Azərbaycan Universitetində "Poeziyada sən" adlı respublika müsabiqəsi keçirildi

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyəti tərəfindən təşkil olunan "Poeziyada sən" adlı respublika müsabiqəsi uğurla başa çatdı. Gənclərin bədii yaradıcılığa cəlb olunması, poeziya sahəsində istedadlı tələbələrin aşkar edilməsi və ali təhsil müəssisələri arasında ədəbi əlaqələrin genişləndirilməsi məqsədi daşıyan müsabiqə böyük maraqla qarşılandı.

Tədbir Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başladı.

Açılış mərasimində Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri Solmaz İlyaszadə müsabiqənin ideyası, məqsədi və əhəmiyyəti haqqında məlumat verdi. O, gənclərin yaradıcılıq potensialının dəstəklənməsinin, poeziyanın milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliğindəki rolunun vacibliyini vurğuladı.

Azərbaycan Universitetinin elmi işlər üzrə prorektoru Yusif Qasımov iştirakçıları salamlayaraq onlara uğurlar arzuladı və bu cür layihələrin tələbələrin bədii-estetik dünyagörüşünün formalaşmasına, eyni zamanda şəxsi inkişafına mühüm töhfə verdiyini qeyd etdi.

Müsabiqədə 31 iştirakçı öz müəllifi olduqları şeirləri təqdim etdi. Təqdim olunan poetik əsərlər mövzu zənginliyi, bədii ifadə vasitələri və müəllif yanaşmaları baxımından fərqlənərək tədbirə xüsusi rəng qatdı. Ölkənin 8 ali təhsil müəssisəsini təmsil edən tələbələrin iştirakı müsabiqənin respublika miqyasını nümayiş etdirdi.

Müsabiqədə təmsil olunan universitetlər:

Azərbaycan Universiteti

Bakı Mühəndislik Universiteti

Bakı Dövlət Universiteti

Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

Azərbaycan Dövlət Memarlıq və İncəsənət Universiteti

Qərbi Kaspi Universiteti

Münsiflər heyəti:

Müsabiqə tanınmış ədəbiyyat xadimləri və mütəxəssislərdən ibarət münsiflər heyəti tərəfindən qiymətləndirildi: İntiqam Yaşar, Nail Zeyniyev, Hüseyn Hüseynli, Asif Hacıyev, Taleh Mənsur.

İştirakçıların çıxışları bədii dəyər, dil və üslub, mövzuya yanaşma və təqdimat bacarığı meyarları əsasında qiymətləndirildi.

Qaliblər:

I yer – Mustafa Məhərrəmov (Azərbaycan Dövlət Dəniz Akademiyası, Dəniz naviqasiya mühəndisliyi ixtisası, II kurs)

II yer – Abdulqadir Lətifov (Azərbaycan Universiteti, Muzey, arxiv işi və abidələrin qorunması ixtisası, IV kurs)

III yer – İlahə Kərimova (Azərbaycan Universiteti, Filologiya - İngilis dili və ədəbiyyatı ixtisası, III kurs)

Müsabiqə gənc şairlərin yaradıcılıq potensialının aşkar edilməsi, poeziyaya marağın artırılması və tələbələr arasında ədəbi mühitin formalaşdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Tədbir həmçinin iştirakçıların özünəinamının artırılmasına və bədii düşüncə tərzinin inkişafına töhfə verdi.

Azərbaycan Universiteti Tələbə Elmi Cəmiyyəti gənclərin elmi və yaradıcılıq fəaliyyətini təşviq edən, onların intellektual və mədəni inkişafına xidmət edən layihələrin həyata keçirilməsini prioritet istiqamət kimi davam etdirəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Adı: Lətif Bəşir oğlu Səfərov

Doğum tarixi: 30 Sentyabr 1920, Şuşa

Vəfat tarixi: 9 Dekabr 1963, Bakı

Peşəsi: Aktyor, kinorejissor, ssenari müəllifi

Fəxri ad: Azərbaycan SSR‑nin Əməkdar İncəsənət Xadimi (1960)

Əvvəlcə bir kino insanının həyatı və fəaliyyəti

Lətif Səfərovun kino həyatına gəlişi çox erkən başlayıb — o, 7 yaşında rejissor Leo Murun Gilan qızı filmində uşaq aktyor kimi çəkilib və bu, onun kino aləmi ilə ilk tanışlığı olub. Daha sonra “Sevil”, “Latif”, “Qızıl kol” kimi filmlərdə uşaq obrazlarını ifa edib.

Sonradan o, Gəncə Pedaqoji Texnikumunda təhsil alıb, Bakıya dönərək kino studiyanın dublyaj şöbəsində işləməyə başlayıb. Bu işdən sonra rejissor assistenti kimi fəaliyyət göstərib və 1940‑cı ildə Moskva Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil olub.

1950‑ci ildə o, kino rejissorluğu üzrə təhsilini uğurla bitirib və Azərbaycana dönərək “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında işləməyə başlayıb. 

Əsərləri və kino irsi

Lətif Səfərov rejissor kimi Azərbaycan kino tarixində dərin iz qoyub:

 “Bəxtiyar” (1955) — ən tanınmış və uğurlu filmi olub.

 “Qızmar günəş altında” (1957) — sosial və realist motivlərlə çəkilmiş dramdır.

 “Leyli və Məcnun” (1962) — Azərbaycan klassik ədəbiyyatını ekranlaşdıran məşhur ekran əsəridir.

O, həmçinin sənədli filmlər və kinematoqrafiya jurnalları üzərində də çalışıb, “Bakı və bakılılar” kimi kinematoqrafik layihələri də gerçəkləşdirib.

1958‑1963 illərdə Lətif Səfərov Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri olub və bu vəzifədə rejissorluqla yanaşı, kino həyatının təşkili, yeni filmlərin hazırlanması və kino sahəsində gənc kadrların yetişməsi üçün çalışıb.

 Şəxsi həyat — ailə və münasibətlər

1960‑cı ildə o, məşhur müğənni Şövkət Ələkbərova ilə evlənmişdi və onların iki uşağı var idi. Bu nikah həm sənətkarlar arasında əməkdaşlıq, həm də şəxsi həyat baxımından diqqət çəkirdi.

 Faciəli son — intihar

Lətif Səfərov 9 dekabr 1963‑də öz həyatına son qoyub — ov tüfəngi ilə özünə atəş açaraq intihar etmişdir.

O, bu qərarı verərkən hazırda üzərində işlədiyi “Möcüzələr Adası” adlı film layihəsinə köklənmişdi.

Rəsmi mənbələr isə bu barədə çox konkret səbəb göstərməsə də — rejissorun dövrün çətinlikləri, yaradıcılıqda yaşadığı təzyiqlər, şəxsi stres və daxili tənhalıq kimi hisslərlə üzləşdiyi çoxlu xatirələrdə, sənət adamlarının xatirələrində qeyd olunur.

Məsələn, film redaktoru Nataliya Şneyer Lətifin son günlərini belə xatırlayırdı: o, daxildə tənhaydı, yorulmuş və ruhən çökdükdəydi. Sənət aləmində, o cümlədən yaxın çevrəsində, onun yaradıcılıq uğursuzluqları, davam edən ideyalarla bağlı gərginlik hiss etdiyi də deyilir.

Bəzi qeyri‑rəsmi mənbələrdə isə hadisənin detallarının dramatikləşdirilmiş versiyaları da dolaşır — məsələn, ov tüfənginin təsadüfən aktivləşməsi kimi — amma bunlar etibarlı sənədli mənbələrdə təsdiqlənmir və kino tarixçiləri arasında güvənilməz hesab olunur.

Belə ağır hadisələrdə səbəblər birbaşa rəsmi qaynaqlarda açıqlanmaz, çünki şəxsin ruh halı, daxili stress, yaradıcılıq təzyiqləri və şəxsi həyat məsuliyyətləri kimi elementlər çox şəxsi və kompleks olur.

 Nə üçün belə qərar verdi?

Rejissorun intiharının arxasında yatan yayğın səbəblər ola bilər — bu, konkret sənətkar üçün birbaşa sübut edilmiş deyil, amma belə qənaətlər kino tədqiqatçıları və yaxın tanışlarının xatirələrindən çıxarılır:

 Yaradıcılıq təzyiqi: Üzərində işlədiyi layihənin ağır prosesi və uğursuzluq hissi onu daxilən yorub. 

 Ruhsal yük: Ətrafdakı mühitin, ictimai gözləntilərin və şəxsi dövri stresslərin təsiri.

 Əlaqələr: Şəxsi münasibətlər və ailə yükü də əlavə emosional təzyiq yarada bilər — hərçənd bu, yalnız ehtimallardır, dəqiq təsdiqlənməyib.

 Kino tarixində yeri və irsi

Lətif Səfərov Azərbaycan kino sənətini klassik səviyyəyə çıxaran rejissorlardan biridir. Onun filmləri — Bəxtiyar, Qızmar günəş altında, Leyli və Məcnun — Azərbaycan ədəbi və kino irsini ekranlara gətirib.

Onun filmləri sosial, mədəni və ramatic motivləri ilə yadda qalır və bu gün də kino tədqiqatçılar tərəfindən öyrənilir.

 Yekun

Lətif Səfərov həm Azərbaycan kino tarixinin inkişafında önəmli rol oynamış, həm də insanlıq, sənət və yaradıcılıq təzyiqlərinin mürəkkəbliyi ilə yadda qalmış bir müəllifdir. Onun həyatı — erkən uşaq aktyorluğundan kino ustalarına qədər yolu — həm böyük uğur, həm də böyük yük idi.

Bu cür faciələr bizə göstərir ki, yaradıcılıq və əsərlərin arxasında duran insanlar da hislər, stress və təzyiq altındadırlar, və bu səbəblə də onların ruh sağlamlığına diqqət vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İllərin qovuşuğu mənim üçün emosional bir mərasim deyil. Bu, zamanla üz-üzə dayanıb özümə yalan danışmama qərarıdır. Nə qazandıqlarımı saymaq, nə də itirdiklərimi romantikləşdirmək üçündür. Bu an daha çox nəyi daşıdığımı anlamaq üçündür. Çünki insanı ağırlaşdıran keçən illər yox, illərin içində həll olunmamış qalanlardır.

Mənim həyatımda illər bir-birini əvəz etmir; bir-birinin üzərinə yazılır. Hər yeni il əvvəlkinin davamı kimi gəlir. Ona görə də bu qovuşuqda başlanğıc axtarmıram. Sadəcə baxıram: harada dayandım, harada geri çəkildim, harada öz mövqeyimi qoruya bildim.

İllərin qovuşuğu mənim üçün hesabatdan çox aydınlıq halıdır. Artıq anlayıram ki, bəzi gecikmələr zəiflikdən yox, daxili hazır olmamaqdan doğub. Bəzi itkilər yanlış qərar deyil, keçilməli mərhələ olub. Bu fərqi dərk etdiyim andan zaman mənimlə mübarizə aparmır, məni formalaşdırır.

Bu nöqtədə özümü qəhrəman kimi təqdim etmirəm. Güclü görünmək iddiası da daşımıram. Sadəcə bilirəm ki, hər sarsıntı dağılma ilə bitməyib. Bəzən irəliləmək mümkün olmayıb, amma mövqeni qorumaq mümkün olub. Bu da kifayət qədər ciddi bir davamlılıq formasıdır.

İllərin qovuşuğu bir şeyi də açıq göstərir: mən artıq hər şeyə reaksiya vermirəm. Seçilmiş səssizliklərim, müəyyənləşmiş məsafələrim, arxada qoyduğum mövzular var. Bu laqeydlik deyil, sərhəddir. Zaman keçdikcə insan hər mübahisəni udmağı yox, hansına girməməli olduğunu öyrənir.

Keçmişə nə nostalji ilə, nə də ittihamla baxıram. O, dəyişdirilməyən bir fakt kimi mövcuddur. İllərin qovuşuğu bu faktla barışmaq deyil, onu düzgün yerinə yerləşdirmək cəhdidir. Keçmiş yük olmaqdan çıxıb kontekstə çevrilir.

Mən yeni ilə ümidlə yox, məsuliyyətlə girirəm. Çünki artıq bilirəm: həyat mənə borclu deyil, amma mən özümə borcluyam. Daha az tələskənlik, daha az izah, daha çox diqqət — inkişaf mənim üçün artıq bu çərçivədə ölçülür.

İllərin qovuşuğu dönüş nöqtəsi deyil. Bu, daxili xəritəmdə qeyd olunan bir koordinatdır. Haradan gəldiyimi bilirəm. Haraya getdiyimi isə artıq təsadüfə buraxmıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları haqqında olan layihəsində bügünkü söhbətimiz İsmail Qaspıralı barədədir.

İsmail Qaspıralı (İsmail Bey Gasprinski / Gaspıralı) XIX-əsrin sonu və XX-əsrin əvvəllərində yaşamış görkəmli Krım Tatarı fikir adamı, müəllim, jurnalist, nəşriyyatçı, maarifçi və siyasi xadim idi. O, öz dövrünün ən önəmli türk dünyası intellektual liderlərindən sayılır və xüsusilə təhsil islahatı, mətbuat vasitəsilə milli şüurun yüksəldilməsi və Türk dünyasının birliyi ideyalarının yayılması ilə yadda qalmışdır.

İsmail Qaspıralı 1851-ci ildə Krımın Bakhchysarai yaxınlığında Avcıköy (bu gün Ukraynanın Krım regionu) kəndində anadan olmuşdur. Ailəsinin adı Gaspira kəndindən gəldiyi üçün soyadı “Gasprinski” olaraq qəbul edilmişdir. Çox erkən yaşda o, yerli müsəlman məktəbində əsas təhsil almış, daha sonra Simferopol gimnaziyasında və Voronej, daha sonra Moskva hərbi məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. Bu xarici təhsil ona Avropa düşüncə tərzi, maarif ideyaları və geniş dünyagörüşü qazandırmışdır.

Qaspıralı 1870-ci illərin əvvəllərində Parisdə rus yazıçısı İvan Turgenyev ilə işləyərək fransız dilini öyrənmiş və Avropa mədəni-ictimai mühitindən təsirlənmişdir. Parisdə keçirdiyi vaxtdan sonra o, təhsil sisteminin modernləşdirilməsinin vacibliyini dərk etmişdir. 1876-cı ildə Krıma qayıdaraq müəllim olaraq fəaliyyətə başlamış, lakin klassik dini məktəblərdəki tədris metodlarını tənqid etdiyinə görə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirə bilməmişdir.

1878-ci ildə Bakhchysarai şəhər dumasında çalışmış və bir müddət şəhər meri vəzifəsinə seçilmişdir. Bu dövrdə o, ictimai fəaliyyətini genişləndirmiş və Türk və müsəlman icmalarının problemlərinə diqqət yetirməyə başlamışdır.

1883-cü ildə Qaspıralı Krımda iki dildə – Krım Tatar və rus dillərində çıxan Tercüman (Terciman) qəzetini təsis etdi. Bu nəşr yalnız Krım Tatarları üçün deyil, eyni zamanda bütün Rusiya imperiyasındakı türk dillərində danışan icmalar üçün siyasi, mədəni, maarifçi və ictimai məsələləri işıqlandırmaq üçün vacib platforma oldu və uzun müddət fəaliyyət göstərdi. “Tercüman” fikir və information mübadiləsinin əsas vasitəsi olmaqla yanaşı, Türk dünyasında milli şüurun formalaşmasına əhəmiyyətli töhfə verdi.

Qaspıralı təhsil sistemində islahatların əsasını qoyan “Usul-ü Cedid” (yeni metod) konsepsiyasını dəstəklədi. Bu yeni metod dini təhsillə yanaşı müasir elmlər – riyaziyyat, tarix və coğrafiya dərslərini də təhsil proqramına daxil etməyi, eləcə də ana dilində tədrisin gücləndirilməsini nəzərdə tuturdu. Bu yanaşma Krım Tatarları arasında və daha sonra Qafqaz, Mərkəzi Asiya və digər türk cəmiyyətlərində geniş yayılmışdır.

O, ancaq qəzet nəşri ilə məhdudlaşmayaraq, 1905-ci ildən başlayaraq qadınlara və uşaqlara yönəlik mətbu nəşrlər də buraxdı, məsələn, Alem-i Nisvan qadın jurnalı (qızı Şefiqa Qaspıralı redaktoru oldu) və uşaqlar üçün jurnallar. Bu fəaliyyət milli şüurun daha geniş təbəqələrə çatdırılması və cəmiyyətin ayrı-ayrı qruplarının maariflənməsi məqsədini daşıyırdı.

Qaspıralı həm də pan-türkçülük ideyalarını müdafiə etmiş, türk dillərinin birləşdirilməsi və bu icmaların birgə fəaliyyəti üçün “dildə, fikir və əməliyyatda birlik” prinsiplərini irəli sürmüşdür. Onun bu ideyaları Türk dünyasında birliyin mədəni və ictimai bazasının yaradılmasına təsir etmişdir.

İsmail Qaspıralı 1914-cü ildə Bakhchysarai şəhərində vəfat etmişdir. Onun yaradıcılığı və fəaliyyəti bu gün də türk dünyasının maarifçilik, mədəni birləşmə və milli şüurun inkişafı sahəsində əsas simvollardan biri kimi qiymətləndirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Xatirə Səfər, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

17.

Bəli, unudulmamaq… Yasaqlar qadınların mövcudluğunu unudur. Onların bəzən “zərif cins” olmaları ön plana çıxarılır və cəmiyyətə sərf edilən tərəfdən baxılaraq ictimaiyyətə təqdim olunur. Qadınların əksəriyyətinin qorunmağa, ailədə saxlanılmağa, müəyyən qadağa çərçivəsində qalmağa məcbur edildiyi bir toplumla eyni torpağı, havanı bölüşdüyümüz üçün təəssüf hissi keçirirəm.

18.

Bu cəmiyyətdə qadın sevə bilməz, əl-ələ tutub hardasa oturub söhbət edə bilməz. Rəfiqələri ilə dostluq bağı qurduğu zaman mütləq rəfiqələri ədəb-ərkan, mənəviyyat, tərbiyə testindən keçmiş olmalıdır; əks halda həmin adamlar qadını uçuruma aparacaq. Yaddan çıxan bir şey var: heç kim heç kimə öz iradəsindən artıq təsir edə bilməz.

19.

Qadınlara qarşı qoyulmuş şəxsi qərəzli, dolu, hesablı, çıxarlı — səhv olsa belə — bu yasaqlar istənilən kişinin zəifliyini göstərir.

20.

İndiki dövrdə əksər kişilər həm psixoloji, həm də maddi cəhətdən zəif olduqlarını məhz ailədə qoyduqları fərqli tərz qadağalara sığınaraq sübut edirlər.

21.

Sevgi, hörmət, anlayış olmayan istənilən mühitdə yasaq düşüncələr çıxış yoluna çevrilir. Bu “çıxış yolu”nun qapısını bağlamaq isə özünə hörmət edən, özünü sevən, dəyərini ayaq altına atmayan qadınlara düşər.

22.

Qorxma… Sən qadınsan, kölə deyilsən. Haqqını kiminsə tapdalamasına izin vermə. Sən həyat yoldaşısan, həyat isə müştərəkdir. Bölüşüncə azalar dərd, ağrı. Sən dostsan, rəfiqəsən – istər kişi ilə, istərsə də qadınla dostluq bağı qura bilərsən. Sən övladsan – istədiyin peşəni, istədiyin insanı sərbəst və özgüvənli şəkildə seçmək haqqın var.

23.

Unutma… Sən səni sevənlər üçün baş tacısan. İzin vermə ayaq altına sərsinlər səni. Öz yerini özün müəyyən etmədikcə, üstünə uzadılan dilin ölçüsünü bilməyən sahiblər daha da çoxalacaq.

24.

Seçimlərini düzgün etdiyin təqdirdə bütün yasaq düşüncələrin qara tilsimi qırılacaq, üzərindəki hökmünü itirəcək və qadınlar xoşbəxt dünya sakinlərinə çevriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

Katoliklərin Milad bayramı

Christmas Day. Milad bayramı xristian dünyasının ən əsas bayramı hesab edilir, xristianlıq peyğəmbəri İsanın doğulmasını özündə ehtiva edir. Dünyanın 100-dən artıq ölkəsində Milad dövlət bayramı sayılır. Tarixdə xristianların Miladı bayram etməsinə aid ilk yazılı mənbə 4-cü əsrə aiddir. İsa Məsihin dəqiq doğulma tarixi həmişə mübahisələrə yer açıb, amma katoliklər bu tarixi 25 dekabr kimi qəbul ediblər. Olsun ki, məhz bu tarixi seçməkdə erkən dövr xristianlarının 25 dekabrda Xristin təməli və Pasxa bayramlarını qeyd etmələri, eyni zamanda Günəşin bərqərar olması gününü də bu təqvim günündə qeyd edilməsi rol oynayıb. Bu bayram 4 gün öncədən başlayıb 6 gün sonrayadək davam edir, bayramaxşamı – ayın 24-də soşelnik deyilən məcburi rituala bütün katoliklər əməl edirlər – buğda və bal qarışığı yeyilir, səmada ilk ulduz görününcəyə qədər bu post davam edir. Gecə, ayın 25-nə keçəndə, işıqlaşanda və  25-i günorta hər kəs Allaha xidmət edir, dualar oxuyur, şam yandırır. Kilsələrə böyük axın olur, uşaq və gənclər nəğmə oxuyaraq, şənlənərək evlərə gedir, hər bir ailəyə xoşbəxtlik diləyir. Əvəzində ailələr onlara qovrulmuş şabalıd, boyanmış yumurta, kolbasa qaxacları, meyvə və şirniyyat verir. Pay verməyən xəsis ev sahiblərini lağa qoyur, onları bədbəxtçiliklərlə qorxudurlar. Səs-küylü şənlənmələrdə hamı maska taxır, əsl karnaval əhval-ruhiyyəsi duyulur.

Məbədlərdə xüsusi Milad çörəkləri bişirilib insanlara paylanılır. Və ən vacibi – dekabrın 24-də, Miladdan bir gün öncə evlərdə rəngbərəng şarlarla bəzədilmiş küknar ağacları qurulur, bu, üstü meyvəli cənnət ağacının simvolu sayılır, bollu-bəhərli bir yeni il arzulanır hər kəsə.

Çauşeskunun və Yelenanın güllələnməsi

Lüteryanların da Milad bayramıdır bu gün. Pakistanda Kvay-e-Azam günüdür, o, Pakistanın milli dövlətinin atası-qurucusu hesab edilən şəxsdir. Pakistanın rəqibi olan Hindistanda Tulasi Pudjan Divas günüdür, bu günün bir adı da “müqəddəs reyhan günüdür”, indust dinində reyhan müqəddəs bitki hesab edilir. Peruda Takanakuy adlanan rəqs festivalı başlayır. Çin və Tayvan Konstitusiya, Kamerun uşaqların müdafiə günü, Mozambiksə ailə gününü qeyd edir. Zat aliləri amerikalılar isə bu gün iki mətbəx bayramı qeyd edirlər. Birincisi Milli balqabaq piroqu günüdür. Dadmışam, çox dadlıdır. İkincisi, Milli aşbazları öpmə günüdür. Bax bunu dadmamışam, nə yalan deyim.

1989-cu ilin bu günündə rumınlar ölkənin keçmiş rəhbəri Nikolae Çauşeskunu və həyat yoldaşı Yelenanı güllələyiblər. “Xalqın sərvətini ailə olaraq talayan, rumınları zillət içində yaşadan, azadlığa həsrət qoyan” diktator və həyat yoldaşı küçədə, minlərlə insanın gözü qarşısında öldürülüb.

1977-ci ildə dünyaşöhrətli komik aktyor Çarli Çaplin 88 yaşında vəfat edib. 1969-cu ilin bu günündə amerikalı Artur Blessit dünya tarixindəki ən uzun piyada səyahətinə başlayıb, o, 29 il ərzində  55011 kilometr məsafə qət edib. 1958-ci ildə SSRİ qanunvericiliyində milyonlarla insanın qəniminə çevrilmiş “xalq düşməni” ittihamı ləğv olunub. 1741-ci ildə isveç astronomu Anders Selsiy temperaturu ölçmək üçün şkalanı kəşf edib. Ən nəhayət, 1000-ci ildə macar qardaşlarımızın başda 1-ci Stefan olan Macar krallığı yaradılıb.

Qaziantepin azadlığı günü

Türkiyənin böyük şəhərlərindən olan Qaziantepin özünəməxsus xüsusiyyətləri var ki, bu da onu fərqli bir məkan kimi tanıdır. Əvvəla, şəhərin tarixi qədim dövrlərə dayanır. İkincisi, əvvəlki adı Antep olan bu qədim türk şəhəri Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi ilə aparılan Qurtuluş savaşından sonra “Qazi” (qəhrəman şəhər) statusu qazanaraq Qaziantep adlandırılıb. Qaziantep həm də Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Atatürkün rəsmi şəkildə əhali qeydiyyatına düşdüyü şəhərdir. Şəhər cənub-şərqi Anadolu bölgəsində sənayesinin inkişafı baxımından ön yerdə dayanmaqla yanaşı, həm də fərqli və zəngin mətbəxi ilə məşhurdur. Qaziantep böyüklüyünə görə Avropada 2-ci, Türkiyədə isə 1-ci olan zooparkı ilə də tanınır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Əkbər Qoşalı,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

24 dekabr – Azərbaycan dövlətinin çağdaş tarixində zamanla üz-üzə gəlmiş iradənin, məsuliyyəti üzərinə götürmüş yüksək ictimai-siyasi və əlbəttə, dövlət ağlının, taleyüklü qərarlara imza atan, sözü imzası qədər keçərli olan lider ömrünün rəmzidir.

Bu tarixdə doğulan insanın taleyi adi ola bilməzdi. Çünki tarix bəzən insanı öz ritminə çağırır, bəzən də insan tarixin ritmini dəyişir. Prezident İlham Əliyevin qərarları onun məhz tarixin ritmini uhulət-suhulətlə dəyişən kateqoriyadan olduğunu dəqiq göstərir. – O, zamanı idarə edən, onu milli çıxarların lehinə yönəldən azsaylı liderlərdəndir.

Onun liderlik trayektoriyasını əgər bir cümlə ilə ifadə etməli olsaq, belə deyə bilərik:

dövləti xilas etməkdən – dövləti qalib etmək mərhələsinə qədər uzanan yol.

Bu yolun başlanğıcı – sabitlik idi, davamı – inkişaf, zirvəsi isə Zəfər oldu.

Yaş – Azərbaycan Prezidentinin timsalında təqvim göstəricisindən ötə, siyasi məsuliyyətdir.

Prezident Əliyevin yaşı heç vaxt bioloji kateqoriya kimi təqdim olunmayıb. Onun üçün yaş – hesabatdır – dövlətə, xalqa, əcdada və gələcək nəslə verilən hesabat.

Bu gün artıq İlham Əliyevin liderlik dönəmi:

-Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası,

-suverenliyin tam təmin olunması,

-dövlət idarəçiliyində rasional siyasi modelin formalaşdırılması,

-beynəlxalq münasibətlərdə milli maraqlara söykənən balanslı xətt,

-cəmiyyət içində siyasi dialoq və milli birliyin gücləndirilməsi

kimi fundamental sonuclarla ölçülür. 

Bu sonuclar təsadüf deyil, əsla. – Onlar illərlə qurulan strategiyanın, təmkinin, siyasi iradənin və vaxtında verilmiş qərarların məhsuludur. Bəs qərar necə verilir? – Əlbəttə, alternativlərdən ən yaxşısını seçərək…

Zəfər – emosional hadisə olaraq qavranmamalı, o, bir institusional sonuc olaraq qəbul görməlidir.

Bəli, 2020-ci ilin payızında – noyabrın ilk, 44 günlük savaşın axırıncı ongünlüyündə əldə edilən parlaq sonuc Azərbaycan üçün sadəcə hərbi qələbə olmadı. – Bu, siyasi düşüncənin, diplomatik təmkinin və dövlətçilik ağlının ən uyumlu sintezi idi.

Sonra 2023-cü ilin sentyabrındakı yığcam, hüquqi əsaslı və beynəlxalq legitimliyi təmin olunmuş antiterror əməliyyatını unutmamalıyıq.

Daha sonra isə 2024-cü ildə baş tutan, İlham Əliyevin məhz Xankəndidə səs verdiyi Prezident seçkiləri – artıq Zəfər seçkisi kimi tarixə düşdü. Seçkilərin ölkənin bütün ərazilərində keçirilməsi – bu, təkcə rəmz sayıla bilməz; bu, tarixi yekunlaşmanın siyasi aktı idi. 

Bax, burada liderlik emosiyaya yox, institusional dövlət yaddaşına söykəndi.

İsmarıc – liderin özünün verdiyi ismarıc belə oxuna bilər: lider xalqdan yuxarıda deyil, xalqla eyni məsuliyyətdədir. – “Dövlət məmuru xalqın xidmətçisidir. Xalqın birinci xidmətçisi mənəm və bütün dövlət məmurları belə işləməlidirlər”. – Prezident bu kəlamı Zəfər seçkisindən düz 10 il öncə demişdi…

Yəni, Prezidentin fərqli və örnək cəhətlərindən biri də budur:

o, dövlət başçısı mövqeyini xalqdan ayrı bir mərtəbə kimi deyil, xalqla eyni məsuliyyət müstəvisi kimi qəbul edir.

Prezidentin öz adgünlərini sosial obyektlərin açılışında keçirməsi, məcburi köçkünlərlə, şəhid ailələri ilə görüşməsi, Qarabağda – Şuşada, Ağdamda, Xankəndidə olması təsadüfi deyil. Bu davranış modeli sadə bir ismarıc verir:

“Prezidentin ən xoş günü xalqın içində olduğu, xalq üçün qurduğu-yaratdığı gündür.

Bu dediklərimizdən çıxış edərək, deyə bilərik:

24 dekabr İlham Əliyevin ömründə yeni yaşdan daha üstün, Azərbaycan dövlətinin tarixində yeni mərhələnin rəmzi sayıla bilər.

Bu mərhələ:

-“Böyük Qayıdış”ın tamamlanması,

-regional və qlobal layihələrdə Azərbaycanın mövqeyinin daha da güclənməsi,

-Türk dünyası ilə strateji birliyin dərinləşməsi,

-sosial rifah və institusional çağdaşlaşmanın davamı

kimi hədəflərlə xarakterizə olunur.

Bu mərhələ artıq qalib dövlətin məsuliyyət mərhələsidir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.12.2025)

Bu gün Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevi doğum günü münasibətilə təbrik edib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı prezident.az saytında yer alan təbrik mətnini təqdim edir:

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulovadan

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab İlham Əliyevə

Möhtərəm cənab Prezident.

Sizi doğum gününüz münasibətilə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun kollektivi adından və şəxsən öz adımdan səmimi-qəlbdən təbrik edir, Sizə möhkəm cansağlığı, uzun ömür və ali dövləti fəaliyyətinizdə davamlı uğurlar arzulayıram.

Sizin uzaqgörən və məqsədyönlü rəhbərliyinizlə Azərbaycan Respublikası dinamik inkişaf yolu keçərək regional və beynəlxalq miqyasda nüfuzunu daha da möhkəmləndirmiş, siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni sahələrdə mühüm nailiyyətlər əldə etmişdir. Şübhəsiz ki, bu amil bütün Türk dünyasını qürurlandırır və sevindirir.

Türk dünyasının gündən-günə güclənməsinə göstərdiyiniz daimi diqqət və dəstək təşkilatımızın ortaq Türk irsinin öyrənilməsi, qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində fəaliyyətinin daha da genişlənməsinə mühüm töhfə verir.

Zati-aliləri, bu əlamətdar gündə Sizə bir daha ən xoş arzularımı çatdırır, Azərbaycan Respublikasının rifahı naminə həyata keçirdiyiniz ali missiyada yeni-yeni uğurlar diləyirəm.

Sizi, həmçinin qarşıdan gələn Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü və Yeni il münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm.

Dərin hörmətlə,

 Aktotı Raimkulova

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.12.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Əhərdə yaşayan Xan Sənəmdir.

Xan Sənəm

Əhər

QIRMIZI NİSSAN

Kitabların dili olsa da, qulağı yoxdur yəqin! Bunu, atam otağında hər gün sancıdan sızıldayarkən, heç səs duymurlar kimi durudan baxan minlər kitabı görüncə anladım. Elə saymaz, elə səssiz baxırdılar, sanki bütün qazancını onlara verən və bütün ömrünü ayaqlarına qoyan bu iniltinin yiyəsini tanımırlar. Daha o gəl-getdən, səs-küydən, qoltuqlarına qəzet vurmuş şallı-papaqlı uzun paltolu alim dostlardan da xəbər yoxdur. Hamısı ya ölüb ya tutulub ya da başqa ölkələrə köçüblər.

Atamın kitab qurdu olduğuna rəğmən üç balasının biri belə onun qədər sıx-sıx oxumağa raqib olmadı. Bəlkə də onun, yazı-pozu eşqindən özünü otaqda həbs edib bizdən və özəlliklə anamdan alması üçündür ki, istəmədən bir təhər içimizdə o kitablara qarşı nifrət yaranmışdı.

Rahat-rahat oxuyub yazsın deyə, müəllimlikdən istefa vermişdi. İki səhminə şərik olduğu fabrikdən gələn gəlirə qane olmuşdu. Deyirdi: “Enimizi də görər, boyumuzu da”.

Kişi sanki dünyanın tərkini qılmışdı. Yeyib-içdiyini içində saxlamağa qadir olsaydı o hərdəni də, kağız qoxusu divarlara hopmuş qarğınmış otaqdan çıxmazdı. Pəncərənin rəfinə belə yarıya kimi kitab qalamışdı. Onun havası da, işığı da, arvad-uşağı da o kitablar idi.

Anam daha əlindən zara gəlmişdi. Babamdan ayrılmaq istəyirdi. Əlindəki buxçanı yaxındakı alma ağacının haçasına qoydu. Ağlaya-ağlaya başına atdığı narın güllü çadrasının ətəklərini yığışdırıb, özəl tərz ilə qoltuğuna yerləşdirdi. Biləyimdən tutub ora-bura çırpa-çırpa hovuzun qırağına sürütlədi.

- Nənəsiz qalasan, indi hay-hayda buları nə cür təmizliyim?

Ağzımdan göbəyimə kimi yol çəkən böyürtkən ləkələrini deyirdi. Ağ paltarıma baxmalı deyildi. Ətəyimdən tutub yuxarı çəkərək, başımdan çıxartdığı paltarı öncə əlində topaladı, sonra o biri əlini isladıb köksümə çəkib, həmin topa ilə quruladı. Göz yaşları yanaqlarında kəhrə bağlamışdı. Yaşıl gözləri daha parlamırdı. Ayağa durub çadrasını üzülmüş belinə doladı. Deyinə-deyinə quruyan paltarları hirs ilə şəritdən yığıb astanadan içəri atdı.

Günəşin isti əlləri mərmər tənimi həvəslə tumarlayırdı. Əyilib su içməyə ağzımı şirə dayadım.

İndi “Nazim Hikmətin” şeirindən bir parçası öz səsi ilə zehnimə gəlir: “Seviyorum seni, Ekmeği tuza banıp yer gibi Geceleyin ateşler içinde uyanarak Ağzımı dayayıp musluğa su içer gibi...”

Yumruğu kürəyimin ortasında otursa da, ruhumun qatbaqatını gəzişib gələcəyimə sarı əzib dağıltmağa sarı getdi!

- Nənəsiz! Deməmişəm o cür su içməzlər?

O zərbənin ardınca başım elə silkələndi ki, üstdən qabaq dişim şirə dəyib ağzımdan atılıb hovuza düşdü. Ağlamadım; ağrımırdı; laxlayırdı zatən. Bu da o birisi kimi iki-üç günə düşəcək idi. Qan dadını ağzımda hiss eləsəm də udub ona bildirmədim. Bilsə nə olacaq ki? Bir yumruq daha yeyəcəkdim. Üzümü ona sarı döndərdim. Buxçasını ağacdan alıb, çadra qarışıq qoltuğuna vurdu. Əlində gətirdiyi təmiz paltarı əynimə çəkdi.

Yenə qolumdan tutub sürüdü.

- Yeri gedək, day bura bizim yerimiz deyil. Ev deyil ki, karvansaradı, Əli çıxır, Vəli girir; Vəli çıxır, Əli girir. Mən də onlara qaravaş olmuşam, qıvraq yeri!

Həmişəki sözlər, həmişəki oyunlar. Neçə gün sonra “Balalarım ac qaldı” deyə, sallana-sallana qayıdacaq idi. Arada dəyən mənə dəyirdi. Qolçaqlarımdan, oyuncaqlarımdan, küçə yoldaşlarımdan, üç-beş gün uzaq düşürdüm. Lap önəmlisi həyətimizin sevgisindən, görüşündən, nakam qalıb ölüşkəyirdim.

Onda kim inanardı, bu xına xınalardan olmayacaq? Elə o gediş getdik. Sanki bizi aparan o röyanın sahibi yuxudan durubmuş. Daha heç kəs anamı qaytaranmadı. Nə atamı, qardaşlarımı dinlədi, nə bircə ağ saqqalı, ağ birçəyi. Atam da acığa düşüb “Boşamıram” dedi.

Davalarını verib qarşısında əyləşirəm. Pərişanlığı çiyinlərini bürüyən ağarmış saçlarına toxunuram. Dinib danışmır. Damarları zol durmuş, ağ-apağ, zəif və qoca əllərindən tuturam.

- Baba! Anam orda can çəkişir, sən də burda belə xəstə düşübsən. Gəlin inadı buraxın bahəm yaşıyaq. İyirmi il oldu! Bəs deyil? Onun dava-dərmanına kürür-kürür pul ehtiyacdı. Hanı o karxanadar dostların, tanışların? Hanı səhmin var idi? Gəlirin onlardan idi?

Di gətir daaa... Mən day tək canıma yetirə bilmirəm. Sərətandı (Xərçəng xəstəliyi); şuxluq deyil ki. Mənim aylığın həmin iki nəfərin qarının doyura. Sən ki müəllimliyi yaxcı bilirsən. Sevinirəm qardaşlarım xaricdə ticarətə baxır. Qadam onların ticarətinə. Genə evlənməmişdən beş-üç qıran yollardılar. Altı-yeddi ildi onu da kəsiblər. Allah balalarından çəkdirəcək.

Heç bilmirdim kimə danışıram. O yallı-yalmanlı Nəsrulla Xandan bir quru ad qalmışdı, bir də xəstə nəfəs. Mən bilən qədər kitablarda heç zaman ailənizə qarşı bu qədər acımasız davranın deyə bir sözlər yazılmayıbdır. Atam bunu haradan öyrənmişdi, necə bacarırdı? Bilmirəm! Əllərindən öpüb, çantamı götürdüm.

- Baba, qurbanın olum, day mən getməliyəm. Yadınnan çıxmasın ha, yatanda bu çəhrayı davanı hətmən at. Sabah genə baş vuracıyam.

Həyətdəki güllərin, ağacların bir çoxu atamın və əlbəttə ki anamın oduna yanıb qurumuşdular. Bu illərdə çəkdiyim əziyyətlərin ucbatından onların bu məzlum hallarını düşünməyəcək qədər sərt, ruhsuz və başı soyuq olmuşdum. Tək düşündüyüm şey əvvəl anamın sağlığını qaytarmaq, sonra onu atam ilə barışdırmaq idi...

Sinifdən çıxdım. Uşaqların başıma düşən səs-küyündən sərsəm olmuşdum. Elə ki, iş yoldaşlarımdan biri öncədən danışdığımız elçilik mövzusuna toxunar-toxunmaz, yazığı toparlayıb dik-dik cavablar dedim. Baxa-baxa donub qaldı. Dalıma baxmadan müəllimlər otağının qapısını çırpıb mədrəsədən çıxdım.

- Görür ha min bir fikrim, dərdim, qayğım var; hələ genə o qarnı yekə qardaşın gözümə soxur. Neylim vəkildir. Dədəmin dərdinə ki! Mənə indi cərrah doktor ehtiyacdı. Anamı qurtara bilən bir möcüzə.

Bunları xiyabanda yeriyərkən qəzəbdən dilaltı deyirdim. İlk gördüyüm taksiyə əl sallayıb saxlatdım. Minərkən də dizimi qapısının kəskin bir yerinə çırpdım. Çox acıyırdı. Getdiyim ünvanı sürücüyə deyib başımı şüşəyə dayadım. Gözlərimi yumdum...

Dizimdəki yaranın göynərtisindən zar-zar zarıyırdım. On üç yaşlı Mustafa saçlarımı tumarlayır öpür; göz yaşlarımı silir; on beşini yeni bitirmiş Məhəmməd isə qıçımın yarasını bağlayır. Armud ağacından armud dərərkən düşmüşəm. Anam hovuz başında ovuşdurduğu paltarların ərovunu (Sabun və ya hansısa bir təmizləyici maddədən suya çəkilməmiş paltarda qalan) alıb suya çəkir. Hər dəfə də paltarları şəritə asdıqca üçümüzü də qatıb qabağına vur hay deyinir. Atam bir əlində çubuq, pencəyi çiynində, yarısı kitab ilə aşağıdan yuxarıya pərdələnmiş pəncərədən bizə baxıb nələrsə yazır...

Taksi dayanır. Dediyim yerə çatmışıq. Orası həsrətlərimin gen-geniş və arzularımın dar və qaranlıq küçəsi idi. Kirayəni hesablayıb təşəkkür eləyərək enirəm. Uzaqdan atamı görürəm. Qapıda qırmızı bir Nissan dayanıb. Maraqlı-maraqlı addımlarımın sürətinə artırıram. Mən çatınca maşın gedir.

- Salam baba, nolub?

Əlimə iki qatlanmış xırda kağız verir. Mən soruşmağa hən-hün eləyincə, çoxdandır duymadığım xəstə səsini qulaqlarıma yayır:

- Maman üçün nə lazımdı gör!

Kağızın qatını açıb baxıram. “Dər vəche aqaye Nəsrollah Zərrin, babəte xəride hezar o həştsəd celd ketab...” (Farscadır: Min səkkiz yüz kitab alınmasına görə Cənab Nəsrullah Zərrin adına.)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.12.2025)