Rəqsanə Babayeva Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

Günəşli Antalya bu dəfə təkcə Aralıq dənizinin mavi suları, ya da turizmin cazibə nöqtəsi kimi deyil, həm də mədəniyyətin, düşüncənin və mənəvi körpülərin qurulduğu bir məkan kimi yadda qaldı. 2025-ci ilin noyabrında burada keçirilən I Azərbaycan Mədəniyyət Elçiləri Forumu, sadəcə tədbir deyil, bir missiyanın təcəssümü idi – qardaş xalqlar arasında mədəniyyət vasitəsilə ünsiyyətin möhkəmləndirilməsi.

Forumun təşkilatçıları — Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi — bu tədbirlə həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda “kültür diplomatiyası” adlanan anlayışa yeni nəfəs verdilər. Bu təşəbbüs, mədəniyyətin siyasətdən, iqtisadiyyatdan, hətta coğrafi məsafələrdən belə daha dərin bağlar qurduğunu bir daha sübut etdi.

Mədəniyyət elçilərinin missiyası

Forumun əsas ideyası sadə, amma dərin mənalı idi: dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan azərbaycanlı mədəniyyət xadimlərini, ziyalıları və yaradıcı gəncləri bir şəbəkədə birləşdirmək, onları milli kimliyin daşıyıcıları, mənəvi səfirlər kimi fəaliyyət göstərməyə təşviq etmək.

Mədəniyyət elçisi — bu anlayışın arxasında təkcə sənətkar obrazı deyil, həm də kimliyini, dilini və mənəviyyatını qorumaq istəyən bir insan durur. Hər bir rəssam, musiqiçi, teatr rejissoru və ya yazıçı öz yaradıcılığı ilə bir xalqın hekayəsini danışır. Bu baxımdan, Antalyada keçirilən forum sanki “mədəniyyətin səssiz ordusu”nu toplayaraq, onların birgə addımını koordinasiya etdi.

Forumun açılışında səslənən fikirlər də bu ruhu daşıyırdı: “Biz mədəniyyət vasitəsilə millətimizi tanıdırıq, dövlətimizi anlatırıq. Mədəniyyət, xalqın səfiridir.” Bu cümlə sanki tədbirin bütün fəlsəfəsini bir cizgidə ifadə edirdi.

Antalya — seçilmiş məkandır

Antalyanın bu tədbir üçün ev sahibi seçilməsi təsadüfi deyildi. Şəhər həm coğrafi, həm də mənəvi baxımdan iki qardaş ölkə arasında körpü rolunu oynayır. Burada həm türk, həm də azərbaycanlı sənətkarların yaradıcılıq yolları çoxdan kəsişib.

Antalyada keçirilən forumda iştirak edən mədəniyyət xadimləri, diaspor nümayəndələri və tələbələr bir daha gördülər ki, ortaq dilin və tarixin yaratdığı mədəni birliyə fiziki sərhədlər mane ola bilmir. Aralıq dənizinin sahilində səslənən Azərbaycan musiqisi, milli geyimlərin rəngarəngliyi, teatr və rəqs kompozisiyaları bu həqiqəti sənətin dili ilə təsdiqlədi.

Antalya həm də turizm şəhəri olaraq beynəlxalq auditoriyaya açıqdır. Forumun burada keçirilməsi Azərbaycanın mədəni mesajını təkcə türkiyəlilərə deyil, dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn ziyarətçilərə də çatdırmaq imkanı verdi. Bu baxımdan, tədbir həm kültür diplomatiyası, həm də kültür turizmi baxımından uğurlu strateji addım idi.

Görüşün əsas istiqamətləri

Üç gün davam edən forumun proqramı zəngin idi. Müzakirələrdə mədəniyyət elçilərinin fəaliyyətinin hüquqi və institusional əsaslarının möhkəmləndirilməsi, xaricdəki mədəniyyət mərkəzləri ilə əməkdaşlıq mexanizmləri, eləcə də “Milli dil və rəqəmsal mədəniyyət” adlı layihənin təqdimatı mühüm yer tuturdu.

Forumda vurğulandı ki, bu gün mədəniyyət yalnız səhnə, muzey və kitab sərhədləri ilə məhdudlaşmır. Rəqəmsal platformalar, sosial media, virtual sərgilər və onlayn konsertlər artıq milli kimliyin yeni ifadə müstəvisinə çevrilib. Azərbaycan da bu trendlərdən kənarda qalmır — əksinə, öz qədim musiqi və ədəbiyyat ənənələrini müasir kommunikasiya vasitələri ilə birləşdirərək dünyaya təqdim etməyi hədəfləyir.

Forum çərçivəsində keçirilən “Kültür və gənclik” paneli xüsusilə diqqət çəkdi. Burada gənc mədəniyyət elçiləri öz layihələrini təqdim etdilər: biri Azərbaycan xalça sənətini Avropa dizayn məktəbləri ilə sintez etməyi planlaşdırırdı, digəri muğamı caz improvizasiyası ilə birləşdirən layihə üzərində işləyirdi. Bu gənclərin səsində, baxışında bir ortaq cizgi vardı — milli olanı müasir dillə danışmaq istəyi.

Kültür diplomatiyası: yumşaq gücün sərhədsiz təsiri

Mədəniyyət elçiləri ideyası, əslində, XXI əsrin diplomatiya konsepsiyasında mühüm yer tutan “yumşaq güc” anlayışının bariz nümunəsidir. Dövlətlər artıq mədəniyyət vasitəsilə bir-birinə daha yaxınlaşır, sərt siyasətin qaldıra bilmədiyi körpüləri incəsənət və mənəviyyat inşa edir.

Azərbaycan üçün bu yanaşma yenilik deyil. Son illərdə keçirilən beynəlxalq film festivalları, Bakı Caz Festivalı, UNESCO-nun siyahısına daxil edilmiş muğam və aşıq sənəti kimi dəyərlər ölkəmizin mədəni kimliyini dünya miqyasında tanıdan əsas sütunlardır.

Antalyada keçirilən forum bu prosesin davamı kimi qəbul oluna bilər. Burada əsas məqsəd təkcə “tanıtmaq” deyil, həm də “anlaşmaq” idi — yəni mədəniyyət vasitəsilə dialoq qurmaq, ortaq mənəvi dəyərləri paylaşmaq.

Forumun sonunda səslənən rəsmi çıxışlarda vurğulandı ki, bu təşəbbüs gələcəkdə regional mədəniyyət layihələri üçün model ola bilər. Yəni “mədəniyyət elçiləri” anlayışı təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün türk dünyası üçün ortaq bir platformaya çevrilə bilər.

Qardaş ölkələrin ortaq səsləri

Forumun bədii hissəsi də təsirli idi. Azərbaycan və Türkiyənin tanınmış sənət adamları səhnəyə çıxdılar — muğamdan Anadolu türküsünə, aşıq sənətindən klassik musiqiyə qədər geniş bir mədəni palitra nümayiş olundu. Bu məqamda “iki dövlət, bir millət” fikri sanki notların və rənglərin dili ilə ifadə olundu.

Antalyalı tamaşaçıların, xüsusən gənclərin bu çıxışlara göstərdiyi diqqət və rəğbət, bir daha göstərdi ki, mədəniyyət millətlər arasında ən təsirli tərcüməçidir. O, dil baryerini, siyasi sərhədi, hətta zaman fərqini də aradan qaldıra bilir.

Gələcəyə baxış

Forumun sonunda iştirakçılar bir sıra əməkdaşlıq qərarları qəbul etdilər. Bunlar arasında mədəniyyət elçilərinin təlim proqramlarının təşkili, ortaq sərgilərin və musiqi festivallarının keçirilməsi, həmçinin Azərbaycan–Türkiyə Mədəniyyət Platformasının yaradılması ideyası da yer aldı.

Bu addımlar göstərir ki, Antalyadakı görüş bir başlanğıcdır. Mədəniyyət elçiləri artıq təkcə təmsilçi yox, həm də yaradıcı tərəfdaş rolunda çıxış edəcəklər. Onların hər biri öz ölkəsində Azərbaycan ruhunu yaşadacaq, bu ruhu incəsənətin dili ilə dünyaya çatdıracaq.

Bununla belə, qarşıda duran vəzifələr də az deyil. Mədəniyyət elçilərinin fəaliyyəti sistemli şəkildə dəstəklənməli, layihələr təkcə rəmzi səviyyədə yox, praktik səviyyədə həyata keçirilməlidir. Yalnız bu halda bu təşəbbüs uzunömürlü və səmərəli olacaq.

Antalyada keçirilən I Azərbaycan Mədəniyyət Elçiləri Forumu, bir tədbirdən çox, bir simvoldur — dil, mədəniyyət və mənəviyyatın sərhəd tanımayan gücünün simvolu.

Bu forum göstərdi ki, mədəniyyət sadəcə keçmişin yadigarı deyil, gələcəyin qurucusudur. Hər bir xalq öz mədəniyyətini paylaşdıqca, dünya bir az daha sülhə, bir az daha anlaşmaya yaxınlaşır.

Azərbaycan bu prosesdə yalnız özünü tanıtmır — həm də dostluğun, qardaşlığın, mənəvi zənginliyin carçısına çevrilir. Antalya görüşü də məhz bu carçılığın səsi idi — səmimi, ahəngdar və birləşdirici.

Və bəlkə də, bu səs Aralıq dənizinin sahilində deyil, hər birimizin içində, mədəniyyətə və kimliyə sevgi ilə döyünən ürəklərdə davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.11.2025)