İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün əslən Güney Azərbaycanından olan xanəndə Rövşən Behcətin anım günüdür. Rövşən Behçət 13 mart 1945-ci ildə Cənubi Azərbaycanda dünyaya gəlib. 1961-ci ildən ailəsi ilə birlikdə Gəncədə məskunlaşıb. 1984-cü ildə SSRİ vətəndaşlığını qəbul edib. 1969-cu ildən 1993-cü ilədək "Göy göl" xalq çalğı alətləri ansamblında çalışıb. 1993-cü ildə iflic keçirdikdən sonra sənət fəaliyyətini dayandırıb.

Onun ifasında bir çox mahnılar, muğamlar, təsniflər və s. "Qızıl fond"da saxlanılır.

Rejissor Miri Rzayev 2007-ci ildə onun həyat və yaradıcılığından bəhs edən "Yorulmamışam" filmini ekranlaşdırıb. Rövşən Behcət uzun sürən xəstəlikdən sonra 2011-ci ilin avqust ayının 19-da vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

Həmidə Nizamiqızının mərhum xanəndəyə həsr etdiyi “Hər ömür bir nağıl iimiş” adlı yazısını təqdim edirik.

 

 

  Hər ömür bir nağıl imiş…

 

   Ötən illərin mahnıları

  

   Yəqin, bu nağıllar, yəni hərəmizin həyatının bir az uydurulmuş, bir az gerçək nağılı biz doğulmazdan öncə yaranıb. Sonra şirin dilli, bəmbəyaz saçlı nənələrimizin dilində dönə-dönə təkrarlanıb. Bəlkə elə bu nağılların sonunu da onlar daha gözəl bilirmişlər. Belə olmasaydı, acı-şirin sonluqdan asılı olmayaraq, hər dəfə bizi «Burda nağıl sona yetdi, göydən üç alma düşdü. Biri» -, deyə ovutmazdılar, aldatmazdılar, üç almadan biri ilə könlümüzü almağa çalışmazdılar...

    Onun da ömrü bir nağıl idi. Amma həsrətlərlə, nisgillərlə, ağrılarla dolu nağıl. Bir zamanlar şövqlə, sonrakı nisgillərdən bixəbər oxuduğu «Xatirəsən, yar» mahnısında dediyi kimi “Bir sən idin ömrün bəzəyi, dərdimə dərman dağ çiçəyi. Bu halımı, əhvalımı bir biləsən, yar”.

   Beləcə, çox keçmədən o da xatirəyə çevrildi. Bir az kədərli, bir az nisgilli, bir az da şirin Rövşən Behçət xatirəsinə. Hər nağılın sonundakı üç almanın röyasına qapılıb ömrün sonunu ağrılar, əzablar, məşəqqətlə yaşayan sənətkarı da elə ölümünün birinci ildönümündə bu məqsədlə xatırladıq. Amma üç almanı heç kimə vəd etmədən.

  

   Rövşən Behcət nağılı

  

   Behcətin ömür nağılını bir zamanlar özünün yazdığı məktubdan və oğlunun xatirələrindən düzüb-qoşdum. Açığı, həm məktubdan, həm də ata itkisini birinci ilində yepyeni kədər və köks ötürməklə müşayiət edən oğulun dediklərindən sarsıldığım anlar da oldu. Amma hər halda, o da bir ömür idi və yaşandı.

   Onun əsli Cənubi Azərbaycandandır. Behcət soyadı da ordan gəlmədir. Atasıgil 1938-ci ilə qədər Gəncədə yaşayıb. Ölkədə məşum repressiya “maşını” işə düşdükdə Təbrizə köçmək məcburiyyətində qalıblar. Atası orada evlənib. 1945-ci il martın 17-də isə ailənin ilk övladı - Rövşən Behcət dünyaya göz açıb. Ondan sonra daha 3 qardaş və 2 bacı. Ancaq ailə İranda da çox qala bilməyib və çox böyük çətinliklə də olsa, 1961-ci ildə gecə gizli yolla yenidən Arazın bu tayına qaçıblar. Gəncəyə gəliblər. Çünki atasının bacıları, dayıları burada qalmışdılar. Beləliklə, ailə yenidən Gəncədə məskunlaşır. Uşaqlar məktəbə gedir. Ancaq çoxuşaqlı ailənin dolanışığı o qədər də yaxşı olmur. Ona görə də İranda 9-cu sinfə qədər fars dilində oxuyan Rövşən Gəncədə təhsilini gecə məktəbində davam etdirməli olur. Ailəsinə kömək etmək məqsədilə Alüminium Zavodunda işləməyə başlayır. Gündüzlər işə, gecələr məktəbə gedir. Görünür, bu da bir qismət idi. Çünki məhz o zavod Rövşən Behcətin müğənni kimi tale yolunu müəyyənləşdirir. Zavodun bədii özfəaliyyət kollektivinə üzv olur. Bir gün gənclərin yığışdığı məclisdə o zamanın məşhur mahnılarından olan “Ya Mustafa”nı oxuyur. İfası hamı tərəfindən o qədər bəyənilir ki, bundan sonra təşkil olunacaq bütün tədbirlərə onu dəvət edirlər.

   Həmin gün gənc Rövşənin həyatının ən unudulmaz anlarından birinə çevrilir. Məhz həmin gün bilir ki, onun bənzərsiz səsi var. O vaxta qədər isə bundan bixəbər idi...

  

   Bununla da sənət yolu başlandı

  

   Fərqli ifa, gözəl səs və maraqlı improvizələr sayəsində Rövşən get-gedə tanınmağa başlayır. Bir qədər sonra respublika üzrə özfəaliyyət baxışında iştirak edir. Ancaq üzləşdiyi bir problem vardı. Azərbaycan dilində mahnı bilməməsi və ifa tərzinin fars boğazlarına, cənub ladına köklənməsi, təbii ki, sonradan ona maneə olacaqdı. Məlum rejimin senzurası mütləq əngəl törədəcəkdi. Azərbaycan dilində danışmasına baxmayaraq, mahnı öyrənməməsi onu çox narahat edirdi. Çünki o vaxtadək fars musiqiləri eşitmişdi, onları əzbərləmişdi. Elə ona görə baxışda lirik fars mahnısı oxuyur. Amma buna baxmayaraq, çıxışı böyük maraqla qarşılanır. Hətta tərcüməçi gətirib “Vışka” qəzeti üçün ondan müsahibə alırlar. Qəzet işıq üzü görəndə isə təəccübdən gözlərinə inanmır. Ona böyük bir məqalə həsr olunmuşdu. Və yazılmışdı - “O, peşəkar deyil, amma peşəkarcasına oxuyur”.

   Bu məqalə ona bir ruh verir. Musiqiyə, sənətə olan həvəsi, marağı daha da artır. Tədricən Gəncədə tanınmağa, sevilməyə başlayır. Gəncə şəhər mədəniyyət evinə dəvət olunur. Artıq toylara, şənliklərə, festivallara da çağırılır. 1967-ci ildə keçirilən festivalda “Dəşti” təsnifinin ifasına görə qızıl medal qazanır. 1968-ci ildə Ümumdünya Gənclər Festivalının onluğuna düşür. Ona ən böyük uğur gətirən çıxışı isə Bakıda keçirilən “Gəncə günləri” zamanı olur. Həmin günləri dünənin anı kimi xatırlayan müğənninin yazısından bir məqam: “Yeddi günlük tədbirin “Azdrama”da keçirilən son konserti televiziya vasitəsilə canlı nümayiş olunurdu. Hərə bir mahnı oxuyurdu. Mənə icazə verdilər, dedilər, sən ikisini oxu. Birinci mahnıdan sonra zal bir-birinə dəydi. Alqışların ardı-arası kəsilmədi. İkinci dəfə fars mahnısı oxudum. Bu ifamdan da sonra alqış səsləri qulaq batırırdı. Düz 15 dəqiqə çıxış etdim. O 15 dəqiqə ərzində məni Azərbaycanda demək olar ki, çoxları tanıdı. O vaxt indiki kimi deyildi. Bircə televiziya vardı, hamı da onu izləyirdi. Məni camaata sevdirən əsas cəhət heç kimə bənzəməməyim oldu. Əlibaba Məmmədov, Teymur Mustafayev, İslam Rzayev kimi sənətkarların ifasını dinləyirdim, onlardan öyrənirdim. Amma səhnəyə çıxanda özüm kimi oxuyurdum. Hamı da gördü ki, bu, yeni səsdir”.

  

   «Göygöl»ün şirin səsi

  

   Onun da sənət uğurları, tamaşaçı ordusu tərəfindən tanınıb sevilməsi bir çox gözəl sənətkarlarımızın yoluna işıq saçan məşhur «Göygöl» ansamblının adı ilə bağlıdır. Belə ki, Rövşən Behcət 1969-cu ildə Əməkdar artist Fikrət Verdiyevin yaratdığı ansamblda çalışmağa başlayır. Az müddətdə repertuar təşkil olunur. Televiziyada çıxış edir. Filarmoniyada konsert vermək təklif olunur. Təbii ki, artan şöhrət, fərqli görünüş və yeni səsli gənc oğlan hər kəsdə maraq oyadır. Xatirələrdən daha bir məqam: “Birinci konsertə gələn tamaşaçıları görəndə gözlərimə inanmadım. Zal bütünlüklə dolmuşdu. Tanınmış müğənnilər də gəlmişdi. İlk konsert çox böyük uğurla keçdi. Bir neçə həftədən sonra daha bir konsert verdik. Üçüncü dəfə isə bizi üçgünlük konsertə dəvət etdilər. Bu konsertlərin də hər üçü anşlaqla keçdi”.

   Həyat onun üzünə gülməyə başlamışdı. Artıq hər şey yaxşılığa doğru, yüksələn xətt üzrə gedirdi. “Göygöl” 1977-ci ildə dövlət mahnı və rəqs ansamblı statusu alır. 1984-cü ildə SSRİ vətəndaşlığını qəbul etdiyinə görə, xarici ölkələrə də gedə bilirdi. İttifaq respublikalarında, Almaniyada, Meksikada konsertlərdə iştirak edirdi.

   Görkəmli bəstəkar Cahangir Cahangirov məxsusi onun üçün «Göygöl» mahnısını yazmışdı. «Çahargah» və «Dəşti»yə özünəməxsus ifa tərzini, “Gəl, inad etmə”, “O yana döndər məni”, «Dözə bilmirəm», «Cavab gözləyirəm», «Hacıkəndə gedən yollar» mahnılarına şirin səsini, xoş avazını qatan sənətçi tamaşaçılar tərəfindən sevilirdi. Artıq kifayət qədər məşhurlaşmışdı. Bu məşhurluqdan istifadə edib asanlıqla Bakıya gələ, böyük şəhərin zəngin mədəni həyatında özünə yer tapa bilərdi. Özünün xatirələrində qeyd etdiyi kimi, bir dəfə bu arzuya düşsə də, Fikrət Verdiyev onu fikrindən daşındırır.

  

   Xəbərsiz xəstəlik hər şeyi alt-üst etdi

  

   Gəncədə də hər işi yaxşı gedirdi, ansamblın tərkibində xaricdə qastrollarda olurdu, məclislər, konsertlər ara vermirdi. Ailə qurmuşdu, övladları dünyaya gəlmişdi. Bir sözlə, həyatından şikayəti yox idi. Lakin birdən hər şey dəyişdi, sanki qara rüzgar əsdi. 1993-cü ildə iflic oldu. Müğənni bununla da hər şeydən əlini üzdü. Sanki həyatdan, hər kəsdən küsdü, özünə qapıldı. Bir neçə il musiqidən, sənətdən uzaqlaşdı, “Göygöl” ansamblında da fəaliyyətini dayandırdı. “Göygöl”dən ayrılan ifaçı bir müddət sonra Gəncədə fəaliyyət göstərən başqa bir ansamblda çalışmağa başlayır. İki il sonra onu yenidən “Göygöl”ə dəvət edirlər. Ancaq bu qayıdış da uğurlu olmur və 2000-ci ildə yenidən ansamblı tərk edir.

   Uzunmüddətli fasilə, maddi sıxıntılar, ailə qayğıları onu sənətdən uzaqlaşdırsa da, o yenidən qəlbinin səsinə qulaq verib musiqi, çox sevdiyi sənətinə qayıdır. Bu dəfə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin "Azərneftyağ" neft emalı zavodunun direktoru, mərhum Ramiz Mirzəyevin təklifi ilə müəssisənin nəzdində yaradılan “Neftçi” ansamblına işə düzəlir. Amma bu ansamblın da ömrü uzun olmur. Oradan da ayrıldıqdan sonra müğənni ümidsizliyə qapılır. Bütün bunlara rəğmən o, yaşamaq istəyirdi. Bunu məlum məktubundakı bəzi sətirlərdən də sezmək olar. Görünür, ağır xəstəliyə, acı sonun yaxınlaşmasına rəğmən o, ümidlərini hələ tam üzməmişdi. Sağalacağına ümid edir, yaşamaq istəyirdi.

  

   Sonu kədərli nağıl

  

   Ötən ilin elə bu günlərində informasiya agentlikləri, telekanallar, qəzet səhifələri bu xəbərlə silkələndi: «Tanınmış müğənni, “Göygöl” ansamblının keçmiş solisti Rövşən Behcət uzun sürən ağır xəstəlikdən sonra Bakıdakı evində vəfat edib. 66 yaşında dünyasını dəyişmiş sənətkarla vida mərasimi avqustun 19-da Gəncə Dövlət Dram Teatrında keçiriləcək. Xanəndə Gəncədəki İmamzadə məzarlığında dəfn olunacaq...”.

   Beləcə, iki-üç cümlə ilə bir ömrün nağılı da sona yetdi. Nağılçıya və ona qulaq asanlara isə Rövşən Behcət sənətkarlığının yaddaşlardan silinməyən səsi qaldı. Daha əbədi və daha gözəl ərməğan kimi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

 

 

 

 

Quliyeva Pərvanə Cavanşir qızı Səməd Vurğun adına Sumqayıt Mərkəzi Kitabxanasının fəal oxucusu, 28 nömrəli məktəbin məzunudur.

Utana- utana bir yazısını göstərdi, düşüncələrimdir,- dedi.

Düşüncə trayektoriyası,paralelgəzişmələri marağımı çəkdi. Kövrək addımlarını atan Pərvanənin essesini hər zaman istedadlı gənclərə yol verən “Ədəbiyyat və incəsənət”in oxucularına təqdim edirəm.

                                                                Hafiz Ataxanlı

 

Bir günah işləndi… Bütün bəşəriyyət bundan nəsibini aldı. Geriyə yalnız qaranlıq qaldı – bəlkə də cəhənnəm.

Bəziləri geridə qaldı, hər zamankı kimi. Digərləri arxasına baxmadan qaçdı – yenə də hər zamankı kimi. Birini öldürərək həyatdan qopardılar, digəri isə qaçaraq ruhunu şeytana təslim etdi. Dünya, geridə qalanların və qaçanların cəhənnəminə çevrildi. İnsanlar bir sual qarşısında qaldı: Şeytan olacaqlarmı, yoxsa yenə susaraq hər şeyə gözmü yumacaqlar?

Ruhunu iblisə satmış hər kəs başqalarına cənnətdən bəhs etsə də, reallıq tamamilə fərqli idi. Reallıq bəzən bir bıçaq olub insanı kəsirdi, bəzən də bütöv bir cəmiyyətin ölüm səbəbinə çevrilirdi. Dünya həqiqətə ağladı, insanlar isə yaşananlara güldü.

Bir cinayət işləndi… Qabil Habili öldürdü. Bu, sadəcə bir qardaşın qardaşına qıyması deyildi. Bütün aləm buna səssiz qaldı. İblislər insanların itaətkar varlıq olmadığını gördülər və hakimiyyətlərini onların üzərində qurmağa davam etdilər. Əsrlərdir ki, bu belədir və görünür, hələ də bitmir. Qabilin Habili öldürməsi ilə qısqanclıq doğruluğu, ədaləti məhv etdi. Bəlkə də, bütün pisliklərin bünövrəsi o an qoyuldu.

Həyat, əslində, iradəsi zəif olanların imtahan meydanıdır. Hüseyn Cavid “İblis” əsərində çox gözəl qeyd etmişdi:

   – İblis nədir?

   – Cümlə xəyanətlərə bais…

   – Bəs hər kəsə xain olan insan nədir?

   – İblis!

Bəli, iblis yalnız bir mifoloji varlıq deyil. O, insanın içində gizlənən, hər zəif anında qələbə çalmaq istəyən bir qüvvədir. Tarixin əvvəlində qoyulan bu qaranlıq bünövrə əsrlər boyu dəyişmədən davam edir. Qabilin cinayətindən bu günümüzə qədər insanlıq gah sükutla, gah da biganəliklə iblisin hökmranlığını gücləndirib.

Və sual hələ də açıqdır: İnsan öz daxilindəki iblisi məğlub edə biləcəkmi, yoxsa hər dəfə yeni bir Qabil doğulacaq?..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Lirika dəftəri rubrikasında sizlər üçün Əvəz Qurbanlının şeirlərini dərc edir.

 

 

 

YOLAM – YOLÇULARDAN BEZƏN ŞAİRƏM

 

Mən dövrün sözünü deməyə gəldim –

Bu gizli hikməti sezən şairəm.

Mən yolçu deyiləm, yollardan bezəm,

Yolam – yolçulardan bezən şairəm.

 

Çox gördüm canını yol üzən şair,

Küsüb bu dünyadan əl üzən şair.

Sən ey söz bağından gül üzən şair,

Mən söz dənizində üzən şairəm.

 

Ruzimi verən var əl bəhrəsindən,

Yoxdu umacağım Yer kürəsindən.

Minnət götürmərəm el süfrəsindən,

Heybəsi çiynində gəzən şairəm.

 

Əyrilər düzümün qabağındadı,

Min qoşun sözümün qabağındadı.

Dar qəbrim gözümün qabağındadı,

Gen səbrim ondandı – dözən şairəm.

 

Kimi istəyirlər, alqışlasınlar,

Kimi istəyirlər, qarğışlasınlar.

Qoy məni yamanlar bağışlasınlar,

Nəfsi yaxşılıqla əzən şairəm.

 

Məni küsdüyümlə barışdırmayın,

Yanaşı qoymayın, yarışdırmayın.

Başqa şairlərlə qarışdırmayın,

Mən yazan deyiləm, düzən şairəm.

 

Elə bir cihaz qur, tərəzi burax:

Məndə cövhəri tut, ərəzi burax.

A kişi, gördüyün Əvəzi burax,
Özümü özümdən süzən şairəm...


KÖRPÜ MƏSƏLƏSİ...

 

Sən də mən yaşdasan, özünü dartma,
Lap olsun arada ay məsələsi.
Yerimiz səhv düşüb, neyləyək indi,
“Çuval dağarcığa tay” məsələsi?..

 

Həyat sərt üzünü yaman göstərər,
Nə qohum tanıyar, nə qan göstərər.
Nə nə cür olacaq, zaman göstərər –
Nəydi o... “payızda say” məsələsi...

 

Yaşı körpəmizin əlli olacaq,
Onda taleyimiz bəlli olacaq?!
Nə cür məsələ var, həlli olacaq,
Amma bu “torpaqdan pay” məsələsi...

 

Deyirlər, yaltaqlıq toxumu artıb,
Azımı çoxalıb, çoxumu artıb?
Əvəz məşhurlaşıb, qohumu artıb –
Körpü məsələsi, çay məsələsi...

GİZLƏDİRƏM 

Görməmiş deyiləm, gözə soxulam,
Göz-gözə gələndə göz gizlədirəm.
Qorxuram itirəm, bir sifətim var,
Demə, həyalıyam, üz gizlədirəm.

Hər sözü, incimə, sap eləmirəm,
Kitablar yığılır, çap eləmirəm.
Hər bekar qulağa səpələmirəm,
Biganə görəndə tez gizlədirəm.

Atılır ünvana, dəyir hədəfə,
Enir dərinliyə, çatır sədəfə.
Özümdən böyükdü iyirmi dəfə,
Beş göstərirəmsə, yüz gizlədirəm.

Təbin ürəyində döyünə gərək,
Sirri verməyəsən beyinə gərək.
Əhli olmayanın nəyinə gərək?
Əcəb eləyirəm, düz gizlədirəm.

Durub öz ölçünü əynimə biçmə,
Min dəfə seçdiyim sözləri seçmə.
Sözümün yanından kor kimi keçmə,
Mən sözün içində söz gizlədirəm...

ÖPÜRƏM, “ABİ...”

Gözümü açandan qaçaqaçdayam,

Ömrümü yollara səpirəm, abi!

Bəlkə də, bir yana çıxmadım özüm

Baxma kimlərəsə ləpirəm, abi...

 

Dərdimi dillərdən yan gəzdirirəm,

Dilimdə bir ovuc qan gəzdirirəm.

Bir-iki xurmaya can gəzdirirəm,

Mən ki nə dərvişəm, nə pirəm, abi!

 

Hayana üz tutum? Nə umacam ki?

Elə bağlanmayıb qapım-bacam ki...

Yaxşılıq görməyə elə acam ki,

Görəndə gözümə təpirəm, abi...

 

Yalan otururlar, yalan dururlar,

Haqqı büt başına dolandırırlar.

Elə ürəyimi bulandırırlar,

Az qalır hər şeyə tüpürəm, abi!

 

Harda dolaşıq var, rastıma çıxır,

Çözürəm, bir ucu sistemə çıxır.

Zibil qalaqlanıb üstümə çıxır,

Bilmirəm, hansını süpürəm, abi!..

 

...Dünənin işləri sabaha qalıb,

Ümid nə gədaya, nə şaha qalıb.

Sən get yat, mənimki Allaha qalıb,

Gecən xeyrə qalsın... öpürəm, abi...

 

BASABAS

 

Burda bu təzə hamamı,

köhnə libası kim qoyub?

Bapbalaca adamlara

bu boyda tası kim qoyub?

 

Mən bu şəhəri seçməzdim,

bu şəhər məni seçsə də...

Mən bu küçədən keçməzdim,

bu küçə məndən keçsə də...

 

Ey tak-tuk oyaq səsləri!

Ey tək-tük ayaq səsləri!

Bu üç adamlıq küçədə,

Bu üç addımlıq küçədə

Bu basabası kim qoyub?!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

 

 

 

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

 

Son zamanlar ən çox rastlaşdığımız yazılı şuarlardan biri də budur: “bura zibil atanın...” Gəlin etiraf edək ki, elə ilk zibil atanlardan biri o sözü yazan adamlardır. Bir qrup adam da var ki, bu sözdən sonra acığa düşüb zibil atmağa başlayır. Və beləcə başlayır həmin ərazidə zibil qəbristanlığı yaranmağa. Bir tərəfdə inkişaf etməkdə olan mədəniyyət hadisələri, digər tərəfdə qalaq-qalaq, topa-topa zibil dağları.

 

Əsasəndə binaların və yaşayış sahələrinin ətrafında. Məhlələr əzələn və əbədən uşaqların oyun meydançası, qonşuların görüş yeri olub. İndi bu ərazilərin yaxınlığında zibil qəbristanlıqları yaranıb. Bura hər gün təzə meyitlər gətirirlər. Bir yanda xoş ətirli güllər, digər tərəfdə üfunət dolu torbalar. Əslində mədəniyyət və zibil təbii simbioz qismində bir-birinə sıx bağlıdırlar. Təxminən insan hər gün 1-1.5 kiloqram tullantının yaranmasına səbəb olur. Bunun aradan qaldırılma yollarından biri də zibilin utilizasiyasıdır. 

Son zamanlar zibilliklərin həcmi daha da artaraq kütləvi hal alıb. Yollarda, meşələrdə, şəhər kənarlarında, kənd yollarında acınacaqlı vəziyyət müşahidə olunur. Hələ dolub-daşan zibil yeşiklərini demirəm. Hər kəsi demək olar ki, bu mövzu narahat etdiyi kimi hər kəs də bir cür narahat yaşayır. Bizi daha çox narahat edən, əslində yandıran, göynədən, ağrıdan məslələrdən biri də istirahət mərkəzlərində, meşələrdə, piknik edən kütlə psixologiyalı insanlardı. İstirahət yerinə çatandan geri dönənə qədər bütün qida tullantılarını əraziyə atır, hətta bununla da ürəkləri soyumur, uzaqdan zibil qutularını tuşlayıb atmağıda öyrənirlər. Sanki basketbol yarışıdı. Artıq bu anlayış yox vərdiş məsələsidi.  

Zibil təbiət ekosistemində əsas da meşələrdə çox önəmli komponentdir. Bu zibillərin təsirindən təbiətdə hər gün nə qədər heyvan tələf olur. Düşünmürük ki, fauna, flora, təmiz hava, təmiz su canlı təbiət sayəsində yaşayır, nəfəs alır.

Təbiətin qorunmasını dəstəkləyən siyasətlər var, bu siyasət proqramları sayəsində Avropada qorunan meşələrin sahəsi son 10 ildə yarım milyon hektar artıb. Biz real baxasaq görərik ki, meşələr fabrikə bənzəyir. Meşələr həm də, iqtisadiyyatı dəstəkləyən  qeyri iqtisadi sərvətdir. Həmçinin meşələrin digər sərvətlərdən fərqi ondadır ki, onlara doğma münasibət olanda yenidən böyüyür. İnsanın həyat tərzini və spesifik şüurunu mədəni mühit formalaşdırdığına görə zibili onun xüsusi məhsulu sayılılır. Beləliklədə bir mədəniyyətin zibil qismində tulladığı şeyi digər mədəniyyət yığır və yenidən istehsal edir. Cəmiyyətin elit təbəqəsi zibil istehsal etdiyi halda digər təbəqə isə bu zibildən kifayət qədər yararlı məhsul istehsal edir. Bu baxımdan da «mədəniyyətin güzgüsü» qismində zibilin kolliziyalarında insanların özünəməxsus həyatı və o cümlədən onların mədəniyyətə və zibilə mental münasibəti koloritli şəkildə özünü büruzə verir. Azərbaycan mentalında da zibil mədəniyyətin çöküntüsüdür. Biz ev zibilini küçəyə süpürüb atdıqda bu zibil hesab olunmur. Bu baxımdan da şəhərlərlə müqayisədə kəndlə daha mühafizəkardır bu məsələyə qarşı.

İnsan üçün təbiət həmişə mədəni missiyasının obyekti qismində təsəvvür olunur. Yeyib-içməyin qalıqları isə haraya gəldi atılır, süfrənin hüdudlarından kənarda yiyəsiz ərazi – mədəni yeyib-içməyin sahəsi başlayır. Əgər hər kəsdə yalnız evinin yox, bütün ətraf mühitin təmizliyi üçün cavabdehlik hissi olsaydı dünyamız cənnətə dönərdi.

Gəlin birlik olub həyətyanı ərazilərimizi “zibil qəbristanlığı” yox “təmizlik parkı” edək. Zibil qabları dolmamış xidmətə zəng edib məlumat verək. Zibili qutunun yanına yox, içinə ataq. Yediyimiz hər hansı bir şokaladın kağızını yerə yox zibil qutusuna daşıyaq.

Lakin hələlik bizim zibil qutularının ətrafı olimpiya kəndidir. Çempionlarımız isə hər gün zibil torbası ilə qutuya uzaqdan penaltı vururlar. Mənsə bu oyunun həm aktyoru, həm də tamaşaçısıyam.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bəstəkar Taleh Hacıyev. Bu ad yəqin sizə heç nə demədi. Amma söyləsəm ki, o, 1959-cu il, avqustun 19-da Bakıda, Azərbaycan bəstəkarı, şərqin ilk opera yazan qadını Şəfiqə Axundovanın ailəsində anadan olub, onda artıq fikirləriniz toparlanacaq.

 

Anası ilə atası ayrıldığından kiçik Taleh anasının və onun yaxınlarının sevgisi, qayğısı ilə əhatələnib. Kiçik yaşlarından musiqiyə böyük həvəs göstərib və öz istedadı ilə diqqət çəkməyə başlayıb. Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində və Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) "bəstəkarlıq və pianoçuluq' fakültəsində təhsil alıb.18–20 yaşlarından bəstəkar və pianoçu kimi fəaliyyətə başlayıb.

İlk yazdığı "Belə qəmli dayanma" mahnısı, "Həyat, sən nə şirinsən" mahnıları bu gün də sevilir. Xüsusi mahnı yazmaq istedadı olmasına baxmayaraq sonralar Taleh Hacıyev daha çox pianoçu kimi tanınmağa başlayıb. Anası Şəfiqə Axundovanın tərəfindən yazılan ilk operanın konsertmeysteri də Taleh Hacıyev olub. Opera və Balet teatrında Şəfiqə Axundovanın "Gəlin qayası" operası səhnləşdirilərkən tamaşanın daxili baxışına qədər operanı Taleh Hacıyev müşayət edib.

Xalq artisti Flora xanım Kərimova Taleh Hacıyev haqqında danışanda onu "insan orkestr" adlandırıb.  Bu o deməkdir ki, Taleh Hacıyevin bir tək piano ifası böyük bir orkestri əvəz edə bilib.

Onun ən uğurlu işlərindən biri isə anası Şəfiqə Axundovanın "Həsrətindən" mahnısının pifano ifasıdı. Taleh Hacıyevin bəstəkar olduğu ən uğurlu iş isə hələ gənc yaşlarında bəstələdiyi "Belə qəmli dayanma" mahnısı olub və elə ilk dəfə 1976-cı ildə Flora Kərimova bu mahnını ifa edib.

Mahnıları xalq artistləri Flora Kərimova, Məmmədbağır Bağırzadə, Elmira Rəhimova, Gülyaz Məmmədova, Gülyanaq Məmmədova ifa edib. Bir çox dövlət tədbirlərində konsertmeystr kimi çalışıb. Yaradıcılığının ən parlaq vaxtında gənc yaşlarında ruhi xəstəliyə tutulub. Bu da onun həm sağlamlığına, həm də psixoloji durumuna çox pis təsir edib. Uzun müddət bu xəstəliklə mübarizə aparsa da, o, 2008-ci ilin iyul ayında Maştağada yerləşən ruhi əsəb xəstəxanasında vəfat edib.

Bax belə bir acı tale.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Şeir vaxtında Günel Şamilqızının şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

ŞEİR VAXTI

Günel ŞAMİLQIZI

 

***

 

Salam, özüm, necəsən? 

Xatirələrin necədi? 

Papağın, əlcəklərin,

düymələrin necədi?

 

Hayandadı əsl ay?

Görsən, bizdən salam de,

Kənddən gəlib-gedən yox,

ulduzsuzdur komam, de.

 

Salam de duz gölünə,

dağdakı ilk qəbirə.

Uçuq dayanacağa,

quyulara, tinlərə.

 

Salam dəyirmanlara,

çuval ağızlarına.

Salam oymaq gəlinə,

yumaq baldızlarına.

 

Salam, nənəm canamaz,

Salam, atam qapısı,

Salam, anam yorğanı,

ev ətri, cəftə pası...

 

Necədi təsbeh əmi,

zər kimi cüt qonşular?

Övladdan, nəvədən bol,

dövlətdən lüt qonşular.

 

Susub qaz sayğacları

hər gün qəpik güdəcək.

Qışı peşman elədiz,

qara həsrət gedəcək.

 

Orda səma böyükdü...

Doludurmu sinəsi? 

Bu qıza pay göndərin,

sevinsin yurd küpəsi...

 

...Baxdığım filmlərin

ən gözəliydi o kənd.

Kədəri pürrəngi, tünd,

sevinci qənd kimi sərt.

 

Salam, özüm, necəsən?

Günəşi görürsənmi? 

Görsən, bizdən salam de,

gedim bitirim filmi.

 

 

YAMAQLI ŞEİR

 

Biz yamağın nə olduğunu bilən, 

əslini görən,

istisindən pay alan, 

xəritəsi bədənimizə iz salan son nəsildik.

 

Nənəm birinci qar düşməmiş 

qışın bağrın yarardı 

yaraşdırdığı, 

yarışdırdığı rənglərlə.

Hamının ayrıydı onda

ev paltarı, çöl geyimi.

O çöl geyimi ki, eviçi olardı,

yamaqlılara qarışardı günlərin bir günü...

 

Nənəm ən çox corab yamayardı,

birləşdirərdi köhnəliklə yeniliyi,

gecikdirərdi köhnəlməyini yenilərin.

Dabanlarımızı möhkəm basardıq yerə 

ağır-ağır yeriyərdik,

yamağımız qalın olardı nəfsimiz kimi;

hər təzəyə umsunmazdıq.

Ayaqlarımızın altında düyün-düyün 

xallanardı yollar...

 

Nənəm ən çox corab yamayardı,

iynəsini həmişə biz saplayardıq,

o qədər sevinərdik ki

sanki böyük bir iş görmüşük.

Sonra da gözləyərdik 

hansımızın canını isidəcək növbəti yamaqlı.

 

Nənəm ən çox corab yamayardı,

yamaq vura-vura danlayardı

uşaqdan-böyüyə hamını,

yamaq vura-vura

barışdırardı küsənləri,

yamaq vura-vura qapayardı

soyuq gələn dəlmə-deşiyi,

qırılsa da, yenidən birləşdirərdi bağları,

möhkəm vurardı düyünləri.

Bağlar yumşaq, ləngərli,

düyünlər ağır, zəhərli olsa da, 

öyrəşərdik.

Öyrəşərdik qopmamağa,

saplanmağa,

bağlanmağa,

könüllü yamanmağa,

yamaq olmağa...

 

Nənəm ən çox corab yamayardı,

bilirdi, bizi bilənlər başa, bilməyənlər ayağa baxar –

Ayıb olar yalın çıxsaq qışların, qarların qarşısına...

 

Sonra yamaq dəb oldu, 

ala bilmədiyimiz kostyumların dirsəyinə qondu.

Sadəcə, “qondu”,

çünki o dirsəklər hiss edə bilməzdilər

damar-damar kəsikləri, ona qonşu tikişləri,

birinci və sonuncu düyünü...

 

 

HİSLİ ŞEİR

 

Yaddaşımın kar küncündə

kimsə qışı söyür yenə.

Yaddaşımın kor küncündə

kimsə baca döyür yenə.

 

Bu qış his qoxuyur, elli,

qarışıb, itib öz qoxum.

Baca vururlar birəlli,

o səsə bürünüb qorxum.

 

Uzaqdan görünmür üzü,

tanımadım bir baxmaqla.

Baca döyən, kimsən axı?

Azan verilir, əl saxla!

 

Bəlkə, Tanrı səssiz, sakit,

keçib gedər bu küçədən.

Götürüb atar bu qızı

uşaqlığa qırxneçədən.

 

Məni görüb susmur külək,

kəndə ayaq basdığımdı.

Qar yağmış evlərin damı

ağ pişiyin yastığıdı.

 

Qonağam e, icazə ver,

buralar xoşuma gəlsin.

Baca döyən, bir bəri bax,

yorğun qolların dincəlsin.

 

Cığır açsın ləpirlərim

bu, ağ yoldu, bu, qara yol.

Uzansın ta buludlardan

bu yağışa bu qara yol.

 

Əllərimi qoşalayıb

“ho” eləsin babam yenə.

Bir qənd batırsın çayıma,

“Mumu” doldursun cibimə.

 

Nənəm bizə qutab versin,

qatığa batırıb yeyək.

Qatlayanda ləpələnsin,

üstümüzdən göy dənləyək.

 

Anam yuyub pərdələri,

heyif olmasın, ay əmi.

Çəkici at, fasilə ver,

təmizləyim ətəyimi.

 

Bağışla, düzün deyəcəm,

gözü dolub o ocağın.

Buralarda çox qaldıqca

buz, buz kəsəcək qucağın.

 

Bir çəkic alıb əlinə

çıxacaqsan öz çölünə

yağış tökəcək başına,

nəm hopacaq yaddaşına...

 

Dilinin bildiyi adlar

hamısı yoxa çıxacaq.

Döyəcəksən o bacanı,

sədası sonra çıxacaq.

 

Bu gün səndən uzaqdırsa,

keçmiş ondan da o yana.

Bəs xatirələr his olub

necə uçurlar bu yana?

 

Toxunsan, qaralar əlin,

üstün-başın xal-xal olar.

Bu qışdan başqa bahara

Inanmıram, macal ola.

 

O ocağın gözü haqqı,

qızarmayan közü haqqı,

bu qəmləri qədim yurdda

kimsə yaşamır sən adda.

 

Keçmiş ləpirsiz, yol azıb,

Sən çoxdandı sən deyilsən.

Başqa ocaqdan köz umub

başqa bacanı döyürsən.

 

Sən axı içindən küsdün,

bu ki evin bayırıdır.

Qaranlıq günlər həmindi,

işıqlı günlər ayrıdır.

 

Təkcə ömrün fəsilləri

yaddaşında bütün qalıb...

Bacadöyən, sən bilərsən,

Novruza neçə gün qalıb?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

 

Rəqsanə Babayeva, rejissor, yazıçı, “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

 

Bir vaxtlar xalqı düşündürən, xalqla danışan, xalqın dilində danışan Azərbaycan kinosu indi niyə bu qədər səssizdir?

Zaman dəyişib, texnologiya irəliləyib, cəmiyyət dinamikləşib. Bəs kino niyə buna ayaq uydura bilmir? Niyə biz bu gün ekran qarşısında “bizim filmimiz budur” deyə biləcəyimiz əsərləri az görürük?

Əgər kino bir millətin aynasıdırsa, biz o aynada özümüzü görürükmü? Yoxsa, sadəcə bir zamanlar çəkilən filmlərlə nostalji dolu bir susqunluqda yaşayırıq?

 

Kino millətin yaddaşıdır – amma yaddaş təzələnmir

 

Azərbaycan kinosunun qızıl dövrü olan 1950–1980-ci illər bu sənətin həm ideya, həm forma baxımından ən məhsuldar illəri idi. “Bəxtiyar”, “Dədə Qorqud”, “Arşın mal alan”, “İstintaq”, “Nəsimi”, “Yeddi oğul istərəm” kimi filmlər mədəniyyətin daşıyıcısına çevrilmişdi.

Amma indi...

İndi tamaşaçılar ya xarici seriallara qaçır, ya da nostalji kanallarda köhnə Azərbaycan filmlərinə baxır. Yeni filmlər ya azdır, ya zəifdir, ya da kinonun ruhunu itirmiş kommersiya məhsuludur.

 

Problemin kökü – ssenarisizlik və məqsədsizlik

 

Bugünkü Azərbaycan kinosunun əsas problemi ssenari problemidir. Güclü ideya, orijinal süjet, dərin dialoq, sosial-fəlsəfi alt qat – bunlar azdır, ya da heç yoxdur.

Ən acınacaqlısı odur ki, bəzi filmlər sanki “görünsün ki, çəkmişik” deyə ərsəyə gəlir. Tamaşaçı isə süjetin yarısından sonra ekran qarşısından uzaqlaşır, çünki filmdə həyat yoxdur.

Əgər ssenari – kinonun ürəyidirsə, biz bu gün o ürəyin döyüntüsünü eşitmirik.

 

Bəzən elə olur ki, texnika var – amma ruh yoxdur

 

Müasir kino avadanlıqları, rəqəmsal montaj proqramları, işıqlandırma sistemləri – hamısı var.

Amma film yalnız texnika ilə yaranmır. Film insanın içindən çıxmalıdır.

Məsələnin texniki deyil, ideoloji və mənəvi böhranla bağlı olduğunu etiraf etməyin vaxtıdır.

Çünki kino sadəcə vizual sənət deyil – o, düşüncədir, zamanla dialoqdur, xalqla ünsiyyətdir.

Əgər bu ünsiyyət yoxdursa, texniki mükəmməllik tamaşaçını aldada bilmir.

Gənc rejissorlar, ssenaristlər var. İstedadlı, cəsarətli, fərqli baxışa sahib gənclər. Amma onların çoxu ya imkan tapmır, ya dəstək görmür, ya ...

Təəssüf ki, bəzi hallarda film çəkmək istedadla yox, tanışlıqla, dəstəklə, inzibati resursla bağlı olur. Bu isə sənətin mahiyyətinə ziddir.

 

Kommersiya filmləri: Əyləncəmi, yoxsa süstlük?

 

Son illər “kommersiya məqsədli” filmlər artıb. Əsasən gülüş üzərində qurulmuş, bəzən bayağı, bəzən isə tamam mənasız olan bu filmlər kinonu sənət yox, biznes kimi təqdim edir.

Əyləncəyə ehtiyac var – bu, doğrudur. Amma bayağılıqla əyləncə eyni şey deyil.

Xalqın gülmək haqqı var, amma gülərkən düşünmək də onun haqqıdır.

 

Kino Vətəndir: Qarabağ mövzusuna sənətcənsə yanaşma lazımdır

 

2020-ci ildə əldə edilən tarixi Zəfərdən sonra Qarabağla bağlı bir çox sənədli və bədii filmlər çəkildi.

Cəmiyyət bu gün Qarabağ haqqında sadəcə hadisə yox, insan taleləri, psixoloji portretlər, azadlığın mənəvi yükü ilə bağlı filmlər gözləyir. Vətən mövzusu –, insanın ruhuna toxunmaqla ekranlaşdırılmalıdır.

Bu sahə həm bədii cəsarət, həm də mədəni məsuliyyət tələb edir.

 

Bəs nə etməli?

 

Azərbaycan kinosunun nəfəs alması üçün yalnız maliyyə dəstəyi yox, həm də ideya dəstəyi, azad sənət mühiti, professional ssenari məktəbi vacibdir.

1. Ssenarist yetişdirmə proqramları

2. Gənc rejissorlar üçün açıq müsabiqələr

3. Klassik ədəbiyyatın ekranlaşdırılması yenidən gündəmə gəlməsi halı genişlənməlidir.

 

 

Kino danışacaqmı?

 

Kino susursa, deməli biz danışmırıq. Kino dirçəlmirsə, deməli bizim düşüncəmiz də kütləşir.

Film – millətin ruhunun ekranlaşdırılmış formasıdır.

Bu ruhu oyatmaq üçün yeni nəfəs lazımdır.

Və bu nəfəsi gətirmək – yalnız rejissorların deyil, cəmiyyətin ortaq vəzifəsidir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

 

Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Ötən əsrin əvvəli Çar Rusiyasından qoparaq müstəqillik əldə edən ölkələr arasında Tacikistanın da öz yeri vardı. 1918-ci ildə Türküstana varan Basmaçılar hərəkatına dəstək verən Ənvər Paşa və onun qəhrəman əsgərləri XI Qafqaz İslam Ordusunun Nuru Paşanın komandanlığı ilə Azərbaycanda gerçəkləşdirdiyi fütühatları Türküstanda həyata keçirdi. Bolşevik Rusiyasının Türküstana hücumları zamanı Ənvər Paşanı və onun qəhrəman əsgərlərini qorumaq, Bolşeviklərə təhvil verməmək üçün ölümü gözə alan Tacikistanın Obi-Dara köyünün bir məğrur əyilməz ailəsi Qurban Bayramında qana boyandı...

 

Qurban Bayramının ilk günü 44 əsgəri ilə Bayram namazında bir araya gələn Ənvər Paşanı iki casusu namaz üstdə satdı. Ənvər Paşanın köydə olduğunu KKB-yə xəbər verdi. Paşanın əsgərləri ilə bolşevik cəlladları arasında baş verən atışma zamanı Ənvər Paşa, onun yavəri Fərrux bəy və dəstənin bütün üzvləri 1922-ci il avqustun 4-də Şəhid edildi. Ənvər Paşanın nəşini alıb Obi-Dara şəlaləsinin oyuğuna götürən Tacik əsgər onu orada dəfn etdi. Ailəsinə Paşanın nəşinin qorunmasını vəsiyyət edən əsgər iki gün sonra bolşeviklər tərəfindən ələ keçirilən zaman Paşanın cənazəsinin yerini nişan vermədiyinə görə yerindəcə güllələdi. Basmaçılar Hərəkatının üzvü olan Ogide çavuş, həm də Ənvər Paşanın yavəri Fərrux bəy kimi etibarlı silahdaşı idi.

 

37-ci ilin dəhşətli repressiyalarında belə Paşanın mübhəm məzarı mühafizə edildi

 

Şura hökumətinin əsarətinə, basqılarına baxmayaraq 37-ci ilin dəhşətli repressiyalarında belə Paşanın mübhəm məzarını mühafizə edən Ogide ailəsi bir müsəlman olaraq Tanrı qarşısında vicdan və vəfa borcundan çıxdı. Ənvər Paşanın nəşini Cəncər təpəsində, Obi - Dara şəlaləsinin qaynadığı yerdə - gözündə Nur kimi qoruyan taciklər SSRİ dağıldıqdan, Tacikistan müstəqillik əldə etdikdən sonra 1996-cı ildə onu Türkiyə Cümhuriyyətinə təhvil verdi. “Şişli məzarlığı”nda, Ata yurdunda torpaq müqəddəsliyinə qovuşan Ənvər Paşa “Abide-i Hürriyət Anıtı”nda mücahid Şəhid ucalığı ilə ziyarətgaha çevrildi. Adını təkcə Sakaryadan Çanaqqalaya, Çanaqqaladan Cankaya köşkünə varan Atatürkün qəlbinə deyil, həm də Türkiyə Cümhuriyyətinin, Azərbaycanın, Türküstanın, Tacikistanın İstiqlal tarixinə yazdı.

XI Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru Paşanın ruhunun atası kimi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xilaskarlarından birinə çevrilən, Bakının Fətih dastanının yazılmasında mühüm rol oynayan Ənvər Paşa generallar Əliağa Şıxlınski, Səməd bəy Mehmandarov, general və polkovnik rütbəsi ilə Cümhuriyyət qurucularının sırasında yer alan Bəhmən Mirzə Qacarın soyuna bağlı Qacarlar kimi adını hərb tariximizə həkk etdi.

Bu, bir türk-müsəlman sərkərdəsi kimi Doğudan Batıya at çapıb şöhrət qazanan, ayağı dəydiyi torpaqlarda Türküstanda, Azərbaycanda belə Osmanlıda olduğu kimi sayğı ilə anılan Ənvər Paşanın ana südü kimi halal haqqı idi.

 

 

Bu savaş İslama qarşı XX yüzildə başlanan bir Xaç Səfəridir!

 

Ənvər Paşa Avropanın, daha doğrusu Osmanlı üzərinə növbəti dəfə xaçlı yürüşə çıxan, bütün həyatını Şərqin, Turanın, Türk dünyasının məhvi kimi müthiş planlarının icrasına həsr edən Avropa Krallarının hücum xəbərini, müharibə elanını eşidərkən söyləmişdi: “Qəzetlərdə yazılan, içilən and nə gözəl! Demək bu savaş, İslama qarşı XX yüzildə başlanan bir Xaç Səfəridir! Görürsünüzmü, sizə müsəlman olduğumuzu söyləyirdim həmişə. Bu da Avropanın bağışlamayacağı ən böyük və tək xəta!”

Ənvər Paşanın Osmanlı, Anadolu, Azərbaycan, Türküstan uğrunda savaşı ötən əsrin 30-cu illərində “pantürkist”, “panislamist” damğası vurulan türk-müsəlmanların səsinə verilən haqq Səsi idi. O səsə olan sonsuz sevgi onun nəşini Şura hökumətinin qılıncının dalının-qabağının kəsdiyi illərdə Abidəyə çevirdi. Dostluğun, qardaşlığın, əyilməzliyin, məğrurluğun Abidəsinə! Tacikistanda, Cəncər təpəsində, Obi-Dara şəlaləsinin gözündə qorunan Abidə üstündən 74 il ötəndən sonra Tacikistan Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyətinin Birlik, Bütövlük rəmzinə döndü.

Bolşevik Rusiyasının əlindən alınan, Vətən torpağına qovuşan iki müqəddəs cənazəmiz var. Biri “Turana qılıncdan daha kəskin ulu qüvvət, yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət!” nidası ilə Qələm çalan Hüseyn Cavidə, digəri isə “Türklər mövcudatını qoruyunca kimsə müsəlman üzərinə yeriyə bilməz!” əzəməti ilə  İstanbuldan Türküstana yeriyib, bu torpaqların qəvi düşməni “Qırmızılara” qılınc sıyıran Ənvər Paşaya məxsusdu. Sibir çöllərindən Naxçıvana, Türküstandan İstanbula gətirilən, abidəyə çevrilən hər iki məzar milli mənlik, milli kimlik uğrunda mücadiləmizin nümunəsidir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında bu gün sizlərə

Naxçıvan Dövlət Universitetinin Filologiya ixtisası üzrə lll kurs tələbəsi, "Gənc yazarlar və ədəbiyyatşünaslar" klubunun üzvü Sədaqət Babayevanın yazdığı hekayəsi təqdim edilir.

 

 

SƏDAQƏT BABAYEVA

MÜŞFİQİN XƏYALI

HEKAYƏ 

 

Balaca bir otaqda yazırdı şeirlərini. Otaq əşyalarla yox, düşüncələrlə dolu idi. Pəncərədən otağa sızan zəif işıq içərini dumanlı göstərirdi. Balaca bir kitab rəfində köhnə, sararmış kitablar, yazı stolunda açıq dəftərdə yarımçıq bir şeir var idi. Pəncərənin önündəki, solmağa başlayan çiçəyi hər gün sulayırdı. Bir gün açacağına dair ümidini itirmirdi.

 

Divarda asılı saatda zaman axdıqca, “tik-tak” səsləri otaqdakı sükutu pozan yeganə şey idi. Pəncərənin qırıq şüşəsindən içəri dolan soyuq hava ona təsir etmirdi. Dərin düşüncələrin ağuşunda idi.

Dilbərin “Müşfiq!” — deyə səslənişi onu fikirlərindən ayırdı. Dilbərin gözlərinə baxanda onu ilk gördüyü günü xatırladı — gözlərində payızın bütün yarpaqlarının rənglərini daşıyan Dilbəri. Onunla tanış olmağı, evlənməyi — hər şey bir yuxu kimi keçdi gözlərinin önündən. Xoşbəxt idi, özü də çox, amma vətəninin taleyi onu narahat edirdi. Müşfiq uzun-uzun baxdı Dilbərin gözlərinə. Onun gözlərində nəsə narahatlıq duydu.

— Nə oldu? Nə çox baxdın elə? — deyə səsləndi Dilbər. — Bayaqdan səni çağırıram, eşitmirsən. Nə olub? Yenə bütün dərdi, qəmi yükləmisən özünə?

— Vətənimi alan qara buludlar narahat edir məni, Dilbər. Nə vaxta kimi belə olacaq? Xalqım nə zaman bir səhər günəşi ilə qaranlığa yox, azadlığa oyanacaq?

— Müşfiq... — deyə o astadan dilləndi. — Bu qaranlıq günlər işıqla dolacaq, bir gün səhər ümid işığı ilə aydınlanacaq. Sən özünü belə sıxma. Amma...

— Hə, nə oldu, niyə susdun? — deyə Müşfiq dilləndi. — Amma nə, Dilbər, niyə susursan?

— Amması odur ki, sənin üçün qorxuram, Müşfiq.

Müşfiq tərəddüdlə baxdı Dilbərin ala gözlərinə.

— Sənin bu düşüncələrin şəxsi deyil, böyük bir xalqın ağırlığıdır, Müşfiq. Və bunları ifadə etməkdən çəkinmirsən. Səni xalq düşməni adlandırıb, məndən, bu xalqdan qopararlar deyə...

Müşfiq onun sözünü yarıda kəsdi:

— Məgər ki, səhv edirəm, Dilbər? — deyə qətiyyətlə dilləndi. — Xalqım üçün yazmaq borcumdur. Qoy mənim qələmim xalqımın ümid yeri olsun. Lap öldürürlər, öldürsünlər — mən milyonların şairi olaraq daim qəlblərdə yaşaram, bundan yaxşı nə var?

Otağın zəif işığı altında aydınlanan vərəqdəki şeirə sataşdı Dilbərin gözləri. Lakin bir bəndini oxuya bildi:

Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?

Bu yerlə çarpışan, göylə əlləşən

Dostdan, aşinadan necə əl çəkim?

Müşfiq bunu hiss edib, tez dəftəri örtdü. Dilbər küskün-küskün ona baxdı.

— Bəs oxuyurdum, niyə qapadın?

— Axı tam bitirməmişəm. Bitirim, ilk sən oxuyacaqsan, küskün ədasına qurban olduğum.

— Heçnə, elə olsun, — dedi Dilbər.

Otağı tərk edib yeməyə keçdilər.

 

 

***

 

Bakının dar, tozlu küçələrində Müşfiq Cavidlə qoşa addımlayırdı. Cavid əziz dostu Müşfiqi nəzəri baxışlarla süzdü:

— Səni uzun müddətdən sonra sevinən görürəm, Müşfiq. Bunu nəyə borcluyuq?

— Sənin, mənim kimi ədiblərimizin tək istədiyi var idi, Cavid: xalqımızı azad görmək.

— Bilirəm, Müşfiq, elədir ki, var. Şeirlərində ürək dolusu bundan bəhs edirsən. Sən heç vaxt əqidəndən dönmədin, bütün təhlükələrə rəğmən, heç əleyhimə də yazmadın.

— Mənim sağ əlim sənin əleyhinə yazsa, sol əlimlə onu kəsib ataram. Mən çox bəxtiyaram! Günəşli günlərə az qalıb, çox az!

Cavid başını qaldırıb, boz səmanı seyr etdi:

— Amma bilirsən ki, bu qara buludlu günlərdə hər şairin sözü öz qanıyla yazılır, Müşfiq. Qorxuram, o günlər biz gəlib çatmamış, bizdən keçsin...

Müşfiq gülümsədi:

— Qoy bizdən keçsə də, sözümüzdən keçməsin. Söz yaşasa, xalq da yaşayar.

Müşfiq əlini dostanə Cavidin çiyninə qoyub, yenicə yazdığı şeirindən bir bənd səsləndirdi:

— Mənim könlüm deyir ki,

Hələ bunlar nədir ki...

Böyük günlər, şanlı günlər, şən günlər,

Yoluna düşən günlər

Hələ qarşımızdadır!

 

***

Həftələr ayları, aylar illəri gətirdi. Müşfiq yenə otağında şeir yazmaqla məşğul idi. Pəncərəsinin yanındakı gül açmış, otağa dolan günəş şüalarını sevinclə qucaqlayır, yaşıl yarpaqları ümidlə parlayırdı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2025)