İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan publisitikasında bir imza var ki, oxucuları onu hər dəfə səbirsizliklə gözləyirlər. Günümüzdə jurnalistikanın əsas bəlası nədir – rəsmi və quru dildə olması, yalnız xəbər və məlumat səciyyəsi daşımağı. Halbuki bu xanım sözlərə o qədər ruh, can verir ki, onun publisistikasını bədii ədəbiyyat da zənn etmək olar. Bax buna görə də oxunur, sevilir.

Söhbət hamımızın sevimlisi Flora Xəlilzadədən gedir. Və bu gün onun doğum günüdür.

Flora Xəlilzadə 23 avqust 1953-ci ildə Zəngəzur mahalının Sisian rayonunun Urud kəndində anadan olub. Rayonun Vağədi kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra ADU-nun Jurnalistika fakültəsinə daxil olub və 1977-ci ildə oranı bitirib. "Azərbaycan təbiəti" jurnalında, "Azərbaycan müəllimi", "Azərbaycan" qəzetlərində işləyib. Bir müddət "Azərbaycan qadını" jurnalının redaktoru olub. Uzun müddət İctimai televiziyada layihə rəhbəri, "Yadigarlar" verilişinin müəllifi və aparıcısı olub. Hazırda Azərbaycan Televiziyasının (AzTV) Ədəbi-dram verilişləri" Baş Redaksiyasının baş redaktoru vəzifəsində çalışır.

 Prezident İlham Əliyevin göstərişi ilə Azərbaycan Televiziyasında yaradılan və verilişlərin keyfiyyətinə nəzarət edən Bədii Şuranın üzvüdür.

1972-ci ildən mətbuatda publisistik və bədii yazıları dərc olunur. Peşəkar jurnalist kimi mətbuatda çalışdığı dövrdə yüzlərlə elmi, ədəbi, publisistik, tənqidi məqalələri çap edilib. 20 — yə yaxın kitabın müəllifidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Bir çox mükafatların sahibidir.

4 mart 2013-cü ildə jurnalistika sahəsindəki səmərəli fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə "Əməkdar Jurnalist" Fəxri adına layiq görülüb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür.

7 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının ictimai həyatında uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə görə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib

Kitabları

- Ruhumun ehtiyacı

- Bənövşə ətirli səs

- Aysel adını itirib

- Analar

- Bu mənim tale yolum

- Ürəyim aldatdı məni

- Taleyimdən keçən adamlar

- İgidliyin son zirvəsi

- Yuxular

- Məmməd Araza məktub

- Yolum düşə Zəngəzura

- Dağları tərpədən fəryad

- Yazıçılar təşkilatının rəhbərləri

Mükafatları

1. "Əməkdar Jurnalist" fəxri adı

2. "Tərəqqi" medalı

3. Prezident mükafatçısı

4. Şöhrət ordeni

5. Türkiyə Diyanet Vaqfının türkdilli xalqlar arasında keçirdiyi müsabiqənin mükafatı

6. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin təsis etdiyi "Həsənbəy Zərdabi mükafatı"

7. Respublika Mətbuat Fondunun "Dan ulduzu" mükafatı (iki dəfə)

8. Nabat xanım adına xeyriyyə cəmiyyətinin təsis etdiyi "Nabat xanım mükafatı"

9. Lider Qadınlar İctimai Birliyinin təsis etdiyi "Salatın Əsgərova mükafatı"

10. Cəfər Cabbarlı mükafatı

Biz səmimi qəlbdən Flora xanımı təbrik edir, ona cansağlığı və yaradıcılıq zirvələri arzu edirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1941-ci ilin 23 avqustunda dəmir barmaqlıqlı həbsxana daha bir can aldı. Cəmi 35 il ömür sürən, bütün həyatını xalqının elm və maarif sahəsində xidmətində duran, bununla belə, amansız və qəddar sovet diktaturasına qurban gedən Əli Nazim işıqlı dünyaya əlvida dedi.

Bu gün onu vəfatının növbəti ildönümündə anacağıq.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Əli Nazim 1906-cı ildə Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərində dünyaya gəlib. İlk təhsilini də orada "Mədrəseyi-Nicat"da alıb, farsca yazıb oxumağı öyrənib. O, 1916-cı ildə Batumidə yaşayan ailəsinin yanına gedib, orada rus dilini öyrənib. 1922-ci ildə Səməd Ağaoğlunun Batumidə yeni əlifba komitəsi təşkil etdiyi zaman Nazim də komitənin işində fəal iştirak edib. O, 1922-ci ildə Bakıya köçüb, burada pedaqoji texnikumda oxuyub. Texnikumda oxuduğu illərdə "Yeni yol" və "Kommunist" qəzetlərində məqalələr dərc etdirib.

Texnikumu bitirdikdən sonra 1925-ci ildə Leninqrad Şərqşünaslıq İnstitutuna daxil olub. Nazim məşhur sovet şərqşünasları akademik A. N. Samoyloviç və professor Y. Bertelsin tələbəsi olub. Bəli, Nizami Gəncəvini tədqiq edən həmin o məşhur Bertelsin.

 O, institutda oxumaqla yanaşı, tənqidi fəaliyyətini də davam etdirib və müasir ədəbiyyatın aktual problemlərinə dair məqalələr yazaraq Bakıya göndərib. Bu məqalələr "Kommunist", "Maarif və mədəniyyət" qəzetləri səhifələrində işıq üzü görüb. Əli Nazim 1927-ci ildə institutun son kursunda oxuyarkən Türkiyəyə elmi ezamiyyətə göndərilib. Beləliklə, Türkiyə mətbuatında onun müasir Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında geniş məqaləsi çıxıb. Ezamiyyətdən qayıdandan sonra Əli Nazim Moskva Kommunist Akademiyasının aspiranturasına daxil olub. Burada ədəbiyyatşünas professor V. F. Pereverzevin mühazirələrini dinləyib.

1930-cu ildə o, aspiranturanı əla qiymətlərlə bitirərək Kommunist Akademiyasının elmi işçisi, SSRİ xalqları ədəbiyyatı və incəsənəti bölməsinin elmi katibi vəzifələrində işləyib. Həmin il o, kommunist partiyası sıralarına daxil olub.

30-cu illərin əvvəllərində Ə. Nazim öz fəaliyyətini Bakıda davam etdirib. O, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsinin müdiri və Ali Pedaqoji İnstitutda kafedra müdiri vəzifələrində çalışıb.

O, ədəbiyyat nəzəriyyəsi, poetika, poetika tarixi, ədəbiyyat tarixi və s. kurslar üzrə mühazirələr oxuyub, seminar aparıb. O, eyni zamanda, tənqidçi kimi də fəaliyyət göstərib. Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı İdarə Heyətinin və bir sıra mətbuat orqanı redaksiya heyətinin üzvü olub. Rus dilində nəşr olunan "Ədəbiyyat ensiklopediyası"nın şöbə redaktoru kimi fəaliyyət göstərən Əli Nazim burada Azərbaycan və türk ədəbiyyatı haqqında məqalələr dərc etdirib.

İlk məqalə və şeirləri 1921-ci ildə Batumidə çıxan "İştirak" qəzetində çap olunub. Onun tənqidi fəaliyyəti bütünlüklə on beş ilə yaxın bir vaxtı əhatə edir. İyirminci illərdə tənqidin ən aktual məsələsi ədəbiyyat və inqilab problemi, yeni ədəbiyyat və onun hansı yollarla yaradılması problemi olub. Ə. Nazim Azərbaycanda bu problemə müraciət edən ilk sovet tənqidçilərindən biri olub. Onun 1924–25-ci illərdə nəşr olunmuş məqalələrində — "Yeni yol" qəzetində dərc olunan "Ədəbi ehtiyaclarımız", "Yeni həyat və yeni ədəbiyyat", "Ədəbiyyatımız və ədəbiyyat tariximiz" kimi məqalələrində, sosialist çevrilişi ilə ölkədə əmələ gələn ictimai-siyasi və mədəni dəyişiklikləri əks etdirib.

Tənqidçinin xüsusi diqqət yetirdiyi problemlər sırasında yeni ədəbiyyatın yaradıclıq siması, ədəbiyyatda ideyalılıq və sinfilik problemləri olub. Onun "Bugünkü ədəbiyyatımız haqqında", "Proletar ədəbiyyatı ətrafında", "Bugünkü Azərbaycan ədəbiyyatı və onun ictimai məfkurəvi siması", "Süleyman Rüstəm haqqında kiçik bir mülahizə", "Günəşi içirik… günəşlənirik", "Yeni vəzifələr qarşısında", "Mədəni inqilab və mədəni irs məsələsi", "Çığırdaşlarımız haqqında","Yeni Azərbaycan ədəbiyyatı", "Proletar ədəbiyyatımızın yaradıcılıq siması", "Ədəbiyyatımızı bolşevikləşdirmək və həqiqi proletar ədəbiyyatı yaratmaq…", "Şeirimizin və şüurumuzun xəstəlikləri haqqında", "Üç şeir" və məqalələri müasir ədəbiyyatın yaradıclıq məsələlərinə həsr olunub.

Kitabları

1. Aydın

2. İblis

3. Lahuti

4. Şair qız

5. Ömər Xəyyam

6. Simurqun yaradıcılıq yolu

7. Cəfər Cabbarlı

8. Sabir Tahirzadə

9. Yeni həyat və yeni ədəbiyyat

10. Əbdürrəhim Haqverdiyev

1937-ci ildə SSRİ-də həyata keçirilən Stalin repressiyası nə qədər kommunist ideologiyasına sədaqətli görünsə belə Əli Nazimdən də yan keçməyib. Əvvəlki illərdə Türkiyə ilə əlaqəli hər kəsi həbs edirdilər, onu da həyatının Türkiyədəki ezamiyyət dönəminə görə həbs ediblər, 10 il müddətinə məhkumluq veriblər. Amma səhhəti ağır həbsxana rejiminə cəmi 4 il tab gətirib.

Əli Nazim 1941-ci il avqustun 23-də həbsxanada vəfat edib.

Sonradan İosif Stalin cəhənnəmə vasil olandan sonra bir çox aydınımız, o cümlədən də Əli Nazim 1957-ci ildə bəraət alıblar. Anca çi fayda. Ömür ki daha gedib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Nobel mükafatı laureatları” silsiləsindən Tomas Eliotun aforizmlərini təqdim edir. İlham Abbasov hazırlayıb.

– Yanız çox uzağa getməyi bacaran adamlar nəyə qadir olduqlarını bilirlər.

– Həmişə qara gözlük taxan adamlar dünyanın nə vaxtsa işıqlı olacağını gözləyə bilməzlər.

– Çox yerlər gəzəndən sonra öz evinə qayıdanda sanki onu ilk dəfə görürsən.

 – Öz əlyazması üzərində işləyən müəllif yazıçıdan çox tənqidçiyə bənzəyir, çünki onun gördüyü işlərin hamısı tənqidçi işidir.

         – Bilmirəm, tamam ziyansız kitablar varmı, amma bilirəm, o qədər təsirsiz kitablar var ki, heç bir ziyan vura bilməzlər.

– Çox zaman ümidsizlik saydığımız vəziyyət həyata keçməyən arzular üçün məyusluq hissidir.

– Ədəbi yaradıcılığı dayanan xalqın düşüncəsi də dayanır.

– Xalqı məhv etmədən dili məhv etmək olmaz.

– Ehtiyacı olanda dost tapan adam xoşbəxt adamdır.

– Yaxşı şairin pis şairdən fərqi odur ki, onun şeirlərində şəxsiyyətinin möhürü var.

– Gənc şairlər kimisə təqlid etməklə, yetkinlər isə plagiatla məşğul olurlar.

– Böyük poeziya eyni zamanda həm sənət, həm də əyləncədir.

– Əsl poeziya anlamaq üçün deyil, duymaq üçündür.

– Şairin vəzifəsi yeni duyğular yaratmaq deyil, köhnələrə yeni məna verməkdir.

– Yazıçılar iki cür olur – uğurlular oxucu ilə danışır, uğursuzlar özü ilə.

– Bir-birimizin həyatını asanlaşdırmırıqsa, niyə yaşayırıq?

– Demokratiya şəraitində şəxsiyyət olmaq daha çətindir.

– Poeziyanın məqsədi şairin öz qəlbindəki duyğuları oxucunun qəlbində oyatması deyilsə, bəs nədir?!

– Poeziya sairin damarlarında axan qanın mürəkkəbə çevrilməsidir.

– Ənənələri irsən almaq olmaz, onları qazanmaq lazımdır.

– Danışmaq düşünməyə kömək edir.

– Kişilər unutduqlarının, qadınlar xatırladıqlarının hesabına yaşayırlar.

– Bilik qazanmaq xatirinə müdrikliyimizi, məlumat qazanmaq xatirinə biliyimizi itiririk.

– Naşirlərin çoxu uğursuz yazıçılardır, elə yazıçıların da çoxu elədir.

– Müasir sivilizasiyada şair olmaq əvvəlkilərdən çətindir.

– Əsl ədəbi əsərin yaranması müəlliflə qəhrəmanın şəxsiyyətinin qovuşması hesabına mümkündür.

– Radio elə bir əyləncə vasitəsidir ki, milyonlarla insanı birləşdirərək onların tənha qalmalarına imkan yaradır.

– Poeziya dilin yalnız dəyişməsinə deyil, həm də dəyişməməsinə xidmət etməlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Sayca 16-cı dəfə keçirilən, paytaxtımızın isə 2-ci dəfə ev sahibliyi edəcəyi “Cinema Breeze Baku” film festivalı barədə söhbət edəcəyəm. İlk dəfə ötən ilin Oktyabr ayında ölkəmizə həvalə olunan festival kifayət qədər maraq və diqqət cəlb etmişdi. Bu ildə Oktyabr ayında təşkil olunacaq festivala olan maraq bir qədər də  böyükdür. Bu günkü mövzumuz ötən il təşkil edilən festival zamanı  müxtəlif nominasiyalar üzrə qalib adını qazanan filmlər haqqında danışmaq, həm də bu il təşkil olunacaq festival zamanı qarşıya qoyulan hədəflər və məqsədlər barədədir. Ötən il təşkil edilən və 4 gün davam edən festivalda müxtəlif nominasiyalar üzrə qalib adını qazanan filmləri diqqətinizə çatdırıram:

"Balam" filmi - Rejissor İra Bas/ Rusiya

Tammetrajlı film kateqoriyasında "Ən yaxşı təsvir rejissoru" - "Tənha insanın monoloqu" - Rejissor

Emin Əfəndiyev. Təsvir rejissoru Daniel Quliyev

Ən yaxşı ssenari - "Bazar günü" -Rejissor:  Şakir Xolikov / Özbəkistan

Ən yaxşı rejissor "Rosinante" -Rejissor: Baran Gündüzalp

Ən yaxşı tammetrajlı "Baurına salu" -Rejissor: Asxat Kuçinçirekov /Qazaxıstan

Beynəlxalq müsabiqənin qısametrajlı filmlər kateqoriyasında qalibləri

Münsiflər heyətinin xüsusi qeydi - "Taksidermist" - Rejissorlar: Behzad Alavi və Süsən Salamat Çaqoşi/ İran

"Acqarına getməyək" - Rejissor Yigit Hepsev/ Türkiyə

Ən yaxşı animasiya - "Atamın məktubları" - Rejissor: Aleksey Yevstinqneyev /Fransa

Ən yaxşı sənədli film - "Valeriya" - Rejissor Sara Yurinçik / Xorvatiya

Ən yaxşı rejissor - "Çuxur" filmi - Rejissorlar: Kristian Bekə və Oliver Şvabe/ Almaniya

Ən yaxşı bədii film - "Demək olar tamamilə yanlışdır" - Rejissor: Cansu Baydar /Türkiyə

"Asiya istedadları" müsabiqəsinin qalibləri:

Ən yaxşı film - "Fələstin adaları" - Rejissorlar: Nur Ben Selem və Jülyen Menantu. 

Bu il təşkil ediləcək festival Oktyabrın 6-dan 12-ə qədər keçiriləcək.

Tədbir dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan kino istehsalçılarını, həvəskarlarını və prodüserlərini bir araya gətirəcək. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının tərəfdaşlığı ilə təşkil olunacaq tədbirdə 3.000-ə yaxın yerli və xarici qonaqları qəbul edəcək,  yaradıcı dialoqu və birgə  istehsalı təşviq edərək, iştirakçı ölkələrin kino mütəxəssisləri  arasında işgüzar əlaqələrin qurulmasına səbəb olacaqdır. Tədbirin keçirilməsindəki əsas məqsədlərdən biri Azərbaycanı  regionda mədəni mübadilə istiqamətində, xüsusən yaradıcı və kino  sahələrində beynəlxalq əməkdaşlıqların qurulduğu mərkəzə çevrilməsidir.  “Baku Cinema Breeze” Beynəlxalq Film Festivalında Şərq Ölkələrinin Film Marketi, “ATA” Türk  Dünyası Animasiya Festivalı, İslam Ölkələrinin Kino Günləri və  “Cinema Talks” panel müzakirələrinin  keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Baş tutacaq bu festival ölkəmizin mədəni həyatında önəmli hadisə kimi bütün sənətsevərlərin  marağını cəlb edəcəkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan uşaq yazıçısı Sevinc Nuruqızı 1964-cü il avqustun 22-də Bakı şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olub. Ağdam rayonunu Şelli-Qaradağlı kənd orta məktəbində təhsil alıb.  O, M. F. Axundov adına Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunu fərqlənmə diplomu ilə bitirib.

Əmək fəaliyyətinə Ağdam rayonu Şelli-Qaradağlı kənd orta məktəbində rus dili və ədəbiyyatı müəllimi kimi başlayıb.

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin "Mədəniyyət" qəzetində baş redaktorun müavini, "Minamedia" nəşriyyat evində "Cırtdan" və "Ümid" uşaq jurnallarının yaradıcı heyətinin direktoru, İctimai Radionun efirində həftənin altı günü canlı yayımlanan "Çoxbilmiş" və "Nağıl saatı" verilişlərinin redaktoru və aparıcısı, F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının təsis etdiyi "Göy Qurşağı" uşaq jurnalının redaktoru olub.

Hazırda "Təhsil" və "Aspoliqraf" nəşriyyatlarında böyük redaktor və uşaq ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri kimi fəaliyyət göstərir. (2007-ci ildən).

Dövri mətbuatda dərc edilən yüzlərlə publisistik yazının müəllifidir. Əsərləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilib, bir çox mükafatlara layiq görülüb.

Əsərlərinə qoyulan tamaşalar

- Qarabağ ağrıları, müharibənin gətirdiyi dəhşətlər, əsir soydaşlarımızın işgəncə dolu həyatına həsr edilmiş "Qisas" adlı pyesi Ə. Haqverdiyev adına Ağdam Dövlət Dram Teatrında

- "Gəlinciklər" adlı tamaşası Salyan Dövlət Kukla Teatrının səhnəsində

- "Melisa" əsəri əsasında eyniadlı "Melisa" tamaşası Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının səhnəsində

- “Sarışının sərgüzəştləri” adlı pyesi Naxçıvan Dövlət Kukla Teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulub.

Tərtib və tərcümələri

1. Nağıllar

2. Üç tenqu və porsuq

3. İssumbosi

4. Dədə Qorqud, Azərbaycan və ingilis dillərində (Tərcümə T. Babanlı)

5. Nağıla bax, nağıla. 1-ci hissə

Dərs vəsaitləri

- Həyat bilgisi. Qiymətləndirmə testləri. 1-ci sinif

- Həyat bilgisi. Summativ qiymətləndirmə testləri.2-ci sinif

Kitabları

Çərpələng

Sarı qız, Dız və Vız

Qisas

Ağ xoruzun hekayəti

İpəkcənin macəraları

Qəribə kəndin nağılı

Bozqulaq və fəsillər

Ciya ilə iki gün

Heyvanlar

Fəsillər

Mükafatları və təltifləri

1. AYB-nin ən yaxşı uşaq əsərinə görə Tofiq Mahmud adına Mükafatı

2. "Yeni uşaq mahnıları — 2013" müsabiqəsində "Günəş" (Söz. Sevinc Nuruqızı, musiqi Məryəm Əlibəyli) mahnısı ilə 4-cü yer

3. Türkiyənin Azərbaycandakı Səfirliyinin AYB ilə birgə elan etdiyi "Çanaqqala — 100" müsabiqəsində şeir nominasiyası üzrə "Çanaqqala keçilməz" adlı poemasına görə 1-ci yer

4. "Qədim Bakıya səyahət" kitabına görə Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin "Qızıl Kəlmə" ədəbi mükafatı

5. "Qədim Bakıya səyahət" kitabı ilə Moskvada keçirilən Beynəlxalq Kitab Sənəti müsabiqəsində 1-ci yer

6. "Ədəbi Azadlıq — 2015" hekayə müsabiqəsində "Edam" hekayəsi ilə 2-ci yer

7. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin "Kiçikyaşlı məktəblilər üçün ən yaxşı nəsr, nəzm, dram əsərləri" müsabiqəsində nəsr əsərləri üzrə 1-ci yer

8. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin "Kiçikyaşlı məktəblilər üçün ən yaxşı nəsr, nəzm, dram əsərləri" müsabiqəsində dram əsərləri üzrə 1-ci yer

9. "Azanfilm" studiyasının elan etdiyi "Mənim ideyam var" süjetlər müsabiqəsində kiçikyaşlı uşaqlar üçün "Qaz balası Qaqa" adlı süjetlər silsiləsi (20 hissədən ibarət) öz orijinallığı və müsabiqənin konseptinə uyğunluğu ilə müsabiqənin baş qalibi

10. Azərbaycan-Avropa Təşkilatının (TEAS) Böyük Britaniyadakı təmsilçiliyinin "KHOJALY LİTERARY PRİZE " müsabiqəsində "Xocalıya" poeması ilə 3-cü yer.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

VAQİF SƏMƏDOĞLU,

     “Günlər oxşamaz bir-birinə...”

Telefon nömrələri

oxşamaz bir-birinə.

Amma hamısında

insan səsi.

İnsan səsləri

oxşamaz bir-birinə:

birində sevinc,

birində kədər.

Kədərlər oxşamaz,

oxşamaz bir-birinə:

biri ümidsiz,

biri ümidli.

Ümidlər

oxşamaz bir-birinə:

biri Allahdan asılı,

biri insan əlindən.

İnsan əlləri

oxşamaz bir-birinə:

biri torpaq şumlayar,

biri insan ömrünü.

İnsan ömürləri

oxşamaz bir-birinə:

biri yaşayar,

biri dözər.

İnsan dözümü

oxşamaz bir-birinə:

biri dartılar,

biri sınar.

İnsan siniri

oxşamaz bir-birinə:

biri ortadan bölünər,

biri tikə-tikə.

Tikələr

oxşamaz bir-birinə:

biri əsr boyda,

biri gün boyda.

Günlər

oxşamaz bir-birinə:

biri yaxşı,

biri pis.

Pis günlər

oxşamaz bir-birinə:

birində özün susarsan,

birində telefon.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” sizlərə yazıçı, publisist Yunus Oğuzun nəql etdiyi bir pritçanı təqdim edir. Yəqin ki, ibrət dərsi çıxarmaq üçün yetərli olacaq.

Qədim zamanlarda bir ölkə qonşu ölkəni təhdid edir, hədələyirdi, getdikcə müharibə vəziyyəti yaranırdı. Bir gün təhdid olunan ölkənin padişahı vəzirinə deyir ki, gəl bir çıxaq camaatın içinə, görək xalq bu barədə nə fikirləşir?
Vəzir cavab verir:
-Qurban olduğum, əgər biz bu qiyafətdə xalqın içinə çıxsaq, hər kəs özünü qibleyi-aləmin yanında göstərmək üçün, deyəcək ki, sizin sayənizdə düşməni əzib keçərik. 
Padişah deyir:
-Vəzir, sizə kim dedi ki, biz bu qiyafətdə gedəcəyik?

...Nağıl dili yüyürək olar. Padişah və vəzir dərviş paltarı geyinib, gecə vaxtı çıxırlar şəhərə. Bir az getdikdən sonra görürlər ki, bir evdən işıq gəlir, qapını döyürlər. Qapını açan ev sahibi alt paltarda onların qarşısına çıxır və qəzəblə soruşur:
-Nə istəyirsiniz?
Padişah cavab verir:
-Biz qərib dərvişlərik, gecələməyə yer axtarırdıq. Səni bu halətdə görüb daha heç nə istəmirik.
Ev sahibi istehza ilə bunlara deyir:
-Ayə, siz nə həyasız dərvişlərsiniz.

Onlar yola düşəndə hələ də kişinin səsi gəlirdi. - Gəlib gecə vaxtı insanları rahatsız edirsiniz.
Bir az getdikdən sonra yenə işığı yanan bir ev gördülər. Qapını taqqıldatdılar. Bu dəfə qarşılarına döyüş geyimində, təpədən dırnağa qədər silahlanmış ev sahibi çıxdı:
-Xoş gəlmişsiniz, ağa dərvişlər, - dedi, - mənə bir qulluğunuz.
Padişahın yerinə vəzir dilləndi:
-Ağa, biz qərib dərvişik, Allah xatirinə, bizi bir gecəlik qonaq edərsiniz?
Ev sahibi güldü.
-Nə ağa, məndən ağa çıxar, adi bir dulusçuyam. Allaha da qurban olum, onun qonağına da, keçin içəri.
Otağa keçəndə ev sahibi lampanın işığını bir az da artırıb qonaqlara baxıb soruşdu:
-Aclığınız varsa, deyim bir şey hazırlasınlar.
Bu dəfə padişah cavab verdi:
-Narahat olmayın, əxilərin yeməyi quru çörəklə sudur, onu da yemişik, içmişik.
Birdən şahın gözləri divardan asılmış, dəridən hazırlanmış xəritəyə sataşır. Bu xəritədə düşmənin və öz ordusunun mövqeləri sərgilənmişdi. Düşmən mövqelərinə qara sap, öz mövqelərinə isə qırmızı sap keçirilimiş iynə sancılmışdı. 
Padişah əlini xəritəyə uzadıb soruşdu:
-Bu nədir?
Ev sahibi cavab verdi: 
-Qurban olduğum ağa dərviş! Allahdan gizlin deyil, sizdən niyə gizli olsun? Şəhərdə söz-söhbət gəzir ki, müharibə olacaq. Mən də bu xəritəni hazırlatdırdım, evə gətirdim. İynələri sancdım xəritənin üstünə. Düşündüm ki, əgər düşmən hücum edərsə, onun hansı cinahı zəif olarsa oradan hücuma keçək. Sonra isə qurd döyüş üsulu ilə onu mühasirəyə alarıq. 
Padişah baxdı ki, dulusçu müharibə aparmaq üsulunu əməlli-başlı bilir. 
Daha bir söz demədi, yıxılıb yatdılar. Səhər o başdan durub ev sahibinə təşəkkür edib saraya döndülər. Padişah qırmızı paltar geyinib taxta çıxaraq vəzirinə əmr verdi:
-Get,dünən  qapılarını döydüyümüz adamları gətir bura.
Bir azdan hər ikisi padişahın hüzurunda idi. Dulusçu onu tanısa da məğrur durmağından qalmadı. O biri ev sahibi isə əsim-əsim əsirdi.
Padişah ona qəzəbləndi:
-Gəda, eşitdim, dünən gecə qapından iki dərvişi qovmusan, hətta arxalarınca istehza da etmisən. 
Kişinin ürəyi qorxudan ayaqlarının altına düşdü.
-Qələt eləmişəm, qurban olduğum.
Padişah əmr verdi:
-Aparın ona on şallaq vurun.

Mühafizəçilər kişini əngir-boyun eləyib sürüyə-sürüyə apardılar. Sonra üzünü dulusçuya tutdu. - A kişi, sən dulusçu ola-ola müharibə haqqında düşünürsən. Get dulusçuluğunu et də.
Dulusçu təmkinini pozmadan cavab verdi:
-Qibleyi aləm, axmaq olasan ki, bilməyəsən. Müharibə başlasa və məğlub olsaq, təkcə dövlətimizə ziyan dəyməyəcək, həm də mənim ailəmlə yanaşı hər bir ailəyə zərər dəyəcək. Dövləti qorumalısan ki, ailən də sakit və qorxusuz yaşasın. 
Padişah baxdı ki, dulusçu həm də adamı inandıra bilir. Əmr verdi: 
-Yaxşı get, səni hələlik tavaçı - əsgər toplayan təyin edirəm. 
Dulusçu baş əyib çıxandan sonra vəzir soruşdu:
-Qibleyi aləm, çox olmadı?
-Yox çox olmadı, - padişah cavab verdi. - Biz birinci evə getdik, adam qabağımıza alt paltarında çıxdı. Deməli, bu adam nəinki dövlətini, heç ailəsini də qorumağa qadir deyil. İkinci ev sahibi isə bizi döyüş geyimində qarşıladı, evində də döyüş xəritəsi, qurd döyüş üsulu. Atalarımız, dədələrimiz buna Turan döyüş üsulu deyirdilər. 
Sonra padişah iki əlini də göyə qaldırıb dua elədi: 
-Tanrım, dövlətimizi əbədi yaşatmaq üçün bizi həmişə belə ailələrə möhtac eylə!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Uşaqlar üçün ad seçmək mühüm qərardır, çünki seçilmiş ad uşağın şəxsiyyətinə təsir edə bilər.

Uşağınız üçün seçdiyiniz adın onun həyatında mühüm rol oynayacağı üçün diqqətlə seçilməsi vacibdir. Ad seçmək şəxsi seçim olsa da, uşağınızın gələcəyinə və şəxsiyyətinə müsbət təsir edəcək bir ad seçməyə diqqət yetirmək mühüm məsələdir.

“ Addır da nə mənası var övladımızın həyatına„ fikri məncə yanlışdır. Çünki uşağa qoyulan ad sanki onun həyat yolunda, qismətində, taleyində, hətta bəxtində danılmaz rol oynayır.

-Bəs uşaqlar üçün ad seçimində nələrə diqqət etməliyik?

1)   Qoyulan adın səslənməsi və qulağa yatması.

Qoyulan ad elə olmalıdır ki, adı səsləndirəndə qarşıdakı adınızı anlaya bilsin. Qarşıdakı anlamadığı halda ada tələffüzcə oxşayan başqa bir adla xitab edir. Bu ad sahibində aqressiya yaradır.

2)   Ad və soyadın uyuşması (uyğunluğu) .

Şəxsin adı soyadına məna səslənmə cəhətdən uyğun və axıcı olmalıdır.

3)   Populyar, dini, bənzəri olmayan və qəribə adlar (mənasız).

İnsanlar bəzən istəyir ki , övladının adı yaxın əhatəsində ya da ümumiyyətlə qoyulmayan adlar qoysun. Və ya heç bir ad tapmayıb mənasız adlar qoysun. Bu cür adlar bəzən gülüş və tənqid yarada bilir. Bəzi valideynlər isə hər kəsdə olan populyar adlar qoyur .

Ədliyyə Nazirliyindən “Report”un sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, bu müddətdə körpələrə verilən isimlərin ilk onluğunda 6 qız, 4 oğlan adı qərarlaşıb.

Son 4 il və bu ilin ilk ayında ümumilikdə, 7296 oğlan uşağına Uğur adı qoyulub. Ölkəmizdə illərdir ki, “Zəhra„ qız adı olaraq birinciliyini saxlayır. Məryəm, Aylin, Fatimə, Nilay, Ayla, Mələk, İnci, Nuray kimi adlar da populyar adlardandır.

Oğlan adlarından ən çox istifadə edilən ad isə Əlidir.  Yusif, Hüseyn, Məhəmməd, Raul, Ömər, Ayxan adları da çox istifadə olunan adlardandır.

Bu nəticələrdən görürük ki, ölkəmizdə islam dini ilə əlaqədar habelə Peyğəmbər və İmam adları Əhli- beytlərin adları uşaqların ad seçimində  geniş istifadə olunur. Bu çox sevindirici haldır .

4)   Ailə böyüklərinin və ailədə sevilən adamların adları.

Doğulan körpənin adını bəzən valideynlər özləri, çox hallarda nənə- babalar, bəzən də əmi-dayı və ya xala -bibi tərəfindən qoyulur. Bu öz adları və yeni dünyasını dəyişmiş bir əzizlərinin adları ya da özlərinə xoş gələn bir adı qoyurlar. Dünyasını dəyişmiş adamların adını və ya bədbəxt adamların adlarını qoymaq düzgün deyil. Qoyulan ad həm də tarix deməkdir. Tarix yenilənəndir.  Adlar da belədir. Uşağa ad qoyarkən mənası xoş olan, bərəkətli, aydın və nurlu ad qoymaq lazımdır. Mənası pis olan adlar uşaq üzərində mənfi aura yaradır. Quranda, hədislərdə Allahın 99 adının olduğu vurğulanır və buyurulur ki, “ən gözəl adlar Allahındır, Onu bu adlarla çağırıb dua edin...”.

Adətən övladlarına ad qoymaq istəyən müsəlmanlar bu adlara tez-tez müraciət edir. Lakin bununla yanaşı, bəzən həmin adlar hansısa marka, əşya, məhsul adı kimi də istifadə edilir. Buna təkcə xaricdə deyil, bütün müsəlman ölkələri kimi Azərbaycanda da bu belədir.

“İslam ənənəsində sadəcə Allaha aid olan adların, sadəcə Allahın xüsusiyyətlərini bildirən, onun əsmaül-hüsnasının “əbd” kəlməsi olmadan insana qoyulması halları çox olub. Bu, günah, məkruh, bəyənilməyən bir hadisə kimi qəbul edilib. Lakin Allah adına və sadəcə onun xüsusiyyətlərini bildirən adlara “əbd” kəlməsi artırılaraq qoyulsa daha yaxşıdır, məqbuldur. Allaha məxsus olan adlardan xüsusilə ikisini isə “əbd” kəlməsi olmadan insana qoymaq böyük günahdır. Bunlar Allah və Rəhman adlarıdır. Allah adı ilə bağlı izah verməyi artıq bilirik. “Rəhman” adı Quranda birbaşa Allah-təalaya aid edilib və yalnız Ona məxsus sayılıb: “De: “İstər Allah, istərsə də Rəhman deyib çağırın (dua edin). Hansını desəniz (fərqi yoxdur), çünki ən gözəl adlar yalnız Ona məxsusdur” (İsra, 110)”.

5)   Cinsiyyətə uyğun ad seçmək.

Qız adını oğlana qoymaq həmçinin oğlan adını qıza qoymaq düzgün deyil . Bu həm əlaqəsizlik yaradır həm də kimliyinə də tərsdir. Necə ki, oğlanın özünü qız, qızın da özünü oğlan kimi aparması haram işdir.

Akademik Nizami Cəfərov Azvision.az-a bildirilib oğlanlara qız, qızlara oğlan adı qoymaq sadəcə biabırçılıqdır. “Elə adlar var ki, onları həm oğlana, həm qıza qoymaq olur. Məsələn, Arzu, Pərvin. Amma oğlana Sevinc, Zəhra, qıza Məhəmməd, Həsən adı qoyula bilməz. Bu, mümkün olan bir şey deyil. Ümumiyyətlə belə bir ənənə yoxdur. Düzdür, bir vaxtlar uşağın sağ qalması üçün ona erməni, xristian adları qoyulub. Amma bunlar da gülünc, mənasız şeylərdir”.

O yerdə ki, adət-ənənə, qanun, prinsip pozulur, orada belə gülünc adları təsdiq etmək olmaz. Qıza oğlan adı, oğlana qız adının qoyulması qanunvericiliklə qadağandır. Valideyn gəlib deyə bilər ki, övladımın adını İlan qoy. Dövlət orqanı onu qoya bilməz. Buna görə də ad seçimində valideynlər şüurlu davranmalıdır.

-Bəs uşaqlara iki ad qoymaq olarmı ?

Qanuni cəhətdən iki ad qoymaqda heç bir qadağa yoxdur. Lakin iki ad biryerdə mürəkkəb isim kimi yazılmalıdır. Məsələn: “Əbdül„ və “Əli„ adlarının ikisini də qoymaq istəyirsizsə , “Əbdüləli„  formasında qoya bilərsiz.

Adətən iki ad qoymaq dini aspektdən fikirləşilir. Bu iki cür ola bilər.

1) Dini adlardan seçim edə bilmir və ikisini də qoymaq istəyir . Hətta ərəb ölkələrində 2-dən daha çox ad qoyulur.

2) İkinci adın uşağı qoruyacağına inanılır.

Bir ad ictimai seçilir, hamı tərəfindən bilinir. İkinci ad isə ailə tərəfindən sadəcə ailə üzvlərinin biləcəyi formada məxfi şəkildə qoyulur (Bu ad rəsmi sənədlərdə istifadə olunmur. ) Beləliklə, şəxs cadu, tilsim və ona qarşı olunan haram əməllərdən qorunur.

Cəmiyyətdə ad seçimi çox çətin və vacib məsələdir və olmalıdır da . Tövsiyyə olunur ki, övladınıza ad qoyarkən verilən maddələrə diqqət yetirəsiniz. Və unutmayın ki, “Ad adamı bəzəməz, adam adı bəzəyər.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Sürəyya Xəliq Xiyavlıdır.

Sürəyya Xəliq Xiyavlı

Xiyav

ZAMİNİ ÇƏKİLMİŞ ÜRƏKLƏR

Saçlarımla beynimin arasındakı

Məsafəyə baxıram

Saçlarımın kökü beynimdən su içir

Nədən saçlarımı gizlədim?

Nədən beynimdən utanım?

Beynimə inanmırlar

Və mən zamini çəkilmiş ürəyimə fikirləşirəm.

Hər gün külək

Tellərimlə məktublaşır; həsrət bərzəxində

Mən küləyə inanıram.

“Suç saçındır”

Dağların ağırlığını canıma yıxır

Yaxamdan yapışır

Ağrıdır

Ağırladır

Ağladır...

Heç darağın dişlərindən qan axmayıb

Göz yaşlarını saçlarıyla silən qadınlar 

kor olmayıblar

Saçlar uçanda,

Hava yaralanmayın.

Mən saçlara inanıram.

Əllərimdə iki varlıq var

Bir şeirim, bir də saçlarım

İkisi də sensor...

Və mən yəni bu gün

“Doxsan doqquzuncu ilin 

quyruq doğan ayının on beşi”

Zamini çəkilmiş ürəklərə fikirləşirəm

Zamini çəkilmiş şeirlərə...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Allah insanı yaratdı. Ona şüur, azad iradə və ruh verdi. İnsan Tanrının məhəbbətinin aynası idi, amma eyni zamanda onun ən böyük sınağı. Çünki şüur həm işıqdır, həm də zülmət. İnsan yalnız ağrını dərk edəndə əsl azadlığını hiss edir.

Bir gün Allah mələklərini topladı və soruşdu:

-Mən insanın şüurunu sınamaq istəyirəm. Onun axtarışını görmək üçün ondan gizlənməliyəm. Bəs hara gedim ki, məni tapa bilməsin?

Mələklər cavab verdi: "Uca zirvələrə çəkil, insan səni orada görə bilməz."

Başqa biri dedi: "Dənizlərin ən dərin qatına en, insanın nəfəsi ora yetməz."

Başqa biri: "Qaranlıqlara sığın, insan nur axtardıqca səni orada görə bilməz."

Amma Şeytan susmadı. O, gülərək dilləndi:

"Onu ucalığa da qaldırsan, dərinliyə də salsan, insan gec-tez ora yol tapacaq. Çünki sən ona iradə və şüur verdin. Zirvələri fəth edəcək, dərinlikləri yaracaq, qaranlıqları işıqlandıracaq. Amma bir yer var ki, oraya çatdıqda, fəthlər etdikdə o, səni unudacaq. İnsanın öz qəlbi. Ora gizlən, çünki insan öz qəlbinə baxdıqca min şey görəcək, ehtiras, günah, arzular, qorxular amma Səni deyil. O, bütün kainatı axtaracaq, amma öz içindəki səni unudacaq."

Və beləliklə, Allah qəzəblə susdu, amma Şeytanın dediyini etdi. O gündən Allah insanın qəlbində gizləndi.

Amma biz bu zəif, yorğun məxluqlar, qəlbimizi açmağa cəsarət etmədik. Zirvələrə qalxdıq, dənizlərin dibinə endik, göylərin sirlərini araşdırdıq, amma ən böyük sirlə içimizdə gizlənmiş Allahla, üz-üzə gəlməkdən qorxduq.

Bəlkə də bütün fəlsəfə budur, insan Tanrını göydə, kainatda, möcüzələrdə axtardı, amma unudub ki, ən dəhşətli sığınacaq, ən gizli otaq məhz onun öz qəlbidir. İnsanın qəlbi həm cənnət, həm cəhənnəmdir. Və bəlkə də Allah orada gizlənməklə bizə bunu izah etmək istədi: "Məni kənarda axtarma, çünki mən sənin vicdanının sükutundayam."

 İnsan öz qəlbini unutdu. Bu unuduluş sadəcə bir laqeydlik deyil, bir qaçışdır. Çünki qəlb, insanın ən qorxulu güzgüsüdür. Oraya baxan özünü görür, amma yalnız zahiri halını deyil, bütün günahlarını, arzularını, qorxularını, xəyanətlərini. Qəlb insanın həm cənnətidir, həm də cəhənnəmi. Ona görə də biz qəlbimizi yadımıza salmamaq üçün dünyanı gurultu ilə doldurduq. Şəhərlərin səs-küyü, reklamların işığı, sonsuz arzuların təlaşlı səsi, hamısı bir tək həqiqəti gizlətmək üçündür. İçimizdə Tanrı var, amma biz Onu eşitmək istəmirik.

Vicdan – Tanrının pıçıltısı də deyirlər, hər birimizin içindədir. Lakin biz o pıçıltını eşitməmək üçün bütün bir mədəniyyət yaratdıq. Əyləncə ilə, maddi arzularla, ideologiyalarla, texnologiyanın soyuq parıltısı ilə qəlbimizi susdurduq. İnsan öz qəlbinə qulaq asmaqdan o qədər qorxur ki, sanki orada Allahla rastlaşmaq onu məhv edəcək. Əslində isə məhv edən Tanrının yoxluğu deyil, Onun unudulmasıdır.

 Dostoyevski demişkən, insanın ən böyük əzabı vicdanıdır. Amma müasir insan artıq bu əzabı da unudub. Çünki vicdanını öldürən biri Tanrını da qəlbində öldürmüş olur. İnsan özünü Tanrının yerinə qoyur, amma əslində içindəki Tanrını susdurmaqla boşluğa düşür.Azadlıq insana yük olur və o bu yükdən qaçmaq üçün öz qəlbini inkar edir.

Amma paradoks budur, insan Tanrını göydə, kainatda axtarır, fəlsəfə qurur, elm yaradır, amma ən yaxın yerdə qəlbin dərinliyində Onu unutmağa məhkum olur. Çünki oraya baxmaq, özünü görməkdir. İnsan isə özünü görməkdən daha çox heç nədən qorxmur. Zirvələrə qalxmaq, dənizlərin dibinə enmək, hətta kainatı fəth etmək asandır, amma öz ruhunun qaranlığına baxmaq... Bax bu ən çətin sınaqdır.

 Bəli, Tanrı gizləndi, amma yox olmadı. O, qəlbimizdədir. Biz isə qəlbimizi unutduq. Bu unuduluş, insanın ən böyük faciəsidir. Çünki qəlbi unudan insan artıq Tanrını da, özünü də itirir. O, sadəcə boşluğun səhrasında dolaşır və səsini göylərə qaldırıraq "Tanrı haradadır?" Deyə çığırır.  Halbuki Tanrı həmin an onun qəlbinin susqunluğunda gizlənmişdir.

 Biz göylərə baxırıq və soruşuruq, "Uca Rəbbim, hardasan?" Dünyada bu qədər ağrı, bu qədər göz yaşı, bu qədər ədalətsizlik varkən, niyə susursan? Uşaqlar ölür, torpaqlar qan içində qalır, günahsızlar əzab çəkir, güclülər zalimliklə hakimiyyət sürür. Biz sənin adını çağırırıq, amma sanki göylər kar olub. Bəlkə də bu, sənin gizlənməyinin nəticəsidir. Sən qəlbimizə sığındın, amma biz öz qəlbimizi unutduq. Bizim unutqanlığımız sanki səni də susdurdu. İndi dünya sənin yoxluğunla deyil, sənin sükutunla yanır. İnsan dua edir, amma cavab almır. İnsan səcdəyə gedir, amma boşluqla üz-üzə qalır. Biz sənə şikayət edirik, çünki bu dünya bizim gücümüzü aşır. İnsan azad iradə aldı, amma bu iradəni azadlıq üçün yox, özünü məhv etmək üçün istifadə etdi. Elm yaratdı, amma onu ölüm alətinə çevirdi. Qanun qurdu, amma ədaləti satın aldı. Din qurdu, amma sənin adını da, sözünü də öz mənafeyinə çevirdi. Bəs bu halda biz sənə nə deyək? Sənin hədiyyən olan şüur bizi həm yüksəltdi, həm də uçuruma itələdi. Bəli, şikayətimiz çoxdur. Biz sənin ədalətini soruşuruq, çünki dünyada ədalət yoxdur. Biz sənin mərhəmətini soruşuruq, çünki zəiflər tapdalanır, qocalar tərk edilir, yetimlər ac qalır. Bəlkə də sən deyəcəksən: "Mən sizin qəlbinizdəyəm, amma siz məni unutdunuz." Amma biz səndən soruşuruq: niyə belə ağır bir sınaq? Niyə gizlənib bizə yalnız sükut buraxdın? Bəzən dua bir yalvarış deyil, bir üsyandır. Biz səmanın qapılarını döyürük, amma sanki sənin gizləndiyin otaq bağlıdır. Bəlkə də sən qəsdən gizləndin, çünki insan yalnız ağrının içində səni xatırlayır. Bəlkə də biz yalnız əzab içində Allaha yaxınlaşa bilərik. Amma bu da bir zülmdür, çünki sevgi ilə yaratdığın məxluqu yalnız ağrı ilə özünə qaytarmaq ədalət deyil.

 Biz sənin sükutundan şikayət edirik. Dünyanın gurultusu, müharibələrin səsi, zalımların qəhqəhəsi sənin səsini boğdu. İndi biz bilmirik, sənin sükutun bizə dərsdir, yoxsa cəza? Sənin gizlənməyin bizi azadlığa çağırır, yoxsa qaranlığa atır? Bizim şikayətimiz, sənin sükutuna qarşı fəryadımızdır. Biz səni unutduq, amma sən də bizi tərk etdin. İndi kainat kimsəsiz bir boşluq kimidir və insan öz fəryadının əks-sədası ilə baş-başa qalıb.

Ey Allah.

Biz Səni sevirik, çünki Sən bizi yaratdın. Amma eyni zamanda Səndən qorxuruq, çünki Sən gizləndin. Sənin varlığın həm təsəlli, həm də əzabdır. Biz Sənin adını zikr edirik, amma bəzən bu zikr sanki boşluğa deyilir. Bəzən dua sükuta dəyir, sükut isə qəlbimizi parçalayır. Biz üsyan edirik, çünki Sənin gizlənməyin bizi yarımçıq qoydu. Sən bizə azadlıq verdin, amma bu azadlıq bizi azad etmədi, bizi dağıtdı. Bizə şüur verdin, amma bu şüur bizi işığa yox, qaranlığa apardı. Bizə ruh verdin, amma bu ruh əzab içində sızlayır. Biz bilirik ki, Sən qəlbimizdəsən, amma niyə orada gizlənirsən? Niyə susursan, niyə bizə cavab vermirsən?

Ey Allah…

Biz Sənə yalvarırıq, özünü göstər! Qəlbimizin qaranlığını işıqlandır! Bizim içimizdə sükut kimi gizlənmə, çünki bu sükut bizi dəli edir. İnsan Səni sevmək istəyir, amma eyni zamanda Sənin gizlənməyinə soyuyur. Bəlkə də ən böyük dua bir fəryaddır: "Ey Allah, hardasan?"

Amma biz bilirirk…

Bəlkə də Sənin gizlənməyin özündən imtina deyil, bizim imtahanımızdır. Bəlkə də Sən qəlbimizdə gizlənməklə bizə bir sirr öyrətmək istədin, Sən heç vaxt uzaqda deyilsən. Sən ən yaxınsan. Şah damarımızdan belə yaxın. Amma insan ən yaxını görməyə çətinlik çəkir.

 Ey Allah, əgər Sənin gizlənməyin bizi sınamaq üçündürsə, onda biz sınana-sınana da Səni çağıracağıq. Bizim dualarımız həm yalvarış, həm üsyandır. Biz həm səcdəyə gedirik, həm də üsyanla ayağa qalxırıq. Biz həm Səni sevirik, həm də Səndən şikayət edirik. Çünki Sən gizlənmisən, amma hələ də bizim içimizdəsən.

Ey Allah, bizim fəryadımız boşluğa deyil. Bizim üsyanımız inkar deyil. Biz Səni çağırırıq ki, qəlbimizdə gizlənməyi burax və səs ver. Qəlbimizi unutsaq da, Sən bizi unutma. Bizim şüurumuz zəifdir, iradəmiz sınır, ruhumuz yorulur. Amma yenə də qəlbimizin qaranlığında bir pıçıltı var: "Allah hələ də buradadır."

Bu pıçıltı bəlkə də üsyanın içindən doğan bir minacatdır. Biz Səni həm ittiham edirik, həm də Səndən qurtuluş diləyirik. Çünki insanın duaları həmişə ikiüzlüdür, həm sevgidən doğur, həm də ağrıdan.

Ey Allah…

Əgər Sən həqiqətən qəlbimizdəsənsə, onda bizi bu unuduluşdan oyat. Bizim üsyanımızı mərhəmətə, şikayətimizi ümidə, fəryadımızı təsəlliyə çevir. Bizim qəlbimiz Sənin gizlənməyin məbədi oldu, amma qoy bir gün Sənin aşkara çıxmağın bayrama çevrilsin. Və o gün gəlsə, biz anlayacağıq, bütün üsyanlarımız, bütün şikayətlərimiz əslində bir uzun minacat imiş.

Beləcə, Allah qəlbimizdə gizləndi. Biz isə dünyanı dolaşaraq Onu axtardıq, amma ən yaxın olanı, qəlbimizi unutduq. Zirvələr fəth olundu, dərinliklər araşdırıldı, göylərin sirləri öyrənildi, amma qəlbin içindəki sükut qorxutdu, Tanrını unudulmuş bir əfsanəyə çevirdi. İnsanlıq davam edir. Biz üsyan edirik, şikayət edirik, dua edirik və eyni zamanda qorxuruq. Qorxuruq ki, əgər qəlbimizə baxsaq, Tanrı ilə üz-üzə gələcəyik və bütün aldadıcı rahatlıqlarımız bir anda darmadağın olacaq. Amma hər üsyan, hər dua, hər fəryad Tanrının qəlbimizdəki sükutuna toxunur.

Bəlkə də bütün fəlsəfə budur, Tanrı uzaqda deyil. O, hər zaman bizim içimizdədir, amma biz qəlbimizi unutduqca Onu görə bilmirik. Bəlkə də əsl imtahan da budur, Onu uzaqda axtarmaq yox, içimizdə tapmaq. Və beləliklə, insan həm itirir, həm də tapır. Biz Tanrını unudur, amma Onun varlığını hər fəryadda, hər dua və hər üsyanda hiss edirik. Hər ağrı, hər zülm, hər göz yaşı bir xatırlatma, bir minacatdır, "Mən sənin içindəyəm. Məni unutma."

 İndi dünya qarışıqlıq içindədir, amma qəlbimizdə bir sükut var, Tanrının sükutu. Biz bu sükutu eşidəndə biləcəyik ki, bütün üsyanlarımız, şikayətlərimiz və dualarımız boşuna deyilmiş. Və bəlkə də insanlıq yalnız o zaman tam olaraq Tanrını xatırlayacaq,hiss edəcək.. İçimizdə, unudulmuş, amma heç vaxt yox olmayan bir məbəddə.

 İnsanlıq və Tanrı arasında qalan boşluq əslində əbədi bir dialoqdur. Biz daim sual verəcəyik, O isə daim cavabsız görünəcək. Amma hər susqunluqda bir dərs, hər qaranlıqda bir işıq gizlidir. Və biz unudulan qəlblər, bir gün o işığı görəcəyik, çünki Tanrı heç vaxt tam yox olmur, yalnız gözləyir...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2025)