Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu dəfə sizə tanınmış qarmon ifaçısı, bəstəkar İlqar Kərimovdan danışmaq istəyirəm. O, 1960-cı ilin avqust ayının 21-də Şəkidə dünyaya gəlib. Səkkiz illik təhsilini Şəki şəhər 2 nömrəli məktəbdə alsa da, tam orta təhsilini Şəki şəhər 43 №-li texniki-peşə məktəbində başa vurub.

 

1979-1984-cü illərdə Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunda ali təhsilə yiyələnib. 1978-1979-cu illərdə Şəki kolxozlararası tikinti idarəsində rəngsaz, 1984-1987-ci illərdə Azərbaycan SSR Avtomobil Yolları Tikintisi və İstismarı Nazirliyinin təmir-tikinti sahəsində iş icraçısı, 1988-ci ildə “Azərkinovideo” İstehsalat Birliyində sahə rəisi, 1989-1991-ci illərdə “Azərkinovideo” İstehsalat Birliyinin təmir-tikinti idarəsinin rəisi, 1991-1996-cı illərdə “Azərkinovideo” İstehsalat Birliyinin təmir-tikinti trestinin müdiri, 1996-2016-cı illərdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təmir-tikinti trestinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 2016-cı ildən “İFAN” şirkətinin direktorudur...

 

Qürurludur, kübarlıq ona gendən gəlib. Ağayanə davranışı ilə dostlarının qəlbini fəth edə bilib, yanlarında xüsusi hörmət qazanıb. Ulu babası Əkbər aga Şəki İpək fabrikinin(sonradan kombinat adlandırılıb) sahibi olub. Onun həm də Telavidə də İpək fabriki vardı. İtaliya və başqa Avropa ölkələri ilə ticarət əlaqəsi saxlayırdı. Məşhur Şəki ipəyi onun adıyla bağlıdır...

 

1966-cı ildə- 6 yaşında olarkən, ilk dəfə qarmon aləti ilə məşğul olmağa başlayıb. İlk müəllimi Nurəddin Bədəlov, sonra isə Vaqif Mustafayev olub. 1976-1978-ci illərdə Şəkidə Şahid Əbdülkərimovun “Şəfa” ansamblında, 1979-1984-cü illərdə Bakıda Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun “Arzu” ansamblında, 1983-1986-cı illərdə əməkdar incəsənət xadimi Agası Məşədibəyovun rəhbərlik etdiyi “Azərbaycan təranələri” ansamblında, 1979-1990-cı illərdə professor Abbasqulu Nəcəfzadənin rəhbərlik etdiyi “Günaydın” instrumental ansamblında, 1982-1989-cu illərdə “Meyxana” ansamblında və Baba Mahmudoğlunun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Televiziyası və Radiosunun “Dastan” folklor ansamblında qarmon ifaçısı olub...

 

Sakit təbiətli, mədəni, gözütox adamdır. Qəribə xüsusiyyəti var, heç zaman imkan verməz ki, o olan yerdə kimsə əlini cibinə salsın. Bir neçə dəfə qonaqlıqda olmuşuq. Hamısının da məsrəflərini özü ödəyib. Səxavətlidir...

 

Uzun illər Azərbaycan Televiziya və Radiosunun çəkilişlərində, dövlət tədbirlərində, böyük konsert salonlarında Azərbaycanın populyar müğənnilərini, o cümlədən xalq artistləri Baba Mahmudoğlunu, Teymur Mustafayevi, Səfa Qəhrəmanovu, İlhamə Quliyevanı, Gülağa Məmmədovu, Yalçın Rzazadəni, Qəndab Quliyevanı, Canəli Əkbərovu, həmçinin, Xədicə Abbasova, Nazim Agayev, Səyyad Əlizadə, Saleh Bədəlov, Süleyman Zeynalov, Rəna Axundova və Elçin Cəlilov kimi tanınmış müğənniləri müşayiət edib. “Qarmon məktəbini yaradan Əhəd” kitabının həmmüəllifi və bir sıra rəqs havalarının, müxtəlif musiqi kompazisiyalarının müəllifidir...

 

Onu sənətşünaslıq elmləri doktoru, professor, dostum Abbasqulu Nəcəfzadənin vasitəsi ilə tanımışam. Necə deyərlər, dostumun dostudur. Hər görüşümüzdə onun necə gözəl bir insan olduğunun şahidi olmuşam. Aramızda haqq-salam var, xətri mənim üçün çox əzizdir. Deyirlər, zadəganlıq nəsildən nəsilə ötürülür. Bu mənada İlqar Kərimova da ulu babasına olduğu kimi “ağa” deyə müraciət etmək olar. Avqustun 21-i – yəni bu gün İlqar ağanın 65 yaşı tamam olur. İnanıram ki, bu yubiley günündə onu təbrik edənlər çox olacaq. Həyat və yaradıcılığına yaxından bələd olanlar isə haqqında gözəl yazılar qələmə alacaqlar...

 

Hörmətli İlqar ağa! Yubileyiniz münasibəti ilə sizi təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat, xoş müjdəli günlər arzulayıram!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

 

VAQİF SƏMƏDOĞLU,

İki adsız şeir

     

***

Batan

Gəminin suya atılan

yükü kimi

kənara atıram ümidlərimi,

Ömrün divarında

bu gün yenə

kəndir dayanıb,

qapı yerinə...

 

***

Nəhəng bürünc xaç kimi

yırğalanır sinəmdə

aramızda qalmış buludlar,

Təyyarənin uğultusu,

məsafə.

Qəflətən şamları sönmüş

kilsədir

Qara dəniz

sənsiz...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün dünyaya gəlmiş ədiblər sırasında bir ad da var, Seyfəddin Dağlı. Yaşlı nəsil vurğulayır ki, onun “Kəcil qapısı” adlı bir romanı olub ki, yüz minlərlə oxucusu olub.

 

Seyfəddin Əliağa oğlu Abbasov (Seyfəddin Dağlı) 1921-ci il avqust ayının 21-də (bəzi mənbələrdə 27-də) Abşeronun Xızı kəndində anadan olmuşdur. 1927-ci ildə Bakıda yeddiillik məktəbi bitirdikdən sonra N.Nərimanov adına Sənaye Texnikumunun kimya fakültəsində təhsil almışdır. Tələbə ikən “Kommunist” qəzeti redaksiyasında müxbir, ədəbi işçi, şöbə müdiri və məsul katib vəzifələrində işləmişdir.

1941-1956-cı illərdə Sovet Ordusunda xidmət etmiş - avtomexanik, “Ordu” qəzetində ədəbi işci, “Diviziya” qəzetinin redaktoru olmuşdur. Sovet ordusunun tərkibində İrana getmiş, sonra Moskvada Hərbi Akademiyaya qəbul olunmuşdur. Təhsilini başa vurub Bakıya qayıtdıqdan sonra həm jurnalistlik, həm də yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmuş, 1956-1959-cu illərdə Dövlət Radio Komitəsində baş redaktor, “Bakı” telestudiyasının direktoru və sədr müavini, “Kirpi” satirik jurnalının baş redaktoru olmuşdur.

1965-1973-cü illərdə Bakı zəhmətkeş deputatları Sovetinin X, XI, XII, XIII, XIV çağırışlarında deputat seçilmiş, 1976-cı ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında ssenari redkollegiyasının üzvü, 1980-ci ilin may ayından ömrünün sonuna qədər “Yazıçı” nəşriyyatında redaktor vəzifəsində çalışmışdır.

 Yaradıcılığa şeirlə başlasa da sonralar bunu ardıcıl şəkildə davam etdirməmişdir. Onun satirik şeirlərindən bəzilərinə hətta musiqi də yazılmışdır. Bunlardan bəstəkar Cahangir Cahangirovun bəstələdiyi, müğənni Mirzə Babayevin oxuduğu “Çayçı” mahnısı çox məşhurdur. Sonralar respublika dövri mətbuatında çap etdirdiyi felyetonlarla yaradıcılığa davam etmiş, İkinci Dünya müharibəsi dövründə felyetonları və satirik hekayələri “Vətən uğrunda” jurnalında, “Ədəbiyyat qəzeti”ndə və Təbrizdə “Vətən yolunda” adlı hərbi qəzetdə çap olunmuşdur.

1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı “Dəniz kəşfiyyatçısı” adlı ilk kitabını sonralar isə “Bahar oğlu”, “Məşəl”, “Kəcil qapısı”, “Sabiqlər” kitablarını nəşr etdirmiş və geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmışdır. Əsərləri rus və digər xarici dillərə tərcümə olunmuşdur. Yazıçının dram əsərləri “Adı sənin, dadı mənim” (1963), “Aydınlığa doğru” (1965), “Mənziliniz mübarək” (1971), “Təzə gəlin” (1975), “Kölgələr pıçıldaşır” (1976) respublikanın müxtəlif teatrlarında tamaşaya qoyulmuşdur. “Bahar kimi solmaz” (1979) ədəbi ssenarisi əsasında film çəkilmişdir.

Seyfəddin Dağlı 1983-cü il yanvar ayının 18-də vəfat etmişdir. Bakı küçələrindən birinə onun adı verilmişdir.

Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Nəsil şəcərəsi insanın həyat yoluna daim işıq tutur. Buna kim inanmırsa Azərbaycan kino aktyoru, yazıçı, tərcüməçi Gündüz Abbasovun həyat hekayəsini söyləyə bilərəm.

 

Gündüz Abbasov 20 noyabr 1930-cu ildə Bakının Dağlı məhəlləsində, Bakı kinostudiyasının direktoru Şəmsəddin Abbasovun ailəsində dünyaya gəlib. Şəmsəddin Abbasovun həyat yoldaşı Mələk xanım dahi azərbaycanlı dramaturq Cəfər Cabbarlının qardaşı qızı idi.

Uşaqlıqdan sənətə həvəs göstərən Gündüz 1952-ci ildə Bakı Rəssamlıq məktəbini, 1961-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika şöbəsini bitirib.

Ədəbiyyat sahəsinə böyük marağı olan Gündüz Abbasovun 1950–1960-cı illərdə "Papasının qızı", "Canlı körpü" və "Qanadlar" adlı üç kitabı çap olunub. Az müddət olsa da, Azərbaycan radiosunun gənclər şöbəsinin müdiri, sonra "Uşaqgəncnəşr" və "Azərnəşr" nəşriyyatlarının redaktoru, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində şöbə müdiri kimi vəzifələrdə çalışıb.

Gündüz Abbasovu kinoda "Onun böyük ürəyi" və "Bir qalanın sirri" filmlərində ifa etdiyi rollar məşhurlaşdırıb. Bundan sonra ard-arda bir neçə filmdə çəkilən aktyor çəkildiyi filmlərdə müxtəlif planlı yaddaqalan xarakterik rollarda çəkilib. Aktyor ciddi rollarla yanaşı "Mozalan" kinojurnalının bir çox süjetlərində də iştirak edib. Aktyorun çəkildiyi sonuncu film "Yuxu" filmi olub. Sağlığında filmi görə bilməsə də, yaratdığı Hidayət əmi obrazı tamaşaçıların yaddaşında hər zaman xatırlanır.

 

Filmoqrafiya

1. Alman klinikasına şəxsi səfər - rol: Stepan Leonozov

2. Arvadım mənim, uşaqlarım mənim

3. Aygün

4. Babək

5. Bir qalanın sirri

6. Bizim küçə

7. Cəza

8. Dədə Qorqud

9. Çətirimiz buludlardır

10. Doğma sahillər

 

Gündüz Abbasov 1995-ci ildə 21 avqustda vəfat edib. Bu gün onun anım günüdür.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Sürəyya Xəliq Xiyavlıdır.

 

Sürəyya Xəliq Xiyavlı

Xiyav

 

 

HALAY ÇƏKƏN QAYALAR

 

Guruldayır hüzün

Qolumdakı saatı yerə ataraq

Qaçıram qarğalıqdan

Pillə-pillə enirəm içimə!

Qapını iki əlli bütün gücümlə bağlayıram;

Gözümün içinə baxır qapı

Anlayır məni!

 

İçim;

Qorunmuş, əl çatmayan bölgə

Ətrafı hörülüb halay çəkən qayalarla...

Burada heç çeşid bağlantı mümkün deyil

Yalnız şeir ulaşımı var

Burada əskidən bir dizə çəkəndə

Dünya işıqlanardı

Burası tanrı tar çalan yer.

 

Bir şeir alışdırıram

Uzaqlaşıram saxta salxım söyüdlərdən

Yaxınlaşıram ən güvəndiyim sənə

Sən,

Şeirlərin dayanmayan ürəyi...

 

Oyağam və yuxuda

Yuxudayam və oyaq

Tar çal ayılım dostum!

 

Tanıyım tanımayanları

Qara quyuları

Daşıl vicdanları.

 

Tar, tanrı, sən

Sən, tanrı, tar.

 

Qapını açmam gərək;

Güvən nəfəs, nəfəs, nəfəs... Yayılmalı

Sən varsan

Sürəyyanın güvən tanrısı.

 

Bir pillə, iki pillə, üç...

Gözlərimi yumuram

Qollarımı açıram

Günəşə sarılıram

Taaaaar çaaaaal...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Unudulmaz sumqayıtlılar” rubrikasında bu gün sizlərdən filoloq, Azərbaycan radiosunun əməkdaşı, şair, “Cığırdaş” gənclik mərkəzinin qurucusu, “168 saat” qəzetinin ilk təsisçilərindən biri, əslən Laçından olan, Sumqayıtda dünyaya göz açmış və cəmi 33 il ömür sürmüş, doxsanıncı illərdə qəfil ürək tutmasından vəfat etmiş Xaliq Oğuzu xatırlamağı rica edəcək.

 

Xaliq Oğuz dogma Sumqayıtı çox sevirdi, onun rifahı naminə çox işlər görürdü. Yeniyetmə və gənclərin maariflənməsi, Qarabağ probleminin ortaya çıxdığı ilk illərdə milli vətənpərvərlik ruhunun qaldırılması, ədəbiyyatımızın inkişafı naminə külüng döyənlərdən idi.

Xaliq Oğuzun xatirəsi doğmalarının, dostlarının, tanışlarının, oxucularının yaddaşında daim yaşayacaqdır.

Bu gün sizlərə onun şeirlərini təqdim edəcəyik.

 

 

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə

 

Kiməsə ümidəm, kiməsə dayaq,

Kiməsə bir quru təsəlliyəm mən.

Hardasa şöləsi zəif bir çıraq,

Hardasa lap günəş məsəlliyəm mən.

Çağırır ardınca neçə yol, cığır,

Əlçatmaz zirvələr səsləyir məni.

Bir ana mən gedən yollara çıxır,

Bir gözəl nigaran gözləyir məni.

Nə ömür yarıdır, nə mənzil hələ.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Yenə təbiətin bahar çağıdır,

Şeirlər cücərir çölün düzündə.

Torpağın donunu nəğmə dağıdır,

Ümidlər göyərir pöhrə gözündə.

Qartallar qıy çəkir zirvə taxtına,

Gədiklər bürünür dumana, çənə.

Sevənlər tələsir vədə vaxtına,

Kövrək bulaqlar da dil açıb mənə

Deyir, qələmini tez ol al ələ.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Yanımda-yörəmdə doğmam dayanıb,

Məni xəbər alır yaxın da, yad da.

Bu dünya əzəldən sirrə boyanıb,

Nə qədər düyün var möcüzə adda.

Hər canlı işığa, nura can atır,

Yarasa zülmətə sarılıb qalır.

Min illik yol var ki, əlimiz çatır,

Bir addım yol var ki, qırılıb qalır.

Neçə ocaq yanır tüstüsü acı,

Nə qədər yara var yoxdur əlacı.

Ovunmaq da olmur təsəlli ilə.

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qoltuq ağacının qoltuqdur yeri,

Kiminsə yükünü daşıyır ancaq.

Mənəm deyənlər var, indi əksəri

Özgə qoltuğunda yaşıyır ancaq.

Qalxsa da zirvəyə caynaqda cücə

Hünər qartalındır, qartala alqış.

Cücədən qartallıq umasan necə,

Zirvə fəth etməyə qartal yaranmış.

Mən də od övladı, Qorqud soyuyam,

Çətin əqidəmdən dönəm, soyuyam.

Neçə ki, bağlıyam vətənə, elə,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

Qəlbimdə nə qədər arzu-kamım var,

Ülvi istəyim var, xoş məramım var.

Ümidə, gümana sığınmışam mən,

Bu günə, sabaha bir inamım var.

Oğul böyüdürəm vətənə əsgər,

Gəlin həvəsində, toy həvəsində,

Hələ yazılmamış nə qədər əsər

Beləcə dustaqdır döş qəfəsimdə.

Tale də vaxt tapıb qurmağa tələ,

Ağrıma ürəyim, ağrıma belə.

 

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Büküb yapıncının ətəklərinə.

Bələyib qəlbinin hərarətinə.

Kiçik yaşlarımdan həsrət qalmışam,

Ana istəyinə, məhəbbətinə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Qəlbinin yağını yedirib mənə,

Gözünün nurunu əmizdiribdir.

Beləcə, o məni anamdan qalan

Şirin xatirə tək əzizləyibdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Almışam əlindən rahatlığını,

Qovmuşam gözünün yuxusunu da.

Deyrilər, o məndən, tək mənim deyil,

Alıbdır anamın qoxusunu da.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Laylayım bir kövrək çoban bayatı,

Yüyrüyüm atamın qolları olub.

Yastığım bir nimdaş motalı papaq,

Beşiyim bənövşə kolları olub.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Bəzən gizləyərək öz aclığını,

Sonuncu tikəsin yedirib mənə.

Ancaq dil açanda hər şeydən qabaq,

“Ana” kəlməsini dedirib mənə.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Şehlər üz-gözümdən yuxunu yuyub,

Küləklər saçıma sığal veribdir.

Hər novruz bayramı yetişən zaman

Kəndimizdə neçə ana olubsa,

Hamısından mənə sovqat düşübdür,

Hərə bir bağlama qoğal veribdir.

 

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni,

Arabir girərək yuxularıma,

Üzünü ömrümdə görəmmədiyim

O gəlin anam da yoxlayıb məni.

Deyirlər ki, atam saxlayıb məni.

 

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Hələ də barışmır ürəyim nədən

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

 

İstək bir tərəfə, qismət bir yana

Niyə belə olsun? Niyə? Bilmirəm!

Dünyanın dərdinə mən yana-yana

Kimsəyə dərdimi deyə bilmirəm.

 

Göydə uldularsa həyan olaydı,

Əlim çatmasa da, çataydı ünüm.

Məni bircə nəfər duyan olaydı,

Təsəllim olaydı tək bircə günüm.

 

Bu lal sükutların qulağı karmı?

Dinləyə dərdimi, bilə dərdimi.

Soyuq divarların insafı varmı

Barı bircə dəfə bölə dərdimi.

 

Mənim şeirlərim həsrət qoxuyan,

Hər misram özümə göz dağı olur.

Eh, axı bunları kimdir oxuyan?

Bütün nakamların yazmağı olur.

 

Bütövlük ömrümün naxışı, tacı

Yarımçıq nə varsa, heçdir, hədərdir.

Nakam məhəbbətin tüstüsü acı,

Yandırıb-yaxmağı qəbrə qədərdir.

 

Hər gün görüşünə tələsirəm mən

Adlayıb illərin üstdən harayla.

Ürəyim barışmır heç cürə nədən?

Taleyin bəxtimə yazdığı payla.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

 

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Boşanmış qadın və subay oğlan sevgisi... Bütün zamanların qlobal problemi.

“Onun bəlalı sevgisi” Bayram Bayramovun “Bəlalı Sevgi” romanı əsasında 1980-cı ildə çəkilib. Film maraqlı bir səhnə ilə başlayır. Avtomobil idarə edən Şövkət işıqforda dayanıb, yaşıl işığın yanmasını gözləyir, yanında dayanan avtomobilin içində olan kişilər ona baxıb nəsə danışır...

 

Aradan 42 il keçib və bu epizod bu gün də yollarda baş verir... Hiss olunur ki, aradan illər keçməsinə baxmayaraq, Azərbaycan kişisinin təfəkküründə heç bir irəliləyiş olmayıb.

Filmdə tələbə Bəhruz diplom işi üçün istehsalat psixologiyası mövzusunu seçir və buna görə də tikiş fabrikində katib kimi işləməyə başlayır. Bir müddət çalışdıqdan sonra Bəhruz məhsulun aşağı keyfiyyətdə olmasını müəyyən edir. Buna səbəb isə işin düzgün aparılmamasıdır.

İş prosesində Bəhruz, gözəl direktor Şövkətə aşiq olur... Filmdə yer almış mahnılar da ürəkoxşayandır.

Bir ötən sevgini unuda bilsəm,

Könülümü sevginlə ovuda bilsəm,

Bir axşam yanına qayıda bilsəm,

Bağışla, bağışla, məni bağışla.

Bəzən olur, yeni tanış olduğun insanı sanki illərdir ki, tanıyırsan. Şövkət də Bəhruza bu hissi yaşadır. “Hərdən mənə elə gəlir ki, Sizi illərdir tanıyıram” deyir . Əslində belə idi, Şövkət gənc yaşlarında Bəhruzgilin məhəlləsində olan xalasıgilə gəlirmiş. Uzun hörükləri olan Şövkət, Bəhruzun elə o zamanlardan xoşuna gəlirmiş. Hər günün bir hökmü var...

Filmdə görünür ki, qadınlar hələ o dövrdə də lider ruhlu olublar. Şövkət boşandıqdan sonra tikiş fabrikində direktor vəzifəsində çalışır. Rəhbər ruhu onu Bəhruzla getdiyi restoranda da buraxmır. Yeməkləri o sifariş edib ofisiantdan tez gətirməsini tələb edir. Bəhruz isə alışmayıb Şövkətin bu davranışına, onun qadın kimi davranmasını arzulayır.

Romantik bir yemək əsnasında digər masalardan bir kişi onların masasına yaxınlaşıb söz atır:

“Şövkət sənmisən, aya günə dönmüsən, deyirlər vəzifəni böyüdüblər”.

Şövkət isə “düz deyirlər” deyib yeməyinə davam edir. Bu, Şövkətin keçmiş həyat yoldaşının dostlarından biri idi.

Şövkət tələbəlik illərində sevdiyi ilə ailə həyat qursa da, evliliyi heç 3 ay davam etmir.

Bir gün Bəhruz sevgisini etiraf edir... Şövkət bu sevgini qəbul etməkdə tərəddüd edir. Boşanmış olduğunu deyir. Amma Şövkətin boşanmış olması Bəhruz üçün problem deyil. O, Şövkəti təmiz hisslərlə sevir...

Bəhruz işlədiyi müddətdə Şövkətin səhvlərini də görür. Ancaq bu səhvləri qəbul etmək istəmir Şövkət. Amma sonda qalib gələn Bəhruzun sevgisi olur. Şövkət də qəbul edir bu sevgini...

Bütün dövrlərdə kişilər müstəqil qadınlarla münaqişədə olub. Bu, həqiqətən belədir: güclüsənsə, ayaq üstündə dura bilirsənsə, heç kimə möhtac deyilsənsə, mütləq əlindən heç nə gəlməyənlər səninlə mübarizə aparır. Səni aşağılamağa çalışır, əlindən gələni edir ki, səhvə yol verəsən...

Filmdə də Qaraxanovla Əjdər Sabiroviç, Şövkətin büdrəməsi üçün çalışır... Amma Bəhruz, Şövkətin büdrəməsinin qarşısını ala bilir. Sonda sevgi qələbə çalır...

Ümumiyyətlə, Azərbaycan kinoları arasında “Onun bəlalı sevgisi” filmi bir qədər müasirliyi ilə fərqlənir. Sanki film bu günlə dünənin sintezidir...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

Rəqsanə Babayeva, rejissor, yazıçı, “Ədəbiyyat və İncəsənət” üçün

  

Azərbaycan xalqının minillik tarixi, zəngin mədəniyyəti, poeziya və nəsr ənənəsi bir mərkəzdə – ana dilimizdə toplanır. Bu dil bizim milli varlığımızın sütunu, kimliyimizin mayası, düşüncəmizin ifadə vasitəsidir. Lakin bu gün sürətlə dəyişən informasiya axınında, virtual dünyanın hökm sürdüyü bir çağda ana dilimizin – xüsusilə də onun ədəbi qatının – qorunması ciddi bir ictimai məsuliyyətə çevrilib. Və bu məsuliyyətin ən mühüm daşıyıcısı gənclikdir.

 

Dil yalnız vasitə deyil, dünyagörüşüdür

 

İnsanın ana dilində danışması, yazması və düşünməsi, onun sadəcə kommunikasiya ehtiyacını deyil, daxili dünyasını, mənəvi dayağını da formalaşdırır. Ədəbi dil – sadəcə gözəl ifadələr toplusu deyil, bir xalqın öz-özünü necə tanıdığını, necə başa düşdüyünü və necə yaşadığını göstərən güzgüdür.

Lakin son illərdə – xüsusən sosial şəbəkələrin və xarici mədəni təsirlərin güclənməsi ilə – ədəbi dildən uzaqlaşma, qarışıq və təhrif olunmuş nitq formalarının yayılması artıq adi hala çevrilib. “Like”, “story”, “vibe”, “xətrinə getməsin də”, “o qədər də yox eee” kimi ifadələr – nə danışıq, nə də yazı dili baxımından sağlam bir mənzərə yaratmır. Bu isə artıq fərdi seçim yox, milli məsuliyyət məsələsidir.

 

Ədəbi dildən uzaqlaşma: səbəblər və nəticələr

 

Bugünkü gəncliyin bir hissəsi dilə bəzən “əngəl” kimi baxır. Onlar üçün “sadə və sürətli” olan daha münasibdir. Lakin unutmaq olmaz ki, sadəlik və səviyyəsizlik eyni şey deyil. Sadə danışmaq olar, amma ana dilinin qaydalarını qoruyaraq. Təəssüf ki, bu məqamda həm ailə, həm məktəb, həm də media üzərinə düşən vəzifəni tam yerinə yetirmir.

Məktəblərdə bəzən ədəbi dilin tədrisi quru qrammatika çərçivəsində qalır. Gənclərə dilin ruhu deyil, strukturu öyrədilir. Halbuki ədəbi dilin gücünü dərk etmək üçün Nizaminin, Füzulinin, Səməd Vurğunun misraları öyrənilməli, onların içindəki fikir zənginliyi hiss edilməlidir.

 

Sosial şəbəkələr və dilin deformasiyası

 

Sosial platformalar bir tərəfdən gənclərə öz fikirlərini ifadə etmək imkanı verirsə də, digər tərəfdən yazı və nitq keyfiyyətini ciddi şəkildə zədələyir. Emojilər, abbreviaturalar, səs uydurmaları (məsələn: “ştt”, “ufff”, “omg”, “awwww”) dilin axıcılığına və ədəbi-estetik gücünə zərbə vurur.

Bu problem yalnız estetik məsələ deyil – şəxsiyyətin formalaşmasına da birbaşa təsir göstərir. Dil bərbad olduqca düşüncə də səthi və qarmaqarışıq olur. Özünü doğru ifadə edə bilməyən bir gənc, zamanla nə hiss etdiyini, nə də nə istədiyini anlayacaq qədər dəqiq düşünə bilmir.

 

Ədəbiyyat yenidən gəncliyin içində yaşamalıdır

 

Bəs bu mənzərəni necə dəyişmək olar? Çarə təkcə qadağada deyil. Əsl çıxış yolu – ədəbi dili sevdirən müasir vasitələr yaratmaqdır. Gənclərin ruhuna toxunan romanlar, serial ssenariləri, tamaşalar və YouTube formatlı qısa monoloqlar yaradılmalıdır ki, gənclər bu dildə danışmaq istəsin.

Bu yolda dövlətin dəstəyi şərtdir, amma mədəniyyət xadimlərinin, yazıçı və rejissorların, müəllimlərin və valideynlərin birgə məsuliyyəti daha önəmlidir. Ədəbi dil mühazirələrlə deyil, həyatın içində yaşadıqca qorunur.

 

Gələcək dili qoruyanların olacaq

 

Bugünün gənci sosial şəbəkədə necə yazırsa, sabah elə də yazıçı olacaq. Bugün ana dili ilə məsafəli olan sabah nə parlamentdə, nə mətbuatda, nə də səhnədə özünü ifadə edə bilməyəcək. Millət – dili ilə var olur. Dil getdikcə – millət də sönür.

Tarix sübut edir: sözü güclü olan xalqın özü də güclü olur. Odur ki, bu gün gənclərə veriləcək ən dəyərli miras – var-dövlət deyil, ədəbi dildə danışma, yazma və düşünmə mədəniyyətidir.

Əgər gənclik bu məsuliyyəti dərk edərsə, ana dilimiz təkcə keçmişin yadigarı deyil, gələcəyin təminatına çevriləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

 

 

Şərəf Cəlilli,

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Orta əsrlər intibah mədəniyyətinin ən qüdrətli simalarından biri, “Şərq təbabətinin atası”, “Həkimlərin öndəri”, “Böyük ustadı”, “Həkimlərin Piri” kimi şöhrət tapan, düşüncələri, kəşfləri ilə Hippokratdan belə yüksəkdə duran, tibbə dair 400-dən çox qiymətli kitabın müəllifi, 200 əsəri bu gün də Dünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən ciddi məxəz, mənbə kimi qəbul edilən İbn Sina “Göz həkimlərinin dəftəri” əsəri ilə dünya aftolmoloqlarının ustadı hesab olunur.

 

 “Təbabət elminin qanunu” əsəri ilə şöhrət tacını bu gün də qoruyub saxlayan İbn Sina fəlsəfə, riyaziyyat, astronomiya və astrokimya, fizika, kimya, tibb və musiqiyə dair əsərləri ilə klassik Şərq elmi fikrinin təməldaşlarından birinə çevrilmişdir.

“Peyğəmbərlik” və “Peyğəmbərin xüsusiyyətləri” haqqında, epistemologiya, həqiqət haqqında, vəhy haqqında, dini-fəlsəfə problemləri haqqında düşüncələrini ehtiva edən əsərləri üstündən illər, əsrlər ötməsinə baxmayaraq təkcə dünyanın məşhur kitabxanalarının hücrələrini bəzəmir, həm də, oxunur, istinad olunur. “Həkim şahın baxışına, qız əlinə, ilan müdrikliyinə və aslan ürəyinə malik olmalıdır”. “Təbib gərək zəngin libas geyinsin, barmağına qiymətli üzük taxsın, ən yaxşı ata malik olsun ki, gündəlik çörək haqqında fikirlər onu xəstəyə qayğıdan yayındırmasın” nidası ilə qələm çalan təbib filosoflar kimi sultanların baş köşəsində yer alan, kəşfləri, ixtiraları, istinad mənbələri illə klassikləşən müasirimizə çevrilən İbn Sina Türküstanda, Buxaranın ətəyində, Əmir Teymurun diyarında doğuldu. “Həqiqət carçısı”, “Böyük müdrik”, “Dahi təbib”, “Ölkənin şərəfli imzası” ilə saraylarda sultana çevrildi. Elmi-irfan bulağının gözü, çeşməsi sayıldı. Tibb, fəlsəfə, məntiq, kəlam, poeziya, texnologiya, yer haqqında elmlər, elmin fəlsəfəsi, fizika, psixologiya, astronomiya, astrofizika, kimya, geologiya, mexanika sahəsində ilklərə imza atdı.

 

Dünyasını dəyişəndən üç gün öncə xidmətində duranları qulluqdan azad etdi, mirasını imkansız insanlara payladı

Böyük İpək Yolunda, Yaxın və Orta Şərqdə qurduğu klinikalar – xəstəxanalarla şöhrət tapdı. Müdrikliyi ilə Buxara əmirini heyrətləndirən İbn Sina, ixtiraları ilə İsfahan və Həmədan əmirlərinin saray həkiminə çevrildi. Fikir və düşüncə sahibi kimi alimlər səltənətində yer aldı. İsfahan hakimi Aleyddövlənin “Müdriklər məclisinin başçısı” titulunu qazandı. İsfahanda və Həmədanda açdığı xəstəxanalarda Avropanın məşhur təbibləri ondan dərs aldı. 12 il Həmədan əmiri Əbu Cəfərinin xidmətində olmaqla onun elmi məsləhətçisi statusunu qazandı. Bir bir Türküstanlı üçün əlçatmaz məqam idi. İbn Sina buna mütəfəkkir alim, təbib filosof kimi əzəməti ilə nail olmuşdu. Dörd cidlik tibb ensiklopediyası, fəlsəfəyə dair qiymətli məxəzləri, astronomiya və astrofizikaya aid əsərləri ilə bu gündə müsəlman Şərqinin imzasına, qürur mənbəyinə dönən İbn Sina dünyasını dəyişəndən üç gün öncə xidmətində duranları qulluqdan azad etdi. Mirasını imkansız insanlara payladı, hər üç gündən bir Qurani-Kərimi mütaliə edən bu dahi 1037-ci ilin iyunun 18-də 57 yaşında dünyaya vida nəğməsi oxudu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə şeir vaxtında – Anar Aminin şeirləri təqdim ediləcək.

 

 

ŞEİR VAXTI

Anar AMİN

 

Yazıçı Cəmilə Rüstəmzadə

üçün oxunmuş şeirlər

 

BİRCƏ ADDIM İMİŞ

ALLAHIN BOYU

 

Nənələr nənəsi Həvva nənəmiz,

babamız Adəmin içində imiş.

Bir qız bir oğlanın, nənəm babamın,

anam da atamın içində imiş.

 

Lal ola tufanın, susa dənizin,

suyun iki bölüb əsa dənizin.

İbrahim alovun, Musa dənizin,

İsa da edamın içində imiş.

 

Kilid qəlbindədir, dilində deyil,

kilidin açarı əlində deyil...

Həqiqət adamın çölündə deyil,

həqiqət adamın içində imiş.

 

Qoyma nəfsə çatsın tamahın boyu,

çatsa, boy verəcək günahın boyu...

Bircə addım imiş Allahın boyu,

Allah bir addımın içində imiş...

           

 

İBRAHİMİN BİR TELİ

 

Nəmrud İbrahimi oda atdırar,

İbrahim Nəmrudun odundan çıxar.

Alov peyğəmbərin bir telin ütsə,

dünya ləzzətindən, dadından çıxar.

 

Əynin qalındımı, odda üşüdən,

kimdir bu hay-küydə səni eşidən?!

Bərəkət Allahdan, xeyir kişidən,

şər olan nə varsa, qadından çıxar.

 

Hazır ol, dünyadan köçməyə hər gün,

cismində Sibir var, ruhunda sürgün...

Hər şey yaddaşından silinər bir gün,

hər şey yavaş-yavaş yadından çıxar.

 

           

NƏMRUDUN TONQALI

 

Alovda yanmayan həzrət İbrahim

Nəmrudun odundan o yanda imiş.

Peyğəmbər ömrünün ləzzəti, tamı

ağzının dadından o yanda imiş.

 

İçməyə su gəzən, daxma axtaran,

yeməyə bir tikə loxma axtaran,

bu ögey dünyada doğma axtaran,

yaxının yadından o yanda imiş.

 

O tonqal gör kimdən ötrü qalanmış,

İbrahim, bəlkə də, sənin balanmış.

Nə varsa, qadına qədər yalanmış,

həqiqət qadından o yanda imiş.

 

           

QADINDAN O YANDA

 

Həzrət Adəm qabırğadan,

həzrət Musa dənizlərdən,

həzrət İbrahim Nəmrudun

odundan keçib gedirmiş.

Bir gün dadmaq istədiyin

o dünyanın dadı, tamı,

bu dünyanın ləzzətindən,

dadından keçib gedirmiş.

 

Göydə qəfil gurultusu,

Yerdə qəfil təkanı var.

O laməkan olanın da

hardasa bir məkanı var.

Hər bir kəsin qismətində

adın böyük sükanı var.

Hər kəsin bəxti, taleyi

adından keçib gedirmiş.

 

Haqqa boylan, sən Haqqa bax,

"bax" qadından o yandadır.

Səni o Haqqa bağlayan

"bağ" qadından o yandadır.

Nahaq qadından bu yanda,

haqq qadından o yandadır.

Haqqa gedən o Yol ki var,

qadından keçib gedirmiş.

 

           

AYRILIQ QOXUSU

 

Zodan meşəsinə düşən ildırım

palıdı yandırır, cökəni yaxır.

Payız sarısını udub... qorxudan

göylər guruldayır, şimşəklər çaxır.

Buluddan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Ayı pəncəsindən canın qurtaran

qartal dimdiyində caynaqlanırsa,

sonuncu ölənə ümid deyirlər,

bir ümid gümandan qaynaqlanırsa,

"ümid"dən ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Yel vurub yellənən yemişanların

budaqların qırıb barın yeyirlər.

Sonra da bax heç nə olmamış kimi,

"olub keçənləri unut" deyirlər.

"Unut"dan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

"Dağlar haqqı, hər şey yaxşı olacaq,

bir azca səbir elə, bir azca döz" de...

Bənövşə ətirlim, tülpan dodaqlım,

susma, qurban olum, mənə bir söz de.

Sükutdan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

Qırılmış budağın altında qalan

bir gülü oxşayıb çiçəyi ovut.

Ağacdələn bilir, ağac nə çəkir:

bir koğuş min ölən yarpağa tabut.

Tabutdan ayrılıq qoxusu gəlir.

 

           

ZƏLZƏLƏDƏN

       SONRA

 

O vaxt ölən igidləri

birinci atlar ağlayıb.

Atlar, atalar, analar,

sonra tabutlar ağlayıb...

 

Tabut vardı, hara baxdım,

ora baxdım, bura baxdım.

Zəlzələdən sonra baxdım –

divarda çatlar ağlayıb.

 

Çatlayan divardan tutdum,

nəfəs dərib hava uddum.

Qəfil yuxum gəldi, yatdım,

elə biliblər, ölmüşəm,

yaxınlar, yadlar ağlayıb.

 

Boğdu məni qəhər, durdum,

yaz idi, birtəhər durdum,

axşam yatıb səhər durdum –

gördüm ki, otlar ağlayıb...

 

           

ADLARIN ALIN

       YAZISI

 

Gördülər, həmişə meyxoş haldayam,

meylər oğulluğa götürdü məni.

Yerlər yiyə durub sahib çıxmadı,

göylər oğulluğa götürdü məni.

And olsun bu yaşıl tut ağacına,

barından ən yaxşı şərab çıxmağı,

tutların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Nə yaxşı, böyüyüb qoyun olmadı...

nənəmin... bir mələr quzusu vardı.

Nənəm nə biləydi, bizim həyətdə

hansısa bir qurdun ruzisi vardı?

İnsanın, heyvanın, ağacın, quşun...

külli-kainatda elə hər şeyin,

hər şeyin bir alın yazısı vardı.

...Hansısa divara, hansısa daşa,

hansısa bir vaxta necə düşməyi

çatların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Arandan yaylağa köç edən çoban

yurd tutar, yurd salar, yurd, yuxusunda.

Otlar yuxusunda quzu görərlər,

quzular qurd görər, qurd, yuxusunda.

Mal-heyvan səsinə bu yaz səhəri

diksinib yuxudan sərsəm durmağı...

otların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah.

 

Nə yaxşı, Allahı dərk etmək üçün...

deməyə sağlıq var, içməyə mey var.

Gəlin badə-badə düşünək, niyə? –

başımız üstündə yeddi qat Göy var;

yerdə də, Göydə də qat-qat olmağı

qatların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Nə qədər qorxu var bu Yer üzündə;

yaxın qorxusu var, yad qorxusu var.

Hələ də üzümdə ötkəm atamın

o cod əllərinin cod qorxusu var.

Yerdə, Yupiterdə, Uranda, Marsda –

külli-kainatda yana biləcək

hər şeyin canında od qorxusu var.

Bir göz qırpımında, bax, göz görəni

necə yandırmağı, necə yaxmağı

odların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah!

 

Sevinc oxşarlığı, dərd oxşarlığı,

kədər oxşarlığı vardır hər kəsin.

Tale oxşarlığı, bəxt oxşarlığı,

qədər oxşarlığı vardır hər kəsin.

Bütün olanlara, olacaqlara

ələstə dediyim o "BƏLİ" haqqı,

ağıllı dayanıb fikirləşincə

çayı vurub keçən o dəli haqqı,

alın yazısını adamların yox,

adların alnına yazıbdır Allah.

Atları görəndə alnından öpün!

Babam deyərdi ki, xeyir xəbəri

atların alnına yazıbdır Allah.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)