İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Bu günlərdə tarixi abidələr diyarı olan Cəlilabad şəhərinin Qurtuluş küçəsində (Ələt-Astara Magistral yolu) Mişarçay (Həməşəraçay) üzərindən keçən hissəsinin sağ tərəfində xüsusi bir lövhənin yerə bərkidildiyini gördüm. Əraziyə yaxınlaşıb baxdıqda, onun Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən olduğu, həm də dünya əhəmiyyətli arxeoloji abidə olan Eneolit-İlk Dəmir dövrünə aid edilən "I-III Mişarçay Yaşayış Yeri" ilə bağlı bildiriş lövhəsi olduğunu gördüm və həqiqətən də sevindim.

Bu sevincimin əslində iki səbəbi var idi: Onlardan biri tarixi abidələrimizə Dövlət tərəfindən belə səviyyədə diqqət edilməsi, digəri isə dünya əhəmiyyətli olan belə bir tarixi abidəyə, həmçinin Dövlətimizin adına yaraşan səviyyədə gözəl və yaraşıqlı metal lövhənin ərazidə quraşdırılmasından ibarətdir. Çünki neçə il öncə qədim tarix-mədəniyyət abidələrimiz üçün üzərində səliqəsiz əlyazma olan nazik list dəmir parçalarından istifadə edilir və həmin list dəmir parçaları ya mismarla yaxınlıqda yerləşən ağaclara bərkidilir, yaxud da mal-qaranın otlaq yeri olan sahəyə balaca bir dirəklə basdırılırdı. Bununla bağlı illər öncə bir neçə dəfə narahatçılığımı bildirmiş və aidiyattı orqanlara rəsmi şəkildə müraciət də etmişdim. Lakin bu gün gördüyümüz mənzərə tam başqadır. Sözün həqiqi mənasında dəmir, həm də rənglənmiş dirək üzərində səviyyəli formada yazılar olan metal lövhələrin ərazidə bərkidilməsi həm bu tarixi abidələrə, həm də müzəffər Dövlətimizin adına layiqdir.

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin mətbuat katibi dəyərlimiz Fariz Hüseynlidən əldə etdiyim məlumata görə, Dövlət Xidməti bunu cari ildən etibarən yeni bir layihə olaraq həyata keçirir və ölkə üzrə 1300-dən çox tarixi abidələrə xüsusi məlumat lövhələri quraşdırılır.

Bütün bunlara görə Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinə minnətdarlıq etmək hər birimizin borcudur. Əlbəttə, lövhələr üzərinə yazılan məlumatların dəqiqliyi də diqqət mərkəzində olmalı və tarixi-mədəniyyət abidələrinin adları və ya hansı dövrə aid olması ilə bağlı yanlışlıqlar aradan qaldırılmalıdır.

Şübhəsiz, bu layihə tarix-mədəniyyət abidələrimizin qorunması üçün ilk və zəruri, eyni halda dəyərli xidmətdir. Çünki bu qəbil lövhələr əsasən və bir-başa insanların maariflənməsinə xidmət göstərir. Vətəndaşlar tarix-mədəniyyət abidələrini tanımaqla onlara qarşı diqqətli olur və beləliklə də xalqımızın zəngin mədəni irsinin gələcək nəsillərə bütöv şəkildə çatdırılmasına şərait yaranmış olur.

Bundan sonrakı əsas vəzifə isə hər bir Azərbaycan vətəndaşının öz tarixi və mədəni abidələrinə öz şəxsiyyət vəsiqəsi gözü ilə baxması və yanaşmasıdır.

Bu arada Dövlət Xidmətinin müxtəlif rayonlar üzrə mühafizəçilərinin də üzərinə böyük vəzifələr düşür. Şəxsən mən 10 il ərzində idarə etdiyim "Həməşəra" Mətbu Orqanı vasitəsilə tarixi-mədəni abidələrimizlə bağlı maarifləndirici və bəzən tənqidi fikirlərimi yazıb paylaşıram. Bu qəbil yanaşmalar kiminsə xətrinə dəyməməlidir. Çünki mən bütün bunları yalnız tariximiz və mədəniyyətimizin qorunması naminə yazıram. Mənim heç kimlə şəxsi qərəzliyim yoxdur və ümumiyyətlə, qərəzli davranış mənim məramımda belə olmayıb və ola da bilməz. Şablon cavablar vasitəsilə məlumatsız halda özünü müdafiə edib təmizə çıxarmaq və hər tənqidi fikiri ayrı sahələrə yönəltməyə heç bir lüzum yoxdur. Vətəni, Dövləti və tarixini sevən hər bir vətəndaş əl-ələ verib bu sahədə çalışmağa və xidmət göstərməyə mükəlləfdir.

Mənə görə, tarixi və mədəni abidələrin mühafizəsi üçün işə alınan kadrlar hər şeydən öncə öz milli kimliyini tanıyan məsuliyyətli şəxslər, eyni halda qorumağa mükəlləf olduğu tarix-mədəniyyət abidələri barədə normal məlumata malik olan kadrlar olmalıdır. Şübhəsiz, belə olan təqdirdə tarixi və mədəni abidələrə yalnız hansısa bir portal və ya sosial şəbəkə üzərindən paylaşılan tənqidi yazıdan sonra baş çəkməyə ehtiyac qalmaz. Çünki milli kimliyini tanıyan və öz işində məsuliyyətli olan insanlar yazılan və deyilən tənqidlərdən öncə öz işinin başında olur və üzərinə düşən vəzifələrə layiqincə əməl etməyə çalışırlar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan qarşısındakını anladığını nə zaman hiss edər? Empatiya qurandamı, gözlərinə baxandamı, yoxsa dinləyərkən?

Empatiya quranda özünü onun yerində hiss edib eyni duyğunu yaşamağa çalışırsan. Sanki bu, sənin də başına gəlmiş hadisədir. Bu zaman qarşındakı insanın içində nələr baş verdiyini sən də hiss edirsən.

Gözlərinə baxmaq — sükutun dilini anlamaqdır. Səssizcə, danışmadan gözlərindən oxumaqdır. Hər baxışın səssizliyində gizlənən sözü tapmaqdır.

Dinləmək — deyilən hər kəlmənin, hər sözün arxasında gizlənəni axtarıb tapmaqdır. Ona görə də kiminsə baxışını, danışığını, hisslərini, yaşamını sadəcə görmək yox, onu hiss etmək lazımdır. O zaman nəyin doğru və ya saxta olduğunu daha yaxşı fərqinə varırsan.

Necə hiss etdiyin deyil, nə hiss etdiyindir önəmli olan.

Bəzən insanlar səni anlayır kimi görünür, amma səssizliyini eşitmirlər.

Bəzi insanlar susqunluqları ilə kömək istəyirlər.

Hər kəlmənin, hər baxışın arxasında bir hekayə gizlənir.

Və sadəcə anlayan insan bu hekayəni oxuya bilir.

Bəzi insanlar anlamadan, dinləmədən cavab verməyə çalışar. Halbuki dinləmək — anlamanın başlanğıcıdır.

O zaman anlayırsan ki, həyat sənə bütün rəngləri göstərir. Sən isə daha çox ən sevdiyinə baxırsan...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Gülxarə Əhmədova,

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Prezident cənab İlham Əliyev Tacikistan Respublikasının Prezidenti Emoməli Rəhmonun dəvəti ilə MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclasında iştirak etmək üçün oktyabrın 9-da Düşənbəyə səfər etdi. Bu səfər Azərbaycan-Tacikistan münasibətlərinə, eləcə də MDB ölkələri arasında əlaqələrin inkişafına işıq saldı. 

Qardaş Tacikistan xalqını Prezident Rəhmonun rəhbərliyi ilə əldə olunmuş uğurlar və nailiyyətlər münasibətilə səmimi şəkildə təbrik edən Azərbaycan lideri, həmçinin ölkələr arasındakı dostluq və əməkdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsinə dair fikirlərini səsləndirdi.

Oktyabrın 10-da keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə iclasında Azərbaycan lideri regionda sülh, sabitlik və əməkdaşlığın gücləndirilməsi ilə bağlı mühüm mesajlar verdi. Çıxış zamanı Azərbaycanın MDB məkanında aparıcı rolunu və regional tərəfdaşlıq əlaqələrinin inkişafına verdiyi töhfəni xüsusi vurğuladı. Lider ölkələr arasında iqtisadi, humanitar və mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi, qarşılıqlı hörmət, suverenlik və ərazi bütövlüyü prinsiplərinə sadiqliyin vacibliyini diqqətə çatdırdı. Azərbaycanın strategiyası sülhə və tərəfdaşlığa yönəlmiş siyasətin davamlılığını təmin edir və bu yanaşma regionda uzunmüddətli sabitlik və rifah üçün möhkəm zəmin yaradır.

Çıxışının əvvəlində Azərbaycanın dövlət rəhbəri Tacikistan xalqına səmimi təbriklərini çatdıraraq, Prezident Emoməli Rəhmonun rəhbərliyi ilə ölkənin son illərdə əldə etdiyi mühüm uğurları yüksək qiymətləndirdi. Lider qeyd etdi ki, Düşənbəyə hər səfəri zamanı paytaxtın simasının dəyişdiyini, yeni infrastruktur layihələrinin, müasir binaların və abadlıq işlərinin sürətlə həyata keçirildiyini müşahidə edir. O, Tacikistanın şəhərsalma sahəsində qazandığı nailiyyətlərin dost və qardaş Azərbaycan üçün də böyük sevinc mənbəyi olduğunu vurğuladı: “Düşənbənin ildən-ilə gözəlləşməsi və inkişaf etməsi bizi, dost ölkə kimi, səmimi şəkildə məmnun edir.”

Azərbaycanın ali rəhbəri həmçinin Tacikistan ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlərin ardıcıl inkişaf etdiyini qeyd etdi. Vurğulandı ki, bu münasibətlərin əsasında sarsılmaz qardaşlıq, səmimi dostluq və qarşılıqlı dəstək dayanır. Son illərdə iki ölkə arasında siyasi, iqtisadi və humanitar əməkdaşlıq daha da genişlənmiş, qarşılıqlı əlaqələr yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Bu dostluq münasibətləri gələcəkdə də əməkdaşlığın bütün istiqamətlərdə dərinləşdirilməsi üçün geniş imkanlar yaradır.

Çıxışında lider humanitar sahədə əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinin əhəmiyyətinə toxunaraq, MDB dövlət başçılarına Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsində yerləşən Laçın şəhərinin bu il “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı” kimi namizədliyini dəstəklədiklərinə görə minnətdarlığını bildirdi. Qeyd olundu ki, bu qərar yalnız Azərbaycan üçün deyil, bütövlükdə MDB məkanında mədəniyyətlərarası əlaqələrin inkişafı baxımından da önəmlidir.

Əlavə olaraq vurğulandı ki, cari ilin iyun ayında Laçında “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı İli”nin təntənəli açılış mərasimi keçirilib və tədbirdə Azərbaycanın qədim və zəngin mədəni irsi barədə geniş məlumat təqdim olunub. İştirakçılar Laçının 30 illik erməni işğalından azad edilməsindən sonra sürətli dirçəlişinə, şəhərdə aparılan genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işlərinə əyani şahid olmuşlar. Laçın bu gün müasir infrastruktura, gözəlliyi və rahat yaşayış şəraiti ilə seçilən şəhərlərdən birinə çevrilmişdir ki, bu da Azərbaycanın yenidənqurma siyasətinin parlaq nümunəsidir.

MDB məkanında keçirilən mühüm idman tədbirlərinə də diqqət çəkildi. III MDB Oyunlarının əhəmiyyəti xüsusi vurğulandı. Sentyabrın 28-dən oktyabrın 8-dək qədim Gəncə şəhərində – XII əsrin görkəmli Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin vətənində təşkil olunan bu mötəbər yarış Birliyin həyatında mühüm hadisə kimi tarixə düşüb. Oyunların yalnız Gəncədə deyil, Azərbaycanın digər şəhərlərində – Qəbələ, Göygöl, Yevlax, Mingəçevir, Şəki və Xankəndidə də keçirildiyi bildirildi. 13 ölkədən, o cümlədən MDB-yə üzv və qonaq dövlətlərdən 1600-dən artıq idmançı bu beynəlxalq yarışlarda iştirak edib. Qeyd edildi ki, bu cür tədbirlər ölkələr arasında dostluğun, qarşılıqlı hörmətin və əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsinə xidmət edir. Onlar MDB məkanında bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan münasibətlərin inkişafına, xalqlar arasında humanitar və mədəni əlaqələrin dərinləşməsinə mühüm töhfə verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu 2 ildən artıqdır ki, Güney Azərbaycan Poeziyası və Prozası Antologiyası layihələrini icra etməkdədir. Bu müddət ərzində Arazın o tayında yazıb-yaradan yüzlərlə soydaşımızın yaradıcılığı barədə məlumat və yaradıcılığından nümunələr çoxminli oxucu auditoriyasına təqdim edilmişdir. Məqsəd güneyli soydaşlarımızın yaradıcılığına stimul vermək, bu yaradıcılığı həm də beynəlxalq platformalarda təbliğ etməkdir.

Layihənin koordinatoru: Əli Çağla, Təbriz

Növbəti təqdim edilələn yazar Təbrizdən Əmin Əhəryardır. Onun "Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi" şeiri Güney poeziyasına xas xarakterik xüsusiyyətləri özündə əks etdirir: abstraksiya, alleqoriyalarla xalqın özgürlük duyğularının hüdudsuzluğunu əks etdirmək.

 Əmin Əhəryar

Təbriz

"Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi"

Mən bir gün,

Dənizlərdən keçid verib

Balıqlara

Göyə uçmaq öyrədəcəyəm.

Uca, hündür o dağlara

Kəmər atıb

Qartalları

Sahillərə çəkəcəyəm.

Mənsə bir gün şəhərlərə

Qırmızı gül səpəcəyəm.

Qarğaları uzaqlara...

Gözdən itən

Çöllüklərə

Satacağam.

Qumlu-qumlu sahillərə

Əli açıq

Göylü şəkər.

Mavi bir quş dəvət edib

Rahat yaşam qatacağam...

Deyim bu gün

Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə hansı əlamətdar hadisələr təsadüf edir? Gəlin birlikdə təqvimimizi vərəqləyək.

16 oktyabr. Ümumdünya Anestezioloq Günü

Ağrıya qarşı hamı həssasdır. Ən mürəkkəb tibbi müdaxilələrdə “narkoz” deyə tanıdığımız anestezioloji preparat ağrının şiddətini azaldaraq, yaxud tam kəsərək bizim bu müdaxilələrə tab gətirməyimizə yardımçı olur. Bu prosesi icra edən mütəxəssislər anestezioloqlardır ki bu gün də onların günüdür. Tarixin ilk belə mütəxəssisi qədim yunan təbibi və filosofu Dioskorid hesab olunur, o, eramızdan əvvəl 1-ci əsrdə Roma ordusunda təbiblik edərkən imperator Nerona məruzə edib ki, mandraqordan hazırlanmış yuxugətirici və ağrıkəsici məlhəmləri yaralı əsgərlərə içirdəndən sonra onların üzərində cərrahi əməliyyat aparmaq daha rahat və asan olur. 1846-cı ilin 16 oktyabrında isə amerikalı stomatoloq və cərrah Uilyam Morton ümumi narkoz düzəltmək üçün anesteziyadan ilk dəfə istifadəni publikaya göstərib.

Anestezioloqları təbrik etməyəkmi? Edək. Yetər ki onu da deyək ki, mədəniyyət xadimləri də cəmiyyətin anestezioloqlarıdır, onlar ədəbiyyat, musiqi, kino kimi janrlarla mənəvi insan ağrılarını keyləşdirməyə borcludurlar. Keyləşdirə bilirlərmi, bax bu ayrıca söhbətin mövzusudur.

16 oktyabr. Ümumdünya Sağlam Qidalanmaq günü

Həmən bu gün fəst-fud yeməkdən, qazlı şirin içkilər içməkdən, tütün və alkoqoldan uzaq durun. Bircə günsə bunu edin. Süfrələrdən uzaq düşmüş təbii ərzaq düzün süfrəyə. Nehrə yağı, camış qaymağı, şanı balı, kənd yumurtası, xaş-xaşlı şor yeyin səhər-səhər, günortaya unudulmuş dədə-baba yeməklərindən hazırladın, məsələn, birinciyə əvəlikli isti. İkinciyə səbzi-qovurma. Üstündən təzə sıxılmış nar, yaxud üzüm çirəsi için. Bəh-bəh. Şam yeməyinə də bir cam camış qatığı ilə təzə inək südünü qarışdırıb təzə təndir çörəyi ilə birlikdə doğramac edib gözünüzə təpin. Bundan sağlam qidanı ağlınıza belə gətirməyin. (Bunları əldə etməyin göydən ulduz qoparmaq qədər çətin olduğunu üzümə vurmayın, siz öz canınız).

16 oktyabr. “Sonuncu mogikan”

Ümumdünya ərzaq günüdür həm də bu gün. Soyuducusu ərzağa tamarzı insanlara yetər ki, bir-iki ərzaq alıb verəsiniz.

Şef günüdür. Müdirləri təbrik etmək təvəqqe olunur. Bunu etməsəniz də olar. Əksər müdirlər onsuz da tabeçiliklərində olan işçilərinin hüquqlarını pozub özləri üçün cənnəti bu dünyada təmin edirlər.

Allerqoloq günü. Pis bəladır, Allah qorusun sizi, allerqoloqlara işiniz düşməsin. Mən burdaca sizə bu mərəzin ən ağlagəlməz növü barədə danışmaq istəyirəm. Çiyələkdən, sitrusdan, göbələkdən allergiyası olanlar var, tozdan, günəşdən allergiyası olanlar var. Deməzsənmiş, pul əskinaslarından da allergiya mümkündür. Adam var ki, əli pula toxunanda bədəni səpib alışıb-yanır. Yazıçı Varis bu mövzuda bir hekayə də yazıb, “Sonuncu mogikan” adlanır. İnternetdə adını yazsanız çıxacaq, oxuya bilərsiniz.

Ümumdünya onurğa günüdür. Onurğanızı qoruyun mütləq.

Evsiz pişiklər günüdür. Rastınıza çıxan küçə pişiklərinə bir şey verin yesinlər.

Bədnam qonşularımızda mətbuat günüdür. Qaraya ağ, ağa qara yazmaq üzrə ixtisaslaşmış erməni mətbuatı bu gün ən böyük yalançıları mükafatlandıracaq. ABŞ bəs neynəyəcək? Milli likyör gününü qeyd edəcək. Vur ki vurasan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bugünkü maraqlı söhbətimiz idman barəsində olacaqdır. Tarix yazan afrikalı qaçışçı barədə.

1960-cı ildə   Romada keçirilən Yay Olimpiadasında sponsoru “Adidas” firması  olub. Bütün idmançılar bu brendin ayaqqabılarında çıxış etməli idilər.

Amma Efiopiyadan olan marafon yarışının iştirakçısı Abebe Bikiliyə heç bir idman ayaqqabıları uyğun gəlmir. Belə olan tərzdə idmançı cəsarətli bir qərar verir: marafonu ayaqyalın qaçmaq.

Nəticə dünyanı heyran qoyur: Bikila nəinki yarışı 1-ci yeri tutdu, həm də dünya rekordu qazanır və olimpiadada qızıl medal qazanan ilk qaradərili afrikalı olur.

Onun qələbəsi “Adidas” üçün ağrılı bir zərbə sayılır: axı, ayaqyalın qaçan idmançı, bu firmanın  idman ayaqqabıları geyinən 68 idmançını üstələmişdi.

4 il sonra 1964-cü il Tokio Olimpiadasında Bikila yenidən qızıl medal alır və tarixdə 2 dəfə olimpiya marafonunu qazanan ilk idmançı olur.

 1969-cu ildə avtomobil qəzasından sonra ağır xəsarətlər almış Bikili artıq qaçış yarışlarında iştirak edə bilmir. Amma o, idmandan əl çəkmir və oxatma yarışlarında iştirak etməyə davam edir.

Təəssüf ki, 1973-cü ildə Abebe Bikila 41 yaşında beyinə qan sızmasından  dünyasını dəyişir. Onu milli qəhrəman və idman əfsanəsi kimi son mənzilə 75 000 nəfər insan müşayiət edir.

Bəzən tarix yazmaq üçün sadəcə dayanmamaq lazımdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Görkəmli tarzən, pedaqoq, Dövlət mükafatı laureatı, Xalq artisti, professor Ramiz Quliyevlə vida mərasimi sabah - oktyabrın 16-da Beynəlxalq Muğam Mərkəzində keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədəMədəniyyət Nazirliyi məlumat yayıb.

Məlumatda bildirilir ki, görkəmli sənətkar İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Xəbər verdiyimiz kimi, Nobel mükafatları komissiyası 2025-ci il üçün Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatını macar yazıçı Laslo Krasnohorkaiyə təqdim etdi.

Adətən, macar ədəbiyyatı elə də ad-san qoparmayan bir ədəbiyyat olduğundan, sual doğur? Niyə məhz o?

Bu barədə əməkdaşımızın hazırladığı yazı ilə sabah tanış ola biləcəksiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)