Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyadan bir şair köçdü. Əlisəmid Kür adında. Salyanda doğulmuşdu. Məktəb oxudu. Əntiqə şeirlər yazdı. Oxunaqlı “Yol” qəzetini buraxdı. Tərcümə Mərkəzində işlədi. Acıdildir dedilər. Həbsxana da gördü. Xəstələndi. Respublika Klinik Xəstəxanasında vəfat etdi. Salyanda dəfn edildi. Bir də, dünənki  saytlar belə yazdılar: məşhur şair vəfat etdi. Vəssalam. 71 ilin bir xronologiyası.

Bu da onun bir neçə şeiri. Bu şeirlərin içində bir şeiri də var ki 71 illik ömrünə yazdığı rekviyemdir. Demirəm hansıdır. Özünüz oxuyanda biləcəksiniz.

Yaxud deyirəm. Ən sonuncu şeiri.

Allah rəhmət eləsin!

DƏNSİZ DƏYİRMAN DAŞLARI

Fırlanır dəyirman daşı
Baxıram, başım fırlanır.
Fırlanır dünya başıma
Torpağım, daşım fırlanır.
Saçı-saqqalı ağarmış
Sığal çəkmə alt daşına, üst daşına.
Un ələnmir üst-başına.
Dənsiz dəyirman daşları qəm ələyir,
Dərd üyüdür ömrün qışına.
Bu çərxi-dövran daşları
Dəyir, bir-birinə dəyir.
Dənsiz dəyirman daşları
Yeyir, bir-birini yeyir.
Acıdı dəyirman daşları
Dən gözləyir əvvəl-axır.
Tanrı dinmir,Tanrı susub
Çörəyimiz daşdan çıxır.

ATAMIN AYAQLARI

Hara getdim dara düşdüm
Atamın ayaqları süründü arxamca
İndi
Atamın ayaqları Sibirdi
Özü kimi ayaqları da yuxusuz…
Üz sürtdüm ayaqlarına,
Qəlpə giziltisindən
Diksindi qulaqlarım.
Çəliyi ayaqlarına başdaşı Atam!
Səcdənə gəldim,
Ayaqlarını suya qoy,
Dirilik suyu kimi ayağının suyunu içim Atam oy!
Əlimdən nə gəlir daha
Ayaqlarımı verim, yeri, Atam!
Laylay atam, ayaqlarına laylay!
Ayaqları yuxusuz, əlləri oyaq, ürəyi dipdiri Pir Atam!

ALO, MƏN SƏNİ GÖRÜRƏM

Yuxarı mərtəbədən gələn mahnı
Ürəyimi göynədən vaxtda
əllərim qoynumda
uzanmışam çarpayıda.
Tavandan,divarlardan
Kədərli üzlər,
Dilxor maskalar asılır
Səni düşündükcə, qızım!
Hər oxunan nəğmə
Bir doğma anı yada salar,
Hər tanış səs bir doğma üzü
Canlandırar gözlərimizdə…
Telefon zəngi.
-Alo, Bakıyla danışın.
-Al-lo! Qızım, sənsənmi?!
-…
-Al-lo!
…2400 kilometrlik həsrətin içində
Qatar keçdi deyəsən.
Bir zahı bulud
Silkələdi telefon xətlərini.
Yüz saniyəlik sükutun arxasına
Sığdı bir insan ömrü.
-Alo! Alo!!
-A-ta! A-ta!
…Üzün yadımdan çıxır,
İlğım axır dalğa-dalğa
Yaddaşımın dörd olmuş gözündən.
Yuxu da yalanmış, fotoşəkil də yalan…
-Alo! Alo!
-Ata, məni eşidirsən?
-Al-lo, mən səni görürəm, qızım…

UZUN AYRILIQDAN SONRA

Uzun ayrılıqdan sonra dönəndə Vətənə
Kimi qucaqlasam birinci,
Qarşıma çıxanların heç biri inciməz.
Bir dost yazmışdı mənə:
“Sən qəribəsən, biz-yol gözləyən.”
Məni qarşılayanların
Heç biri inciməz, anam,
Səni qucaqlasam hamıdan əvvəl.
Uzun ayrılıqdan sonra
Yenidən sevmək
Yenidən doğulmaq kimi gəlir insana,
İzn ver oğluna yenidən doğulmağa,
Aç qoynunu, ana!
Qol-boyun gördükcə bizi
Dostlar da başlayar
Bir-birini qucaqlamağa.

QAN-TƏR İÇİNDƏ

Əqrəbləri itmiş saat kimiyəm,
Vaxt ölür, çökür içimdə.
Cin çapmış at kimiyəm,
Qan-tər içindəyəm, anam,
Qan-tər içində.
Zaman dolaşıq nər qovğasında
Şeytan-mələk davasında
Ürəyim əlimdən gedir,
Çırpınır qollarım qoynumda,
Gecəm qan-tər içində,anam,
Günüm qan-tər içində.
Bu əlim,bu da lal dilim,
Sözü xəmir kimi yoğuran dilim,
Cadar-cadar, dilim-dilim
Söz əkib-becərən dilim,
Sözüm qan-tər içində,anam,
Dilim qan-tər içində,
Alnımın qırış yerindən
Taleyin çaparı keçir.
Bu yurdun süyər yerindən
Bir ölüm qatarı keçir,
Elim qan-tər içində, anam,
Obam qan-tər içində.
Toxdayıb, səbrimdən asıldım,
Buğlanıb, ruhumdan asıldım,
Can hamı, qəbrimə qısıldım,
Söndüm qan-tər içində, anam,
Öldüm qan-tər içində.

ADAŞIM, BALABANÇI KOR ƏLİSƏMİD

– Bir adaşım yaşayır Kürdəmirdə,
Muradxanlı kəndində
Gecəyarı ekranda gördüm
Xəzər TV-də.
Əvvəl-əvvəl danışmadı, dinmədi,
dizləri üstə gözləri yol çəkdi
barmaqlarımın.
Sonra adamlar yığışıb
könlünü aldılar onun,
ovutdular.
Çıxartdı üzə balabanı.
Dedi, mənim işim balabanla, neylədi.
Adaşım, balabançı kor Əlisəmid.
Sonra gör neylədi
adaşım, balabançı Kor Əlisəmid.
Qəfil nəfəs verdi balabana,
Sığalladı asta-asta,
bala-bala.
Asta çaldı balabanı.
Hərəkəti yavaş-yavaş,
bala-bala.
Dağı arana daşıdı, aranı dağa.
Anasının balasını ağlatdı,
balasının anasını ağlatdı.
Qəribi çağırdı qürbətdən,
həsrətdən
yolu-yolağa.
Qəfil balabanı qoydu qırağa,
Ürəyinin işığı üzündə,
üzü nur,
üzü pir Əlisəmid.
Çalğı çoxdan qurtarıb,
nə baxırsan?
Əlləri üzündə,
gözləri barmaqlarının ucunda,
adaşım, balabançı Kor Əlisəmid.

AD GÜNÜ KEÇİRMİR HƏBSXANALAR

Bir qədəh zəhər,
boyu uzunu ipək kəndir
gətirdilər şairə ad günündə.
Səslər gəldi qulağına:
– İçək sənin sağlığına!
İçmədi!..
– İpək kəndir ölçülübdür boynuna,
Keçmədi…
Pıçıldadı öz-özünə
öz qanını içən şair,
«Azadlıq» sözündən asılan şair:
– Ad günü keçirmir həbsxanalar!

…Qismət etmə kafirə də
kamerada, dar otaqda
dönə saat kəfkirinə;
Neçə kilometr yol gəldi şair,
Yol uzanır, yol uzanır
Azadlığın ad gününə
burulğanlar içindən…

Səsin gəlsin, Xəlil Rza,
Səsin gəlsin,
Ad günü keçirmir həbsxanalar!..

AĞI

Dəli çayların axarı
suların səsindən bəlli.
Mən keçdim,
Sən keçənmədin.
Torpağım heeey!

Sirri kor quyu dibində,
Dərdi üzündən bəlli.
Dəlisi ağıllı kimi,
ağıllısı dəli kimi
Millətim heeey!

Tapdaq altda gözü qalan
ocaq külündən bəlli.
Qorxağı qaçmağından,
İgidi ölümündən bəlli.
Məmləkətim heeey!

Yurdu talan olanım
İndi həsrətlə qol-boyun.
Ulayım qurdtək, ulayım
Millətim heeey!
Məmləkətim heeey!

DİLİNDƏ SONUNCU DUA
Dostum Rafael Aydınoğluna

Məni çox incitmə, Tanrım,
Özün göndərən bəlayam.
Mən şeytana papış tikən
Sənin ərköyün balanam.

Nə Qurana əl basmışam,
Nə də xaç çəkmişəm, Tanrım!
Sənə qulaq asmamışam, –
Sənnən çox çəkmişəm, Tanrım!

Dərdin göyçəyin yollayan
Gərək bəndəsin də duya.
Qoymaya tövbə etməyə,
Dilində sonuncu dua.

Mən səndən küsmüşəm, Tanrım!
Üzə durdum hansı haqqla?
Ömrü borc vermisən, Tanrım,
Al ruhumu girov saxla!

DÜNYANIN YALAN GÜNÜ
Rəsul Rzaya

Ölümünlə aldatdın bizi
aprelin birində – başaldatdı günü.
Yüyürdüm ölümün ardınca;
İnsan axını yol vermədi
çiynimi verəm
tabutun altına.
…Ölümün utana-utana gəlmişdi
Fəxri xiyabana.
Çəkinə-çəkinə,
qızara-qızara
girmişdi məzara.
Amma Sən,
«özün almışdın çiyninə tabutunu».
O gün köşklərdə çiçək qalmamışdı,
O gün şehli göz yaşlarıyla
çiçəkləmişdi tabutun da!
Səndən uzaq.
Səndən nigaran
ölümündən xəbərsizdi Nigarın…
Dilim sözə möhtac,
əli gəlmirdi
ölümünə nəğmə qoşmağa.
«Belə olurmuş demək»
dünyanın yalan günü
adam aldatmaq?!
Ölüm xəbəriylə
adlamı aldatmazlar, ustad!

QAN BAHASINA

…Əvvəl-axır
buludlar dağılacaq
yağışların qanı bahasına
Çəmənlər saralacaq
çiçəklərin qanı bahasına.

Əvvəl-axır
sevgilər yetim qalacaq
aşıqlərin qanı bahasına

Köklənib ayrılıq havasına
yollar dərvişlərə qalar,
bir də qaraçı köçünə –
mahnıların qanı bahasına.

Hamı sevgidən doğulmur,
Hamı sevgiyə möhtacdı.
Əvvəl-axır söz dedim,
könül açdım.
Söz dedim sevdiyim qədər –
ürəyimin qanı bahasına .

buludlar dağıldı, keçər…
çəmənlər saralıb, köçər…
Sözlərim ürəyimin qanını içər,
İçər, –
ömrümün qanı bahasına.

…Qiyamət günüdü yoxsa,
Yoxsa Miflərin dağılan günü…
Uğultusu eşidilir dərdlərin,
Zəlzələsi qabaqdadı kədərlərin.

KENTAVR

Bir gecə vağzalın yanından keçəndə şəhərdə qəfildən işıqlar söndü.
Kürəyində yük daşıyan adamlar mənə KENTAVRLARI xatırlatdı…
Bir də qulaqlarıma at kişnərtisi gəldi…

Dərdin arxasınca dördnala çapan

Bədəni at, başı adam,

Bu yarıat, yarıadam
Qaçmağa hallı adam
hara gedir, Yaradan?!

Sözünün dalında dağ kimi durub,
Hər gün bir sevdayla döyüşə gedir.
Dalına atdığı şələyə baxmır.
Xəndəyə yıxılmır, tələyə baxmır,
Özüylə söyüşə-söyüşə gedir.

At kimi yeriyir qəmin üstünə
Çapır, dördnala çapır,
Hara gedir qəm gətirir
Bir gün çörək tapır,
bir gün də tapmır…

«Mersedes» gözəllər keçir yanından
Vaxtı yox onlara gözucu baxa.
Faytona qoşulmuş ata boylanır,
Bu yarıat, yarıadama
ana boylanır
ata boylanır.

Kentavr şəhərdən baş aça bilmir.
Dəyənək qorxusu çıxmır canından.
Bu köçkün kentavr,
qaçqın kentavr
Polisin əlindən qaça da bilmir.

Bu qovur, o qovur,
Göydə Allah qovur, yerdə bəndəsi
Kəpənək yuxusu qaçıb gözündən
Hələ kütə gedir onun kündəsi.
– Hara gedirsən, KENTAVR?
– Kimdən qaçrsan, KENTAVR?
Başın bədənindən ayrı,
Bədənin başından ayrı,
Özün-özündən qaçırsan,
Gedirsən qəmin üstünə
söyüşə-söyüşə,
Yaşamaqçün, ölməməkçün
Atlar örüşə gedir,
Kentavrlar – döyüşə!

ADAMLAR DƏYİŞİR HAVALAR KİMİ

Çəkilib uzaqdan baxdım özümə, –
Gördüm görkəmim dəyişib,
Üst-başım tamam köhnəlib,
Dabanı yeyilib çəkmələrimin…

Tanrının gözünə dik baxdığımdan
Xəbərim olmayıb üzümə düşən qırışdan
Yaman inanmışam arvad sözünə:
«- Dağa bənzəyirsən sən bu duruşda».

Güzgüdə özünə baxıb göz vuran
O şux, o kür adam mən deyilmişəm.
Adamlar dəyişir havalar kimi
İlahi, mən niyə dəyişməmişəm?!

Dünyaya piyada gəlib-gedənlər
Odu eee… yanımdan atlanıb keçir.
Ürək qızdırdığım, çörək kəsdiyim
Qəfildən üstümdən atdanıb keçir.

Mən koram… Sən hara baxırsan, Tanrım!
Sənin də oyunun yamannan-yaman.
Haqqın tərəzisi qurulan vaxtı
Kiminə taxt verdin, kiminə palan.

Çəkilib uzaqdan özümə baxdım, –
bir də üzə gülüb,
arxamca daş atanlara…
Yol üstə ilantək qıvrılanlara…

Başımın üstündə qovğalar kimi
Bu yağış adamlar, külək adamlar –
Bu payız oğlanlar, bu qış gözəllər,
Bu külək oğlanlar, kələk oğlanlar,
Bu payız gözəllər, bu xəzəl qızlar,
Dayanıb yolumda qovğalar kimi, –
Adamlar dəyişir havalar kimi, –
Niyə dəyişmədin, Cəfərin oğlu?!

P.S. Bu yazı-ağı tək Əlisəmid Kür üçün deyil amma. Bu yaxınlarda daha bir şair dünyadan köçmüşdü. O da Salyanda doğulmuşdu. Onun da təxəllüsü Kür idi. O Həsən Kür, bu Əlisəmid Kür.

Salyanda doğulan şairlər, daha özünüzə Kür təxəllüsü götürməyin. Kür sizi qərq edər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Qarabağ bölməsi

Ölkəmizdəki mühüm tarixi abidələr barədə hər bir kəs, o cümlədən də gənc nəsil mütləq məlumatlı olmalıdır.

Şahbulaq qalası XVIII əsrin ortalarında Qarabağ xanı Pənahəli xan tərəfindən inşa edilmiş mühüm memarlıq abidəsidir. Ağdam şəhəri yaxınlığında yerləşən bu qala 1751-1752-ci illərdə tikilmişdir və Qarabağ xanlığının inzibati və hərbi mərkəzlərindən biri olmuşdur. Qalanın adı, onun yerləşdiyi ərazidəki gursulu bulaqdan – Şahbulağından götürülmüşdür. Bu qala Qarabağ xanlığının ərazisində inşa edilən ikinci mühüm müdafiə tikilisidir.

Şahbulaq qalası Pənahəli xanın göstərişi ilə inşa edilibdir və Bayat qalasından sonra xanlığın mərkəzi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Memarlıq üslubu baxımından qala düzbucaqlı formadadır və onun divarları yarımsilindrik bürclərlə gücləndirilmişdir. Müdafiə funksiyasına uyğun olaraq tikilən qalanın divarları 7 metr, bürcləri isə 8,5 metr hündürlükdədir. Müdafiə məqsədi ilə divarlarda mazğal və diş sıraları əlavə edilmişdir ki, bu da müdafiə üçün səciyyəvi elementlərdən biridir.

Qalanın şərq tərəfində yerləşən əsas giriş qapısı ikimərtəbəli qüllə ilə qorunurdu. Üst qatında xan otağı yerləşirdi və bu otağa daş pilləkən vasitəsilə qəsr həyətindən çıxılırdı. Şahbulaq qalası yalnız müdafiə tikilisi deyil, həm də müəyyən bir dövr ərzində yaşayış yeri kimi istifadə edilmişdir. Lakin sonradan əsasən gözətçi məntəqəsi funksiyasını daşımışdır.

1990-cı illərin əvvəllərində Qarabağ müharibəsi zamanı Ağdamın işğalı ilə birlikdə Şahbulaq qalası da erməni qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. İşğal dövründə qala böyük zərər görmüş və erməniləşdirilmə cəhdlərinə məruz qalmışdır. Son dövrlərdə isə qala bərpa edilərək kilsə kimi istifadə edilməyə başlamışdır ki, bu da Azərbaycanın tarixi irsinə qarşı törədilən vandallıq aktlarından biri kimi qəbul olunur.

2020-ci ildə baş tutan İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan Ağdam da daxil olmaqla işğal altında olan torpaqlarını geri almışdır. Bununla birlikdə, Şahbulaq qalasının bərpası və qorunması məqsədilə müxtəlif işlərə başlanmışdır. Bu işlər çərçivəsində qalanın tarixi əhəmiyyəti bərpa olunmağa çalışılır və abidənin turizm potensialı dəyərləndirilir.

Şahbulaq qalası Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin ən mühüm tarixi və mədəni irslərindən biri hesab edilir. Qalanın turizm potensialı böyükdür və bu, onun həm yerli, həm də xarici turistlər üçün cəlbedici bir məkan olmasını təmin edir. Qalanın bərpası və qorunması istiqamətində aparılan işlər, onun turizm məkanına çevrilməsi baxımından mühüm addımların atılmasına səbəb olmuşdur. Qarabağ Regional Turizm İdarəsinin əməkdaşları qalanın turizm məhsulu kimi dəyərləndirilməsi üçün mütəmadi olaraq orada tədqiqatlar aparırlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan SSR xalq rəssamı Səttar Bəhlulzadə 1909-cu il dekabr ayının 15-də Bakı yaxınlığındakı Əmircan kəndində anadan olub. Səttarın anadan olduğu Əmircan kəndi çoxəsrlik mühafizəkar ənənləri ilə tanınan bir yer idi və burada kişilər əsasən tarla və bağlarda işləyirdilər. Burada ailələr öz uşaqlarını rəsm məktəblərinə göndərmir, rəsm çəkməyi uşaq hobbisi sayırdılar. 1920-ci illərdə Azərbaycanda peşə məktəblərinin fəaliyyətə başlaması ilə bir çox rəssamlıq məktəbləri də işıq üzü görməyə başlayır.

Beləliklə ailəsi onun həvəs və istedadına biganə qala bilməyərək 1927-ci ildə Azərbaycan Dövlət Peşə Rəssamlıq Məktəbinə göndərir. Buradakı tələbəlik illərində müəllimi, məşhur rəssam Əzim Əzimzadənin diqqətini çəkən Səttar onun baş rəssam olduğu "Kommunist" qəzetində müxtəlif mövzularda karikaturalar çəkmək təklifi alır. Təklifi böyük məmnuniyyətlə qəbul edən gənc rəssam bu üslub onun üçün yeni olsa da, çəkdiyi rəsmlərlə yumorun və qroteskinin uğurlu bütövlüyünü əldə edə bilib.

Karikaturadakı bacarığını görən Əzim Əzimzadə ona təhsilini qrafika sahəsində davam ettirməyi tövsiyə edir. Onun tövsiyəsi ilə Səttar Bəhlulzadə 1933-cü ildə V. Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitunun qrafika fakültəsinə daxil olur. Burada o dövrün məşhur qrafika sənətçiləri V. A. Favorski, P. Y. Pavlinov, K. N. İstomin və L. A. Brunidən dərs alıb. 3-cü kursda olarkən müəllimi tanınan rəssam Q. M. Şaqal ona rəsm fakültəsinə keçməyi tövsiyə edir. Səttar heç tərəddüt etmədən bu təklifi qəbul edir və 3-cü kursdan təhsilini Şeqalın atelyesində davam etdirir.

Realist sənət ənənələrini dərindən mənimsəyən rəssamın hazırladığı "Qadın Model" (1939) və "Qaraçı qadın" (1939) etüdləri bu dəyişikliyin bəhrəsidir. Moskvada yaşadığı illərdə müəllimindən aldığı təhsillə yanaşı, onun məsləhəti ilə Tretyakov qalereyasında və Puşkin muzeyində yerli və xarici rəssamların əsərlərinin surətlərini çıxarırdı. Görkəmli rəssam bu əsərlərin ona qazandırdıqlarını, xüsusən də bu araşdırmalar nəticəsində lirik rəsmlərə keçdiyini hər fürsətdə vurğulayırdı. Bu müsbət təsir onun mənzərə janrındakı ilk əsərlərində (Qudyalçay vadisi (1953), Qızılbənövşəyə gedən yol (1953)) aydın görünür. Səttar Bəhlulzadə buraxılış işi kimi Babək hərəkatı mövzusunu seçmiş və 1939-cu ildə bu mövzuda araşdırma aparmaq məqsədilə Bakıya qayıdıb.

1940-cı ildə diplom işi kimi "Babək üsyanı" və "Bəzz qalasının müdafiəsi" tablolarını çəksə də, İkinci Dünya müharibəsi başladığına görə diplom işini müdafiə edə bilməyib. Hər iki əsər hal-hazırda Azərbaycan Dövlət İncəsənət muzeyində sərgilənməkdədir. Müharibədən sonra dəfələrlə müdafiə üçün Moskva Dövlət Rəssamlıq İnstitutu tərəfindən çağırılsa da getməmiş, səbəbini soruşanlara isə "diplomsuz rəssam olmur?" cavabını verib. Rəssam 1941-ci ildə SSRİ Sənətkarlar Birliyinə üzv seçilib. Müharibə illərində bir müddət təhsil aldığı Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbində müəllim olaraq çalışsa da, müharibədən sonra buradakı işindən ayrılır.

1945-ci ildə ərsəyə gətirdiyi Qubalı Fətəli xan və Xəttat Mirzə Təbrizi portretləri Azərbaycan İncəsənət Muzeyində saxlanılır. Bəhlulzadə bildirir ki, Babək üsyanı tablosu müəllimləri tərəfindən bəyənilib və ona tarixi mövzularda çalışmağı tövsiyə ediblər. Lakin rəssam onların bu istəklərinə qarşılıq verməmiş və mənzərə janrında əsərlər yaratmağa başlayıb. Bu dövrdə Bəhlulzadənin yaradıcılığında təbiət təsvirlərinə meyil getdikcə güclənib, o, mənzərə janrında daha bitkin əsərlər yaratmağa başlayıb. "Mən ilham və natura ardınca Qogen kimi baş götürüb Taiti adasına getmirəm və bunu başqalarına da məsləhət görməzdim. Çünki doğma xalqın həyatı, Vətən torpağı əsl ilham mənbəyidir"

Təltif və mükafatları

- "Azərbaycan SSR xalq rəssamı" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı ("Azərbaycan mənzərələri" işlər silsiləsinə görə)

- 2 dəfə "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

- "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı

Sənətçinin qrafika əsərləri 1966-cı ildə Praqada, ölümündən sonra 1977-ci ildə Moskvada, Yalta (1978), Nyu-York (1994), İstanbul (1994), London (1995), Bonn (1996), Bakı (1999 və 2000), Daşkənd, Paris (2009) şəhərlərində sərgilənib. 1966-cı ilin yazında Praqadakı "U Rjeçitski" qalereyasında Bəhlulzadənin qrafika işlərindən ibarət fərdi sərgisi açıldı. Bu, sovet azərbaycanlı rəssamının xaricdə açılan ilk fərdi sərgisi idi. Fərdi sərgilərindən başqa S. Bəhlulzadənin əsərləri həm keçmiş sovet respublikalarının paytaxtlarında, həm də dünyanın bir çox şəhərlərində — Qahirə, Vyana, Berlin, Paris, Neapol, Monreal, Havana və b. şəhərlərdə keçirilən Azərbaycan təsviri sənəti, Azərbaycan rəngkarlığına həsr olunmuş sərgilərdə nümayiş olunub

Filmoqrafiya

1. Toğrul Nərimanbəyov 

2. Bu, Səttar Bəhlulzadədir

3. Üç hekayə

4. Səttar Bəhlulzadə

5. Sonuncu dərviş

Səttar Bəhlulzadə haqqında maraqlı faktlara nəzər yetirək

1.Səttar riyaziyyat fənnində xüsusilə diqqət çəkdiyindən hər kəs onun gələcəkdə böyük riyaziyyatçı olacağını düşünüb. Qonşuluqda, yoldaşları arasında bu fəndən çətinə düşən uşaqlara köməklik etməkdə ad çıxardığından, onun rənglərə olan marağı hamıya ötəri hiss təsiri bağışlayıb.

2.Səttar Bəhlulzadə heç vaxt evlənməyib, tək-tənha ömür sürüb. Amma onun gizli sevdiyi bir qadın olub. Sevdiyi qızla birlikdə Moskvaya, Vasiliy İvanoviç Surikov adına Rəssamlıq İnstitutunda təhsil almağa gəliblər. Səttar Bəhlulzadə qızı nə qədər çox sevsə də, sevdiyi qız ona həmişə bir dost kimi yanaşıb. Bir müddətdən sonra onun sevdiyi qız başqa birisi ilə ailə həyatı qurur, lakin çox keçmir ki, onların birgə həyatı baş tutmur və ayrılmalı olurlar. Deyilənlərə görə, onları birləşdirən iki cəhətdən biri onların hər ikisinin rəssam olması idisə, digər bir cəhət hər ikisinin mavi gözlü olması idi. Səttar Bəhlulzadənin hamıdan gizli saxladığı məhəbbəti – Xalq Rəssamı, qrafika ustası Maral Rəhmanzadə olub.

3.Səttar Bəhlulzadə dostu ilə trolleybusda söhbət edə-edə yol gedirmiş. Dayanacaqların birində trolleybusa minən bir qadının yanındakı 2-3 yaşlı uşaq Səttarın üzünü görəndə qorxudan ağlamağa başlayır və heç cür sakitləşmək bilmir. Səttar növbəti dayanacaqda, yarı yolda dostunu məcbur eləyir ki, o uşağın xətrinə trolleybusdan düşək.

4.Səttarın özünəməxsus qəribə hərəkətləri olub. Günlərinin birində, gecə vaxtı dostu Bəxtiyar Vahabzadənin evinə qonaq gedir. Gec olsa da ona mürəbbəli çay süfrəsi açılır. Süfrə arxasında əyləşən Səttar qəflətən barmağını mürəbbəyə batırıb yerdəki xalçanı qaldırır və döşəmədə ceyranı andıran rəsm çəkir.

5.Füzulini dəhşət çox sevirmiş, ona vurğunmuş. Bir dəfə, ad gününü qeyd edən Səttar başına yığışan yaxın adamları ilə yeyib-içdikdən, gülüb-danışdıqdan sonra o biri otağa keçib ordan xeyli şam gətirir. Sonra onların hamısını yandırıb masanın üzərinə, pəncərələrin qarşısına qoyur. Evin işıqlarını söndürüb belə bir təklif edir:"Gəlin ağır-ağır "Şəbi-hicranı" oxuyaq". Otaqda olan hər kəs onunla birgə oxumağa başlayırlar. Qaranlıq otaqda yanan şamların şöləsi, divarlarda əks olunan kölgələr və Səttarın üz-gözünə dağılmış saçları, parlaq baxışları Füzulinin qəzəli ilə ahənglik yaradır. Və həmin an bəlkə də elə Səttar bir neçə dəqiqəlik də olsa, Məcnuna çevrilir.

6.Yetmişinci illərin ortalarında «Ulduz» jurnalında məşhur rəssam Səttar Bəhlulzadənin rəsmlərinin çapından bir neçə aylıq qonarar yığılıbmış. Jurnaldan tez-tez ona zəng edib qonorarını almağa çağırırlarmış. Günlərin bir günü rəssam «Ulduz»un redaksiyasına gəlir və soruşur:

– Nə qədər qonorarım var?

Cavab verirlər:

– Min beş yüz manat.

Səttar Bəhlulzadə fikrə gedir və əlini cibinə atıb siqaret tapmayanda onun başına yığışmış jurnalın əməkdaşlarına deyir:

– Mənim min beş yüz manatımı köçürdərsiniz yetimxanaların birinə. Ancaq üstümdə də pul yoxdur, gərək mənə bir qutu «Avrora» tapasız!

7.Səttar Bəhlulzadə sufi həyatı keçirirmiş, geyim-keçiminə qətiyyən fikir verməzmiş, həmişə nimdaş paltarda gəzərmiş. Hətta əsgər şinelini də geyinməyi özünə ar bilməzmiş. Bir sözlə o, geyimə bəzək kimi yox, isti-soyuqdan qoruyan şey kimi baxırmış. Bir dəfə rəssam elektrik qatarı ilə Əmircana gedərkən hava isti olduğundan beretini yanına, oturacağın üstünə atır. Uzun yolda onu yuxu aparır. Sənətkar ayılanda görür ki, beretin içərisinə xeyli xırda pul atıblar. Görkəminə görə Səttar Bəhlulzadəni dilənçiyə oxşadıblarmış.

8.Səttar Bəhlulzadə həyatda bir çox acılara, ağrılara sinə gərib, dərd-sərini çox adamla bölüşmədiyindən yaxınları onun xəstəliyindən çox gec xəbər tuturlar. Həm də bu xəstəlik elə bir vaxtda onun yaxasından yapışır ki, o, qayğıdan, diqqətdən də kənarda qalır. Onun sənəti və şəxsiyyəti ilə ondan da qat-qat aşağı səviyyədə olan rəssamla davrandıqları kimi davranırlar. Belə diqqətsizliyi hiss etdikdə o, Əmircandakı evlərinə çəkilib günlərlə oradan çıxmır. Yaxın dostlarından biri onun bu halını görüb çox pis olur və onun üz-gözündən öpüb leçkomissiyaya aparmaq üçün dilə tutur. O, isə ağlayıb deyir ki, onlar adam deyillər, məndən soruşurlar ki, niyə evlənmirsən? Səttar Bəhlulzadə sarılıq xəstəliyindən əziyyət çəkirmiş.

9.1973-cü ilin avqustunda Sabunçuda yerləşən xəstəxanaların birinin yoluxucu xəstəlikləri üzrə şöbəsinə yerləşdirib, sarılıq xəstəliyi diaqnozunu qoyurlar. Dostları hər gün ona gül, meyvə aparırlar. Otuz doqquz dərəcə qızdırması olmasına baxmayaraq o, həmin güllərin və meyvələrin şəkillərini çəkib divarlara yapışdırır.

10.Əməliyyat olunsa da, Səttar Bəhlulzadənin vəziyyəti düzəlmir. O, 1974-cü ilin yağışlı oktyabr ayının 14-də gözlərini əbədi olaraq yumur. Fəxri xiyabanda dəfn olunmasına icazə verilməyən cənazə rəssamın öz vəsiyyətinə uyğun olaraq, Əmircan kəndində anasının yanında torpağa tapşırılır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2025)

10 oktyabr 2025-ci il tarixində Qazaxıstan Respublikasının Qızılorda şəhərində yerləşən “Анаға тағзым” (“Anaya ehtiram”) Mərkəzində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qızılorda vilayəti Akiminin birgə təşkilatçılığı ilə Türk xalqlarının Folklor İrsinə həsr olunmuş çoxcildli çoxdilli Antologiyanın hazırlanması məqsədilə həyata keçirilən “Türk Folklor İrsi” layihəsinin beynəlxalq ekspert qrupunun növbəti iclası keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, iclasda Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistandan görkəmli folklorşünas alimlər iştirak ediblər.

İclas çərçivəsində beynəlxalq ekspertlərə “Türk xalqlarının Qəhrəmanlıq Eposu” seriyasından olan cildlər təqdim olunub və hədiyyə edilib. Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti xanım Aktotı Raimkulova layihənin hazırlanmasında fəal iştirak etmiş Milli Elmlər Akademiyalarının prezidentlərini, Mədəniyyət nazirliklərinin nümayəndələrini, İnstitut direktorlarını, eləcə də mədəniyyət, incəsənət, folklor və ədəbiyyat sahələrinin mütəxəssislərini təşəkkürnamələrlə təltif edib.

İclasın gündəliyində “Türk romantik eposu” adlanan layihənin ikinci seriyasının hazırlanması və 2026–2027-ci illər üçün layihənin strateji istiqamətləri ilə bağlı məsələlər müzakirə olunub.

Xatırladaq ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Zati-Aliləri cənab Şavkat Mirziyoyevin təşəbbüsü və Türk dövlətlərinin dövlət başçılarının tapşırığı (Türk Dövlətləri Təşkilatının XI Zirvə Görüşü, 6 noyabr 2024-cü il, Qırğızıstan Respublikası, Bişkek şəhəri) əsasında, tarixdə ilk dəfə “Türk Folklor İrsi” adlanan çoxcildli və çoxdilli layihəni həyata keçirir.

Layihə türk xalqlarının epik, mərasim, nağıl və əfsanə ənənələrini bir araya gətirərək türk dünyasının zəngin şifahi ənənələrinin qorunması və qeyri-maddi mədəni irsinin geniş təbliği məqsədini daşıyır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.10.2025)

13 oktyabr 2025-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Türkiyədəki Səfirliyi, Səfirliyin nəzdində fəaliyyət göstərən Mədəniyyət Mərkəzi və Əhməd Cavad İnstitutu tərəfindən Azərbaycanın böyük istiqlal şairi Əhməd Cavadın vəfatının 88-ci ildönümü münasibətilə Ankara Hacı Bayram Vəli Universitetində anım tədbiri təşkil edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Səfirlikdən verilən məlumata görə, tədbirdə Azərbaycan və Türkiyə ədəbiyyatı sahəsində tanınmış alimlər, diplomatlar, mədəniyyət və incəsənət xadimləri, tələbələr, eləcə də KİV nümayəndələri iştirak ediblər. 

Tədbir çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Türkiyə Respublikasındakı səfiri Rəşad Məmmədov, Ankara Hacı Bayram Veli Universitetinin rektoru Mehmet Naci Bostancı və Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının sədrinin baş müşaviri, Əhməd Cavad İnstitutunun rəhbəri Ruhi Ersoy çıxış edərək, Əhməd Cavadın həyatı, zəngin ədəbi irsi və Azərbaycan–Türkiyə qardaşlığının möhkəmlənməsinə verdiyi xidmətlər barədə geniş məlumat veriblər.

Əhməd Cavadın “Çırpınırdı Qara dəniz” başda olmaqla ölməz əsərlərinin təkcə Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, bütövlükdə Türk dünyasının azadlıq və milli kimlik ruhuna xidmət edən bədii simvollar sırasında xüsusi yer tutduğu vurğulanıb.

Böyük şairin yaradıcılıq irsinin qorunması və gənc nəsillərə ötürülməsi məqsədilə təşkil olunan bu əlamətdar tədbirin Azərbaycan və Türkiyə arasında mədəni və mənəvi əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verəcəyi qeyd olunub.

Tədbirin sonunda Əhməd Cavadın həyat və yaradıcılığını əks etdirən video material nümayiş etdirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənə”

(14.10.2025)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qızılorda vilayəti Akiminin birgə təşkilatçılığı ilə Qazaxıstan Respublikasının Qızılorda vilayətinin Qarmaqşı bölgəsində yerləşən “Dədə Qorqud” Memorial Kompleksində Türk xalqlarının folklor-musiqi incəsənətinə həsr olunmuş “Qorqud və Böyük Çölün Sədaları” mövzulu VII Beynəlxalq Festivalı açılıbdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, festivalda Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan, Tıva və Altaydan olan 200-ə yaxın sənətçi iştirak edir.Festival Qızılordanın Qazaxıstanın paytaxtı (1925-1927)  elan ediməsinin 100 illiyinə həsr olunub.

Beynəlxalq tədbirin məqsədi türk xalqlarının zəngin mədəniyyətini, milli musiqisini və mənəvi dəyərlərini təbliğ etmək, beynəlxalq mədəni əlaqələri möhkəmləndirməkdir.

Təntənəli açılış mərasimində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti xanım Aktotı Raimkulova və Qızılorda vilayətinin Mədəniyyət, arxiv və sənədləşmə idarəsinin rəhbəri Janmurat Seilov çıxış edərək festival iştirakçılarını təbrik edib və onlara uğurlar arzulayıblar.

Bayram axşamında türk ölkələrindən olan ənənəvi musiqi sənətinin tanınmış ifaçıları tamaşaçıları bənzərsiz çıxışları ilə sevindiriblər.

Növbəti gündəisətürk ölkələrinin folklor-musiqi sənətinə həsr olunmuş “Qorqud və Böyük Çölün sədaları” adlı beynəlxalq festival çərçivəsində “Dədə Qorqud irsi: Türk dünyası üçün ümumi epik dəyərlər” adlı beynəlxalq elmi-nəzəri konfrans keçirilib.

Konfransda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti xanım Aktotı Raimkulova,Qızılorda vilayətinin Akimi cənab Nurlıbek Nalıbayev, eləcə də mədəniyyət, tarix və ədəbiyyat sahəsində türk ölkələrinin aparıcı alim və ekspertləri iştirak ediblər.

Tədbirin əsas məqsədi Dədə Qorqud irsinin və onun epik ənənələrinin türk xalqlarının mənəvi və mədəni həyatındakı əhəmiyyətinin hərtərəfli müzakirəsi, elmi tədqiqatların inkişaf etdirilməsi və beynəlxalq əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi olub.

Konfrans zamanı Dədə Qorqud dastanının tarixi kökləri, onun türk dünyasındakı rolu, həmçinin müasir mədəniyyət və ədəbiyyatda əksi kimi mövzular ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb. Alimlər yeni elmi tədqiqatlarının nəticələrini təqdim edib və Dədə Qorqud irsinin öyrənilməsində müasir nəzəri yanaşmaları bölüşüblər.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova çıxışında konfrans iştirakçılarını salamlayaraq Dədə Qorqudun böyük irsinin qorunması və dünya miqyasında tanıdılmasının əhəmiyyətini qeyd edib.

Konfrans çərçivəsində elmi məruzələr dinlənilib, panel müzakirələr aparılıb, həmçinin “Türk Folklorİrsi” Antologiya layihəsi çərçivəsində “Türk qəhrəmanlıq eposu” silsiləsinin ilk cildi təqdim olunub.

Tədbirin sonunda Qazaxıstanın Əməkdar incəsənət xadimi, T. Jurgenov adına Qazax Milli İncəsənət Akademiyasının dosenti Uljan Baybosınova “Koroğlu” poeması və Sır diyarının dastançılarına məxsus bir sıra parçaları ifa edib.

Beynəlxalq konfrans türk dünyasında epik yaradıcılıq ənənələrinin birliyinin və qarşılıqlı əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi üçün mühüm platforma olmaqla yanaşı, türk xalqlarının mənəvi irsinin qorunması və təbliği istiqamətində əlamətdar addım kimi dəyərləndirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.10.2025)