“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Poeziya saatı rubrikasında sizlərə Anar Gülümsoyun şeirlərini təqdim edir.

ALOOO, EŞİDİRSƏN?...

yolumu nə qədər dəyişsəm də mən,

bir də ayılıram ki, yolundan düşüb.

səni ürəyimin vaxtı biləndən

saatım qırılıb qolumdan düşüb.

gözlərin ruhumu çəkir göylərə

sənəmi inansın, onamı ürək?!

eeh... mənim qəlbimin dəlilikləri

sənin gözlərinin işidir, demək.

sən hələ od ilə oynayan uşaq,

yandırsan əlini, izi qalacaq.

mənim ürəyimi oxuyanmasan,

sənə bir ömürlük sözü qalacaq.

çevrilib yarpağa, gülə, çiçəyə

səni ətir-ətir izləyəcəkdir.

çilənib yağıştək yolların üstə,

bitib bənövşətək gözləyəcəkdir.

qalacaq dünyanın bir eşq nəğməsi,

qalacaq gecənin pıçıltısında,

qalacaq yağışın şırıltısında...

sənin də yuxunu alar əlindən,

eh, sənin də ağlın çıxar başından,

bacara bilməzsən bu dəli sirlə,

durub zəng edərsən bir gecə vaxtı:

"alooo, eşidirsən?

– səni sevirəm".

ZÜMZÜMƏ EDİRƏM XATİRƏ ÖMRÜ

daha çiçəkləməz bahar eşqimiz,

indi arzuların üzü qışadı.

sən düşüb getdiyin yollar uzandı,

geri qayıtmağa ömür qısadı.

qısadı, əzizim, qısadı həyat, 

bitirib yenidən başlamaq olmur.

ən gözəl çiçəyin ömrü bir əsim,

bir yağışla bitər kəpənək ömrü –

ürək də belədir, qışlamaq olmur.

amma, nə yazıq ki, unutmaq olmur

bu çiçək ürəyi, kəpənək eşqi. 

hər gecə yuxunda görüb durarsan

bir ömrə sığmayan biçənək eşqi.

İlahi, ilahi, yaşadıqlarım

hamısı yuxuymuş, hamısı yuxu.

qurbanı olduğum dəli çağların

indi nağıl kimi görünür çoxu.

hissim də, duyğum da qurban gedibdi,

qurbanlıq olubdu neçə ilim də.

ürək də belədir, arzu da belə... 

zümzümə edirəm xatirə ömrü

şirin nəğmə kimi qalıb dilimdə.

eeh... bax belə, bax belə...

ETİRAF

tufanlı köksümə baş qoyan qadın,

məni dua etdin öz əllərinə.

gözümə, könlümə kimisə qoydum,

heç kəsi qoymadım sənin yerinə.

sən necə kitabsan, necə yazısan?!

hər gün oxuyuram bitdiyin yerdən.

saçıma dən düşdü, ürəyimə od,

qoxlayıb saçımı  öpdüyün yerdən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Ədəbiyyatı Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Yalçın Türkaydır.

Şeirlərin orfoqrafiyasına toxunulmayıbdır.

AĞAC YUXUSUNUN KƏPƏNƏK YOZUMU

Kəpənəklər həyatı düşünməsəydilərsə,

-Qaranlıqda itənlər-

Gündüzü güdməz idi!

Çünki günəş göylərdə

Kəpənəkdir -

Düşünür, yanır,

Ağacların yuxu görməsində!..

 “Ədəbiyyat  və incəsənət”

(13.10.2025)

Güllü EldarTomarlı,

Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri, şair-publisist. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Əzizinəm Qarabağ,

Qarabağda qara bax.

Cavanlar şəhid oldu,

Qana döndü Qarabağ.

 Şəhidlər Vətən var olduqca, əsrlər boyu bugünkü və gələcək nəsillərin ürəyində, qürurunda, Vətənin hər qarışında, qalib ölkənin adında əbədi yaşayacaqlar.

 Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalanların xatirəsini yaşatmaq, onların qəhrəmanlığını gələcək nəsillərə nümunə göstərmək hər birimizin borcudur. Vətən, torpaq uğrunda şəhid olanların keçdiyi döyüş yolundan bəhs edən əsərlərin yazılması, filmlərin çəkilməsi, şəhidlərimizin qəhrəmanlıqlarını yazılı tarixə çevirmək və onu yeni nəslə konkret faktlarla çatdırmaq üçün bir çox kitabların yazılması bu günümüzdə böyük əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin ən vacibidir.

Şəhid mayor Rüfət Mürvət oğlu Əsgərov 1981-ci il dekabrın 1-də Qubadlı rayonunun Aşağı Mollu kəndində doğulmuşdur. 1993-cü ildə bədxah və nankor düşmənin Qubadlını işğal etməsi nəticəsində el-oba doğma yurdlarından didərgin düşəndə Rüfətin 12 yaşı vardı. Əsgərovlar ailəsi  Bakıda yaşasa da, Rüfət yay aylarında Aşağı Molluda - baba və nənəsinin yanında olurdu, onların sevimli nəvəsi idi. O, 1988-1996-cı illərdə Xətai rayonunun Ə.Əliyev adına tam orta məktəbində təhsil alıb. Rüfət böyüdükcə Vətənimizin cənnət guşəsi Qarabağın və onun ətrafındakı Vətən torpaqlarının düşmən tərəfindən işğal olunması onun milli ruhda, vətənpərvər böyüməsində böyük rol oynadı. Ona görə də 1996-1999-cu illərdə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi litseydə təhsil alır. Daha sonra hərbi biliklərini möhkəmləndirmək, həyat yolunu peşəkar hərbçi kimi davam etdirmək üçün 1999-2003-cü illərdə Heydər Əliyev adına Ali Hərbi Məktəbdə hərbin sirrlərinə yiyələnir.

Ali təhsilini uğurla başa vuran Rüfət leytenant hərbi rütbəsi ilə 2003-2009-cu illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Beyləqanda yerləşən, baş leytenant rütbəsi ilə 2009-2012-ci illərdə Ağcabədi rayonundakı “N”saylı hərbi hissələrdə xidmət edib. Daha sonra – 2012-2014-cü illərdə kapitan hərbi rütbəsində Gəncə şəhərində, 2014-cü ildə Tovuz rayonunda yerləşən “N” saylı hərbi hissələrdə şərəfli işini davam etdirib. 2014-cü ildə Rüfət Əsgərova nümunəvi xidmətinə görə mayor rütbəsi verilib. Həmin ildən Heydər Əliyev adına Hərbi Məktəbdə “Kəşfiyyat” kafedrasının baş müəllimi kimi gənc hərbçilərə hərbin sirrlərini öyrətməyə başlayıb.

Rüfətin döyüş yolu Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdən keçib. 2020-ci il sentyabrın 27-də torpaqlarımızın azad edilməsi uğrunda başlanan ikinci Vətən müharibəsi zamanı Suqovuşanın azad edilməsi uğrunda, həmçinin Ağdərə istiqamətində gedən döyüşlərdə Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin 24-dən çox hərbçisini məhv edib, bir gün ərzində döyüş dostları ilə birgə üç strateji postu Azərbaycan Ordusunun nəzarəti altına alınmasında xüsusi igidlik göstərib.

Hər qələbə düşmənə dərs,

Hər qələbə salacaq səs.

Qoyma, düşmən alsın nəfəs,

Yor, qoluna qurban olum!

Vur əsgərim!

Vur, qoluna qurban olum!

Babasının qəbri Qubadlıda olduğundan Qubadlının işğaldan azad olunmasını valideynlərnə birinci xəbər verməyi arzulayırdı. Hətta atasına Qubadlıda kabab qonaqlığı verəcəyinə söz vermişdi.

Rüfət Əsgərov nankor və tamahkar düşmənin kabusuna çevrilən Vətən qəhrəmanlarındandır. Atası Mürvət müəllim mənimlə söhbətində vurğulayır ki, oğlu hələ yaşlarından vətənpərvər idi. Həm də ətrafındakı uşaqlar da onun kimi böyüyürdü. Müəllim olanda da öz xarakterinə uyğun hərbçilər yetişdirirdi.

Atası ilə görüşəndə dediklərindən:

“Rüfət kəşfiyyatçı olduğuna görə hər işi yüz ölçüb bir biçərdi, çox ciddiydi. Düşmənlə üzbəüz, həyatı təhlükədə olanda belə soyuqqanlığını, hərbçi təmkinini itirməzdi. Təmas xəttində olmuşdu, müxtəlif tapşırıqlar yerinə yetirmişdi, işlədiyi kollektivdə həmişə aparıcı rol oynayırdı, ancaq bizə danışmazdı. Müharibə vaxtında telefon danışığımız 8-10 saniyə çəkərdi. Dosyesində “kəşfiyyat və əks-kəşiyyat rəisi” yazılmışdı. Özünün igidliyini vəzifə borcu bilərdi. Bu məni və onu yaxından tanıyanları, döyüş dostlarını qürurlandırırdı. 2014-cü ilin avqustunda Tovuzda gedən döyüşlərdə 3-4 gün ona zəng çatmadı. Qızğın döyüşlər vaxtı ön cəbhədəki döyüşçülərə yemək aparırdı. Oğlum bütün hərbçilərə örnək olan şəhid, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı general-mayor Polad Həşimov və şəhid polkovnik-leytenant Raquf Orucovla, eləcə də bütün şəhidlərimizlə qürur duyurdu. Bir gün onların qısasını alacağam deyirdi və aldı da”.

Qardaşı Nicat deyir ki, qardaşımın Vətən sevgisi danışmaqla bitməz. Sonuncu dəfə elə qardaşı ilə danışarkən övladlarını da ona əmanət edib.

Ömür-gün yoldaşı Arzu Əsgərovanın dediyinə görə, Rüfət Vətənə, torpağa, elə-obaya bağlılığı və sevgisini daim övladlarına aşılayırdı.

Şəhidin Vətənə əmanət iki övladı böyüyür. Xansuvar və Zəhra .Oğlu deyir ki, atam müharibənin başlamasını səbirsizliklə gözləyirdi.

2020-ci il sentyabrın 27-də Ermənistan Respublikası silahlı qüvvələrinin ölkəmizə qarşı törətdiyi növbəti hərbi təxribata cavab olaraq, Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri qətiyyətli əks-hücum əməliyyatlarına başlamış və Azərbaycan Respublikasının bir neçə rayonunu, eləcə də strateji əhəmiyyətli digər ərazilərini işğaldan azad etmişdir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, uzaqgörən siyasətçi, qətiyyətli və cəsarətli rəhbər, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti müzəffər cənab İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti, qətiyyəti və cəsarəti, rəşadətli Ordumuzun igidliyi, iqtidar-xalq birliyinin möhkəmliyi  nəticəsində həyata keçirilən uğurlu hərbi əməliyyatlar zamanı 44 gün ərzində Vətən torpaqları işğaldan azad edildi.

Qorudu yurdunu, səltənətini,

Göstərdi yağıya güc-qüdrətini.

Qazandı xalqının məhəbbətini,

Ali Baş Komandan, qalib ordumuz.

Vətənimizin ərazi bütövlüyü təmin edildi, müstəqilliyimizə təhlükə və təhdidlərin qarşısı qətiyyətlə birdəfəlik alındı. Azərbaycan xalqı tarixinin qızıl səhifəsini yazdı. Bu unudulmaz və əbədi Zəfərin əldə olunmasında payı olan Vətən oğullarından biri də mayor Rüfət Əsgərovdu.

Zəngin və şərəfli döyüş yolu keçmiş Rüfət Əsgərov 2020-ci ilin oktyabrın 14-də torpaqlarımızın azad edilməsi uğrunda döyüşlərdə Ağdərə şəhəri istiqamətində, Tərtər rayonunun Ballıca kəndi ərazisində, qəhrəmanlıqla vuruşaraq, döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən xain düşmən gülləsinbə tuş gəlib, şəhidlik kimi ali məqama yüksəlib. Bakıda, ikinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Sevdin torpağının hər qarışını,

Öyrəndin onunla bir can olmağı.

Vətənçün qaldırdın Haqq savaşını,

Bacardın bu yolda qurban olmağı.

Qeyrətə səslədi səni ürəyin,

Onsuz da bu istək könlündəydi ki.

Bir Haqqa bağlıydı arzun, diləyin,

Qarabağ yolunda ölüm nəydi ki?!.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatıldığı və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Rüfət Əsgərov ölümündən sonra  “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilib.

Şəhid mayor Rüfət Əsgərov ordudakı misilsiz xidmətlərinə görə həmçinin III dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, II dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, I dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, “Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 90 illiyi” yubiley medalı, “Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 95 illiyi” yubiley medalı, “Azərbaycan Ordusunun 100 illiyi” yubiley medalı “Rəşadət” ordeni ilə də təltif edilib.

2020-ci il noyabrın 8-də qazanılan möhtəşəm Qələbədən – Zəfərdən sonra şəhid Rüfət Əsgərovun ailə üzvləri şəhidin doğulduğu Qubadlı rayonunun Aşağı Mollu kəndinə səfər edib. Kövrək və qürurlu hisslərin qanadında doğma yerlərə səfər hamının qəlbində bir nisgil yaratmışdı. Ona görə ki, bu səfərdə Rüfət iştirak etmirdi, ancaq onun ölməz ruhu ailə üzvləri ilə birgə doğma torpaqlardaydı.

Rüfətin həyat yoldaşı Arzu Əsgərova:

     “Sözün düzü, ürəkdən sevinə bilmirəm burda. Kaş özü ilə gələrdim. Axı mənə söz vermişdi. O, ilk dəfədir sözünü tutmur. Çünki onun ən böyük arzusu bizimlə birlikdə doğulub göz açdığı Aşağı Molluya gəlməyi idi.

      Rüfətlə müharibə başlayandan oktyabrın 12-nə qədər mütəmadi olaraq əlaqə saxlaya bilirdim. Danışmasaq da, ən azından məktublaşırdıq. Ayın 13-ü Rüfətə zəng çatmadı. Çox narahat qaldım. Başa düşürdüm ki, cəbhə zonasında rabitə olmaya bilər. O, eyni zamanda əks-kəşfiyyatçı idi. Lakin ayın 14-ü şəhid olması xəbərini aldım. Mən hələ də onun yoxluğuna inanmıram”.

     Şəhidin oğlu Xansuvar deyir ki, o, bu həyatda təkcə atasını yox, həm də ən yaxın dostunu, sirdaşını itirib:

     “Atamla həmişə fəxr etmişəm. Cəbhədə başqa, ailədə tam başqa idi, bizimlə nəfəs alırdı. Hərbçi övladı olmaq özü böyük məsuliyyətdir. O, bizə Qubadlıdan çox danışıb. Həmişə deyirdi ki, sənə uşaqlıq illərimizin keçdiyi yerləri göstərəcəyəm. Həkəridə balıq tutmağı arzulayırdı. Mənimlə yaxın dostu kimi davranardı. Ata-oğul münasibətindən başqa dost münasibətimiz vardı. Bizimlə vaxt keçirməyi xoşlayardı. Axırıncı görüşümüzdə məndən halallıq istədi, ailəni sənə əmanət edirəm, dedi Yaman pis oldum, ürəyimə nəsə damdı. Şəhid övladı olmaq çox qürurludur”.

     Qızı Zəhra atası başda olmaqla, bütün şəhidlərlə qürur duyduğunu söyləyir:

     “Atam heç vaxt mənim xətrimə dəyməyib. Və imkan da verməzdi ki, qanıqara oturum. Üzümün daim gülməsi üçün əlindən gələni edirdi. O döyüşə gedəndə nə qardaşımın, nə də mənim xəbərim olub. Biz həmin vaxt yatmışdıq. Atamın şəhid olduğunu anamdan eşitdim. Mən özümü toparladım, ağlamadım. Çünki istəmirdim ki, heç kim mayor Rüfət Əsgərovun qızını zəif görsün. Yalnız dəfn mərasimindən sonra hər gecə hamıdan gizlin için-için ağlayırdım. Mərhəmətli, qayğıkeş ata idi”.

     Şairə Rəfiqə İsaqqızının müəllifi olduğu “Zülmətdən doğan Günəş” kitabı şəhid mayor Rüfət Əsgərovun əziz xatirəsinə həsr olunub.

     Rüfət həm də Azərbaycanın kyokuşin karate ilə məşgul olan tanınmış idmançısı idi.

 Atası Mürvət müəllimin dediklərindən:

     “Qaraheybətdə - Bakı Ali Məktəbinin Təlim və Tədris Mərkəzində oğlum kursantlarına məcburi güllə atıcılığı öyrədirdi. Niyə belə etdiyini soruşanda deyirdi ki, kursantlarım gərək heç vaxt çətinə düşməsin. Rüfəti tanıyanların dediyinə görə, o, həmişə əsgərlərdən qabaqda, özü də dik gedirdi. Liderlik xüsusiyyəti vardı. Düşmənin arxasına keçib 3 postu alır, üçüncü postdan məruzə edəndə vurulur. Meyidi üç gün orada qalır. Onun meyidini döyüş dostları tapşırıqla yox, özləri öz təşəbbüsü ilə döyüş meydanından götürdülər. O, hörmət və nüfuz qazanmışdı.

     Biz 39 yaşında o gözəllikdə, mərd oğlumuzu itirdik. Amma dünya hərb tarixinə düşən şanlı qələbə,  düşməni kapitulyasiyaya məcbur edən bəyannamə imzaladıq, Zəfər xalqımıza, iqtidara, ordumuza güvən, qürur gətirdi”.

     Şəhid qanı axmayan torpaqdan Vətən olmaz. Qəhrəmanlar canını fəda edir ki, Vətən, xalq yaşasın, torpaq düşmən tapdağında olmasın. Torpaq su ilə qarışanda palçıq, şəhid qanı ilə qarışanda Vətən olur. Xalqımızın ilahi  təfəkkürünə görə, Vətən ürəkdən başlayır, şəhidliklə bitir. Şəhid xalqın güvən yeri, qürur mənbəyidir, şəhidlik tarixin qızıl səhifəsidir. Ona görə də şəhidlər ölmür, nə qədər Vətən, xalq yaşayır, o da var olacaq.

     Vətən uğrunda ən şirin nemət olan canını fəda etməklə ən uca zirvəyə yüksələn Rüfətin və onun kimi yüzlərlə mərd və cəsarətli oğulların xatirəsini qədirbilən xalqımız  unutmayacaq.

     Şanlı Zəfər sevincindən sonra “Şəhidlər ölməz, Vətən bölünməz!” şuarı dilimizdən düşmür. Şəhidlərimizin, qazilərimizin qanı, canı bahasına xalqımız 30 illik həsrətə, nisgilə son qoydu. Əminik ki, müstəqilliyimiz əbədi olacaq, şanlı üçrəngli bayağəmız həmişə yüsək yerlərdə dalğalanacaq. İndi şəhidlərin ruhları sevinir, uca məqamdan Vətənin hər qarışını azad və firavan görürlər, onların uğrunda canını fəda etdiyi amallar artıq gerçəyə gevrilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ağdam təmsilçisi

Son vaxtlar Bakıda istintaq təcridxanasında saxlanılan separatçı işini "Nürnberq" məhkəməsi adlandırırlar.

Nürnberq məhkəməsi zamanı hələ həbsxanada olarkən faşist Almaniyasının əsas hərbi-siyasi liderlərindən biri, Adolf Hitlerin ən yaxın silahdaşı  olan  Herman Gerinq psixoloq Qustav Gilbertə müsahibə verir.

Gerinq:

-Əlbəttə, insanlar müharibə istəmir. Əgər müharibədən əldə edə biləcəyi ən yaxşı şey  öz təsərrüfatına sağ-salamat və yaralanmadan qayıtmaqdırsa,  hansı axmaq fermer həyatını riskə atmaq istəyər ki? Əlbəttə, xalq müharibə istəmir. Təbii ki, heç kim nə Rusiyada, nə İngiltərədə, nə  Amerikada, hətta Almaniyada müharibə istəmir. Bu şübhəsizdir. Amma sonda siyasəti ölkə rəhbərləri müəyyən edir. Və xalqı bu siyasətə dəstək verməyə məcbur etmək elə də çətin məsələ deyil. İstər demokratiya olsun, istər kommunizm, istər parlament, istərsə də faşist diktaturası olsun, fərqi yoxdur.

Gilbert buna etiraz edir:

-Ancaq demokratiyanın bir fərqi var - xalq özlərinin seçdikləri nümayəndələri vasitəsilə çıxış  etmək imkanına malikdir.

Gering cavab verir:

-Bu,əlbəttə, çox gözəldir, amma xalqın səsi olsa da, olmasa da, onları həmişə itaət etməyə məcbur etmək olar. Bu, çox sadədir: etməli olduğunuz yalnız bir şey, onlara hücuma məruz qaldığını söyləməkdir. Və eyni zamanda pasifistləri vətənpərvərlik hisslərinin olmamasında və ölkəni təhlükə altına atmaqda ittiham edin. Bu, istənilən ölkədə işləyir.

    (Qustav Gilbertin "Nürnberq gündəlikləri" kitabından)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Eşidəndə ki Bakı Avrasiya Universitetində Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin donorluğu ilə icra etdiyi “Türk dünyasında Qərbi Azərbaycan mövzusu” adlı layihə çərçivəsində hazırlanan "Qərbi Azərbaycan hekayələri" adlı kitabın təqdimatı keçirilib, təqdimatla bağlı ətraflı məlumat almaq üçün təşkilatın sədri İntiqam Yaşara müraciət etdik.

O bildirdi ki, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi bu mövzunu kifayət qədər geniş təhlil edib və layihəyə də olduqca məsuliyyətlə yanaşıbdır. O ki qaldı tədbirə, tədbir Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başlayıb.

Təqdimatda DGTYB-nin Məsləhət Şurasının başqanı, Milli Məclisin eksperti Əkbər Qoşalı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəfahət Əliyev, sosiologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin sektor müdiri Əfqan Vəliyev, DGTYB-nin başqan müavini Ayşən Rəhim, eləcə də universitetin professor-müəllim heyəti və tələbələr iştirak ediblər.

Salamlama nitqi ilə çıxış edən Universitetin prorektoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  Sevda Rzayeva Azərbaycan üçün son dərəcə vacib əhəmiyyətli bir mövzuda təşkil olunan tədbirin universitet kollektivinin yaddaşında dərin iz buraxacağına inamını ifadə edib.

Daha sonra universitetin elmi işlər üzrə prorektoru, professor Gülzar İbrahimova  çıxış edərək qeyd edib ki, belə tədbirlər gənc nəsildə milli kimlik və tarixi yaddaşın formalaşması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

 Onun sözlərinə görə, ədəbiyyat vasitəsilə Qərbi Azərbaycanın tarixi və insan talelərinin işıqlandırılması gənclərin vətənpərvərlik ruhunda yetişməsinə xidmət edir.

Tədbirdə çıxış edən DGTYB-nin başqanı, layihə rəhbəri İntiqam Yaşar bildirib ki, Qərbi Azərbaycan mövzusu təkcə bir bölgənin deyil, bütövlükdə Türk dünyasının tarixi yaddaş məsələsidir:

 “Toplu yazarların Qərbi Azərbaycan həqiqətlərinə ədəbi baxışını əks etdirir. Məqsəd qələm sahiblərinin səsi ilə itirilmiş yurd yerlərinin mənəvi qaydışını təmin etməkdir".

Layihənin eksperti, DGTYB Məsləhət Şurasının başqanı Əkbər Qoşalı çıxışında qeyd edib ki, Qərbi Azərbaycan məsələsinin ədəbiyyatda işlənməsi yalnız keçmişin ağrısını deyil, gələcəyə inamı da ifadə edir. O, sözügedən toplunun ədəbiyyat vasitəsilə həm bir yaddaşı yaşatdığını, həm də gələcək nəsillərə milli məsuliyyət hissinin aşıladığını vurğulayıb.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Şəfahət Əliyev isə 1948–1953-cü illərdə Qaraqoyunlu dərəsindən türklərin köçürülməsi barədə tarixi faktlara toxunub. O vurğulayıb ki, həmin dövrdə baş verən hadisələr təkcə siyasi yox, həm də mənəvi travma kimi xalq yaddaşında qalmaqdadır.

Sosiologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin sektor müdiri Əfqan Vəliyev çıxışında Qərbi Azərbaycanın demoqrafik və mədəni tarixindən danışaraq, bu mövzunun sosial elmlər üçün də dərin araşdırma potensialı daşıdığını bildirib.

Təqdim edilən hekayə toplusuna Mahirə Nağıqızının “Mənim çəkmələrim”, Azər Abdullanın “Qəmərlidən keçən qatar”, Məmməd Orucun “Köçürülmə” romanından bir hissə, Güldərənin “Qaçqın kitablar” və Şəfa Vəlinin “Həsrətdən miras” adlı hekayələri daxildir.

Qeyd edək ki,  iki dildə – Azərbaycan və rus dillərində nəşr edilən bu toplu yaxın günlərdə Türk dünyasının müxtəlif ölkə və bölgələrində də təqdim olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

Arzu Əyyarqızı,

"Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi"nin üzvü və Cəlilabad rayonu üzrə rəsmi təmsilçisi, "Həməşəra Poeziya Məclisi"nin yaradıcısı və rəhbəri, "Zərif kölgələr" ədəbi saytının idarə heyətinin üzvü, AYB-nin üzvü, şair-yazıçı. "Ədəbiyyat və incəsənət" üçün

Bu gün Qızlar Günüdür. 

Gül verilir, şeir oxunur, "siz bizim gələcəyimizsiniz" deyilir. Amma gələcək haradadır? 

Gələcək -iki qramlıq bir üzüyün içində gizlədilib. 

Parlaq, kiçik, dairəvi.  Amma içi - sonsuz bir boşluq.Qızlar bu boşluqdan keçməlidir. 

17 yaşında - bəzən daha tez.  "Vaxtıdır" deyirlər. 

"Qismətindir" deyirlər.  "Ərə getməyən qız - yarımçıqdır" deyirlər.

Bu üzük -azadlığın əleyhinə yazılmış bir metafordur.  Dairədir, amma dövr etməz.Parlayır, amma işıq verməz.  Gözəldir, amma içindəki qızın səsini boğar.

Qızlar bu üzüyə baxanda gələcəklərini görməzlər. 

Gələcək - artıq seçilib. 

Gələcək-artıq planlaşdırılıb. 

Gələcək -artıq başqasının adına yazılıb.

Bu üzük- sosial müqavilənin möhürüdür sanki.

Qızın arzuları - imzalanmadan ləğv edilir. 

Qızın səsi - "ailənin namusu-na çevrilir. 

Qızın bədəni - "ailənin şərəfi" nə çevrilir.

Bu üzük - iki qramlıq olsa da, yükü bir ömürdür.

Qızın ayaqqabısına ilişir.  Dabanları bu boşluqda batır. Addımları bu dairədən kənara düşmür.

Qızın saatını dayandırır, qızın gözlüyünü buğlandırır.  Gələcəyi buğlanmış eynəkdən bulanıq görünür.

Bu üzük- sadəcə zinət deyil. 

Bu üzük - sistemdir.  Bu üzük -sükutun simvoludur.  Bu üzük-"qız"  olmanın cəzasıdır.

Qızlar bu üzüyü taxanda - azadlıqlarını çıxarırlar. 

Qızlar bu üzüyü çıxaranda - cəmiyyət onları bütün gözəlliklərdən çıxarır. 

Qızlar bu üzüyə yox deyəndə - "qismətinə qarşı çıxır" olurlar.

Diplomsuz diplomdur bu metal parçası. Hansı ki, nişan üzüyü  ilə təhsilin boğuşması son dövrün ən təhlükəli müharibəsinə çevrilib.

Qız universitetə qəbul olur.  Amma birinci semestrin ortasında barmağına üzük taxılır. 

İki qramlıq metal - dörd illik təhsilin alternativi kimi təqdim olunur.  "Onsuz da ərə gedəcəksən" deyirlər.  "Diplomun nə işə yarayacaq?", " Əsas ailə qurmaqdır" deyirlər.

Bu üzük - təhsilin rəqibidir. Hətta düşmənidir,deyərdim. Dairəvi, parlaq, amma içi boş. 

Diplomun küncündə yazılan "bakalavr" sözü - bu üzüyün qaşında əriyir. 

Çünki cəmiyyət üçün qızın uğuru - ailə qurmaqdır.  Oxumaq -vaxt itkisidir.  Yazmaq -boş məşğuliyyətdir.  Düşünmək - təhlükəlidir.

Qız dərsə gedir, amma barmağındakı üzük dərsi bölür. 

Müəllim sual verir, qız cavab vermək istəyir, 

amma "nişanlısan, sakit ol" baxışları onu susdurur. 

Qız layihə hazırlayır, amma "toy yaxınlaşır" deyə vaxtı olmur. 

Qız gələcək planı qurur, amma "qayın nə deyər?"  sualı onu dayandırır.

Bu üzük "  təhsilin sonu deyil.  Amma cəmiyyət onu son kimi təqdim edir. 

"Oxudu, amma axırda yenə ərə getdi"  deyirlər. 

Sanki təhsil -sadəcə vaxt doldurmaqdır. 

Sanki qızın ağlı -üzüyə qədər işləyir, sonra dayanır.

Qız diplom alır.  Amma üzük diplomdan əvvəl gəldiyi üçün - diplom artıq dekorasiyadır. 

CV-də "nişanlı" statusu yazılmasa da, müsahibədə hiss olunur. 

"Toydan sonra işləyəcəksən?"  sualı -təhsilin üzərindəki sual işarəsidir.

Hələ elə oğlanlar da var ki,oxumuş qıza "əxlaqsız" kimi baxır. Onu gələcəyində görmür. Onun hardasa isləməsini utanc bilir özünə. Dəhşət deyilmi? Ürək ağrısı ilə yazdığım bu esse bütün qızalrın iç səsidir.

Bu esse - üzüyə yox deyən qızlara həsr olunur.Diplomunu üzükdən üstün tutanlara. 

Təhsili "vaxt itkisi" yox, "özünü tapmaq"  kimi görənlərə. 

Barmağında üzük yox, əlində qələm tutanlara.

Qızlar gününüz mübarək olsun, qızlar! Azadlığınız üzükdə həbs olmasın! Bu günün qızı sabahın anasıdır. Amma savadsız ana heç vaxt vətənə gərəkli oğul böyüdə bilməz! Gələcəyimiz naminə qızları sevin. Onlara qayğı göstərin. 25 000 cehiz onlara gələcək vermir. Onlara təhsil verin. Özgüvən verin. Qoruyun qızları,  zülmət dolu gələcəkdən!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

O, kinoda və teatrda bir çox yaddaqalan obrazlar yaradıb. Daha çox öz xarakterinə uyğun obrazlar yaradırdı. Ona görə də teatr və kino ictimaiyyəti onu unutmur. Bu gün aktyorun doğum günüdür.

Azərbaycanın görkəmli teatr və kino aktyoru, Əməkdar artist Hamlet Qurbanov13 oktyabr 1938-ci ildə teatr və kino aktyoru Ağadadaş Qurbanovun və Opera müğənnisi Gülxar Həsənovanın ailəsində anadan olub. H.Qurbanov 1961-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitututunu (indiki Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) böyük rejissor Mehdi Məmmədov kursunu bitirib. O,1957-1992-ci illərdə Azərbaycan Milli Dram Teatrında yaddaqalan obrazlar yaradıb. C.Məmmədquluzadənin "Dəli yığıncağı" pyesində  doktor Lalbyüz rolunda müvəffəqiyyətlə çıxış edib. Hamlet Qurbanov Azərbaycan televiziyasının hazırladığı bir sıra tamaşalara və "Azərbaycanfilm"in istehsal etdiyi filmlərə çəkilib. Hamlet Qurbanov 16 noyabr 1995-ci ildə xərçəng xəstəliyindən vəfat edib

Teatr səhnəsində yaratdığı obrazlar

- Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində

1. Doktor ("Şöhrət və ya unudulan adam")

2. Səlim bəy ("Qaçaq Nəbi")

3. Şəkərlinski ("Kəndçi qızı")

4. Doktor Lalbyuz ("Dəli yığıncağı")

5. Udriya ("Adsız ulduz")

6. Şamxal ("Şəhərin yay günləri")

7. Əliqulu ("Əliqulu evlənir")

8. Karenin ("Canlı meyit")

Filmoqrafiya

1. Axırıncı maqın sonu

2. Anlamaq istəyirəm

3. Atayevlər ailəsi

4. Aygün

5. Babamızın babasının babası

6. Bağ mövsümü

7. Bir ailəlik bağ evi

2013-cü ildə 75 illik yubleyi münasibətilə İTV-də "Xatırlananlar" adlı xatirə verilişi hazırlanıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İlahi, bu repressiya adlı amansız cəza maşını nə qədər canlar alıbdır. Hətta bəzən bir ailədən hər iki ailə başçısını aparıbdır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Böyükağa Talıblı və həyat yoldaşı belələrindən olubdurlar.

Böyükağa Talıblı 1897-ci il martın 21-də Azərbaycanın Cavad qəzasənda - Salyan rayonunda anadan olub. Bakı real məktəbində təhsil alıb. Petroqrad vilayət komissarlığında müsəlman işləri üzrə təbliğat və təşviqat şöbəsinin müdiri, bir il sonra orada azərbaycanca buraxılan "Hürriyyət" qəzeti redaksiyasının əməkdaşı olmuş, xalq komissarlığında milli işlər üzrə müsəlman şöbəsinə müdir təyin edilib. Krım cəbhəsində əks-inqilabi qüvvələrə qarşı vuruşmuş, eyni zamanda "Melitopolskiye izvestiya" qəzeti redaksiyasında əməkdaşlıq edib.

1920-ci ilin mayında Azərbaycana fəhlə-kəndli müfəttişliyi komissarının müavini vəzifəsinə göndərilib, sonra burada xalq təsərrüfatı şurasının sədri olub. Azərbaycan Xalq Ədliyyə komissarı, Mərkəzi Statistika İdarəsinin rəisi, Sovet quruluşu və hüquq İnstitutunun direktoru, respublika prokuroru, Bakı Plan İdarəsinin sədr müavini vəzifələrində işləyib. "Keyf içində (1929), "Tövbə" (1930), "Dirək" (1971), "Seçilmiş əsərləri" (1983) kitablarının müəllifi olub.

8 yanvar 1937-ci il tarixdə 1934–1938-ci illərədə Zaqafqaziya Xalq Daxili İşlər Komissarları (XDİK) idarəsinə başçılıq etmiş Yuveliyan Sumbatov-Topuridzenin imzası ilə Böyükağa Talıblının həbsinə qərar qəbul olunub. 10 yanvar 1937-ci il tarixdə təhlükəsizlik baş leytenantı Atakişiyev və təhlükəsizlik mayoru Gerasimovun imzası ilə Böyükağa Talıblı Azərbaycan SSR cinayət məcəlləsinin 72-ci maddəsi ilə həbs edilərək Azərbaycan DİK idarəsinin həbs evində saxlanması qərara alınıb.

Böyükağa Talıblı Azərbaycan SSR C/M-nin 64,69,70,73-cü maddələri ilə təqsirli bilinərək 12 oktyabr 1937-ci ildə güllələnməyə məhkum edilib, bir gün sonra hökm icra edilib. 14 oktyabr 1937-ci ildə isə həyat yoldaşı N. Talıblı həbs olunaraq Bakı şəhərində ümumi rejimli həbsxanada saxlanılıb.1938-ci ildə cəza tədbirləri dövründə öldürülüb.

Əsərləri

1. Yaxşı məsləhət hər şeydən yaxşıdır

2. Erkək Tükəzban

3. Qırx zopa

4. Keyf içində (pyes)

5. Tövbə

6. Dirək

7. Seçilmiş əsərləri

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Elə bir zamandayıq ki, nəinki irəlidə olacaqları bilmək üçün, hətta keçmişdə baş verənlərdən xəbərdar olmaq üçün rəml atmaq lazım gəlir.

2.

“Biz onları gül-çiçəklə qarşıladıq, onlar bizi süngülərə keçirdilər.”

3.

“Sər verərəm, sirr vermərəm!” Orta əsrlərdə sirr saxlamağına inanan ər igidlər belə deyirdilər. Amma sirr ki, başladı qorunmağa, deməli, həm də başladı yayılmağa. Sirrin yayılması onun qorunmasından başlar.

4.

A .Bakıxanov: “Yaxşı əməldən iki dəfə ləzzət alırsan. Birini o işi edən vaxtda, birini də o işin səmərəsi sənə yetişən zaman.” Bu, əsl maarifçi yanaşma idi.

5.

Yaşadığımız həyat və yaşaya biləcəyimiz həyat! Yaşaya biləcəyimiz həyatın ilğımı. Əsl ədəbiyyat elə bu zaman başlayır.

6.

Ş.Bodler “Şair kimdir?” sualına özünün “Albatros” adlı şeirilə cavab vermişdi. Onun nəhəng albatrosu ildırımların, tufanların, şimşəklərin arasıyla qorxulu göylərdə qorxmadan pərvaz edib uçur. Elə ki, bu quş gəmi göyərtə[1]sinə, dənizçilərin arasına düşür, yekə qanadları ona mane olur və o, yanını basa-basa göyərtə[1]də güclə yeriyə bilir. Və dənizçilər hamısı onun yerişinə gülərək tənə edir. Bu zaman Bodlerin səsi ucalır. O, şairə belə deyir: “Sən busan, şair! Göylərdə pərvaz edib yer üzündə gəzə bilməyən məxluq!”

7.

“Sirr nə vaxtsa açılacaq sirdisə, Heç əvvəldən yaranmayıb sirr kimi...”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)