İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yəqin ki hamının yadındadır, 44 günlük müharibə vaxtı Azərbaycan Prezidenti yorulmadan xarici müxbirlərə müsahibələr verir, alınan ərazilər barədə əhalini məlumatlandırırdı, o günlərdə hamı Prezidenti izləməkdəydi. Eləcə də Müdafiə Nazirliyinin, digər dövlət rəsmilərinin xəbərləri diqqətlə izlənilirdi. Onlar içində ən çox seçilən xarici diplomatlar üçün mətbuat konfransları düzənləyən, müxtəlif səpkili bəyanatlar verən, yorğunluğu və yuxusuzluğu üzündə əks olunmasına rəğmən, bir an da dayanmaq bilməyən, geri çəkilməyən Hikmət Hacıyev idi. Həqiqətən də həmin günlərdə ona əsl xalq sevgisi oyandı. Hər məmura bu qədər sevgi qazanmaq əlbət ki, müəssər olan şey deyil.

Hikmət  Hacıyev 1979-cu ildə Gəncə şəhərində anadan olub və buradakı 24 saylı orta məktəbi bitirib. Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər və Beynəlxalq Hüquq fakültəsinin bakalavr və magistr pillələrini bitirib. NATO-nun Müdafiə kolleci, Təhlükəsizlik məsələlərinin tədqiqi üzrə Corc Marşal mərkəzi və Belçikanın ULB universitetinin magistr pilləsinin məzunudur.

Hikmət Hacıyev 2000-ci ildən Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi sistemində çalışıb. Müxtəlif illərdə o, Azərbaycanın NATO nümayəndəliyində, Azərbaycanın Küveytdəki səfirliyində işləyib. 2008-ci ildən Hikmət Hacıyev Xarici İşlər Nazirliyində Təhlükəsizlik problemləri departamentinin 2-ci katibi vəzifəsini, 2011-ci ildən isə Azərbaycanın Misirdəki səfirliyində müşavir vəzifəsini tutub.

2013-cü ilin avqustunda Azərbaycan Respublikasının Misirdəki səfirliyinin müşaviri kimi uzunmüddətli xarici xidməti ezamiyyətini başa vuraraq Xarici İşlər Nazirliyinə qayıdıb. 2013-cü ilin sentyabrından Xarici İşlər Nazirliyində şöbə müdiri vəzifəsində işləyib.

Hikmət Hacıyev 2014-cü ildən 2018-ci ilə qədər Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) mətbuat xidmətinin rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 18 sentyabr 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsi müdirinin müavini, 26 noyabr 2018-ci ildə isə bu şöbənin müdiri, 29 noyabr 2019-cu ildə isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi təyin olunub.

Təltifləri

1. "Diplomatik xidmətdə fərqlənməyə görə" medalı

2. 2-ci dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni.

Əlbəttə ki, belə bir gündə Hikmət Hacıyevə səmimi təbriklər çatdırmaq hər bir kəsin arzusudur, biz oxucularımız və öz adımızdan bu təbriki Hikmət müəllimə çatdırırıq. Doğum gününüz mübarək, Hikmət Hacıyev!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”


Dost bağında bülbul oldum, çox ötdüm,
Hal anlamaz qonça güllər sağ olsun.
Eşqili baş sərxoş gəzib dolaşar,
İpək tellər, incə bellər sağ olsun.

Çox gəzmişəm bu dərdlərin damını,
Nuş etmişəm badəsini camını,
Mən görmədim şirinlərin tamını,
İndən belə acı dillər sağ olsun.

Köhnəqalam söylər köçdü köçənlər,
Altun irdələyib, gövhər seçənlər,
Arşınlayıb kəfənimi biçənlər,
Üstümə daş hörən qollar sağ olsun.

Şerilərində klassik aşıq poeziyası çalarları duyulan, son dərəcə xəlqi yazan, üçbəndlik qoşmada yurd salan şair Murad Köhnəqalanın bu gün doğum günüdür. Başlığın isə əslində yazıma aidiyyatı yoxdur, sadəcə, bir dəfə hansısa saytda bu adda bir yazı oxumuşdum və bu adı bəyənmişdim.

Murad Köhnəqala 1959-cu il oktyabrın 15-də ozanlar yurdu Tovuz rayonunun Köhnəqala kəndində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. Tovuz rayonu 1 saylı toxumçuluq sovxozunda fəhlə işləyib. Ordu sıralarında xidmət edib. Tərxis ediləndən sonra Şəmkir rayonunun Zəyəm Cırdaxan kəndində zərgər Sərdar Sultanovun şagirdi olub. Tovuz şəhər təmir-tikinti sahəsində fəhlə, Bakı şəhər metro tikintisində fəhlə işləyib

1980-ci illərdən mətbuatda öz şerlərini vaxtaşırı çap etdirib. Elə yazdığı gözəl şeirlər də ona ali təhsil və böyük bir ədəbiyyat məktəbinuin şəyirdi olmaq şansı yaradıbdır, o, Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsilini davam etdirib. Respublika Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzində elmi redaktor işləyib. Bir vaxt "Yol" qəzetinin təsis etdiyi "Altun Ay" mükafatına layiq görülüb. Avrasiya Mətbuat fondunda əlaqəçi jurnalist olub. Sonra Sibirdə, Uzaq Şərqdə yaşayıb. Bakı İncəsənət mərkəzinin şeir şöbəsində çalışıb. Azad Yazarlar Ocağı adlı ədəbi təşkilatın yaradıcısı olub. Müstəqil media orqanlarında bədii və publisistik yazılarla çıxış edir

Kitabları

1. "Alma əhvalatı"

2. "Bulud pinəçisi"

3. "Nizami Cəfərovla türk dünyasına səyahət"

4. "Yuxularım"

5. "Amurun hekayələri"

Və sonda, Murad Köhnəqaladan daha bir şeir:

Məğrurluq eyləyib comərdəm deyən,
Suyulub özgənin malına dəyməz
Haramlar üstündə gələn səltənət,
Bir qara iyidin telinə dəyməz.

Qüdrətdən enibdi gözəlin xalı,
Tanrıya bəllolar aşiqin halı,
Sözü tutulmayan ərin saqqalı,
Çölün yovşanına, koluna dəyməz.

Köhnəqalam söylər köhnə söhbətdi,
Haqqın göndərdiyi cana minnətdi,
Yaxşı arvad, yaxşı övlad dövlətdi,
Hər yetən kişinin əlinə dəyməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, o, Azərbaycan tarixinin ən işıqlı simalarından biri, ən tanınmış ziyalılar sırasında yüksək yerdə dayanan bir şəxsiyyət olub, xalqına, el-obasına, dövlətinə bağlı bir şəxsiyyət olub. Və vətənpərvərlikdə hamıya örnək olub.

O, Xudu Məmmədov.

Xudu Məmmədov 1927-ci il dekabrın 14-də Ağdam rayonunun Mərzili kəndində anadan olub. Ağdamda orta məktəbi bitirərək Azərbaycan Dövlət Universitetinin Geologiya-Coğrafiya fakültəsinin Geologiya şöbəsinə daxil olub, 1951-ci ildə təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurub və müəllimi Heydər Əfəndiyevin təkidi ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Kimya İnstitutuna təyinat alıb.

Xudu Məmmədov daha sonra SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. Namizədlik dissertasiyasının ilkin mövzusu "Borosilikat-aksinit mineralının quruluşunun təyini" olub. Amma quruluşu açmaq üçün eksperimental materiallar alınması ərəfəsində (1952-ci il) yapon tədqiqatçıları bu mineralın quruluşunu təyin ediblər. 1955-ci ildə X. Məmmədov SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun elmi şurasında bu dəfə "Kristalloqrafiya və Kristallofizika" ixtisası üzrə "Ksonolit və vollastonit minerallarının kristal quruluşu" mövzusunda müvəffəqiyyətlə namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

Xudu Məmmədov bir neçə dəfə dünyaşöhrətli ingilis fiziki Con Bernalın qonağı olub, 1966-cı ildə isə təqribən bir il onun laboratoriyasında çalışıb.

Azərbaycanlı kristalloqraf-alim 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülüb. O, 1957-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun struktur kimya laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışıb. Əsas elmi işləri kristallokimya sahəsindədir.

1969-cu ildə Xudu Məmmədov doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülüb.

Xudu Məmmədov 1976-cı ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olub.

Silikat birləşmələrindən bir çoxunun quruluşunu müəyyənləşdirib, həmin birləşmələr sinfi ilə boratlar, karbonatlar, yarımkeçiricilər və s. arasında kristallokimyəvi qohumluq olmasını aşkara çıxarıb, 50-dən çox üzvi liqandlı kompleks birləşmənin molekul və kristall quruluşunu öyrənib, tədqiqatlarında elektronoqrafiya, rentgen-spektral analiz və hidrotermal sintez üsullarından geniş istifadə edib. O, 250 elmi əsərin, 10 müəlliflik şəhadətnaməsi və 3 monoqrafiyanın müəllifidir. Xudu Məmmədovun rəhbərliyi ilə 10 elmlər doktoru və 35 fəlsəfə doktoru yetişdirilib.

Görkəmli alim Xudu Məmmədov 345 elmi əsərin müəllifi olub ki, onların da 11-i ixtira olub, keçmiş SSRİ-nin müəlliflik şəhadətnamələri ilə müdafiə olunub.

Onun bir ziyalı kimi Qarabağ münaqişəsi və milli-azadlıq mübarizəsi zamani ideoloq kimi öndə getməsini, ardınca minlərlə insanı aparmasını isə qədirbilən xalqımız heç vaxt unutmayacaq.

Təltif və mükafatları

1. 1990-cı ildə Xudu Məmmədovu (ölümündən sonra) Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin İdarə heyəti milli-azadlıq hərəkatındakı xidmətlərinə görə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mükafatına layiq görülüb.

2. Xudu Məmmədov "Şərəf nişanı" (1967),

3. "Qırmızı Əmək Bayrağı" (1986) ordenləri,

4. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin "Fəxri fərmanı" və bir sıra medallarla təltif olunub.

Xudu Məmmədov 15 oktyabr 1988-ci ildə Bakıda vəfat edib!

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ona sevgi şairi deyirdilər. 80-ci illərdə o qədər populyar idi ki, hər bir yeniyetmə, gənc mütləq ondan nəsə əzbər bilirdi. Məsələn, “Bəhanəsiz get” şeiri sevənlərin ayrılıq himni hesab edilirdi. O şeiri indiki gənclərə də yönəltmək lazımdır, internetdən robotlaşmasından qopub, bir qədər duyğusal olsunlar.

Getmək istəyirsən bəhanəsiz get
Oyatma mürgülü xatirələri.
Səsin həmin səsdir, baxışın ögey
Gedirsən, səsin də yad olsun barı.

Sən dəniz qoynuna tullanmış çiçək
Üstünə dalğalar atılacaqdır.
Saxta məhəbbətin, saxta sənəd tək
Nə vaxtsa üstündə tutulacaqdır.

Demirəm, sən uca bir dağsan, əyil,
Demirəm, əlacım qalıbdır sənə,
Nə səndə məhəbbət qara pul deyil,
Nə mən dilənçiyəm, əl açım sənə.

Döşənim yollar tək ayaqlarına,
Sənə yalvarım mən, bu mümkün deyil.
Qoymaram qəlbim tək vüqarım sına
Alçalıb yaşamaq ömür-gün deyil.

Getmək istəyirsən, o yol, o da sən,
Bir cüt göz baxacaq arxanca sənin.
Getdinmi, geriyə dönmək istəsən,
Tikanlı yastığa dönəcək yerin.

Getmək istəyirsən, nə danış nə din
Yaxın yol uzaqlar, dumanda-çəndə.
Nəyimi sevmişdin deyə bilmədin
İndisə yüz eyib görürsən məndə…

Getmək istəyirsən, bəhanəsiz get
Oyatma mürgülü xatirələri.
Səsi həmin səsdir, baxışın ögey
Gedirsən səsin də yad olsun barı.

Şair Nüsrət Kəsəmənli 29 dekabr 1945-ci ildə Qazax mahalının Dağ Kəsəmən kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirincə böyük şəhərə - Bakıya gəlib. Şeiri isə elə məktəb illərindən yazırmış.

Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olub (1966). Universitetin II kursunda ikən "Bakı" və "Baku" qəzetlərində müxbir, ədəbi işçi vəzifələrinə qəbul edildiyinə görə qiyabi şöbəyə keçirilib (1969). Universiteti bitirdikdən sonra Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında referent və ədəbi məsləhətçi olub.

1960-cı illərin əvvəllərindən bədii yaradıcılığa başlayıb. 150-dək şeirinə musiqi bəstələnib. "Boş kəndlərin harayı", "Mövzu üzrə improvizasiya", "Ənbizlərin keşiyində", "Sovet Azərbaycanına səyahət" və s. sənədli filmlərin, "Afroditanın qolları", "Qarabağ əhvalatı" bədii filmlərin ssenari müəllifıdir. Moskvada gənc yazıçıların VI, VII Ümumittifaq müşavirələrində iştirak edib.

Fəal ictimaiyyətçi olub: Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında Həmkarlar Komitəsinin sədri, Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İttifaqı respublika komitəsi rəyasət heyətinin üzvlüyünə namizəd, Azərbaycan Tarix və Mədəniyyət Abidələri Mühafizə Cəmiyyətinin üzvü, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının VI, VII qurultayında idarə heyətinin üzvü, poeziya şurasının sədri seçilib.

 C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında baş redaktor işləyib.  "Dünyaya pəncərə" sənədli televiziya verilişinin ssenari müəllifi və aparıcısı olub (1985-ci ildən).

15 oktyabr 2003-cü ildə müalicə almaq üçün getdiyi Təbrizdə vəfat edib. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının qurucularından biri və VHP Ali Məclisinin (Ali Şurasının) ilk üzvlərindən olub.

Qeyd etdim, Azərbaycanda daha çox yazdığı sevgi şeirləri ilə tanınıb, onun “Gümüş yuxular” kitabı üst-üstə 100 min tirajdan artıq tirajla çıxıb, bir çox mahnılar üçün şeirlər yazıb. Eyni zamanda Nüsrət Kəsəmənli məhəbbət janrında yazdığı şeirlərlə Azərbaycan ədəbiyyatında başqa bir səhifə açıb, hardasa buna psixoloji lirika da demək olar.

Kitabları

1. Sevirsənsə, B., 1971;

2. Gözlərimin qarası, B., 1975;

3. Özümə bənzədiyim günlər, 1979;

4. Gümüş yuxular, B., 1981;

5. Təklikdə danışaq, B., 1983.

Məşhur şeirləri

1. Daha nağıllara inanmıram mən

2. Biri vardı, biri yox…

3. Səni unutsam…

4. Vətən alov etsin odunu sənin

5. Mənsiz qalacaqdır bu dünya bir gün

6. Oğru olmaq istəyirəm

7. Ağacın altında kölgə

8. Qoyunlar yeyəcək canavarları…

Filmoqrafiya

1. Afroditanın qolları (film, 1987) (qısametrajlı bədii film)

2. Azərbaycana səyahət (film, 1988)

3. Azərbaycanda müsəlmanların həyat tərzi haqqında (film, 1987)

4. Doğma sahillər (film, 1989)

5. Dünyada yeganə (film, 1989)

Az yaşayıb, 58 il nədir axı. Poeziyamızı növbəti gözəl şeirlərindən məhrum edib. Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

 Ümid Nəccari, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sizlərə kosovalı şair Lulzim Tafanın şeirlərini təqdim edirəm. O, professordur, Priştinada AAB Universitetinin rektorudur. Həm də şairdir. 1970-ci ildə Kosovo Respublikasının Lipcan şəhərində anadan olub. Priştina Universitetinin Hüquq fakültəsində bakalavr və magistr təhsilini alıb, Sarayevo Universitetində isə doktorantura təhsilini başa vurub.

1999-cu il müharibəsi zamanı o, Kosovoda olub. Onun bütün əmlakı, o cümlədən kitabxanası, şəkilləri və ən əsası 300-dən çox şeiri olan əlyazması evi ilə birlikdə yandırılıb. Müharibədən sonra o, şeir yazmağa davam edib, insan haqları və azadlıqları sahəsində məşğul olmağa başlayıb.

O, çoxsaylı kitab və şeir toplularının müəllifidir. Şeirləri dünyanın bir neçə dilinə tərcümə olunub və müxtəlif müəlliflər tərəfindən bir çox antologiyalara daxil edilib.

İndiyədək onun əsərləri ingilis, alman, italyan, serb, xorvat, Monteneqro, Bosniya, makedon, rumın, fransız, ərəb, yunan, türk, İsveç, macar, rus, fars dillərinə tərcümə olunub.

O, dünyanın ən məşhur alban şairlərindən biri olmaqla yanaşı, həm də ən çox tərcümə edilən şairdir. Dünyanın hər yerindən nəşriyyatlar onun kitablarını tərcümə edib nəşr etdirirlər. Kosovadan olan müəlliflər və ədəbiyyatşünaslar onun bədii yaradıcılığını çox yüksək qiymətləndirirlər. Ədəbiyyat sahəsində ən məşhur beynəlxalq ədəbi jurnallarda da onun əsərləri dərc olunmaqdadır.

DAŞLAR İLƏ DANIŞIQ

Səninlə danışmaq istəyirəm,

inanılası bir şey üçün…

Buraya kimi hiss etmisənmi dərdi?

Günəş yandıracaq səni,

ürəyin özləyibmi onu?

Səni kim dondurdu?

Ona görə heç bir oddan söhbət gedə bilməz,

O, səni əridə bilərmi?

GÜNƏŞ İLƏ DANIŞIQ

Səninlə danışmaq istəyirəm,

yalnız səninlə.

Kimsə sənə toxuna bilibmi

əlləri ilə?

Gözlərin yaşla doludur.

BİZƏ DEDİLƏR

Buraya kimi gülmüsənmi,

yoxsa ağlamısan?

Doğulduğun gündən

qanlar sakit dayanmır.

Səni kəssələr belə,

kiminlə danışırsan,

sevgiyə çevrildimi?

Bir gizli sirrinmi var,

Nəyi min qıfıl altında gizlətmisən?

TAXTA İLƏ DANIŞIQ

Səbrinə görə sənə aşiqəm,

ağızdan çıxan bir səs ki,

eşitmirsən onu.

Baltadan çəkinirsən

səni gözlədiyini bildiyində,

oddan qorxursan,

yanacağını bildiyində

YER ÜZÜ KİMİDİR ŞEİR

Yer üzü kimidir şeir,

bir çox insanı var,

yorucu.

Okeanları var,

dağları, təpələri,

daş, taxta, meyvə,

şirin meyvə ağacları,

soyuq fəsillər və aşiqanə küləklər,

kədərli…

Su, torpaq, çiçək,

sarmaşıq gülləri,

məzarlıqda otları,

bataqlıqları…

Yer üzü kimidir şeir,

Bir azca böyük…

ÜZÜNÜ XATIRLAYIRAM

Üzünü xatırlayıram,

gözyaşı qana dönüb

mənim üzərimdə….

Dilini xatırlayıram,

bir ilandır qara zəhəri ilə

taleymi özünə düyünləyib.

Sən yatarkən,

yuxudan dururam,

xatirələrinlə baş-başa qalıram.

BİR XOŞ GECƏ YAĞIŞLA

Bir xoş gecə yağışla,

şəhərin sükutu öldürür məni,

gecikmiş fəsillər,

islaq və nəm bir şəhərdə…

Bir xoş gecə yağışla,

yalqız bir qonaq,

islaq və nəm bir şəhərdə,

bir yerdə uzanıb yatacaq.

Bir xoş gecə yağışla,

ayaq izlərimi silməyəcəkdir,

qan qoxusu verən bir şəhərdə…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının maraqla izlənilən Poetik qiraət rubrikasında növbə Sumqayıtda yaşayıb yaradan ustad şair Əşrəf Veysəlliyə çatdı. Onun “Orda bir kənd var idi” şeirini təqdim edirəm. Yağı əsarətindən azad edilərkən Füzuli rayonundakı dogma kəndinin viran qaldığını görən şair

nə hisslər keçirir?

ORDA BİR KƏND VAR İDİ...

Orda bir kənd vari di,-hər tərəfi gül- çiçək,

Yalların yamacında, dağlar dibində bir kənd.

Orda bir kənd var idi, -uca boy, enlikürək,

Papağını yan qoyan, əli cibində bir kənd.

Yol qırağında bir ev nur içində üzərdi,

Qoynunda bir cilvəlihamıya naz satardı.

Ayağına dəyən daş ürəyimi əzərdi,

Yoluna çıxan tikan gözlərimə batardı.

Hər dərdin öz loğmanı, hər dərdin öz dərmanı,

Hər ağrının- acının özəl çarəsi vardı.

Toylarının Əbdülü, Cəmili və İmranı,

Qəmbəri və Məliyi, Aslanı, MirAslanı

Vaylarının yasini- Molla Qarası vardı.

Ona gəc baxanın da xoş baxardı üzünə,

Toylar barışdırardı sevgililər küsəndə.

Yüz yaşlı qocanın da nur gələrdi gözünə

Bacıxanımla Pərzad qol qaldırıb süzəndə.

Orda bir kənd var idi, -xoşbəxtdi övladları,

Şöhrəti dolaşardı şəhərləri, kəndləri.

Hanı əmim Şəfinin zərif zarafatları,

Hanı Balaş dayının məzəli söhbətləri?..

Analar qurdürəkli Yavərlərindən deyər,

Gözəllərin gözündə dan yeri sökülərdi.

"Şuşanın dağları"nı oxusaydı Qulubəy

Şuşanın dağlarından dumanlar çəkilərdi.

Neçə mərmini yeyib, neçə qurşunu udub,

Ağız açıb, birkəsdən köməklik istəməzdi.

Yaralıçağında da üz- gözünü turşudub,

Doğma balasına da "ağrıyıram" deməzdi.

Orda bir kənd vari idi,..

bəs o kənd hanı indi?-

Daşını da daşnaqlar daşıyıb aparıblar.

O goreşən vəhşilər mənim sevdiyim kəndi

Qarabağdan hayana qaşıyıb aparıblar?!

Orda bir kənd var idi… şükür!- yenə olacaq,

Onun ümid gülləri bir daha solmayacaq.

Qoynunda yaraşıqlı evlər ucaldılacaq,

Ancaq mənim sevdiyim o kənddən olmayacaq!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Başqasının üzərinə kölgə salmaq istəyən göy qübbəsinin altına girən Atlant kimi gün işığının altına girib onu çiyinlərinə almalıdır.

2.

Həyatda görmədiklərimiz qaldımı?! Satqın dostlardan kişi düşmənlərə qədər hər kəsi gördük.

3.

“...Gözündən görürəm, bu dost itəcək. Yalın ayağıma batmaq istəyib Yolun ortasında tikan bitəcək – İzindən görürəm, bu dost itəcək.”

4.

“Yolla gedən olmasa, bilinməz, Bilinməz gəlir bu yol, ya gedir?! Bir dünyaya sal məni, İlahi, İki üstəgəl iki beş edir.”

5.

Kiplinq: “Şərq Şərqdir, Qərb Qərbdir və onlar heç zaman birləşməyəcəklər.” Bu misralar ilə başlayan balladasının sonunda Kiplinq qərbli və şərqli iki sevgilini onların faciəli məhvindən sonra birləşdirir. Bir ballada boyda huşsuzluq böyük bir dünyanın hər şeyə rəğmən bütövlüyünün etirafına dönür.

6.

“Ölən öldü, gedən getdi, qalan – heç... Bacarırsan bu qıl körpü – gəl, keç. Üç alma var, öz payına birin seç, Hər şey bitir bu dünyada beləcə, Bu da sənə min bir gecə...”

7.

Rəsul Rzanın “Mənim fikrimcə...” kitabına cavab olaraq Məmməd Rahim “Xalqın istəyincə” kitabını yazdı. Amma farslar demiş, “an koca, in koca?” Cavidin “İblis” pyesinə Səməd Vurğun “İnsan” pyesini cavab kimi yazdı. Yenə də o fars deyimi yada düşür. Cavab kimi yazanda alınmır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

YEKUN

Əziz oxucular!

Bütün bu deyilənlərdən aydın olur ki, təkcə mütaliə mədəniyyətinin nə demək olduğunu başa düşmək və sadəcə olaraq mütaliə ilə məşğul olmaq azdır. Bilik xəzinəsindən tam istifadə etmək üçün mütaliə mədəniyyətinə tam olaraq yiyələnmək vacib şərtdir.

Biz sizlərə həyatda uğur qazanmağa yönəli təmrinlər içində bəlkə də, birincisi barədə ətraflı danışdıq. Əminik ki, bu kitab sizin stolüstü kitabınız olacaq, sizin bəzilərinizə yaxşı və mükəmməl təhsil almaqda, bəzilərinizə iş karyeranızda yüksəlməyə, bəzilərinizə həyatda rastlaşdığı çətinliklərdən qopmağa yardımçı olacaq.

Mütaliə edin, əziz oxucularımız. Elə bu gün, bu kitabı oxumaqla bundan sonra içinizdə kitab sevgisinin yaranmasına vəsilə olacağımıza əminik.

Ümidlərimizi doğruldun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Söhbət bu gün anadan olmasının növbəti ildönümünü qeyd edəcəyimiz (köhnə təqvimlə) görkəmli yazıcımız, tanınmış içtimai-siyasi xadim, Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında qəbul edilmiş qanunun əsas təşəbbüsçüsü – xalqımızın “Böyük dayağı” Mirzə İbrahimovdan gedəcək.

Daha doğrusu, bu böyük insanın bir imzasının tarixi ilə bağlı kiçik xatirəmi sizlə bölüşəcəm.

Mənə də Mirzə İbrahimovu görmək, onu dinləmək və onunla görüşmək nəsib olub. Hadisə institutda oxuyanda, 49 il bundan əvvəl – 27 fevral 1976-ci ildə baş verib. Bu tarix ona görə dəqiq yadımda qalır ki, həmin gün tədbirdən sonra M.İbrahimova imzalatdığım “Pərvizin həyatı” kitabında müəllif öz xətti həmin tarixi  qoyub.

Nə isə. Bur az əvvələ qayıdaq. Dekan müavinimiz M.Həkimov bir neçə gün əvvəldən bütün tələbələrə elan etmişdi ki, fevral ayının 27-də M.İbrahimovla görüş keçiriləcəkdir. Bu, digər tələbələr kimi məni də çox sevindirmişdi. Orada çıxış etmək fikrinə düşmüşdüm. Bunu mənə heç kim tapşırmamiş, heç kəs təklif etməmişdi. Öz fikrim idi.Heç çıxış etməyə imkan verilib-veriləməyəcəyini də bilmirdim. Amma çıxışa hazırlaşmağı qəti qərara almışdım. Zatən Mirzə müəllimin həyat və yaradıcılığına, demək olar ki, bələd idim.

M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasındaçıxışa hazırlaşmaq bir-iki gün vaxtımı aldı. Burda təsadüfən M.İbrahimovun 1957-ci ildə keçmiş Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatında çap olunmuş “Azərbaycan dili” kitabı əlinə düşdü. Kitabda toplanmış məqalələrlə maraqlanarkən “Dil və ədəbiyyat dərslərini nümunəvi təşkil edək”yazısı diqqətimi cəlb etdi. Çıxışımı həmin məqalə üzərində qurmaq qərarına gəldim. Elə də etdim.

Nəhayət, gün gəlib çatdı. Tədbir başladı. Tədbiri filologiya fakültəsinin dekanı, hazırkı latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasısının müəllifi, keçmiş SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının akademiki, AMEA-nın həqiqi üzvü,   filologiya elmləri doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi A.Qurbanov açdı.

M.İbrahimovun həyatı, ədəbi-bədii yaradıcılığı, içtimai-siyasi fəaliyyəti, ayrı-ayrı əsərləri barədə bir-birindən maraqlı təqdimatlar edildi. Mən də çıxış üçün müraciət etdim və izin verildi. Əvvəl deyilənləri tərarlamamaq üçün diqqəti yuxarıda adını çəkdiyim məqaləyə yönəltdim. Mirzə müəllimin dil-ədəbiyyat dərsləri və fənn müəllimlərinin əsas vəzifələri barədə fikirlərini tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırdım.

Sonra maraqlı sual-cavablar oldu. Sonda söz M.İbrahimova verildi. Mirzə müəllim çox parlaq bir çıxış etdi. Gələcəyin dil-ədəbiyyat müəllimlərinə öz dəyərli məsləhətlərini verdi. Dilimizi yüksək səviyyədə tədris etməyi, onun keçikçisi olmağı və  saflığını qorumağı tövsiyə etdi.  Təvazökarlıq kimi olmasın, arada mənim çıxışıma da toxundu, hətta 1-2 cümlə tərif də söylədi.

Tədbir başa çatandan sonra tələbələr ondan təzəlikdə çap olunmuş “Pərvizin həyatı” kitabını (“Gənclik” nəşriyyatı, Bakı-1975) imzalamağı xahiş etdilər. Mirzə müəllim tələssə də, uşaqların xahişini yerə salmadı. Kitablara imza atmağa başladı. Növbəm çatanda mən də kitabı imzalamaq üçün M.İbrahimova təqdim etdim. O, kitaba imza atıb, tarix qoydu. Zarafatla dedi ki, siz uşaqlara mən yazdığım kimi yox, yaxşı yazmağı öyrədin ha. Və gülümsündü.

Hazırda həmin kitab mənim şəxsi kitabxanamda qorunan ən qiymətli kitablardan biridir. İt-bata düşər deyə evimdən kənarda oxumağa da heç kimə icazə vermirəm. Hər dəfə o kitabı əlimə alanda, həmin imzanı və  tarixi görəndə o gözəl günlər və o möhtərəm insan xəyalımda canlanır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)