İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tariximizi yaxşımı bilirik?

Biliriksə, demək, hökməndir ki Səməd bəy Mehmandarovu tanıyaq.

Səməd bəy Mehmandarov 16 oktyabr 1856-ci ildə Lənkəranda dünyaya gəlib. Qarabağın nüfuzlu bəy nəslindən idi. Atası Mirzə Sadıq bəy Mehmandarov xidmətlə əlaqədar olaraq 1840-cı illərin əvvəlində Şuşadan Lənkərana köçüb, burada Lənkəran qəza idarəsinin Muğan pristavı vəzifəsini tutub və titul məsləhətçisi rütbəsinə sahib olub. Lənkəranda anadan olan Səməd bəy Mehmandarov ümumi təhsilini Bakı gimnaziyasında alıb.

1 sentyabr 1873-cü ildə Sankt-Peterburqda yerləşən 2-ci Konstantinov Hərbi Məktəbinə yunker kimi hərbi xidmətə başlayıb. Məktəbi bitirdikdən sonra 1875-ci ildə praporşik rütbəsi ilə 1-ci Türküstan artilleriya briqadasına göndərilib, burada 3-cü batareyada dağ taqımına komandanlıq edib,1875-ci ilin noyabrından 1876-cı ilin fevralına qədər Kokand xanlığına yürüşə qatılıb.

12 oktyabr 1876-cı ildə "Matçin dağlılarına qarşı yürüşdə göstərdiyi xidmətlər və zəhmətə görə" 3-cü dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni ilə təltif olunub. Kokand xanlığının fəthinə görə medala layiq görülüb. (Əslində, onun rus zabiti kimi qardaş özbək xalqının diyarının işğalında iştirakı və fərlənməsi bugünkü baxış prizmamıza görə qəhrəmanlıq deyil)

1876-cı ilin dekabrında podporuçik, 1877-ci ilin dekabrında isə poruçik rütbəsinə yüksəlib.

1879-cu ilin payızında Səməd bəy Sankt-Peterburqda yerləşən 2-ci artilleriya briqadasına ezam olunub. 13 mart 1881-ci ildə 3-cü dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni ilə təltif edilib, 25 oktyabr tarixində 2-ci artilleriya briqadasına keçirilib. 29 noyabr 1882-ci ildə ştabs-kapitan rütbəsinə yüksəldilib. 17 iyun 1885-ci ildə Qafqazda yerləşən 38-ci artilleriya briqadasına köçürülüb və burada doqquz il xidmət edib.

 8 iyuldan 8 noyabr 1887-ci ilə qədər Qafqaz Hərbi Dairə Məhkəməsinin üzvü olub. 31 avqust 1889-cu ildən 2-ci yarımbatareyanın komandiri və 4-cü batareyanın təsərrüfat işləri üzrə müdiri vəzifəsini icra edib. 16 dekabr 1890-cı ildə kapitan rütbəsinə layiq görülüb, qısa müddət sonra, yəni 21 may 1891-ci ildə 2-ci dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni ilə təltif edilib

1904-cü ildə rus-yapon müharibəsi başlananda Səməd bəy Mehmandarovun qırx səkkiz yaşı vardı. Yanvarın iyirmi altısında gecə yaponlar rusların Port-Artur limanında dayanan eskadrasına hücum edib, "Retvizan", "Sesareviç" zirehli gəmilərini və "Pallada" kreyserini yandırdılar. Müharibə başlandı. Səhərisi, Səməd bəy Mehmandarovu yeddinci Sibir atıcı topçu divizionun komandiri təyin etdilər. Bu quru qoşunlarının komandanı, general-mayor Roman Kondratenkonun əmri idi.

Rus-yapon müharibəsi başladıqdan sonra, 1904-cü il fevralın 18-də ali fərmanla Səməd bəy Mehmandarov 7-ci Şərqi Sibir atıcı artilleriya divizionunun komandiri təyin edildi. Onun bioqrafiyasında Port-Arturun qəhrəmancasına müdafiəsi xüsusi yer tutur. Bu əməliyyat zamanı quru müdafiə xətti üç cəbhəyə bölünüb. Artilleriya atəşinin idarə edilməsini təkmilləşdirmək məqsədilə hər cəbhəyə artilleriya komandirləri təyin edilib və onların nəzarətində qərargahlar yaradılıb. Polkovnik Mehmandarov Şərq cəbhəsinin artilleriya rəisi təyin edildi və Port-Arturun müdafiəsi boyunca ön mövqelərdə iştirak etdi.

Birinci Dünya müharibəsi başlayan zaman general Mehmandarov Qafqazdan Varşava Hərbi Dairəsinə köçürülən 3-cü Qafqaz ordusu korpusunda xidmət etməkdə idi. Mehmandarovun komandanlığı altında olan 21-ci piyada diviziyası Rusiya ordusunun ən yaxşı hissələrindən biri kimi şöhrət qazanıb, xüsusilə 81-ci piyada Abşeron və 83-cü piyada Samur alayları fərqlənirdilər. 1914-cü ilin 27–29 sentyabr döyüşlərinə görə, o, 3-cü dərəcəli "Müqəddəs Georgi" ordeni ilə təltif olunub

Mehmandarov rus, türk və fars dillərini yüksək səviyyədə bilirdi. Ömrünün son üç ilində islam tarixi və fəlsəfəsi ilə məşğul olub. 12 fevral 1931-ci ildə Bakıda vəfat edib Çəmbərəkənd qəbiristanlığında dəfn edilib. 1939-cu ildə qəbiristanlıq yerində S. M. Kirov adına park (indiki Şəhidlər Xiyabanı) salındığından  Mehmandarovun məzarı itib-batıb.

Bakı, Bərdə, Gəncə, Ağcabədi, Lənkəran, Quba və Qəbələ şəhərlərində mərkəzi küçələrdən biri Səməd bəy Mehmandarovun adını daşıyır. Eyni zamanda Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin bir tankeri General Mehmandarovun adını daşımaqdadır.

 O, Aleksandr Stepanovun "Port-Artur" və "Zvonarev ailəsi" romanlarının əsas qəhrəmanlarından biridir. Bakı və Lənkəran şəhərlərində Səməd bəy Mehmandarov adına parklar açılıb.

Filmoqrafiya

1. Sizi dünyalar qədər sevirdim (film, 1985)

2. Səmədbəy (film, 1995)

3. Artilleriyanın allahı sayılırdı (film, 1996)

4. Tənha ruh (film, 1998)

5. Cümhuriyyət generalları (film, 2006)

6. Sərdar (film, 2015)

Mükafatları

- "Kokand xanlığının fəthinə görə"

- III dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni (1876)

- III dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni (1881)

- II dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni (1891)

- II dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni (1886)

- "İmperator III Aleksandrın hakimiyyətinin xatirəsinə" medalı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yenə də həyəcan təbili döyürük, klassik, simfonik musiqiyə, baletə maraq get-gedə azalır, bu sahə ardınca gedənlərin sayı sürətlə azalır və belə getsə, az sonra bu elitar incəsənət sahəsindən imtina edib öz zəngin mədəniyyətimizə kölgə salmış olacağıq.

Hələliksə, gəlib Ramiz Mustafayebdən danışaq.

Azərbaycan SSR xalq artisti Ramiz Mustafayev 1926-cı il oktyabrın 16-da anadan olub. 1941-ci ildə isə Teatr Texnikumunun aktyorluq şöbəsinə daxil olub. Təhsil illərində Gənc Tamaşaçılar Teatrında, sonra isə Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında aktyor kimi fəaliyyət göstərib. 1948-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olub, professor Bülbülün sinfində müğənniliyin sirlərini öyrənib. 1952-ci ildə Konservatoriyanın vokal şöbəsini müvəffəqiyyətlə bitirib.

O, "Vaqif", "Polad", "Aydın", "Şirin", "Xan və əkinçi", "Tərs keçi" operalarının müəllifidir. R. Mustafayev 1968-1973-cü illərdə Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışıb. 1957-ci ildən Bəstəkarlar İttifaqı İdarə Heyətinin üzvü olub. Musiqi sənətimizin inkişafına görə, "Şöhrət" ordeninə layiq görülən bəstəkar xüsusilə irihəcmli, monumental musiqi janrlarında əsərlər yazıb.

O, baletdən başqa bütün janrlara müraciət edib. Bəstəkar 6 opera, 6 musiqili komediya, 9 oratoriya, kantata, 8 simfoniya, 300-dən çox mahnı və romans, müxtəlif səpkili instrumental əsər və s. yazıb. 2002-ci ildən prezident təqaüdçüsü olub.

Operalar

1. "Şirin" (1957) — diplom işi

2. "Vaqif" (1960)

3. "Xan və əkinçi" (1962)

4. "Tərs keçi" (1964) — Teymur Elçinin librettosu əsasında birpərdəli uşaq operası

5. "Polad" (1964) — Ənvər Əlibəylinin əsəri əsasında radio-opera

6. "Aydın"

Musiqili komediyalar, operettalar

- "Xəsis" (1958) — bəstəkar Vasif Adıgözəlovla birgə, Mirzə Fətəli Axundovun "Hacı Qara" komediyası əsasında

- "Axırı yaxşı olar" (1967) — libretto: Rəfiq Zəka Xəndan

- "Qonşumuzda bir oğlan var" — libretto: Məhərrəm Əlizadə

- "Məsmə xanım dayımdır" (2001) – libretto: C. Məmmədov

Uşaqlar üçün

1. "Ana və qız" — Sözləri: Tofiq Mütəllibov

2. "Bahar gəlir" — Sözləri: Yusif Həsənbəy

3. "Layla" — Sözləri: Sərdar Əsəd

4. "Qızıl gül" — Sözləri: Sərdar Əsəd

5. 45 uşaq mahnısı məcmuəsi (2001) – (mahnıların sözləri D. Nəbiqızı, Mirvarid Dilbazi, Məmməd Aslan, B. Orucoğlu, Ə. Ağayevindir)

Xalq artisti Ramiz Mustafayev 10 aprel 2008-ci ildə Bakıda vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bu, Bakı Müsəlman Qızlar Məktəbinin şagirdlərinin 1911-ci ildə çəkilmiş fotoşəkilidir. Bu, sadəcə bir arxiv şəkli deyil və bu həm də nəinki Azərbaycanda, eləcə də Qafqazda qadınlar üçün yeni eranın başlanğıcını göstərən əyani bir sübutdür.

1901-ci ildə açılan məktəb Şərqdə müsəlman qızlar üçün ilk dünyəvi məktəb oldu. Onun təsisçisi isə xeyriyyəçi və neft sənayeçisi Hacı Zeynalabdin Tağıyev idi. O, tikinti, təmir və aztəminatlı ailələrdən olan tələbələr üçün təqaüdlər də daxil olmaqla layihəyə 183 min 533  rubldan (rus rublu) çox sərmayə qoymuşdu.

Polşalı memar İosif Qoslavski tərəfindən layihələndirilmiş bu məktəb binası memarlıq incəliyi, Şərq və Avropa elementlərinin qarışığı ilə seçilirdi. Bakının mərkəzində, İstiqlaliyyət küçəsində yerləşən bu məktəb, tərəqqinin və modernləşmənin simvoluna çevrildi. Məktəbdə müxtəlif bölgələrdən, o cümlədən  Tiflisdən və Şimali Qafqazdan qızlar oxuyurdular. Tədris proqramına rus, Şərq və Avropa ədəbiyyatının öyrənilməsi, həmçinin teatr, ədəbiyyat və musiqi dərnəklərində iştirak daxil idi.

Tağıyev qadınların təhsilinin cəmiyyətin gələcəyinin açarı olduğuna inanırdı. O deyirdi ki, "Kişi sadəcə olaraq savadlı insan olacaq, amma savadlı qadın həm də anadır. Və onun gələcək övladlarının taleyi daha çox qadının nə qədər savadlı olmasından asılıdır".

Məktəb təkcə təhsil müəssisəsinə deyil, həm də mədəni həyatın mərkəzinə çevrilir: şagirdlər tamaşalar qoyur, konsertlərdə və sərgilərdə iştirak edir, istedadlarını və özünü həyata keçirmək istəklərini nümayiş etdirirdilər.

Bu gün Tağıyevin keçmiş məktəbinin binası Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutu kimi fəaliyyət göstərir. 1911-ci ilə aid bir fotoşəkil bizə cinsindən və mənşəyindən asılı olmayaraq, təhsilin almağa hamı üçün bərabər imkanların vacibliyini xatırladır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair Təranə Dəmirin yeni şeirlərini təqdim edir. Payız ovqatlı bu şeirlərdə fəslin qüssəsi və qəm-kədəri aparıcıdır, amma insan da qüssələndikcə kamilləşir axı.

BU GECƏ

Bir gecə də öz taxtından yıxıldı,

Bir səhər də taxta çıxdı təzədən.

Günəş doğdu,ay gizlətdi üzünü,

Bir ümid də şahə qalxdı təzədən.

Bir zülməti yola saldı ləpələr,

Dəniz yenə qaranlığın soyundu.

Göy üzündən işıq düşdü üstünə,

Yenə şəhər nur selində yuyundu.

Yarıpayız,yarıbahar ağaclar

Salamladı yuvasında quşları.

Yağış-yağış,külək-külək sevindi

Bu şəhərin divarları,daşları.

Bina-bina yuxusundan oyandı,

Addım-addım ayaq açdı küçələr.

Göyərçinlər sahil-sahil dağıldı,

Oğrun-oğrun dənə qaçdı sərçələr.

Budağından qopub düşən xəzəllər

Küçə-küçə küləklərlə  yarışdı.

Yeni günü salamladıq beləcə,

Payız bizə,biz payıza qarışdıq.

QADIN

Ayağın altında yollar yorulub,

Dilinin ucunda döz dolaşırsan.

Əllərin ovcunda buza dönübdü,

Sinənin üstündə köz dolaşırsan.

Kimin yanındasan,kimin yadında?

Kimin yaxınısan,kimin uzağı?

Anan da yoxdu ki,deyib ağlasın

Səni başdan-başa ölümqabağı.

Gözünə zillənib soyuq baxışlar,

Gerçəyi yalandan seçə bilmirsən.

Qolların uzanıb boşluğa sarı,

Neynirsən,o yana keçə bilmirsən.

Dörd yanın adamdı, bəs niyə görən

Tənhasan bu qədər adam içində.

Sən nələr çəkirsən bir Allah bilir,

Azarın içində,qadan içində.

Bu günü sabahla ovutmaq çətin,

Səbir təsəllidi,kaş təsəllidi.

Yaşaya bilmədin baharı,qadın,

Payızda nə varsa boş təsəllidi.

ŞAİR ƏLİSƏMİD KÜRƏ

Alnının qırışlarında min ilin ağrıları,

Baxışlarında min ilin təəssüfü var.

Arada gülümsəyirsən əzabların üzünə,

Ancaq mən gülüşünün altındakı göz yaşlarını yaxşı görürəm, şair.

Həsrətə təşnəsən deyə gülümsədikcə bir az da susuzlayırsan,

Ciyərin yanır ayrılıqdan sarı,

Sən susadıqca təptəzə Söz doğulur ayrılıq rəngdə,

Danışdıqca bir az da böyüyürsən həqiqətin gözündə,

Susduqca bir az da.

Bilirəm nigaransan dünyadan, adamlardan, ağaclardan,

ağaclara daş atan uşaqlardan, qar altında dən axtaran quşlardan,

qarışqalardan - hər şeydən, hər kəsdən nigaransan ,elə özündən də.

Əllərin cibindən, cibin sərçələrdən utananda göy üzünə yağış ismarlayırsan arada,

Bilirsən ki, səmada bizə ən yaxın buludlardı, buludlar.

Sən kədəri qədəh-qədəh başına çəkdikcə,

hardasa bir ümidin üstünə qapqara kölgə düşür,

Hər gün bir qədəh ümidsizləşirsən beləcə.

Hələ əzablara, həsrətə ,tənhalığa qədəh-qədəh meydan oxumağını demirəm.

Mən çox şeyi gizlədirəm səndən,

Çox şeyi demirəm, şair.

Eh, nöqtələr, suallar, nidalar!

UZAQ ŞƏHƏRLƏR…

Uzaq şəhərlər,

qarışıq küçələr,

Binalar, ağaclar,

Maşınlar, tıxaclar.

Adamlar, heykəllər,

Divarlar, şəkillər,

Küləklər, yağışlar,

Savaşlar, barışlar,

Sevgilər, xəyanətlər,

Yalanlar, cinayətlər.

Dənizə qarışan göz yaşı,

Sahilə yağan dalğa yağışı,

Xəyallar, peşmanlıqlar,

İşıqlar, qaranlıqlar.

Dükanlar, kafelər,

Xəstə küçə itləri, ac pişiklər.

Kölgənə yüyürən dilənçi qız-

Dilində dua, səsində qorxu, gözündə yalvarış,

Yorğun qoca,əlində əsa,

Ayağında yol, başında yağış.

Gecəyə baxan pəncərələr,

xəzəllər, ayrılıqlar və payız.

PƏNCƏRƏ

Büründü pəncərə göz yaşlarına,

Bir qadın çiynindən atdı yükünü.

Açdı ürəyini boş küçələrə,

Pəncərə-pəncərə tutdu yükünü.

Min həsrət cücərdi yağışın altda,

Cücərdi,böyüdü gecə boyunca.

Bir pişik bir siçan ovuna çıxdı,

Yüyürdü,yıxıldı küçə boyunca.

Bir ac köpək kimi uladı külək,

Uladı,o başa,bu başa çapdı.

Tutdu ağacların qol-budağından,

Ayağı dolaşa-dolaşa çapdı.

Yiyəsiz itlərin səsi kəsildi,

Quşlar yuvasına çəkildi yatdı.

Pəncərə-pəncərə yixildı şəhər,

Pəncərə-pəncərə büküldü yatdı.

Pəncərə-pəncərə yuyundu gecə,

Pəncərə-pəncərə yuyundu qadın.

Pəncərə-pəncərə açıldı səhər,

Pəncərə-pəncərə yoruldu qadın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət" portalının Cənub təmsilçisi

Bu günlərdə tarixi abidələr diyarı olan Cəlilabad şəhərinin Qurtuluş küçəsində (Ələt-Astara Magistral yolu) Mişarçay (Həməşəraçay) üzərindən keçən hissəsinin sağ tərəfində xüsusi bir lövhənin yerə bərkidildiyini gördüm. Əraziyə yaxınlaşıb baxdıqda, onun Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən olduğu, həm də dünya əhəmiyyətli arxeoloji abidə olan Eneolit-İlk Dəmir dövrünə aid edilən "I-III Mişarçay Yaşayış Yeri" ilə bağlı bildiriş lövhəsi olduğunu gördüm və həqiqətən də sevindim.

Bu sevincimin əslində iki səbəbi var idi: Onlardan biri tarixi abidələrimizə Dövlət tərəfindən belə səviyyədə diqqət edilməsi, digəri isə dünya əhəmiyyətli olan belə bir tarixi abidəyə, həmçinin Dövlətimizin adına yaraşan səviyyədə gözəl və yaraşıqlı metal lövhənin ərazidə quraşdırılmasından ibarətdir. Çünki neçə il öncə qədim tarix-mədəniyyət abidələrimiz üçün üzərində səliqəsiz əlyazma olan nazik list dəmir parçalarından istifadə edilir və həmin list dəmir parçaları ya mismarla yaxınlıqda yerləşən ağaclara bərkidilir, yaxud da mal-qaranın otlaq yeri olan sahəyə balaca bir dirəklə basdırılırdı. Bununla bağlı illər öncə bir neçə dəfə narahatçılığımı bildirmiş və aidiyattı orqanlara rəsmi şəkildə müraciət də etmişdim. Lakin bu gün gördüyümüz mənzərə tam başqadır. Sözün həqiqi mənasında dəmir, həm də rənglənmiş dirək üzərində səviyyəli formada yazılar olan metal lövhələrin ərazidə bərkidilməsi həm bu tarixi abidələrə, həm də müzəffər Dövlətimizin adına layiqdir.

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin mətbuat katibi dəyərlimiz Fariz Hüseynlidən əldə etdiyim məlumata görə, Dövlət Xidməti bunu cari ildən etibarən yeni bir layihə olaraq həyata keçirir və ölkə üzrə 1300-dən çox tarixi abidələrə xüsusi məlumat lövhələri quraşdırılır.

Bütün bunlara görə Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinə minnətdarlıq etmək hər birimizin borcudur. Əlbəttə, lövhələr üzərinə yazılan məlumatların dəqiqliyi də diqqət mərkəzində olmalı və tarixi-mədəniyyət abidələrinin adları və ya hansı dövrə aid olması ilə bağlı yanlışlıqlar aradan qaldırılmalıdır.

Şübhəsiz, bu layihə tarix-mədəniyyət abidələrimizin qorunması üçün ilk və zəruri, eyni halda dəyərli xidmətdir. Çünki bu qəbil lövhələr əsasən və bir-başa insanların maariflənməsinə xidmət göstərir. Vətəndaşlar tarix-mədəniyyət abidələrini tanımaqla onlara qarşı diqqətli olur və beləliklə də xalqımızın zəngin mədəni irsinin gələcək nəsillərə bütöv şəkildə çatdırılmasına şərait yaranmış olur.

Bundan sonrakı əsas vəzifə isə hər bir Azərbaycan vətəndaşının öz tarixi və mədəni abidələrinə öz şəxsiyyət vəsiqəsi gözü ilə baxması və yanaşmasıdır.

Bu arada Dövlət Xidmətinin müxtəlif rayonlar üzrə mühafizəçilərinin də üzərinə böyük vəzifələr düşür. Şəxsən mən 10 il ərzində idarə etdiyim "Həməşəra" Mətbu Orqanı vasitəsilə tarixi-mədəni abidələrimizlə bağlı maarifləndirici və bəzən tənqidi fikirlərimi yazıb paylaşıram. Bu qəbil yanaşmalar kiminsə xətrinə dəyməməlidir. Çünki mən bütün bunları yalnız tariximiz və mədəniyyətimizin qorunması naminə yazıram. Mənim heç kimlə şəxsi qərəzliyim yoxdur və ümumiyyətlə, qərəzli davranış mənim məramımda belə olmayıb və ola da bilməz. Şablon cavablar vasitəsilə məlumatsız halda özünü müdafiə edib təmizə çıxarmaq və hər tənqidi fikiri ayrı sahələrə yönəltməyə heç bir lüzum yoxdur. Vətəni, Dövləti və tarixini sevən hər bir vətəndaş əl-ələ verib bu sahədə çalışmağa və xidmət göstərməyə mükəlləfdir.

Mənə görə, tarixi və mədəni abidələrin mühafizəsi üçün işə alınan kadrlar hər şeydən öncə öz milli kimliyini tanıyan məsuliyyətli şəxslər, eyni halda qorumağa mükəlləf olduğu tarix-mədəniyyət abidələri barədə normal məlumata malik olan kadrlar olmalıdır. Şübhəsiz, belə olan təqdirdə tarixi və mədəni abidələrə yalnız hansısa bir portal və ya sosial şəbəkə üzərindən paylaşılan tənqidi yazıdan sonra baş çəkməyə ehtiyac qalmaz. Çünki milli kimliyini tanıyan və öz işində məsuliyyətli olan insanlar yazılan və deyilən tənqidlərdən öncə öz işinin başında olur və üzərinə düşən vəzifələrə layiqincə əməl etməyə çalışırlar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan qarşısındakını anladığını nə zaman hiss edər? Empatiya qurandamı, gözlərinə baxandamı, yoxsa dinləyərkən?

Empatiya quranda özünü onun yerində hiss edib eyni duyğunu yaşamağa çalışırsan. Sanki bu, sənin də başına gəlmiş hadisədir. Bu zaman qarşındakı insanın içində nələr baş verdiyini sən də hiss edirsən.

Gözlərinə baxmaq — sükutun dilini anlamaqdır. Səssizcə, danışmadan gözlərindən oxumaqdır. Hər baxışın səssizliyində gizlənən sözü tapmaqdır.

Dinləmək — deyilən hər kəlmənin, hər sözün arxasında gizlənəni axtarıb tapmaqdır. Ona görə də kiminsə baxışını, danışığını, hisslərini, yaşamını sadəcə görmək yox, onu hiss etmək lazımdır. O zaman nəyin doğru və ya saxta olduğunu daha yaxşı fərqinə varırsan.

Necə hiss etdiyin deyil, nə hiss etdiyindir önəmli olan.

Bəzən insanlar səni anlayır kimi görünür, amma səssizliyini eşitmirlər.

Bəzi insanlar susqunluqları ilə kömək istəyirlər.

Hər kəlmənin, hər baxışın arxasında bir hekayə gizlənir.

Və sadəcə anlayan insan bu hekayəni oxuya bilir.

Bəzi insanlar anlamadan, dinləmədən cavab verməyə çalışar. Halbuki dinləmək — anlamanın başlanğıcıdır.

O zaman anlayırsan ki, həyat sənə bütün rəngləri göstərir. Sən isə daha çox ən sevdiyinə baxırsan...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Gülxarə Əhmədova,

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Prezident cənab İlham Əliyev Tacikistan Respublikasının Prezidenti Emoməli Rəhmonun dəvəti ilə MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclasında iştirak etmək üçün oktyabrın 9-da Düşənbəyə səfər etdi. Bu səfər Azərbaycan-Tacikistan münasibətlərinə, eləcə də MDB ölkələri arasında əlaqələrin inkişafına işıq saldı. 

Qardaş Tacikistan xalqını Prezident Rəhmonun rəhbərliyi ilə əldə olunmuş uğurlar və nailiyyətlər münasibətilə səmimi şəkildə təbrik edən Azərbaycan lideri, həmçinin ölkələr arasındakı dostluq və əməkdaşlığın daha da möhkəmləndirilməsinə dair fikirlərini səsləndirdi.

Oktyabrın 10-da keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə iclasında Azərbaycan lideri regionda sülh, sabitlik və əməkdaşlığın gücləndirilməsi ilə bağlı mühüm mesajlar verdi. Çıxış zamanı Azərbaycanın MDB məkanında aparıcı rolunu və regional tərəfdaşlıq əlaqələrinin inkişafına verdiyi töhfəni xüsusi vurğuladı. Lider ölkələr arasında iqtisadi, humanitar və mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi, qarşılıqlı hörmət, suverenlik və ərazi bütövlüyü prinsiplərinə sadiqliyin vacibliyini diqqətə çatdırdı. Azərbaycanın strategiyası sülhə və tərəfdaşlığa yönəlmiş siyasətin davamlılığını təmin edir və bu yanaşma regionda uzunmüddətli sabitlik və rifah üçün möhkəm zəmin yaradır.

Çıxışının əvvəlində Azərbaycanın dövlət rəhbəri Tacikistan xalqına səmimi təbriklərini çatdıraraq, Prezident Emoməli Rəhmonun rəhbərliyi ilə ölkənin son illərdə əldə etdiyi mühüm uğurları yüksək qiymətləndirdi. Lider qeyd etdi ki, Düşənbəyə hər səfəri zamanı paytaxtın simasının dəyişdiyini, yeni infrastruktur layihələrinin, müasir binaların və abadlıq işlərinin sürətlə həyata keçirildiyini müşahidə edir. O, Tacikistanın şəhərsalma sahəsində qazandığı nailiyyətlərin dost və qardaş Azərbaycan üçün də böyük sevinc mənbəyi olduğunu vurğuladı: “Düşənbənin ildən-ilə gözəlləşməsi və inkişaf etməsi bizi, dost ölkə kimi, səmimi şəkildə məmnun edir.”

Azərbaycanın ali rəhbəri həmçinin Tacikistan ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlərin ardıcıl inkişaf etdiyini qeyd etdi. Vurğulandı ki, bu münasibətlərin əsasında sarsılmaz qardaşlıq, səmimi dostluq və qarşılıqlı dəstək dayanır. Son illərdə iki ölkə arasında siyasi, iqtisadi və humanitar əməkdaşlıq daha da genişlənmiş, qarşılıqlı əlaqələr yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Bu dostluq münasibətləri gələcəkdə də əməkdaşlığın bütün istiqamətlərdə dərinləşdirilməsi üçün geniş imkanlar yaradır.

Çıxışında lider humanitar sahədə əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinin əhəmiyyətinə toxunaraq, MDB dövlət başçılarına Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsində yerləşən Laçın şəhərinin bu il “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı” kimi namizədliyini dəstəklədiklərinə görə minnətdarlığını bildirdi. Qeyd olundu ki, bu qərar yalnız Azərbaycan üçün deyil, bütövlükdə MDB məkanında mədəniyyətlərarası əlaqələrin inkişafı baxımından da önəmlidir.

Əlavə olaraq vurğulandı ki, cari ilin iyun ayında Laçında “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı İli”nin təntənəli açılış mərasimi keçirilib və tədbirdə Azərbaycanın qədim və zəngin mədəni irsi barədə geniş məlumat təqdim olunub. İştirakçılar Laçının 30 illik erməni işğalından azad edilməsindən sonra sürətli dirçəlişinə, şəhərdə aparılan genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işlərinə əyani şahid olmuşlar. Laçın bu gün müasir infrastruktura, gözəlliyi və rahat yaşayış şəraiti ilə seçilən şəhərlərdən birinə çevrilmişdir ki, bu da Azərbaycanın yenidənqurma siyasətinin parlaq nümunəsidir.

MDB məkanında keçirilən mühüm idman tədbirlərinə də diqqət çəkildi. III MDB Oyunlarının əhəmiyyəti xüsusi vurğulandı. Sentyabrın 28-dən oktyabrın 8-dək qədim Gəncə şəhərində – XII əsrin görkəmli Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin vətənində təşkil olunan bu mötəbər yarış Birliyin həyatında mühüm hadisə kimi tarixə düşüb. Oyunların yalnız Gəncədə deyil, Azərbaycanın digər şəhərlərində – Qəbələ, Göygöl, Yevlax, Mingəçevir, Şəki və Xankəndidə də keçirildiyi bildirildi. 13 ölkədən, o cümlədən MDB-yə üzv və qonaq dövlətlərdən 1600-dən artıq idmançı bu beynəlxalq yarışlarda iştirak edib. Qeyd edildi ki, bu cür tədbirlər ölkələr arasında dostluğun, qarşılıqlı hörmətin və əməkdaşlığın daha da möhkəmlənməsinə xidmət edir. Onlar MDB məkanında bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan münasibətlərin inkişafına, xalqlar arasında humanitar və mədəni əlaqələrin dərinləşməsinə mühüm töhfə verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu 2 ildən artıqdır ki, Güney Azərbaycan Poeziyası və Prozası Antologiyası layihələrini icra etməkdədir. Bu müddət ərzində Arazın o tayında yazıb-yaradan yüzlərlə soydaşımızın yaradıcılığı barədə məlumat və yaradıcılığından nümunələr çoxminli oxucu auditoriyasına təqdim edilmişdir. Məqsəd güneyli soydaşlarımızın yaradıcılığına stimul vermək, bu yaradıcılığı həm də beynəlxalq platformalarda təbliğ etməkdir.

Layihənin koordinatoru: Əli Çağla, Təbriz

Növbəti təqdim edilələn yazar Təbrizdən Əmin Əhəryardır. Onun "Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi" şeiri Güney poeziyasına xas xarakterik xüsusiyyətləri özündə əks etdirir: abstraksiya, alleqoriyalarla xalqın özgürlük duyğularının hüdudsuzluğunu əks etdirmək.

 Əmin Əhəryar

Təbriz

"Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi"

Mən bir gün,

Dənizlərdən keçid verib

Balıqlara

Göyə uçmaq öyrədəcəyəm.

Uca, hündür o dağlara

Kəmər atıb

Qartalları

Sahillərə çəkəcəyəm.

Mənsə bir gün şəhərlərə

Qırmızı gül səpəcəyəm.

Qarğaları uzaqlara...

Gözdən itən

Çöllüklərə

Satacağam.

Qumlu-qumlu sahillərə

Əli açıq

Göylü şəkər.

Mavi bir quş dəvət edib

Rahat yaşam qatacağam...

Deyim bu gün

Bu dənizlər hər bir kəsin hədiyyəsi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.10.2025)