“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Dəbdən düşməyən yazı stili rubrikasında bu dəfə sizlərə ustad yazıçı Elçin Hüseynbəylinin “Qararda” hekayəsi təqdim edilir.

“Sevgi oyunları”  silsiləsindən...

QATARDA

...Qatarla səyahət etməyi sevirəm.

Ən sevdiyim fəsil payız olduğuna görə bu dəfə də payızda yola çıxmışdım. Çiskinləyirdi. Axşamüstü dağlardan qopan külək payız yarpaqlarını perronun yanına,  relslərin arasına gətirib yığmışdı...

SV, yəni iki nəfərlik kupeyə bilet götürmüşdüm. Yanımda adam olmasın deyə,  ikisinin də pulunu ödəmişdim. Yanımda adam olanda yata bilmirəm. Bəlkə, elə ona görə də evlənmirdim.

Vaqon bələdçisinə də öncədən demişdim ki, məni narahat eləməsin, nəsə lazım olsa, özüm çağıracam.

Vaqon bələdçilərini tanımırsınız? Bir az mənə oxşayırlar, danışdırmasalar da, özüm danışıram, çağırmasalar da, özüm haya gedirəm, başqası üçün narahat oluram. Bu dəfə də belə oldu. Kupem bələdçinin otağına yaxın olduğundan birinci onun haray-həşirini eşitdim. Kiminsə üstünə qaşqırır, vaqondan düşməsini tələb edirdi. Məcbur olub çölə çıxdım.

Bələdçi küncdə dayanmış miniatür qamətli,  gözəl  bir xanımdan vaqonu tərk etməyi tələb edirdi.

–        Bu saat tərk edin vaqonu!

Qadın ovçudan (vəhşidən) qorxub küncə qısılan dovşan kimi dayanmışdı, amma əsib eləmirdi. Bu anda mən onu zərif göyərçinə də bənzədə bilərdim.

– Nə olub? – deyə bələdçidən soruşdum.

– Nə olacaq? Vaqona bezbilet (biletsiz) minib, öz yerimi təklif edirəm, razılaşmır, deyir ki, mən elə burda, ya da tamburda duracam. Elə bil bunu yeyəcəm. Hayasızlığa bax da.

Qadın ürkək-ürkək və nəzakətlə:

– Danışığınıza fikir verin! – dedi.

– Nəyə fikir verim, necə fikir verim!? Düş vaqondan! Qatarın rəisi gəlsə, ona nə cavab verəcəm!? İndi vəziyyət əvvəlki kimi deyil e! Hər şey kantroldadır!

Yadımda deyil, qadına yazığım gəldi, yoxsa gözəlliyinə heyranlıqdan idi, ya nəydi, bəlkə də, ilğım idi, yuxuydu, taleyin oyunu idi. Anidən: -Onun bileti var, – dedim.

Bələdçi nə dediyimi anladı, çünki məsələdən hali idi, biletləri ona vermişdim, qadın isə çaşdı.

–        O, mənim kupemdə qalacaq, – dedim.

Qadın:

– Sizin? – deyə təəccüblə üzümə baxdı.

– Narahat olmayın, – dedim, – mən öncədən iki bilet almışam. Biri sizin olsun!

Vaqon bələdçisi:

– Məllim, birdən yoxlama olsa, nə cavab verəcəm?

– Sən yox, mən cavab verəcəm, – ötkəmliklə dedim, – buyurun kupeyə, – qadına işarə elədim.

O, yerindən tərpənmədi. Bir mənə, bir də vaqon bələdçisinə baxdı. Sanki bizdən yox, özü-özündən şübhələnirdi:

–        Qorxmayın, gəlin, – dedim.

O, çantasını sallaya-sallaya kupeyə tərəf gəldi, yenə də duruxdu. Mən kənara çəkildim və o, içəri keçdi, əl çantasını stolun üstünə qoydu, yağmurluğunu soyunmadan ətrafı seyr elədi. Mələfəni, yastığı əllədi, iylədi, sanki zifaf gecəsinə hazırlaşırdı. Mən də sakitcə tamaşa edirdim. 

Sonra yatacağa oturdu. Onun yumşaqlığını, bərkliyini yoxlamaq üçün yerində yırğalandı.

O, yerini rahatlayandan sonra:

–        Mənim borcum nə qədərdir? – deyə üzümə baxıb soruşdu.

Gözlərinin dərinliyində itmək olardı. Qara bəbəkləri gözlərinin ağında çalxalanırdı.

– Sizin mənə borcunuz yoxdur, – dedim.

– Mən biletin pulunu nəzərdə tuturam.

– Onun pulu ödənilib.

– Yəqin, yoldaşınızın yeridir, hə? Bəs o özü hanı?

– Mən evli deyiləm, – dedim.

– Amma...

–        Narahat olmayın, – deyə onun sözünü yarımçıq kəsdim.

Qadın oturduğu yerdə şıltaq qızlar kimi ayaqlarını yelləməyə başladı.

Mən yerimə uzanıb kitab oxumağa davam elədim, amma fikrim  qadının yanındaydı, daha doğrusu, toppuş ayaqlarındaydı və oğrun-oğrun onlara baxırdım. Üzünə baxmağa cəsarət eləmirdim. Bəlkə, çox gözəl idi ona görə, bəlkə, vurulmaqdan qorxurdum. O sanki nağıllardan düşüb gəlmişdi, bəlkə, su pərisiydi, sudan  indicə çıxmışdı? Gözlərimi yumdum. Sanki yuxu görürdüm...

Mənə görə onun 28-30 yaşı ancaq olardı. Çünki gözlərinin altı  və əlləri mərmər kimi sığallıydı. Boyu 155-160 sm olardı, çəkisi də ona uyğun.

Qadın çantasından güzgü çıxarıb baxdı, dodaqlarını yaladı, üzünü o tərəf-bu tərəfə çevirdi və güzgünü qaytarıb yerinə qoydu. 

– Deyəsən, siz də mənim kimi kitab oxumağı xoşlayırsınız? – üzümə baxmadan, etinasız halda soruşdu və pəncərədən çölə baxdı.

– Hə, – qısaca cavab verdim.

– Heyf ki, mən kitab götürməmişəm. Çünki çemodanımı evdə unutmuşam və düzünü bilmək istəyirsinizsə, mən qatara da təsadüfən minmişəm.

– Növbə ilə oxuyarıq, – gülümsünərək dedim.

– Bilmək olar, oxuduğunuz nədir?

– Öz kitabımdır, – dedim.

– Deməli, yazıçısınız?

– Belə də.

– Birinci dəfədir, öz kitabını oxuyan yazıçı görürəm.

– Çox yazıçı tanıyırsınız ki? – dedim və güldüm. O da mənə baxıb güldü.

– Yox, sözgəlişi dedim, elə belə. Yəni yazıçılar da öz kitablarını oxuyur?

–        Kitablarımı ona görə oxuyuram ki, necə pis yazmamağı öyrənim.

O, daha heç bir sual vermədi. Amma mən ondan gözümü çəkmədim. O da hərdən mənə baxır, nəsə fikirləşirdi. Yəqin, məni təftiş edirdi.

– 38 yaşım var, – dedim.

– Mən sizdən yaşınızı soruşmadım axı.

– Əzəl-axır soruşacaqdınız, – dedim və yenə də gülümsündüm. –İstəyirsiniz, sizin yaşınızı da, peşənizi də deyim.

– Yaşımı çətin tapasınız.

– Əslində, onu tapmışam, amma məlum səbəbdən demirəm...

– Yox, mənim elə bir kompleksim yoxdur. Özüm də deyə bilərəm.

– Vacib deyil. Həkimsiniz.

–        Tapmadınız, – deyə güldü.

Fikir verdim ki, gözlərindən gülür, ovurdları da çalalanır.

– Müəlliməyəm, – dedi, – ədəbiyyat müəlliməsi. Sizi də tanıdım. Mən sizi tədris edirəm.

Onun bu etirafı xoşuma gəldi. Ona görə də dikəlib oturdum.

– Hə, mənə də dedlər ki, orta məktəbdə tədris olunuram, – bir az yekəxanalandım.

Susduq. Handan-hana o:

– Bəlkə, bir qədər hündürdən oxuyasınız, – dedi.

– Hündürdən oxumağı sevmirəm. Özü də öz mətnimi başqasına oxuya bilmərəm.

–        Onda verin, mən də bir az oxuyum.

Təəccüblə ona baxdım:

–        Özünüz demişdiniz axı, növbə ilə oxuyarıq, – dedi və güldü.

Gülüşü cingiltili və əfsunediciydi. Düzü, hələ indiyə kimi məni cəlb edən belə bir qadın olmamışdı. Bəlkə, bu, yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu... Bəlkə, vurduğu ətrin rayihəsiydi...

Kitabı ona uzatdım. O, zərif, göyərçin əlləriylə kitabı ehtiyatla məndən aldı, sanki güzgü götürürdü və yerə salmaqdan ehtiyat edirdi.

Mən yenidən yerimə uzandım.

O, kitabı oxuyur və haldan-hala düşürdü. Gah gülümsünür, gah da qəmlənirdi.

Başını qaldırıb mənə baxdı və:

– Yaxşı yazırsınız, – dedi. – Xüsusən də bir fikriniz xoşuma gəldi.

–        Nə fikirdi elə? – yenə də dikəldim.

O cavab vermədi. Yəni cavab verməyə imkanı olmadı. Qapı  döyüldü. Durub açdım. Bələdçiydi, yanında da paqonlu, kepkalı biri vardı. Qatar rəisi olduğunu dərhal anladım.

Qatar rəisi:

– Mənə dedilər ki, sizin kupedə biletsiz sərnişin var.

– Bizim kupedə biletsiz sərnişin yoxdur, – dedim, – biletlər bələdçidədir.

– Amma biletlərin hər ikisində sizin adınız yazılıb.

– Düzdür, biletləri mən almışam.

– Amma onun adı olmalıdır, – deyə qadını göstərdi.

– O, mənim arvadımdır, – anidən dedim.

– Kəbin kağızınız var?

–        Yox, biz kəbini qatardan düşəndə kəsdirəcəyik.

Qatar rəsi ağzını açıb nəsə demək istəyirdi ki, özümü təqdim eləməyə məcbur oldum. O, qınayıcı nəzərlə bələdçiyə baxdı və sağollaşıb-eləmədən getdi. Mən də qapını bağladım. Onların, yəni qatar rəisinin səsi aydınca eşidilirdi:

–        Axmağın biri axmaq, əvvəlcə öyrən, sonra mənə de də!

Bələdçi də özünə bəraət qzandırırdı:

– Rəis, mən hardan bilim e?

–        Canına azardan!

Onların səsi kəsiləndən sonra qadın:

– Siz niyə elə dediniz? – deyə təəccüblə üzümə baxdı. Mənə elə gəldi ki, onun  gözləri yaşarıb.

– Nə bilim. Nəsə özümdən uydurmalıydım da.

– Amma mənim xoşuma gəldi, – dedi və gülümsündü.

–        Doğrudan! – deyə qəhqəhə çəkdim, – zarafat edirdim də.

Deyəsən, kədərləndi. Çiynini çəkdi. Kitabı qatlayıb özümə qaytardı və yenidən pəncərədən çölə baxdı.

– Bilrisiniz, mən belə zarafatları xoşlayıram. Bəlkə də, bu, heç zarafat deyil...

O, üzünü mənə tərəf çevirdi və güldü...

Kefim durulmuşdu. Özümdən asılı olmayaraq dil qəfəsə qoymadan danışırdım. Heç o da məndən geri qalmırdı...

Yatmaq vaxtı gələndə çölə çıxdım. O, yerini rahatlayandan sona qapını döyüb içəri girdim.

Gənc xanım mənm də yerimi açmış və öz yerinə girmişdi.

–        Nə əziyyət çəkirdiniz? – dedim.

Gülümsündü. Bəlkə də, bayaqkı ər-arvad sözümə işarə vururdu...

Səhər yuxudan oyandıq, daha doğrusu, o oyandı. Mən yatmamışdım ki. Səhərə kimi ona baxmışdım. O da səksəkəliydi. O tərəf-bu tərəfə çevrilir, hərdən örtük üstündən sürüşür, bədəninin bir hissəsi açıq qalır və çöldən düşən işıqların haləsində cəzbedici görünürdü. Düzü, bunu qəsdən edirdi, ya yox, bilmədim...

Birinci o, çölə çıxdı, əl-üzünü yuyub qayıtdı. Makiyajsız da gözəl idi. Mən də ayaqyoluna gedib qayıtdım. Mən gələnə qədər özünə sığal vermişdi və qapıya tərəf baxırdı, sanki məni gözləyirdi, üzü gülür, gözləri parıldayırdı.

Qəfildən:

–        Növbəti dayanacaq mənimdir, – dedi.

Təəccübləndim və nə edəcəyimi bilmədim.

– Elə bilirdim ki, siz də mənim kimi sona qədər gedəkciniz, – təəssüflə dedim.

– Mən də elə bilirdim, amma düşməliyəm. Sevgilim hardasa buralarda məni gözləməlidir, – sevinclə dedi.

“Sevgili” sözünü eşidəndə çaşdım. Beynimdə o qədər xəyallar qurmuşdum ki.

– Niyə fikrə getdiniz? – yenə də gülümsündü.

– Sevgilinizi qısqandım, – mən də özümü o yerə qoymayıb gülümsündüm. Amma gülüşlərimiz fərqliydi: onunku dürüst, mənimki istehzalıydı, yəni taleyin ironiyası...

O heç nə demədən, gülümsünə-gülümsünə sağollaşdı, çantasını əlinə alıb qatardan düşdü və sanki özüylə ruhumu apardı...

Səfər ərzində bircə dəqiqə də onu unutmadım. Onun gülüşü, qara gözləri, ala-qaranlıqda parlayan dərisi yadımdan çıxmırdı. Bu bir yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu, bilmədim...

Səfərim başa çatdı və geri döndüm. Yenə də çiskinləyirdi. Yenə də külək payız yarpaqlarını ətrafa səpələmişdi...

...Birdən onu gördüm. Yağışın altında dayanıb mənə baxırdı. Çətirsiz-filansız. Üst-başı əməllicə islanmışdı. Bir-birimizi aralıdan tanıdıq. O, mənə tərəf yüyürdü və qarşımda dayanıb gülümsündü. Saçlarından yağış damırdı...

– Bu siziniz? – deyə təəccüblə soruşdum. O da gülə-gülə başı ilə təsdiqlədi. – Sevgilinizi qarşılamağa gəlmisiniz?

– Hə!

– Bəs sevgiliniz hanı?

–        O, mənim qarşımdadır, – dedi.

Çaşdım.

– Bəs...

– Mən onu axtarmağa çıxmışdım. Tapandan sonra qatardan düşdüm. Necə yazmışdınız? “İnsanlar xoşbəxtliyini vağzallarda tapır, vağzallarda da itirir...”

–        Bu nədir, taledir? – deyə məşhur pritçanın sözlərini pıçıldadım.

O da eyni pritçadakı cavabı verdi:

–        Yox bu sevgidir, – dedi.

Mən onun qara gözlərinə uzun-uzadı baxdım, sonra qucaqlayıb dodaqlarından doyunca öpdüm: ilğım kimi, yuxu kimi, taleyin oyunu kimi...

(Noyabr, 2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həyat insanın qarşısına daim yeni seçimlər qoyan, bəzən özünü təkrarlayan, bəzən isə tamamilə gözlənilməz sürprizlərlə dolu bir yoldur. Bu yolun hər addımında ürəyimiz və ağlımız arasında bir mübarizə başlayır — hansı yolu seçmək, hansı duyğunu qucaqlamaq lazım olduğunu anlamaq isə ən mürəkkəb işlərdən biridir.

Qərarsızlıq, insan həyatının təbii bir hissəsidir. Bu duyğu bəzən bizim zəifliyimiz kimi görünə bilər, amma əslində qərarsızlıq insanın öz içindəki mürəkkəbliyi və dərinliyi əks etdirir. Hər birimiz zaman-zaman seçimlərimizin arasına qapılır, keçmişin xatirələri ilə gələcəyin narahatlıqları arasında qalmışıq. Bu duyğuların içində ən çətin olan isə özümüzlə dürüst olmaqdır. Hisslərimizin mürəkkəb labirintində istiqamətimizi tapmaq, ürəyimizin səsini dinləyərkən ağlın məntiqini də itirməmək böyük zəka və cəsarət tələb edir.

Həyatın qərarlarını vermək heç vaxt asan olmur, çünki heç vaxt tam hazır deyilik — amma hər dəfə bu qərarlar bizi daha güclü, daha anlayışlı və daha həssas insan edir. Qərarsızlıq içində yaşamaq, insanın özünü tapması və həyatın incə qatlarını duymaq üçün bir fürsətdir. Bu, zəiflik deyil, əksinə həyatın dərin anlamlarını anlamağa açılan bir qapıdır. Qərarsızlıq zamanı yaşanan sarsıntılar, həyəcanlar və gözləntilər bizi formalaşdırır, şəxsiyyətimizi zənginləşdirir. Hər insanın həyatında müəyyən mərhələlər olur — bəzən hər şey aydın görünür, bəzən isə qarışıqlıq içində qalmışıq. Amma ən vacibi, həmin dönəmlərdə özümüzü sevmək, səsimizi dinləmək və daxildən gələn çağırışlara qulaq verməkdir. Çünki həyatı bütövlükdə anlamaq üçün bu qarışıqlıqlara, çətinliklərə və qərarsızlıqlara ehtiyacımız var.

Biz hər gün qarşılaşdığımız seçimlər arasında durur, bəzən addım atmaqdan çəkinir, bəzən isə qeyri-müəyyənliklərlə dolu bu yolda irəliləyirik. Bu prosesdə itirə bilərik, amma yenə də özümüzü tapırıq.

Qərarsızlıqla yaşamaq, hər anın fərqinə varmaq və həyatın incə, bəzən də kəskin hissələrini anlamaq — insan olmağın ən gözəl, ən çətin tərəfidir. Bu yolda nə qədər vaxt keçsə də, nə qədər sınaqlardan keçsək də, önəmli olan özümüzü itirməmək, daxildən gələn səsə sadiq qalmaqdır. Çünki həyatın hər qarışıqlığında biz yeni bir dərs, yeni bir anlama şansı tapırıq. Və bu dərslər bizi təkcə daha güclü deyil, həm də daha həssas, daha insan edir.

Qərarsızlıq və hisslərin mürəkkəbliyi içində hər kəs bir yoldaş axtarır — özünü, sakitliyi və ya bəlkə də sadəcə anı yaşamaq bacarığını. Bu yolda bəzən dayanmaq, bəzən gülmək, bəzən isə göz yaşlarını saxlamaq lazımdır. Amma ən önəmlisi, davam etməkdir — ürəkdən gələn çağırışlara qulaq verərək, həyatın axarında öz yolunu tapmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzində ASAN Könüllülərinin təqdimatında Cəfər Cabbarlının "Sevil" əsərinin tamaşasını izlədim və bu təcrübə məni dərindən təsirləndirib düşündürdü. Cabbarlının bir əsr əvvəl qələmə aldığı bu əsər müasir gənclərin ifasında yeni nəfəs və aktual məna qazandı və sübut olundu ki, ölməz dramaturqun yaratdıqları hələ də öz aktuallığını qoruyub, saxlamaqda davam edir.

İlk növbədə, 16 ASAN könüllüsünün hazırladığı tamaşa qadın azadlığı mövzusunu bugünün kontekstində ustalıqla əks etdirdi. Sevil obrazının transformasiyası – cahil, ərə tabe olan qadından öz kimliyini tapan, təhsilli və müstəqil şəxsiyyətə çevrilməsi prosesi tamaşaçıları sarsıtdı. Gənc aktyorlar xüsusilə Sevilin daxili mübarizəsini və özünü dərk etmə prosesini çox təsirli ifa etdilər.

Tamaşada diqqətimi çəkən digər məqam səhnə dizaynı və rejissor işi oldu. Məhdud resurslara baxmayaraq, qənaətcil, lakin təsirli dekorasiyalar və işıq effektləri vasitəsilə həm 1920-ci illərin Azərbaycanını, həm də əsərin daşıdığı universal mesajı çatdırmağı bacardılar. Xüsusilə Sevilin çarşabı atdığı səhnə dramatik gərginlik və simvolik mənası ilə yadda qaldı.

Balaş obrazı müasir kontekstdə yenidən düşünülmüşdü. Onun ikili standartları və dəyərlər arasında parçalanması bugünün cəmiyyətində də rast gəlinən problemlərin aynası kimi təqdim edildi. Ailə dəyərləri və şəxsi ambisiyalar arasındakı münaqişə xüsusilə gənc tamaşaçılarda rezonans yaratdı.

 "V ASAN Teatr Festivalı" çərçivəsində ilk tamaşa olan bu səhnələşdirmə 500-dən çox tamaşaçı qarşısında nümayiş olundu. Zalda müxtəlif yaş qruplarından insanlar vardı və maraqlı müşahidələrimdən biri də gənclərin klassik əsərə göstərdiyi maraq oldu. Bu, Cabbarlı irsinin nə qədər aktual və zamansız olduğunu bir daha təsdiqlədi. 

"Mədəniyyət Carçısı" proqramının bu təşəbbüsü milli ədəbi irsimizin qorunması və təbliği baxımından çox əhəmiyyətlidir. Gənclərin klassik əsərləri müasir interpretasiyada təqdim etməsi mədəni varisliyin davam etməsi və ədəbi irsin yeni nəsillərə ötürülməsi üçün əvəzsiz vasitədir.

Yekun olaraq deyim ki, ASAN könüllülərinin "Sevil" interpretasiyası sadəcə bir teatr tamaşası deyil, mədəni körpü rolunu oynadı, keçmişlə bu günü, ənənəvi və müasir dəyərləri birləşdirən, düşündürən və eyni zamanda heyran edən bir təcrübə oldu. Bu cür layihələrin davamlılığı mədəni irsimizin yaşaması və zənginləşməsi üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

"Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun, Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə "Bir direktor, bir şagird" adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların Ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda İlyas Əfəndiyev adına Elitar gimnaziyadır.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Səadət Akif qızı Cahandarova 2000-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinə daxil olmuş, 2003-cü ildə həmin universiteti bitirmişdir.

2006-cı ildə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda Tarix- Coğrafiya üzrə ixtisasını artırmışdır.

2003-2021-ci ilədək Bakı Avropa Liseyində Tarix müəllimi, 2016-2022-ci ilədək isə həmin liseydə Direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır.

2022-ci il iyul ayının 29 -da Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin əmri ilə İlyas Əfəndiyev adına Elitar gimnaziyaya Direktor vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 

2011-ci il may ayında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının T-381 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif edilmişdir.

2012-2013-cü illərdə keçirilmiş "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi olmuşdur. Həmçinin 2012-2013-cü illərdə "Tarix fənn kurikumlarının hazırlanması üzrə işçi qrupunun üzvü" olmuşdur.

2015-ci il oktyabrında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının № 2768 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif olunmuşdur.

2015-2017-ci illərdə "X-XI təmayül siniflərdə Tədris planı"nın hazırlanmasında iştirak etmişdir.

2017-ci il oktyabrında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin K- 560/1. № - li əmrinə əsasən "Azərbaycan Respublikası Qabaqcıl Təhsil işçisi" döş nişanı ilə təltif edilmişdir.

2018-ci il iyul ayında "Respublika Pedoqoji Mühazirələri"nin nəticələrinə görə III dərəcəli diplomla təltif edilmişdir.

2022-ci ilin mayın 16- da Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının №4547 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif olunmuşdur. 

2022-ci ilin iyun ayının 11-də Azərbaycan Gənc Müəllimlər Assosiasiyası tərəfindən "Əvəzsiz dəstəyi və gənc nəslin təlim-tərbiyəsində yüksək nailiyyətlər əldə etdiyinə görə "Təltifnamə" ilə təltif edilmişdir.

ŞAGİRD:

Mən, Fidan Qulu qızı Kamal İlyas Əfəndiyev adına Elitar Gimnaziyanın 9-cu sinfində təhsil alıram.

Bolqarıstan Beynəlxalq Sərhədsiz Riyaziyyat Olimpiadasında gümüş, bürünc medallar almışam. Sasmo Olimpiadasının bürünc medalçısıyam. Uluslararası Aktivist Sanatçılar Birliyinin üzvüyəm. Müxtəlif illərdə keçirilən Respublika Uşaq Rəsm Festifalında diplomlar və sertifikatlarla təltif olunmuşam. Respublika Uşaq-Gənclər İnkişaf Mərkəzinin təşkil etdiyi tədbirlərin aktiv iştirakçısı və mükafatçısıyam. Şahmat sahəsində də nailiyyətlərim var.

ESSE

Tarixi qəhrəmanlar yaradır

"Babək" filmində Babəkin söylədiyi: "Azadlıq. İstər acı olsun, istər şirin. Yalnız o idi məni döyüşdən döyüşə aparan. Ölüm isə mənim son silahımdır" sözlərini xatırlayıram. Qəhrəmanlıq xalq naminə, dövlət naminə ən gərgin vəziyyətlərdə təmkinlə, cəsarətlə qərar qəbul etmək və bu qərarı sonlandırmaqdır. Çünki uğrunda öldükləri səbəblər həm də onları əbədi yaşadır.

Bir çox qəhrəmanların ömür yoluna nəzər salan zaman təxminən belə bir cümləyə rast gəlirik: "O, hələ uşaq yaşlarından müəyyən xüsusiyyətlərinə görə öz yaşıdlarından seçilirdi". Nə idi o seçilmə? O seçilmə hadisələrə ürəyinin gözü ilə baxmaqdımı? Özünü o hadisələrin içində hiss etməkdimi? Düşünürəm ki, bu kimi fikirlər həm də həqiqəti əks etdirir. İgidlik, mərdlik, qorxmazlıq, vətənsevərlik kimi ali xüsusiyyətlər onlarda hələ uşaq yaşlarından özünü göstərir. Qəhrəman qəhrəman kimi doğulmur, xarakteri qəhrəmanlıqların icraçısı olmaq səviyyəsində formalaşır; qəhrəmanlığı şərait və çətinlik üzə çıxarır. Qəhrəmanları şərait yaradır, tarixi isə qəhrəmanlar.

Şərait qəhrəmanlar yaradır, qəhrəmanlar isə tarixi. Şücaətləri, igidlikləri örnək olan qəhrəmanların hər birinin gənclərin vətənpərvər ruhda böyüməsində bilavasitə rolu var. Çünki bugünkü gənclər hansısa film qəhrəmanlarının deyil, şücaəti dildən-dilə düşən əsl qəhrəmanların yolunu örnək götürürlər. Bu Vətənin örnək götürüləcək qəhrəmanları isə olduqca çoxdur.

Vətənin bütövlüyü naminə şirin canından keçən oğulların qanları ilə yazdıqları  şanlı zəfər tariximiz qürur mənbəyimizdir. Torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda Şəhid olan vətənpərvər oğullarımız həm Birinci Qarabağ müharibəsində, həm də İkinci Qarabağ müharibəsində düşmənlə üzbəüz mövqedə şücaətlə döyüşərək şəhadətə qovuşublar.

Ölkəmizin, doğma torpaqlarımızın düşməndən təmizlənməsi uğrunda gedən döyüşlərdə canlarını Vətən uğrunda fəda edən qəhrəman oğullarımızın ruhu əbədi olaraq yaddaşlara həkk olunub və hər zaman minnətdarlıqla anılacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında Uşaq saatı davam edir. Bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından İlyas Tapdığın “Evim var” şeiri təqdim ediləcək.

Gülə-gülə Gülnara

Belə dedi İlqara:

Budaqda bir evim var,

Tap görüm evdə kim var?

Divarı taxça-taxça,

 Taxçası boğça-boğça.

Taxçaları tağlıdır,

 Boğçaları bağlıdır,

 Bir çinidir axçası,

Yox qapısı- bacası...

Bir qədər fikirləşdi,

Tapmaq üçün əlləşdi.

İlqar dedi:-Gülnara,

 Bu ev oxşayır nara!

Taxçası boğçalıdır,

Boğçası axçalıdır.

 Taxçasını açmışam,

Boğçasını açmışam.

Baxmışam bacasından,

Yemişəm axçasından

 – Şirini var, turşu var,

Belə deyib atalar:

Ətindən kabab olmaz,

Qanından kasa dolmaz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində növbəti görüşümüzdə Mövzumuz yenidən ürk dilləridir, onlarda terminoloji birlik və elmi-texniki dilin inkişafıdır.

Qloballaşma dövründə elmi və texniki biliklərin sürətli artımı ilə birlikdə bu biliklərin dəqiq və universal şəkildə ifadə olunması məsələsi aktuallaşır. Türk dillərində terminoloji birlik və elmi-texniki dilin inkişafı bu baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Türk xalqları arasında dil birliyi tarixi və etnik bağlarla möhkəmlənsə də, müasir dövrdə elmi və texniki sahədəki ünsiyyətin daha səmərəli təşkili üçün ortaq terminoloji sistemin qurulması zərurətə çevrilmişdir.

Türk dillərində terminoloji parçalanma və səbəbləri:

Türk dillərinin hər biri öz tarixi inkişaf yolu keçmiş, müxtəlif siyasi və mədəni təsirlərə məruz qalmışdır. Bu səbəbdən müxtəlif türkdilli dövlətlərdə terminoloji sahədə fərqliliklər yaranmışdır. Məsələn, Sovet dövründə Orta Asiya respublikalarında rus dilindən alınma terminlər geniş yayılmış, Türkiyədə isə qərb mənşəli (xüsusən fransız və ingilis) terminlərin adaptasiyası üstünlük təşkil etmişdir. Azərbaycanda isə həm rus, həm də türk təsiri paralel şəkildə müşahidə olunmuşdur.

Ortaq terminoloji bazanın yaradılması təşəbbüsləri:

Son onilliklərdə türkdilli dövlətlər arasında ortaq terminoloji siyasətin qurulması istiqamətində bir sıra təşəbbüslər irəli sürülmüşdür. Türk Dil Qurumu (TDK), Beynəlxalq Türk Akademiyası, TÜRKSOY kimi qurumlar bu sahədə mühüm layihələr həyata keçirmişlər. Ortaq terminoloji lüğətlərin hazırlanması, konfranslar və elmi müzakirələr vasitəsilə termin birliyinə nail olmaq üçün addımlar atılmışdır.

 Əsas çağırışlar:

• Terminoloji sahədə milli lüğətçilik meyillərinin üstün olması;
• Texnoloji yeniliklərin çox sürətli olması və onların dərhal terminoloji bazaya inteqrasiyasında çətinliklər;
• Türkdilli ölkələrdə vahid elmi terminologiya üzrə hüquqi və institusional mexanizmlərin kifayət qədər işləməməsi;
• Gənc nəslin texniki terminləri ingilis və ya rus dilli mənbələrdən öyrənməsi və yerli terminlərə marağın azalması.

Elmi-texniki dilin inkişafında təhsil və texnologiyanın rolu:

Türkdilli ölkələrdə elmi-texniki dilin inkişafı üçün ilk növbədə milli təhsil sistemlərində texniki fənlərin tədrisi ana dildə həyata keçirilməlidir. Universitetlərdə, tədqiqat institutlarında və elmi nəşrlərdə ana dilində elmi əsərlərin yazılması və dəstəklənməsi, tərcümə fəaliyyəti və lüğətçilik sahəsində layihələr bu baxımdan əhəmiyyətlidir. Eyni zamanda, rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi ilə ortaq terminoloji platformalar – onlayn lüğətlər, korpus bazaları və süni intellekt alətləri yaradılmalıdır.

Əməkdaşlıq imkanları və tövsiyələr:

• Ortak terminoloji bank yaradılmalı və bu bankda yeni elmi-texniki terminlərin uyğun formaları türkdilli ölkələr üzrə uyğunlaşdırılmalıdır;
• Terminoloji konfranslar mütəmadi keçirilməli, orada alim və mütəxəssislər arasında fikir mübadiləsi təmin olunmalıdır;
• Türkdilli ölkələrdə vahid texniki tərcümə standartları hazırlanmalı və bu standartlar çərçivəsində elektron nəşrlər, dərsliklər hazırlanmalıdır;
• Süni intellektə əsaslanan avtomatik tərcümə və termin analizi sistemləri ortaq bazada inkişaf etdirilməlidir.

Türk dillərində terminoloji birlik və elmi-texniki dilin inkişafı yalnız elmi kommunikasiya üçün deyil, həm də mədəni və dil inteqrasiyası üçün mühüm şərtdir. Türkdilli dövlətlərin bu sahədə daha sistemli və koordinasiyalı şəkildə hərəkət etməsi, gələcəkdə texnoloji və elmi müstəqilliyin təminatı baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Rzayev Tofiq Qafar oğlu (Tofiq Oğuz) 19 yanvar 1945-ci ildə Oğuz (keçmiş Vartaşen) rayonunun Yaqublu kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini kənddəki natamam orta məktəbdə almışdır. Orta təhsilini isə Padar kənd məktəbində başa vurmuşdur. Uşaqlıqdan idmana sonsuz sevgi bəsləyirdi...

1962-ci ildə Sumqayıt Texnologiya Texnikumuna daxil olmuş və buranı uğurla bitirmişdir. 1965 – 1968-ci illərdə Leninqradda (Sank-Peterburqda) hərbi xidmət keçmişdir.

1963-cü ildə sambo üzrə Azərbaycan, 1965-ci ildə isə SSRİ çempionu olmuşdur. Hərbi xidməti başa vurandan sonra Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasını bitirmişdir. 1972-1974-cü illərdə Kuybışev şəhərində Politexnik İnstitutda idman müəllimi işləmişdir. Sambo üzrə SSRİ idman ustası olmuşdu.

1974-cü ldə Azərbaycana qayıtmış və Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu, İnşaat Mühəndisləri İnstitutu və Sumqayıt Texnologiya İnstitutunda baş müəllim işləmişdir. Artıq sambo üzrə Respublika və Beynəlxalq dərəcəli hakim idi.

1987-ci ildə isə doğma kəndi Yaqubluya qayıtmışdı. Bir müddət buradakı Üzümün İlkin Emalı zavodunda işləmiş, 1989-cu ildə Oğuz Rayon İdman Komitəsinə sədr təyin olunmuşdur. Oğuz rayonunda idmanın inkişafında böyük əməyi olmuşdur.

Nankor ermənilərin təcavüzkar fəaliyyətlərinə biganə qala bilməyən T.Rzayev (T.Oğuz) 1989-cu ildə Oğuzdan Qubadlı rayonunun sərhəd kəndlərinin müdafiəsinə yollanan könüllülər dəstəsinə rəhbərlik etmişdi.

20 Yanvar hadisələri zamanı əsl həqiqəti “Azadlıq” radiosu ilə bütün dünyaya çatdıranlardan biri olmuşdur. Qırğından sonra baş verənlərə etiraz edərək Oğuz Rayon İdman Komitəsinin sədri vəzifəsindən istefa etmiş və qalan həyatını torpaqlarımızın erməni işğalçılarından qorunmasına həsr etmişdir.

1991-ci ildə 60 nəfər oğuzlu gənclə birlikdə Şuşanın müdafiəsinə yollanmışdır. Orada könüllülər batalyonunun komandiri təyin olunmuşdur. 1992-ci ilin may ayının 3-də isə briqada komandiri E.Orucov tərəfindən briqadanın qərargah rəisi təyin edilmişdir.

T.Rzayev 7-8 may tarixlərində Şuşada “Zapravka”, “Kolxozstroy”, “Qaraj”, “Tar sexi” ətrafında gedən qanlı döyüşlərin iştirakçılarından olub.

Döyüşçü yoldaşlarının dediyinə görə, ağır yaralı olan Tofiq onların atəş altından

çıxmasına kömək edərkən başından da ağır yara alıbmış. Dostlarını təhlükədən xilas eləsə də, onların təklif və təkidlərinə baxmayaraq özü döyüş meydanını tərk etməmişdi. Araşdırmalar göstərir ki, o, Şuşanın son döyüşçülərindən biri olub, axır nəfəsinə kimi vuruşmuşdur. 

T.Oğuzun dostu və əqidədaşı, bir müddət Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətinin Başçısı olmuş V.Davudov sonralar öz qeydlərində yazırdı:

“Elə Şuşanın işğal olunması xəbərini alan kimi rəhmətlik İlkin və Qəriblə Yevlağa getdik. Burada olan R.Qazıyevlə görüşmək cəhdimiz baş tutmadı. Bildirdilər ki, əks-hücum əməliyyatı hazırlandığından görüşməyə vaxt yoxdu. Şuşa istiqamətində getmək qərarına gəldik.

Qubadlıdan keçərək Laçına qədər getdik.Yol boyu hərəkət etməkdə olan silahlı döyüşçülərlə dolu avtomaşınlarla qarşılaşırdıq. Laçında bir neçə oğuzlu döyüşçü ilə qarşılaşdıq. Aldığımız məlumat üzücü idi. Tofiq bəyin son döyüş yeri Şuşada “kolxozstroy” və “tar sexi” adlı yerlər olub. Yanında Qax rayonundan olan iki polos işçisi  və Hindarxı kəndindən Mubariz adlı döyüşçü olub. Tofiqə buranı tərk etməyi təklif etsələr də, o qalıb döyüşərək ermənilərin qarşısını kəsəcəyini bildirib. Döyüşçü yoldaşlarının uzaqlaşmasını əmr edib və onların salamat çıxmaqlarını təmin edib.  Tofiq bəyin Şuşada qaldığını dəqiqləşdirdikdən sonra geri qayıtdıq.

Elə səhəri günü Fikrət bəylə Qaxa getdik. Polisləri tapıb hadisə ilə ətraflı tanış olduq... Növbəti gün Ağcabədiyə, Hindarx kəndinə yollandıq. Mübarizlə görüşüb bir daha baş verənləri dəqiqləşdirdik... Durumla heç cür barışa, sakitləşə bilmirdim. Ən yaxın dostumun, əqidədaşımın itkisini ağlıma belə sığışdıra bilmirdim. O əsil cəngavər idi. Elə adamlar necə məhv ola bilər, deyə düşünürdüm.

Ağdama gəldik. Rəhmətlik Allahverdi Bağırovla görüşdük. Ermənilərlə əlaqə saxlayıb nəyin bahasına olursa-olsun Tofiq bəyin öldüsü-qaldısı haqqında məlumat almağını və bu iş üçün hər şeyə hazır olduğumuzu bildirdim. Təəsüf ki, bir neçə gündən sonra Allahverdi bəy bildirdi ki, bütün cəhdləri boşa çıxıb, Tofiq bəy haqqında heç bir məlumat əldə edə bilməyib...

Tofiq bəyi sonrakı dönəmdə də çox axtardım... Məlum olduğu kimi,  hadisələrə qədər Oğuzda da  ermənilər yaşayıb. Onlar oğuzlularla xeyir, şər qonşuları olublar.

Qəşəm kişi də onlarla qonşu olanlardan biri idi. Onunla görüşdüm. Xahiş etdim ki, Sadaxlıya (Gürcüstan) gedərək, keçmiş Oğuz ermənilərindən biri ilə görüşsün. Ona tapşırsın ki, Ermənistanı başdan-başa gəzərək əsirlərlə görüşsün,Tofiq bəyi axtarsın. Qəşəm kişi Sadaxlıya gedib-gəldikdən sonra bildirdi ki, o Sadaxlıda köhnə erməni qonşusuyla görüşə bilib. Fikrini açıqlayıb. Erməni bildirib ki, o, can-başla bu işi görə bilər. Lakin bunun üçün benzin və bir qədər pul lazımdı... Tələb olunanları təmin etdik. Bir neçə ay keçdikdən sonra Qəşəm kişi bizimlə bir daha görüşdü. Bildirdi ki, erməninin dediyinə görə, o hər şeyi etsə də, Tofiq bəy haqqında heç bir məlumat əldə edə bilməyib...

Sağdırsa, Allah yolunu, qapısını açsın; həlak olubsa, Allahdan rəhmət diləyək. O, əsil cəngavər və vətən fədaisi idi...”. 

Təəssüf ki, biz hələ də Tofiq Oğuzun son taleyi haqqında heç nə bilmirik. Amma inanırıq ki, onun ruhu şaddır, çünki uğrunda şəhid olduğu Şuşa azaddır.

Həm də oğlanları Polad və Qafar 44 günlük Vətən müharibəsində igidlik göstərərək atalarının qisasını erməni işğalçılarından artıqlaması ilə alıblar. Atalarına layiq övlad olduqlarını sübut ediblər.

T.Oğuzun böyük oğlu P.Rzayev Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin mayoru, Cəbrayıla ilk qələbə bayrağını sançanlardan biri olmudur. “Azərbaycan bayrağı” ordenli P.Rzayev həm də “Cəbrayılın azad olunmasına görə” və “Qubadlının azad olunmasına” görə medalları ilə təltif olunmuşdur.

Şuşanın son müdafiəçilərindən olan Tofiq Oğuzun ikinci oğlu Qafar Rzayev isə göstərdiyi qəhrəmanlıqlara görə “Qubadlının azad olunmasına görə” və “Hərbi xidmətlərə görə” medalları ilə təltif olunub.

Tofiq bəyin son taleyi haqqında məlumatın olmaması bu gün də onun əzizlərinin və bütün onu tanıyanların gözünü intizarda qoymaqdadı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yağılarda qalmış yurd yerimiz – Qərbi Azərbaycan çox sayda el sənətkarları yetişdirib. Onlardan biri də Aşıq Talıb olub.

Aşıq Talıb 1877-ci ildə Ağkilsə kəndində anadan olmuş, aşıqlıq sənətini atasından öyrənmişdir. İlin yaz-yay aylarında əkinçilik etmiş, payız-qış aylarında isə xalqımızın toylarında, el şənliklərində sazlı-sözlü söhbətləri ilə şərəfli ömür yolu keçmişdir.

Klassik və müasir aşıq sənətini mükəmməl bilən Aşıq Talıb Göyçə sənətkarlarının, xüsusən atası Aşıq Ələsgərin irsinin sinədəftəri kimi aşıqlar arasında böyük nüfuza malik olmuşdur.

Yaşadığı, ömür sürdüyü mühitin təsiri onu ustad aşıq zirvəsinə qaldırmışdır. XX yüzillik Göyçə aşıqlığının saz-söz aləmindəki sənət uğurları birbaşa Aşıq Talıbın iştirakı və ya onun xeyir-duası ilə qazanılmışdır.

Aşıq Talıb 1979-cu ilin 21 mayında 102 yaşında Ağkilsə kəndində vəfat etmişdir.

"Könlüm Vətən arzular" kitabının müəllifidir.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.05.2025)