, сумел убедить читателя в приоритете моральных ценностей.

Неизбежный пафос в жизнеописании Мусы Алиева смягчен прихотливой и не всегда праведной жизнью Назима.

Интересный получился роман, к тому же в нем читатель знакомится с малоизвестными историческими фактами. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)

Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 140 illiyi çərçivəsində məşhur “O olmasın, bu olsun” operettası Kanadanın Toronto şəhərində tamaşaya qoyulub. Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi, “Təbriz” Azərbaycan Musiqi və Rəqs Ansamblının təşkilatçılığı ilə Kanadada müasir üslubda ərsəyə gələn tamaşanın premyerasında Azərbaycan icmasını və müxtəlif millətləri təmsil edən 300-dən çox izləyici iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Komitədən verilən məlumata görə, “Təbriz” ansamblının milli və rəngarəng geyimli solistlərinin, rəqqaslarının, eləcə də musiqiçilərinin peşəkar çıxışları, vokalçıların əsrarəngiz səsləri alqışlarla qarşılanıb.

Azərbaycanın peşəkar musiqi sənətinin və milli operasının banisi, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin məşhur “Arşın mal alan” operettasının Toronto şəhərində ilk dəfə təqdim olunması ideyası Təbriz Azərbaycan Musiqi və Rəqs Ansamblının təsisçilərindən olan Şervin Şadpoura məxsusdur. O, layihəyə rəhbərlik etməklə yanaşı, musiqi və rejissorluq işlərini öz üzərinə götürüb.

Tamaşada rolları Rövşən Tağıoğlu (Məşədi İbad), Əməkdar artist Həsən Ənəmi (Sərvər), Şəhər Şərifian (Gülnaz), Məhəmməd Peyğəmbəri (Rüstəm bəy), Nasir Gözərçiyamin (hambal), Bəhzad Bolandi (Rza bəy), Vahid Əttari (Həsənqulu bəy), Məhəmməd Kəsbi (Qoçu Əsgər), Səid Şirazi (Məşədi Qəzənfər), Pərvin Razi (Sənəm) və Cavid İsmiyev (Həsən bəy) oynayıb.

“O olmasın, bu olsun” operettasının Torontoda səhnələşdirilməsi diasporumuzun mədəni uğuru olmaqla yanaşı, Kanadada yaşayan azərbaycanlıların istedadını və təşkilati bacarığını da nümayiş etdirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Narıngül Nadirin “Adsız oğlan“ hekayəsini təqdim edir.

Bilmirəm indi bunu xatırlamaq kimə gərəkdir və nə əhəmiyyəti var?..  O, mənim sevgilim, dostum deyildi, heç qohumum da deyil...

Yəqin ki, o oğlan məni indi görsə tanımaz, tanımaz bir az böyük çıxıre... heç kim olduğumu xatırlamaz. Amma gülüşü indiki kimi yadımdadır, qəribə bir gülüş idi. Təbəssümü dodaqlarından başlayıb bütün sifətinə yayılırdı. Dünyaya ərk eləmək, yaxud meydan oxumaq, günəşə göz vurub gülümsəmək kimi bir şey... Onu bu müddət ərzində bir neçə dəfə xatırlamışam. Bir dəfə Bakıya ilk gəlişim haqqında hekayə yazanda, bir də ara-sıra şəhərə ilk gəldiyimdə yaşadığım yerlərdən keçəndə. Hər dəfə də xatırlayan kimi həmişəki mənasız, bir qəpik əhəmiyyəti olmayan bir sual yenə də beynimi tıqqıldadır: görəsən, onun adı nə idi? Əhməd, Cəmil, Murad? Bəzən o köhnə yerlərdən keçəndə adını xatırlamağa çalışsam da, heç nə alınmır. Səsin görüntüsü yoxdur ki, göz yaddaşında ilişib qalsın. Əslində heç fərqi də yoxdur. Guya nə anlamı var ki... Amma hər halda, adı var idi axı. Özü də dəfələrlə yanımda səsləndirmişdi.

İndi yay  tətilindəyəm, boş vaxt tapan kimi, daha doğrusu, darıxdığımdan klaviaturanın qarşısına keçib nələrsə yazmağa çalışıram. Yəqin ki, siz məndən yaxşı bilərsiz, yazmağa ki, başladın, keçmişə qayıtmamaq mümkün deyil.

O gün şəhərin küçələrində xeyli gəzişdim. Pis çıxmasa belə deyərdim ki, o ki var, avaralandım. Köhnə qəbiristanlıq yerindən keçəndə onu xatırladım.

Qəbiristanlıq sözünü işlətdim deyə birdən elə bilərsiniz ki, söhbət dünyasını dəyişmiş birindən gedir. Əsla elə deyil. Söhbət açdığım adam yəqin ki, sağdır. Ona görə yəqin ki, deyirəm ki, qəfil ölüm- itimləri, qəzaları nəzərə almasaq və yaşını hesablasaq, güman ki, sağdır, haralardasa yaşayır.

Demək, Bakıya təzə gəldiyim vaxtlardır. Təzə deyəndə lap dəqiqi hardasa 20 gün olar. Ta Bakını necə görmüşəm, şəhər ilk dəfə gözümdə necə şəkillənib, hansı hissləri keçirmişəm, nələri düşünmüşəm, bunu yazıb başınızı çox ağrıtmaq istəmirəm. Həm çox uzunçuluq olar, həm də ilin-günün bu vaxtında niyə sentimentallıq edim ki?..  Demək, Bakıya gəlib ata ocağı kimi şəhərdə ən yaxın qohum sayılan, ərk yeri olan xalaqızıgilin evinə sığınmışam. Universitetə qəbul imtahanı verməliyəm. Mənim zamanımda Bakının yeganə universitetində oxumaq hamının arzusuydu, indi bilmirəm, deyəsən adiləşib. Həm də indi universitetlər də çoxalıb, o vaxtlar institut adlanan ali məktəblər indi universitet adlanır. Nə isə, həm ali məktəbə qəbul olunmaq, həm də şəhərdə yaşamaq istəyim olduqca böyükdür. Şəhərdə yaşamaq  arzumdan  da yazmıram, yazsam xeyli vaxt aparar, odur ki, bu dəfə  onun üstündən də keçirəm.

Nə isə mətləbə keçim, ta söhbəti uzadıb sizi bezdirməyim...

Axşam xalaqızıgildə səhər imtahana getmək məsələmi, daha doğrusu, universitet yolunu necə getmək məsələmi xeyli müzakirə etdikdən sonra ümumilikdə qərara alırıq ki, sabah imtahana özüm tək gedəcəm. Əslində, bu qərara səs verməyən də var. Xalaqızının əri belə fikirləşir ki, tək getsəm yolda azıb qala bilərəm, şəhər də qazan kimi qaynayır, hər cür adamla doludur, ağıllısı var, axmağı var. Mən isə 3-4  dəfə  universitetə getdiyimdən ürəklənmişəm və dönə-dönə israr edirəm ki,  gedərəm, özü də lap rahatca gedərəm, yəni mənə görə işinizdən qalmayın. Nə var ki, avtobusun nömrəsini bilirəm, sonuncu dayanacaq universitetin qarşısıdır. Universitet də orda, düz Elmlər Akademiyası metrosunun yanındadır. Nə çətin işdir ki? Qayıdanda yolu əks tərəfə keçib yenə həmin avtobusa minirəm, gəlib ağ darvazalı  köhnə zavodu keçib düşürəm. Vəssəlam! Şəhərə gələndən ağ darvazalı zavod nişangah yerimdir. Köhnə, mazut iyi verən zavoddur. Mağazaya, dükan -bazara gedəndə ağ darvazasını tapıram, vəssəlam. Ağ darvazalı zavod yerindədirsə, adam şəhərdə niyə azsın ki?..

Adətən öz sözünün üstündə durmağa israrlı olan, adamlarla həmişə bir ton  yuxarıdan danışmağı sevən xalaqızının ərini birtəhər razı salırıq. Amma burasını da deyim ki, xalaqızının ərinin bir ton yuxarıdan danışmağa haqqı da var. Qohum- əqrabadan kənddən kim şəhərə gəlirsə ona tapşırırlar. Yəni o vaxt tapşırardılar, söhbətin əlbəttə indiyə dəxli yoxdur. Həm də tərsliynə baxmayaraq yaxşı adamdır. O ki deyirlər, hər nəslin bir hörmətlisi, ağsaqqalı olur, bax bu da onlardandır. Şəhərə üz tutan evsizlərin, köməksizlərin pənahıdır, kəndə gələndə qohumlar başına dolanırlar, hərə bir tərəfə çəkir. Nə isə, bu mövzunu da qoyaq bir kənara...

Bayaq dedim axı, universitetə artıq üçüncü dəfədir ki, gedirəm. İki imtahanı verib yaxşı qiymət almışam, indi üçüncüdür, bundan sonra daha biri qalıb. Bizim dövrümüzdə ali məktəbə  4 imtahan verirdilər, ballar toplanırdı, sonra ümumi müsabiqə olurdu. Kim çox bal toplayırdısa, o qəbul olunurdu, qalanlar ümidlərini gələn ilə bağlayırdılar.

Səhər evdən çıxanda xalaqızının əri sonuncu sözünü deyir:

-Bax ha, diqqətli ol ki, azıb qalmayasan.

Mən də qətiyyətlə söz verirəm ki, arxayın ol, azmaram.

Evin qarşısındakı dayanacaqda  şad-xürrəm avtobusa minib düz universitetin qarşısında düşürəm.

İmtahandan çıxan kimi universitetin həyətinə toplaşan adamlar başıma yığışır.

Yerbəyerdən suallar yağdırırlar:

- Nə oldu, necə oldu, nə soruşdular? Məmmədov İlqarı gördünmü? Bizim qızı necə? Əliyev Kənan neynirdi? 

Adamların  aşırı  canfəşanlığına həmişə gülməyim gəlib, indi də ürəyimdə gülürəm. Elə bil uzun müddət yatıb həbsxanadan çıxmışam, bunlar da məndən otaq yoldaşlarımı soruşurlar. Nə isə, birtəhər onlardan qurtulub yolu əks istiqamətə keçərək doğma avtobusumu tapıram. Yerimi rahatlayaraq  başımı aynaya söykəyib xəyala dalıram.

İmtahanı yaxşı versəm də, istədiyim qiyməti ala bilməmişəm. Mən 5 gözləyirdim. İmtahn götürən qara, enlisifət qadın hər vəhclə qiymətimi kəsməyə çalışırdı və sonda elə də etdi. Bu an, yəni söhbət o andan gedir, ona nifrət edirəm, ta bağışlayın məni, hələ ürəyimdə yüngülcə söyürəm də. Hərçənd ki, ömrümdə dilimə söyüş gətirmərəm. Sonralar, mənə dərs deyəndə də onunla ulduzum barışmadı, bir-birimizə nifrət edə-edə 4 ili başa vurduq.

Başımı avtobusun aynasına söykəyib düşünürəm ki, əgər o biri imtahandan da 4 alsam, yəqin ki, müsabiqədən keçməyim çətin olacaq. Amma necə olursa-olsun, şəhərdə qalacağam, ölsəm də kəndə qayıdan deyiləm. Belə bir az yekəxanalıq kimi çıxmasın, o kəndə sığışmıram, darıxıram orda. Ora mənlik deyil. Qəbul olunmasam, işə düzəlib işləyərəm, gələn il sənədlərimi yenidən verərəm. Gələn il də alınmasa, o biri il. Dünya dağılmayıb ki?.. Burasını da deyim ki, inadkarlıq cəhətdən zəif deyiləm. Bir şey beynimə düşdüsə əl çəkmirəm.

Beləcə xeyli yol gəlirəm və birdən ayılıram. Baxıram ki, avtobus mənə tanış olmayan binaların arasıyla şütüyür. Tez qabağa  keçib sürücüdən ağ darvazalı zavodu soruşuram, sürücü sürəti azaltmadan arın-arxayın tüklü üzünü qaşıyır, tələsmədən bildirir:

-Sən oranı çoxdan keçib getmisən, burda düş geri qayıt, iki dayanacaq geri qayıtmalısan.

Sürücü səbrlə izah edə-edə yolu bir xeyli də ötüb keçir.

Xalaqızının ərinin sözlərini xatırlayıram: “Diqqətli ol ki, azıb qalmayasan”.

Avtobusdan düşüb özümü tarazlayıram və yolun kənarıyla geri qayıdıram. Böyük, enli  yoldur, maşınlar ara vermədən şütüyür. Kənarda bir adamlıq səki var, bəzi döngələrdə o da bitir, yox olur. Görünür, bu yolla ancaq maşınlar hərəkət edir. Az qala divara sürtünə -sürtünə yeriyirəm. Əhlikef sürücülərin bəziləri sürəti azaldaraq dilxoşluq edir, başlarını pəncərədən çıxarıb mənə sataşırlar. O zaman dəbdəydi belə şeylər. Bilmirəm, indi də küçədə qızlara sataşırlarmı? Sataşsalar da daha yəqin ki, məzmun dəyişib. O zaman başqaydı... Məsələn, iri ZİL maşınından biri başını çıxardıb irişir: “gözəlsən e gözəl”,“bəh-bəh incəbel gözəl piyada gedir”.  Başqa birisi: “sənə əziyyət olar piyada getmək, gəl gedək” və yaxud,  “asta yeri, ayağını daş əzər” və s. və ilaxır.

Bir tərəfdən ünvanı tapa bilməmək qorxusu, həyəcan, sürücülərin  atmacaları, bir tərəfdən  də isti... Əməlli- başlı tərləmişəm, paltarım bədənimə yapışıb.

Xeyli piyada yol gedirəm, az qala küçənin başına çatıram. Amma mənim axtardığım ağ darvazalı zavod yerində yoxdur. Əgər  o zavod tapılmasa, axtardığım ev dünyasında tapılan deyil! Buralarda olmalıydı axı... Elə bil heç yerli-dibli olmayıb. Nə qədər baş sındırıram, istiqaməti düz tuta bilmirəm. Küçədə bir nəfər adam da yoxdur söz soruşmağa. Artıq özümdən şübhələnirəm. Bəlkə qayıdanda avtobusun nömrəsini düz oxumamışam, fikirli-fikirli qaçıb minmişəm. Özümü  o ki var danlayıram: “Axmaq, qanmaz, yaddaşsız! Hələ bu ağılla universitetdə oxumaq istəyirsən. Bir ünvanı yadında saxlaya bilmirsən. Monqol...”

Daha irəli getmirəm, dayanıb gözləyirəm. Aha, qarşıdakı döngədən çıxan oğlan mənə tərəf gəlir. Gəlib çatanda düz qarşısında dayanıram, birbaşa yolunu kəsirəm.  Ortabab, yaraşıqlı oğlandır, yəqin ki, məndən 5-6 yaş böyük olar. İndiki kimi yadımdadır, əynində ağ köynək var, yuxarıdan 3 düyməsi açıqdır. Qollarını yarıya qədər çırmalayıb. Qara  şalvar geyinib, hələ tuflisinin rəngi də yadımdadır. Ağıllı sifəti var, adam beləsindən nəsə pis hərəkət gözləmir. Bəlkə də Allah yetirib bunu mənə. Qırımımdan görür ki, sözlü adamam, dayanıb nə deyəcəyimi gözləyir.

Birbaşa axtardığım ünvanı soruşub vəziyyəti başa salıram.

Oğlan məni başdan-ayağa süzür, bir qədər duruxur, çətin bir riyazi məsələni həll edirmiş kimi fikirləşir, sözlərimi təkrarlayır:

-Ağ qapılı zavod... Yanında balaca həyət evləri. Sonra o tərəfə doğru  istiqamət...

Onun belə çox fikirləşməyinə görə ünvanı tapa bilməyəcəyindən qorxuram. Həm də qorxuram  ki, birdən çıxıb gedər, tək qalaram bu çölü-biyabanda. Tez dillənirəm:

-Balaca evlərdir,  köhnə, bozarmış hasarları var, divarlardan üzümlər sallanıb.

Oğlan  diqqətlə üzümə baxıb gülümsünür. Təbəssümü çox qəribədir. Gülüşü  dodaqlarından başlayıb bütün sifətinə yayılır. Dünyaya ərk eləmək, yaxud meydan oxumaq, günəşə göz vurub gülümsəmək kimi bir şey...

Birdən qoluma toxunur.

-Gedək,  deyəsən tanıdım, irəlidədir.

Sakitcə onun ardınca düşüb  dabanbasma gedirəm. Oğlandan, daha doğrusu dabanından elə yapışmışam ki, indi lap dünyanın o başına da getsə ardınca gedəcəm, başqa əlacım yoxdur. Yol gedə-gedə durmadan  ünvanı başa salıram:

- Ağ darvaza, iri çənlər, balaca həyət evləri...

Oğlan məni ardınca çəkib aparır, bir adam güclə yeriyə bilən dar səki ilə gedirik. Yoldan ötən maşınlar bu dəfə vıyıltı ilə yanımızdan keçib gedirlər. Küçənin başına kimi gedirik. Ağ darvazadan bir nişan yoxdur ki, yoxdur! Nəfəsimizi dərib yenidən irəliləyirik. Nəhayət uzaqdan zavod görünür. Başı göyə ucalan enli, qara boruları da var. İrəli keçib addımlarımı yeyinlədirəm. Oğlan da arxamca gəlir. Zavodun qarşısına çatırıq. Yox, bunun qapısı ağ deyilmiş, boz mavi rəngdədir. Oğlan bildirir ki, bu ərazidə bir neçə zavod var. Köhnə neftayırma zavodlarıdır, hamısı da bir-birinə bənzəyir.

Küçəni o biri üzə keçməli oluruq. Yolu  keçəndə oğlan əlimdən bərk- bərk yapışır, məni maşınlardan qoruyur. Ürəyimə heç nə gətirmirəm. Eləcə dost kimi, himayədar kimi əlimdən tutub. Küçənin o üzündə əlimi geri dartıram. Deyəsən xoşuna gəlmir, amma etiraz da eləmir. Tərslikdən hava dəhşət istidir, sanki göydən od yağır, həm də çox yorulmuşuq. Bir qədər aralıda altında köhnə taxta oturacaq olan yaşıl  yarpaqlı ağac görünür. Oğlan bu dəfə qolumdan tutub ağaca tərəf çəkir. Bu yerdə ağlıma xoşagəlməyən fikirlər gəlir. Nə qədər olmasa tanımadığım adamdır. Amma etiraz da edəmmirəm. Ağacın kölgəsindəki ensiz balaca oturacaqda diz-dizə söykənib əyləşirik. Diz-dizə əyləşməyimdən bir qədər narahat oluram. Bir tərəfdən də oğlan oğrun-oğrun məni süzür, sıxılıram. Nəfəsimizi dərib sərinlənirik. Oğlan ehmalca  əlimi ovcuna alır. Bu dəfə sərt hərəkətlə əlimi geri çəkirəm və  qaşqabağımı töküb ayağa qalxıram. Oğlan da ciddiləşir:

-Bəlkə yaxşı fikirləşəsən, başqa nə vardı evinizin yaxınlığında?

Daha heç nəyi  yadıma sala bilmirəm. Ağlamaq istəyirəm.

Yenidən bərabər addımlayırıq. İkimiz də susmuşuq. Oğlan qaşqabaqlı görünür, məndən irəli düşüb gedir. Üzünü mənə çevirmədən soruşur:

-Sənin adın nədir?

Adımı söyləyirəm. Sonra o adını deyir: Əhməd, Cəmil, Murad... Nəsə anlaya bilmirəm. Bir tərəfdən külək başlayıb, o biri tərəfdən  sanki qulaqlarım tutulub. İrəlidə  köhnə bir qəbiristanlıq görünür. Yadıma düşür ki, bu qəbiristanlığın yanından bir-iki dəfə  keçmişəm. Sevindiyimdən az qalıram qaçıb köhnə başdaşlarını qucaqlayım.

-Görmüşəm, bu qəbiristanlığı, görmüşəm, buradan keçmişəm, ev o biri üzdədir-ucadan dillənirəm. Oğlan da mənimlə bərabər sevinir, üzü işıqlanır.

-Aha, görmüsənsə deməli buralardadır, indicə tapacağıq.

Qəbiristanlığa tərəf yeriyirik. İri, xırda, düz, əyri başdaşları uzaqdan adamın üzünə  dirənir. Başdaşlarının bəziləri yerə yıxılıb, bəziləri yarıyıxılıdır. Amma məlum olur ki, qəbiristanlığın o biri küçəyə çıxışı yoxdur. Deyəsən, heç başqa yerə də çıxış yoxdur burdan...

Oğlan barmaqlarını qatlayıb hesablayır, əməli-başlı baş işlədir:

-Deməli, qəbiristanlığın o biri tərəfindən keçmisən, sonra geri qayıtmısan. Sonra... Bəs niyə tapa bilməyək axı? Əgər sən deyən yerdədirsə, elə buralarda olmalıydı.

Qəbiristanılığın yanında bir qədər o tərəf -bu tərəfə fırlanırıq.

Birdən qəbirlərin arsından yaşlı, arıq, beli əyilmiş bir kişi çıxır, daha doğrusu, peyda olur. Kim bilir, bəlkə də nə vaxtsa ölmüşdü, elə indicə dirilib. Kişi iri, bulanıq gözlərini üzümüzə zilləyir, sonra birdən biədəb söyüşlərlə bizi söyməyə başlayır:

-Əxlaqsızlar, pozğunlar, dingildəşməyə sanki  yer tapmırlar. Qəbiristanlığı xəlvət görüblər, gəlib burda görüşürlər. Sizin...

Yaman pərt oluruq. Oğlan  kişiyə yaxınlaşıb  başa salmaq istəyir ki, məsələ o deyən kimi deyil. Kişi daha da qızışır, səsini ucaldır. Oğlan da əsəbləşib səsini qaldırır.

Bu anda bir milis işçisi bizə yaxınlaşır. Bilmirəm  bu adamsız yerdə o hardan çıxdı?  Necə xəbər tutdu? Hələ də qaranlıqdır mənə. Kişi  milisi görüb daha da bərkdən söylənir, haqqımızda, daha doğrusu  oğlanın haqqında vəkalət qaldırır:

-Sevgilisini yanına salıb bayaqdan burda yüz hoqqadan çıxır. Səhər-səhər də  ikisini qovmuşam, indi də bunlar... Mənə bura nəzarət etməyi tapşırıblar, işimiz gücümüz budur, axşamacan adam qovuruq burdan. Əxlaq deyilən bir şey də olmalıdır  axı...

Milis oğlanı kənara çəkir. Burasını deməyi az qala unutmuşdum. O vaxtlar  polisə milis deyirdilər, indi polis deyirlər. Nə isə, milis oğlanı kənara çəkir. Bəlkə də ikisi yaşıd olarlar. Amma burada milis hökmlüdür, hakimdir. Sualları o verir.

-Adın nədir sənin?

Oğlan əsəbi səslə, hirslə özünü  təqdim edir:

-Əhməd, Cəmil, Murad...

Yenə də əməlli-başlı eşidə bilmirəm. Milis deyəsən bizi məntəqəyə aparmaq istəyir, az qalır ürəyim qırılıb yerə düşsün. Özüm də belə şeylərdə yaman qorxağam.

Oğlan getmək istəmir. Əsəbləşir, əl- qolu ilə nə isə danışır, mübahisə edir, milisi başa salmağa çalışır, hərdən qoluna da girir. Kənara çəkilib  danışırlar. Oğlan məni göstərib nə isə deyir,  bəlkə də məntəqəyə sonra gələcəyini bildirir. Deyəsən, sonda   razılaşırlar.

Gözücu qəbiristanlıq tərəfə baxıram. Kişi yoxa çıxıb, görünür  “vəzifəsini” yerinə yetirib gözdən itib.

Yenə də yanaşı yeriyirik. Oğlan  xeyli pərt görünür, qaşlarını düyünləyib, dodaqlarını bir-birinə sıxıb. Yəqin ki, baş verənlər heysiyyətinə toxunub. Onun ürəyini almağa çalışıram. Bu boyda şəhərdə bu an təkcə güvənc yerim odur.  Qəbiristanlıq gözətçisinin qarasınca söylənirəm, dinmir. Sonra milisin nə dediyini soruşuram,  cavab vermir. Eləcə qaşqabaqlıdır. Üzündə tutqun kölgələr dolaşır. Bu saat razıyam əlimdən tutsun, istəyir heç buraxmasın, lap qoluma girsin. Təki bircə dəfə gülümsəsin. Qəsdən qolumu qoluna toxundururam, əhəmiyyət vermir. Bir qədər ondan irəli keçirəm, dayanıb üzünə gülümsünürəm, yenə də əhəmiyyət vermir. Özümü böyüklərin ciddiyə almadığı uşaq kimi hiss edirəm. Küsülü adamlar kimi yeriyirik. Bir qədər getdikdən sonra uzaqdan başqa bir zavod görünür.

-Odur, oradır, - qışqırıram. 

Addımlarımızı yeyinlədirik.

-Oradır, yüz faiz oradır, evimizi də görürəm.

Oğlan da zavodu görür, rəngi açılır. Gülümsünür. Təbəssümü dodaqlarından başlanıb sifətinə yayılır. Dünyaya ərk eləmək, yaxud meydan oxumaq, günəşə göz vurub gülümsəmək kimi bir şey...  Əlimdən tutur. Bu dəfə əlimi geri çəkmirəm, eləcə əl-ələ tutub gedirik.

-O biri imtahanda gəlib səni özüm aparacam. Saat 9-da evin yanındakı dayanacaqda gözləyəcəm. Qayıdanda da özüm götürəcəm.

Dinmirəm.

Birdən  zavodun qarşısında var-gəl edən xalaqızının ərini görürəm. Üz- gözündən hirsli və narahat olduğu görünür. Özümü itirirəm. Əlimi oğlanın əlindən çəksəm də artıq gecdir. Oğlan bir şey anlamır, əyilib qulağıma nəsə demək istəyir.

Xalaqızının əri başımızın üstünü alır.

Əvvəl mənə təpinir:

-Bu vaxta kimi harda qalmısan? Bu oğlan kimdir?

-Azmışdım...

Sonra oğlanın qarşısına keçir, qəzəblə onu süzür. Adın nədir sənin?

-Əhməd, Cəmil, Murad...

Həyəcandan  yaxşı anlaya bilmirəm.

-Bu qızı hardan tanıyırsan?

-Yolu azmışdı, kömək etmək istədim.

Xalaqızının əri kükrəyir.

-Mənə gəlmə, mən səninçün dünənki uşaq deyiləm. Şəhərdə böyümüş adamam. Yolu azmışdı, ürəyin dözmədi qızın əlindən tutdun, əl-ələ verib gəlib  buranı tapdınız...

Az qalıram deyim ki,  elədir, eləcə dediyin kimidir.

Xalaqızının əri sakitləşmir:

-Bu qızı yiyəsiz görmüsən?

Ürəyim bərk-bərk döyünür. Şəhərdə qalmaq, yerləşmək ərəfəsində xalaqızının ərinin yanında inamını itirmək də az iş deyil. Hələ bunun kəndə xəbər çatmağı, hökm çıxarılmaq filan da ola bilər. Az qalıram havalanım.

Xalaqızının əri oğlanın yaxasından yapışır. Sifəti o qədər qəzəblidir ki, əyilmiş görünür, baxmağa qorxuram. Gözlərimi yumuram. Nə isə tıqqıltı, xışıltı, sillə səsləri eşidirəm. Lap hind filmlərindəki kimi... Düşünürəm ki, dəhşətli davanın ortasında oğlan qəflətən irəli atılıb xalaqızının ərinin yaxasından yapışacaq, qaldırıb yerə çırpacaq. Film davam edəcək. Sonra oğlan mənim əlimdən tutur, kaskadyorlar kimi divarın o üzünə atılırıq. Çıxıb gedirik dünyanın o biri üzünə.

Gözlərimi  açıram. Sakitlikdir, üzü-üzə dayanıblar. İkisinin də paltarı əzik-üzük və tozludur.  Oğlan gözlənilmədən xalaqızının ərinin qarşısına keçir:

-Bağışlayın, üzr istəyirəm. Təsadüfən  belə alındı... Üzr istəyirəm.

Oğlan özünü nədəsə günahkar bilir, yaxud da xalaqızının ərini yumşaltmaq istəyir. Bəlkə də məni düşünür, vəziyyətdən çıxartmağa çalışır. Hərçənd ki, bu versiya sonralar ağlıma gəlib.

Deyəsən xalaqızının əri də xeyli yumşalıb. İrəli düşüb evə tərəf gedir və mənə əmr edir:

-Gəl ardımca!

Dönüb  gözucu oğlana baxıram.

Oğlan yolu o biri üzə keçməyə hazırlaşır. Son anda baxışırıq. O, yenə də gülümsünür. Gülüşü dodaqlarından sifətinə yayılır, dünyaya ərk etmək, yaxud da meydan oxumaq, günəşə baxıb gülümsəmək kimi bir şey...  Anidən mənə əl edir və uzaqlaşaraq gözdən itir. Mən onu bir daha görmürəm.

Bu hadisədən sonra bir müddət onu xatırlayıram, Ağ darvazalı zavodun qarşısından, evin yaxınlığındakı dayanacaqdan keçəndə gözüm axtarır. Hələ deyəsən bir müddət fikir çəkib qüssələnirəm də. Sonra tamamilə unuduram.

Amma hərdən yaddaşımın  hansısa küncünə qonmuş, artıq çoxdan toz basmış, lazımsız, dəbdən düşmüş  lent kimi kənara atılmış  o hadisəni xatırlayanda yenə də ağlımdan  mənasız bir fikir keçir: görəsən o oğlanın adı nə idi? Əhməd, Cəmil, Murad?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qürbətin üzü həmişə sərt olur. Sən orada hətta ən yaxşı karyera, güzəran qursan belə, yenə ürəyin rahatlanmaz, vətən həsrəti içində qövr edər. Görkəmli bəstəkar Adil Bəbirovun taleyi buna sübut deyilmi?

Adil Bəbirov 1934-cü il fevralın 15-də Bakıda anadan olub. 1954-cü ildə musiqi texnikumunu bitirən Adil Bəbirov elə həmin ildə də Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakultəsinə qəbul olub. Tələbəlik dövründə fortepiano üçün prelüdlər, variasiyalar (1956), skripka üçün sonata, Violonçel və fortepiano üçün pyeslər, romans və mahnılar yazıb.

O, hələ gənc yaşlarından təhsillə paralel olaraq televiziya və radioda səs rejissoru, sonralar isə musiqi verilişləri baş redaktoru kimi fəaliyyət göstərib.

1966-cı ildə «Azərnəşr»in çap etdiyi fortepiano üçün sonatası Adil Bəbirovun məlum olan ilk əsəridir. Milli musiqi intonasiyaları ilə cilalanmış olan bu əsər Avropa klassik musiqi ənənələri ilə üzvi surətdə birləşərək, özünəməxsus tərzdə bəstəkarın yeni stilistik üslubu, bənzərsiz musiqi dili ilə diqqəti çəkib. Əsər bu günədək bir çox pianoçuların repertuarında yer alıb. Hətta sonata sonradan simfonikləşdirilərək, müəllif tərəfindən partitura şəklinə salınıb.

1968-ci ildə isə «Azərnəşr» bəstəkarın fortepiano ilə oxumaq üçün nəzərdə tutulan 4 mahnısının klavirini nəşr edib. Albomun ilk səhifəsi «Mən anayam» adlı mahnı ilə başlanır. Fikrət Qocanın kiçik, sadə bir şeirinə yazılan mahnı kuplet formasında olub, zəngin harmonik müşayiətlə, oxuyanın axıcı, süzgün və lirik ifasını birləşdirirək yeni mənzərə yaradır. Kiçik bir şeir parçasında bəstəkar musiqinin ifadə vasitələrindən, bacarıqla istifadə edərək lad yönəlməsindən də bəhrələnə bilib.

«İlk addımlar» adlanan digər mahnı isə Şüştər ladından başlayaraq tədricən Segah ladına gəlib və qısa müddət, bir neçə xanədən sonra dalğavari hərəkətlə yenidən, əvvəlki pilləyə keçib. Vals ritmində yazılan «Yollar» mahnısının melodiyası və harmonik dili elə bir tərzdə yazılıb ki, klassik harmoniyaya, Avropa musiqisində işlədilən triton intervalları, majoro – minor akkordları, ikiqat dominanta, nonakkordlar üstünlük təşkil edir. Linear və adi keçici akkordlar, ləngimədən sonra həll olunma və s. geniş tətbiq olunur. Dalğavari xətlə inkişaf edən melodiya müxtəlif tonallara elliptik dövrə edərək əvvələ qayıdır.

Vokalı yaxşı duyan bəstəkar kantilena yaratmaqla, oxumaq üçün əlverişli gəzişmələrdən və mahnı mətnində ən yaxşı səslənən saitlərdən istifadə edir. Mahnıda Azərbaycan ladlarına xas olan kadansvari melizmlər işlədilməklə ona ustalıqla milli don geydirilib. Bu kiçik mahnı məcmuəsi, şair Yusif Həsənbəyin sözlərinə yazılmış «Xoşbəxt olsunlar» nəğməsi ilə tamamlanır. Kuplet formasında yazılan mahnı Segah ladının pərdələrinə toxunur.

Bəstəkarın səhnə əsərləri arasında dram tamaşalarına yazdığı musiqi, eləcə də «Yer tutanlar» müzikli musiqi ictimaiyyətinə yaxşı tanışdır. Müzikl musiqili komediya teatrında 1982-ci ildə səhnəyə qoyulub, 1984-cü ildə isə «Melodiya» səsyazma firması tərəfindən iki valdan ibarət alboma yazılıb. Bu dövrdə yazılan musiqi əsərləri arasında «Kamera orkestri üçün 5 pyes» (1983), «Balet süitası» (1984), Səməd Vurğunun «İnsan», Bəxtiyar Vahabzadənin «İz qalır» pyeslərinə yazılmış musiqi bəstəkar yaradıcılığının maraqlı səhifələrindəndir.

Adil Bəbirov pedaqoq kimi də fəaliyyət göstərib. O, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Pedaqoji Universitet) musiqi kafedrasında alətşünaslıq dərsləri aparıb. Bu dövrdə bəstəkar teleradio şirkətində də səs rejissoru kimi çalışıb. Sənətdə yaradıcılıq fəaliyyətinə və musiqi mədəniyyətinə verdiyi töhfələrə görə bəstəkar, 1989-cu ildə əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülüb. Kino musiqisi sahəsində məhsuldar işləyən Adil Bəbirov 12-yə dək filmə musiqi bəstələyib.

Bu sırada «Oxu tar» (1968), «Sevinc» (1968), «Azərbaycan ipəyi» (1972), «Pəncə..qulaq..palaz..tikan.» (1976), «Bağda rahat yer» (1978), «Sağ ol, dostum» (1980), «Böyük anda sadiqik» (1981), «Ekskursiya» (1991), «Yurd yeri» (1994-97), «Cümhuriyyət generalları» (2006), «Bağ yerində» kimi filmlər misal göstərilə bilər. Bəstəkarın Qarabağ torpağından məcburi köçkün düşən insanların real həyatını əks etdirən, «Yurd yeri» televiziya tamaşasına yazdığı musiqi onun son vaxtlarda yazmış olduğu əsərlərindəndir.

Filmoqrafiya

1. Oxu, tar

2. Sevinc

3. Azərbaycan ipəyi

4. Pəncə... Qulaq... Palaz... Tikan...

5. Bağçada Rahat Yer

6. Sağ ol, dostum

7. Böyük anda sadiqik

8. Ekskursiya

9. Yurd yeri

10. Qu quşunun məhəbbəti

11. Yurd yeri 2

12. Cümhuriyyət generalları

13. Bağ yerində

Video

İslam Rzayev - Bilirsən özün

Akif İslamzadə - Görüşə gəl

İlhamə Quliyeva - Könlümüz

Elxan Əhədzadə - Yaşa Qarabağım

Yaşar Səfərov - Yollar

Elmira Rəhimova - İncitmə məni

Elmira Rəhimova - Oyan

Elmira Rəhimova - Ana laylası

Elmira Rəhimova - Mən anayam

Şövkət Ələkbərova - Həyat eşqi

Daha sonra Azərbaycan SSR Əməkdar incəsənət xadimi Adil Bəbirov Azərbaycanı tərk edərək Kanadaya köçüb. 26 sentyabr 2021-ci ildə ömrünün son illərini yaşadığı Kanadanın Toronto şəhərində xəstəxanada vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Kəleyberdə yaşayan Vüqar Nemətdir.

Vüqar Nemət

Kəleybər

İNSAN HEÇ NƏYƏ BƏNZƏMƏZ

İnsan heç nəyə bənzəməz yavrum mənim

Gülü, güldür

Tikanı, tikandır dünyanın.

Amma insan

Özünə belə bənzəməz.

Baxarsan

Adam kimi adam

Əl uzadsan yanar əllərin

Yaxınlaşsan ürəyin üşüyər!..

Qış, qışdır

Yaz da yazdır, bilirsən.

Yaz

İnsan heç nəyə bənzəməz mənim gülüm

Hər şeyə bənzədiyi kimi!.. 

“Ədəbiyyat  və incəsənət”

(26.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

1.

Nikita Xruşşov Stalindən sonra hakimiyyətə gəlincə, Stalinin cinayətləri haqqında məşhur çıxışlara başlayır, çıxışların birini edərkən, zaldan kimsə qışqırır:

 -Yoldaş Xruşşov, bu qədər günahsız insanlar öldürülərkən bəs siz harada idiniz?

 Xruşov sakitcə zala baxaraq soruşur:

 -Bunu kim dedi, ayağa dursun!

  Zalda böyük sükut yaranır və heç kəs qalxmır. Belədə Xruşov deyir:

 -Hə, qorxursunuz? Mən də beləcə, sizin kimi  qorxurdum.

2.

Bir dəfə Stalin Plan komissiyasının sədri Baybakovla söhbət zamanı deyir:

-Nazirin gərək öküz kimi möhkəm əsəbləri olsun.

Stalinin işgüzar söhbətlərdə yaltaqlığı sevmədiyini bilən Baybakov ona etiraz edir:

-Yoldaş Stalin, yalnız korridada öküz əsəbi və hirsli olur!

Stalin gözlərini qıyaraq, qəlyanını ehmalca onun çiyninə vura-vura deyir:

-Yoldaş Baybakov, əgər sizi həmin o öküz kimi iki gün, iki gecə ac və susuz qaranlıq tövlədə saxlasalar, sonra da neçə min tamaşaçının qabağına buraxıb, dörd bir tərəfdən bizləməyə başlasalar, siz əsəbi olarsınız, ya yox?!

3.

Ukraynanın kənd təssərüfatı komissarını hesabat vermək üçün Kremlə dəvət edirlər. O, Stalinin qəbulunda soruşur:

- Yoldaş Stalin, ətraflı məlumat verim, yoxsa qısa?

Stalin cavab verir:

- İstəyirsən ətraflı danış, istəyirsən qısa məruzə et, bu sənin öz işindir. Ancaq nəzərinə çatdırıram ki, sənin cəmi üç dəqiqə vaxtın var.

4.

Stalin eşq yaşadığı dul qadın Matrena Kuzakovadan olan oğlunun adını Konstantin qoymuşdu.

Konstantinin Stalinin oğlu olması onu 1947-ci ildə həbsdən xilas edib. “Atom casusluğu”nda ittiham olunan Konstantinin adı Beriyanın hazırladığı günahkarlar siyahısında olsa da, o həbs olunmayıb.

5.

Stalinin yaxın münasibətdə olduğu insanlardan biri olan Papanin özünə ikimərtəbəli dəbdəbəli bağ evi tikdiribmiş. Papaninin bu “qudurğanlığı” dərhal Stalinə çatdırılmışdı və o, bu dəbdəbəni öz gözləri ilə görmək istəmişdi. Bunun üçün özünə xas olan hiyləyə əl atmışdır. Rəsmi görüşlərin birində Papanini yanına çağıraraq demişdir:

-İvan Dmitriyeviç, axı siz qonaqpərvər adamsınız, bəs məni niyə bağınıza qonaq çağırmırsınız?”

-Mən buna xoşbəxt olardım, yoldaş Stalin, lakin Siz elə məşğulsunuz ki...-deyə Papanin əl-ayağa düşmüşdür.

Ertəsi gün Stalin ev sahibinun müşaiyəti ilə dinməzcə bağı gəzdi, hər iki mərtəbəni nəzərdən keçirdi və bir söz söyləmədən, qaşqabaqlı maşının yanına qayıtdı və əyləşərkən bunu dedi:

-Əla bağdır.Yaxşı uşaq bağçası olardı.

Papanin arif adam idi. Artıq, ertəsi gün səhər bütün sovet mətbuatı qütbçü Papaninin öz bağını sovet balalarına hədiyyə verməsindən yazırdı.

                                                                Mənbə: Hikmət Akademiyası

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.09.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

ANAR, ŞEİRLƏR

BAKI KÜÇƏLƏRİ

 Bakının küçələri –

 Ömrümün gündüzləri, ömrümün gecələri.

 Bir-birinə calasan – ömrümün yolu olar.

 Ötüb keçən günlərlə

 Lim-həlim dolu olar.

 O küçənin tinində

 Sevgilimlə ilk görüş,

 İlk nəvaziş, ilk öpüş.

 Atamın tabutunu, anamın tabutunu

 Çiynimdə apardığım

 Küçələrin matəmi.

 Dostların təsəllisi,

 Dərdlərimi ovudan

 İllərimin məlhəmi.

 Harasa tələsdiyim, harasa gecikdiyim

 İş yerin dəyişdiyim,

 Kimnənsə deyişdiyim

 Təsadüfi görüşün

 Qəfil sevincdən payı

 Qarlı, sazaqlı qışı,

 Yandırıb yaxan yayı.

 Belə deyib babalar:

 “Hər aşığın dövranı var”.

 Görünür, hər küçənin

 Özünün novrağı var.

 Küçələr də dəyişir,

 Bir gün qeyb olur, itir

 Ağaclar da quruyur,

 Təzə ağaclar bitir.

 Yadlaşmış küçələrdə

 Göydələn binaların

 Günü örtür kölgəsi.

 Yabançı danışığın,

 yabançı musiqinin

 qulağımda yad səsi.

 Küçələr də təklənir,

 küçələr də qocalır.

 Mənə elə gəlir ki,

 Şəhərimin bu günü

 Dünənindən öc alır.

 Tanış küçələrin də

 indi adı başqadır.

 Həyatın dadı qaçıb,

 Ya da dadı başqadı.

 Küçələrdən keçdikcə

 Ayaqlarım yorulur.

 Küçələrdəgəzmək də

 Hər gün daha zor olur.

 Son dəfə küçələrdən çiyinlərdə gedəcəm,

 Bilməm neçə yaşımda.

 Kim bilir, bəlkə qaldım

 Bir köhnə küçənin də

 vəfalı yaddaşında…

                               10 oktyabr 2010

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.09.2025)