Super User
"Dünyanın nə çoxu, nə azıyam mən" - Famil Mehdinin doğum gününə
Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Min hava çalınıb könül tarımda,
Dünyanın nə çoxu, nə azıyam mən.
Fəsillər görüşür duyğularımda,
Elin həm qışıyam, həm yazıyam mən.
Anam Qarabağın, Milin, Muğanın,
Siz də mənim kimi eşqilə yanın.
Başına döndüyüm Azərbaycanın,
Dəli Kürüyəm mən, Arazıyam mən.
Dinlə "çahargahı", eşit "Qatarı",
Könül dünyamızın sərvəti, varı.
Ələsgərin sazı, Qurbanın tarı,
Cabbarın, Seyidin avazıyam mən.
Öz tarixi vardır dağda qarın da,
Ürəkdə eşqin də, etibarın da,
Qədim Qobustanın qayalarında
Pozulmaz, silinməz bir yazıyam mən.
Familəm, həmişə yanmaqdır peşəm,
Can deyən gözələ canan demişəm.
Bu yolda sevinc də, qəm də yemişəm.
Bir daha demərəm tamarzıyam mən.
Bu gün şair, publisist, tənqidçi, elm xadimi, alim, pedaqoq, jurnalist, filologiya elmləri doktoru, professor Famil Mehdinin doğum günüdür.
Famil Mehdi 1934-cü il dekabr ayının 25-də Ağdam rayonunun Sarıhacılı kəndində anadan olub.
Azərbaycanda publisistikanın elmi-nəzəri əsaslarını yazan ilk elm adamı kimi tarixə düşüb.
Bundan başqa onun jurnalistika ilə bağlı bir çox elmi monoqrafiyaları, qələmə aldığı dərs vəsaitləri də var. Amma böyük kütlə tərəfindən Famil Mehdi daha çox şair kimi tanınıb.
O, fəal pedaqoji, elmi və ictimai işlə məşğul olub, Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) filologiya fakültəsində müəllim, baş müəllim, jurnalistika fakültəsində jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasının müdiri vəzifəsində işləyib. Ali məktəb tələbələri üçün “Jurnalistika məsələləri” dərsliyinin müəlliflərindən biridir.
Şeirlərini tərcümeyi-halı kimi qələmə verən "şeirlərim mənim inamımdır, mübarizəmdir, məğrurluğumdur, hünərimdir" söyləyən Famil Mehdi ömrünün təxminən 50 ilini xalqına və elmin, sənətin inkişafına sərf edib.
Onun əsərləri keçmiş SSRİ xalqlarının və bəzi xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə edilib.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
Heç kim unudulmur, heçnə yaddan çıxmır- "təyyarə qəzasının ildönümü"
Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"
Ötən ilin bu günləri baş vermiş təyyarə qəzasının ildönümü.
Tarix: 25 Dekabr 2024
Təyyarə: Embraer 190 (Azerbaijan Airlines)
Marşrut: Bakı → Qroznı
Yerləşdiyi yer: Aktau, Qazaxıstan yaxınlığı
Nəticə: 38 nəfər həlak oldu, 29 nəfər sağ qaldı.
Hadisənin gedişi
Ötən ilin dekabr ayında Azərbaycan milli aviakompaniyasına məxsus sərnişin təyyarəsi Bakıdan Qroznıya uçarkən çətin hava şəraitinə düşdü. Duman və məhdud görüş məsafəsi pilotları fövqəladə eniş qərarı verməyə vadar etdi. Təyyarə Aktau yaxınlığında enməyə çalışarkən yerə çırpıldı və nəticədə 38 sərnişin və ekipaj üzvü həyatını itirdi, 29 nəfər isə xəsarət alaraq sağ qaldı.
Pilotların fövqəladə hallarda göstərdiyi cəsarət və səylərə baxmayaraq, təyyarənin texniki və atmosferik çətinlikləri qəzanın qarşısını ala bilmədi. Hadisə dərhal Azərbaycan və beynəlxalq mediada geniş əks-səda yaratdı.
Sərnişin və ekipajın hekayələri
Qəza zamanı xilas olanlar arasında müxtəlif millətlərdən sərnişinlər vardı. Bir çox sərnişin və ekipaj üzvü qəza zamanı cəsarətlə bir-birinə yardım etdi, bu da hadisənin faciəvi təsirini bir qədər yüngülləşdirdi.
Həlak olanların xatirəsi Azərbaycan və qonşu ölkələrdə anma mərasimləri ilə yad edilib. Sərnişinlərin ailələri üçün dəstək tədbirləri, psixoloji yardım proqramları təşkil edildi.
Azərbaycan və dünya kontekstində əks-səda
Hadisə təkcə ölkəmizdə deyil, beynəlxalq miqyasda da diqqət çəkdi. Beynəlxalq hava nəqliyyatı qurumları qəzanı təhlil edərək uçuş təhlükəsizliyi standartlarını gözdən keçirdilər. Dünyanın bir çox ölkəsində, xüsusən də Avropa və Asiya ölkələrində, belə fövqəladə hallara qarşı təlimlər artırıldı.
Təhlil və dərslər
Qəzanın əsas səbəbləri:
Çətin hava şəraiti (duman, məhdud görüş)
Fövqəladə eniş qərarı
İnsan faktorunun təsiri
Hadisə göstərdi ki, hava nəqliyyatında texnologiya və pilot bacarıqları nə qədər inkişaf etmiş olsa da, fövqəladə hallara hazırlıq və insan faktorunu idarə etmək həyati əhəmiyyət daşıyır. Qəzadan sonra Azərbaycan və beynəlxalq aviakompaniyalar təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirdi, yeni protokollar tətbiq olundu və pilot təlimləri yeniləndi.
Mədəni və sosial dəyər
Qəzanın ildönümü ərəfəsində həlak olanların xatirəsi ehtiramla yad edilir. Bu hadisə həm də Azərbaycan və dünya auditoriyasına hava nəqliyyatının təhlükəsizliyi, sərnişin və pilot məsuliyyəti barədə dərs verir.
Həmçinin hadisə ictimai şüurda fövqəladə hallara hazırlığın əhəmiyyətini artırdı və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almağa yönəlmiş tədbirlərin vacibliyini göstərdi.
Tövsiyə və xatırlama
Hadisəni xatırlamaq və təhlil etmək, təhlükəsizlik və hazırlıq dərslərini gələcək üçün öyrənmək baxımından vacibdir.
Bu məqaləni yazma səbəbim həm faktoloji məlumat, həm də sosial və mədəni əhəmiyyət baxımından cəmiyyətimizə və insanımıza xidmət etmək və məlumatlandırmaqdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
“Bir ömrün kimyası”
Pəri Mehman,
Cosmo Art Agentliyinin meneceri, filoloq, yazıçı. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Sumqayıt şəhər Yusif Məmmədəliyev adına 31 saylı orta məktəbin təşkilatçılığı ilə Akademik Yusif Məmmədəliyevin anadan olmasının 120 illiyinə həsr olunmuş “Bir ömrün kimyası” adlı elmi-ədəbi tədbir keçirilib.
Tədbirin quruluşçu rejissoru Cosmo Art Agentliyinin təsisçisi, Sumqayıt Dövlət Dram Teatrının rejissoru Ümüd Abbas Nihani olub.
Əvvəlcə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib, ardınca Vətənimizin azadlığı uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Tədbiri məktəbin direktoru Leyla Əliyeva açıq elan edib.
Rəsmi hissədə qonaq qismində millət vəkili Mehriban Vəliyeva, 31 saylı məktəbin məzunu, şəhid Rüfət Əhmədovun anası Ruhiyyə xanım, Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin nümayəndəsi Fərman Kazımov, Abşeron-Xızı Regional Təhsil İdarəsinin Sumqayıt şəhər üzrə təhsil sektorunun müdiri İman Ağayev və Sumqayıt Şəhər Bələdiyyəsinin sədri Adil Xudadatov çıxış ediblər.
Rəsmi hissədən sonra tədbir ədəbi-bədii kompozisiyalarla davam etdirilib. Şagirdlər Akademik Yusif Məmmədəliyevin həyat və elmi fəaliyyətinə həsr olunmuş səhnəciklər, şeirlər və bədii kompozisiyalar təqdim ediblər.
Tədbirin sonunda Sumqayıt Şəhər Bələdiyyəsi tərəfindən şagirdlərə hədiyyələr təqdim olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(24.12.2025)
“Bir dəfə yoxlamaq istəyirdim” - məhv olan gənclik, məhv olan ailələr
Fatimə Məmmədova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bir dəfə sınamaqla başlayan kiçik maraq, bəzən insanın həyatını tamamilə məhv edə bilər. “Yox, mənim başıma heç nə gəlməz” deyən gənclər tez-tez elə bir yola girir ki, geri dönüş demək olar ki, mümkünsüz olur. Başlanğıcda sadəcə maraq və macəra hissi ilə atılan bu addım, zamanla bədənin tələbləri, ağrılar və psixoloji asılılıqla insanı tamamilə əsir alır.
Bu yolda ilk addım bəzən gözə görünməz olsa da, nəticələri ölümcül ola bilər. Hər “sadəcə bir dəfə” deyən gəncin arxasında qırılan talelər, sarsılan ailələr və geri dönülməz izlər qalır. Narkotik maddələr sadəcə seçim deyil, insan həyatının, ümidlərin və yaxın münasibətlərin sınağıdır.
Regional Sosial Təşəbbüslərə Dəstək İctimai Birliyinin sədri, narkomaniya üzrə ekspert Emil Maqalov “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalına açıqlaması zamanı xəbərdarlıq edib ki, gənclərin narkotiklə bağlı düşüncəsi çox vaxt “sadəcə bir dəfə yoxlamaq”dan ibarət olur. Amma reallıq sərtdir:
“Bu niyyətlə başlayan gənclərin yalnız 20 faizi sonradan yolundan geri dönə bilir. Qalanlar isə bədənin tələbi və asılılıq riski ilə üz-üzə qalır.
Ekspert deyir ki, narkotik maddələrin təsiri dərhal hiss oluna bilər, bəzən isə fəsadlar daha ağır olur:
“Elə insanlar var ki, ilk istifadədən sonra dünyasını dəyişir. Kimyəvi maddələrdən istifadə edib psixi vəziyyətini itirən, nə etdiyini bilməyənlər də olur. Təkrar və davamlı istifadə qərarına gələnlərin sayı çoxdur”.
Ən təhlükəli mərhələ adətən 4–5-ci istifadədən sonra başlayır:
“Artıq bədən narkotiki tələb edir, ağrılar başlayır və insan mütləq şəkildə asılılığa məruz qalır”.
Emil Maqalov vurğulayır ki, narkotik yalnız istifadəçiyə deyil, onun ətrafına da ciddi zərər verir:
“Həyat yoldaşı, övladları, valideynləri də təsir altına düşür. Ağrıları azaltmaq üçün insan istənilən yola əl ata bilər, hətta yaxınlarının dəyərli əşyalarını oğurlayıb sata bilər. Nəticədə hər pis yol açıq olur”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
\
Sumqayıtda “Nəsillərin görüşü: partiyanın gələcəyi etibarlı əllərdədir” mövzusunda tədbir keçirilib
İlhamə Məhəmmədqızı,
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi
Yeni Azərbaycan Partiyası Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən təşkil olunan tədbirdəUlu Öndər Heydər Əliyevin, ölkəmizin ərazi bütövlüyü və suverenliyi uğrunda canlarından keçmiş şəhidlərin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla anılıb, Dövlət Himni səsləndirilib.
Çıxış edən YAP İdarə Heyətinin üzvü, Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri Ramiz Hüseynov bildirib ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının otuz üç illik fəaliyyəti müstəqil respublikamızın yeni tarixinin mühüm mərhələlərini əks etdirir. O qeyd edib ki, YAP yalnız siyasi təşkilat deyil, eyni zamanda milli maraqlara söykənən, xalqın etimadını qazanan güclü ideoloji platformadır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə partiya yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun artması, iqtisadi gücünün möhkəmlənməsi və sosial rifahın yüksəldilməsi istiqamətində mühüm nailiyyətlər əldə olunub.
YAP Mərkəzi Aparatı rəhbərinin müavini Əhliman Tağıyev partiyasının yaranma tarixindən, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq və dövlət qarşısında xidmətlərindən danışıb. O, partiyanın proqram və prinsiplərinə sadiq qalaraq Azərbaycanı demokratik bir ölkəyə çevirdiyini və müstəqilliyimizin möhkəmlənməsi istiqamətində ardıcıl mübarizə apardığını deyib. Vurğulanıb ki, bu gün gənclər yalnız partiyanın üzvləri deyil, eyni zamanda onun gələcəyini müəyyənləşdirən əsas qüvvədir. Gənclərin siyasi biliklərinin artırılması, onların dövlətçilik ideyalarına sadiq ruhda yetişdirilməsi partiyanın əsas prioritetlərindəndir.
YAP İdarə Heyətinin üzvü, Milli Məclisin deputatı Tahir Mirkişili çıxışında müasir çağırışlar fonunda gənclərin siyasi proseslərdə fəal iştirakının zəruriliyini diqqətə çatdırıb. Deputat bildirib ki, Yeni Azərbaycan Partiyasının gənclər siyasəti Prezident İlham Əliyevin ümumi dövlət strategiyası ilə tam uzlaşır və bu siyasət Azərbaycanın uzunmüddətli inkişafına xidmət edir. Gənclərin bilik, bacarıq və təşəbbüskarlığı dövlətin gələcək uğurlarının əsasını təşkil edir.
Sumqayıt Dövlət Universitetinin müəllimi, gənc partiya fəalı Günel Şamilzadə gənclərin Yeni Azərbaycan Partiyası sıralarında təmsil olunmasını böyük qürur və məsuliyyət kimi dəyərləndirib. O bildirib ki, gənclər Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi irsinə sadiq qalaraq Prezident İlham Əliyevin müəyyənləşdirdiyi inkişaf yolunu qətiyyətlə dəstəkləyirlər.
Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcov qeyd edib ki, YAP dövlətçilik maraqlarına xidmət edən, xalqla iqtidar arasında möhkəm körpü rolunu oynayan siyasi qüvvədir. Azərbaycanın dinamik inkişafının Sumqayıtda da aydın şəkildə hiss olunduğunu bildirən şəhər rəhbəri Ulu Öndər Heydər Əliyevin Sumqayıtın inkişafı naminə gördüyü işləri xatırladıb və bu siyasətin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirildiyini vurğulayıb. Həmçinin qeyd edib ki, nəsillər arasında ideoloji və siyasi varisliyin qorunması ölkənin sabitliyi və davamlı inkişafı baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Müasir gənclərin dövlətə və partiyaya sədaqəti gələcək uğurların əsas təminatıdır.
Tədbirin rəsmi hissəsi Yeni Azərbaycan Partiyasının Himninin səsləndirilməsi ilə başa çatıb.
Tədbir Sumqayıt Musiqi Kollecinin müəllim heyətinin təqdimatında bədii hissə ilə davam edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
O, qızıl səsli xanəndələrimizdən idi
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Həqiqətən də qızıl səsli xanəndələrimizdən idi. Muğam və təsnifləri, xalq mahnılarını xüsusi ecazkarlıqla oxuyurdu, necə deyərlər, zəngulələri könül oxşayırdı.
Ağaxan Abdullayevdən danışıram. Bu gün onu anacağıq.
Ağaxan Abdullayev 6 fevral 1950-ci ildə Bakı şəhərinin Əmircan kəndində anadan olub. 1958–1968-ci illərdə 84 saylı orta məkəbdə təhsil alıb. 1969–1973-cü illərdə A.Zeynallı adına Orta İxtisas Muiqi Məktəbində Nəriman Əliyevin sinifində təhsil alıb.
1973-cü ildə Əbilov adına Mədəniyyət evində muğam ixtisası üzrə müəllim vəzifəsinə dəvət olunub. 1977-ci ildən A.Zeynallı adına musiqi məktəbində muğam müəllimi kimi çalışıb.
1975-ci ildə Filarmoniyanın səhnəsində fəaliyyətə başlayıb. Rusiya, Qazaxıstan, Gürcüstan, Özbəkistan, ABŞ, Kanada, Almaniya, Hollandiya, İsveç, Belçika, Avstriya, Fransa, Avstraliya, Hindistan, İraq, Tunis, Türkiyə, İran və s. ölkələrdə konsert proqramları ilə çıxışlar edib.
Filmoqrafiya
1. Ver sözə ehya ki... (film, 1989)
2. Dağıdılmış körpülər (film, 1996)
3. Abşeron lövhələri (film, 2004) (qısametrajlı sənədli film)
4. Küçələrə su səpmişəm (film, 2004)
5. Ağaxan (film, 2006)
6. Bakı bağları. Nardaran (film, 2007)
7. Biz qayıdacağıq (film, 2007)
8. Biz qayıdacağıq (veriliş, 2007)
9. Muğam (veriliş, 2007)
10. Əslində Ağaxan Abdullayev (2005)
Mükafatları
1. "Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti" fəxri adı — 3 fevral 1993
2. "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 24 may 1998
3. "Humay" milli mükafatı — 2002
4. "Şöhrət" ordeni — 3 fevral 2010
5. "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatı — 10 may 2015
2000-ci ildə pedaqoji fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının Fəxri fərmanı, 2001-ci ildə Azərbaycan Respublikası Simurq Milli Mükafat Fondu, 2003-cü ildə "Yaşa Azərbaycan" mükafatı ilə təltif olunub.
Uzun illər xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Ağaxan Abdullayev 25 dekabr 2016-cı ildə 66 yaşında, Bakıda vəfat edib. Vəsiyyətinə əsasən, Türkan qəsəbəsi kənd qəbiristanlığında valideynlərinin yanında torpağa tapşırılıb.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
Kənd mənzərəsinin mahir poetik ifadəçisi
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Gədəbəy öz saf təbiəti, dağı-daşı ilə aşıq musiqisinə qol-qanad verib həmişə, ordan çox mahir ustad aşıqlar çıxıbdır. Amma saz şeiri və söz şeiri qoşaymış. Bu ellər sevilən, rəğbət qazanana şairlər oylağıdır həm də. Belə şairlərdən biri də İlyas Tapdıq olub ki. Bu gün onun anım günüdür.
İlyas Tapdıq 1934-cü il noyabrın 30-da Gədəbəy rayonunun Əli İsmayıllı kəndində doğulub. Gədəbəyin Kiçik Qaramurad kəndində orta məktəbi bitirdikdən sonra APİ-nin dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi yaradıcılığa tələbəlik dövründə "Azərbaycan" jurnalında dərc olunan "Bakının gecəsi" şerilə başlayıb.
Uşaqgəncnəşrdə redaktor (1957–1962), Azərnəşrdə redaktor, böyük redaktor (1962–1968), "Gənclik" nəşriyyatında böyük redaktor, redaksiya müdiri, baş redaktor (1968–1976), Azərbaycan Baş Mətbuat Müvəkkilliyində qrup rəhbəri (1976–1978), Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində televiziya gənclər baş redaksiyasının baş redaktoru olub.
Azərnəşrdə bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri (1989–1992), Türkiyənin Ankara şəhərində Türk Standartları İnstitutunda və Xarici İşlər Nazirliyi və kalkınma ajansında müəllim, "Azərbaycan" qəzetinin Türkiyə üzrə xüsusi müxbiri (1992–1995) vəzifələrində işləyib.
İlyas Tapdıq müasir uşaq ədəbiyyatının tanınan nümayəndələrindəndir. Şairin uşaq əsərlərinin mühüm bir qismini yurdumuzun təbiətinə, gözəlliklərinə həsr olunan əsərlər təşkil edir. "Bildirçin" uşaqların çox sevdiyi, həvəslə əzbərlədiyi, söylədiyi əsərlərdəndir. "Dəmirağac" şeirində təbiətin möcüzəsi olan dəmirağacın xüsusiyyətləri poetik bir dillə bəhs edilir. "Bir evim var…" şeiri şifahi xalq ədəbiyyatının tapmaca janrında istifadə yolu ilə yazılıb.
Kitabları:
1. Kəndimizin çobanı. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1955, 16 səh.
2. Bulaq başında. Bakı: Azərnəşr, 1958, 66 səh.
3. Gözlər. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959, 112 səh.
4. Xumar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.
5. Arxalı dağlar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1962, 112 səh.
6. Bir eşqin şimşəyi. Bakı: Azərnəşr, 1966, 156 səh.
7. Çimnaz oynayır. Bakı: Gənclik, 1967, 48 səh.
8. Əksim və qəlbim. Bakı: Gənclik, 1968, 216 səh.
Tərcümələri
(rus dilindən)
- İki xoruz (Litva xalq şeri). Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 16 səh.
- V. Suteyev. Miyo eləyən kim idi? Bakı: Azərnəşr, 1964, 20 səh.
- M. Zoşşenko. Kələkbazlar və ağıllılar. Bakı: Gənclik, 1968, 24 səh.
- E. Mejelaytis. Dovşan-oğlan. Bakı: Gənclik, 1969, 16 səh.
- Berestov. Səhər laylası. Bakı: Gənclik, 1970, 20 səh.
- İ. Pivovarova. Axşam və səhər. Bakı: Gənclik, 1972, 20 səh.
(türkmən dilindən)
1. K. Tannkuliyev. Kəpənək. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.
2. K. Tanrıkuliyev. Tovuz quşu. Bakı: Gənclik, 1977, 12 səh.
(erməni dilindən)
- Q. Qabrielyan. Mən ki, balaca deyiləm. Bakı: Gənclik, 1974, 52 səh.
1974-cü ildə şairin erməni dilindən şeir kitabı tərcümə etməsi Sovet dövrünün reallığıdır, onda sovet bayrağı altında 15 qardaş Respublika birləşmişdi. Halbuki, qarda. Dediyimiz əfi-ilandan bixəbər idik.
Ürəyindən əməliyyat olunmuş şair 25 dekabr 2016-cı ildə axşam saatlarında Bakıda, evində vəfat edib. Şair Badamdar qəbirstanlığında, həyat yoldaşının yanında dəfn olunub.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
Hərbiyyə və mədəniyyət, cəbhə və səhnə vəhdəti
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
İkinci dünya müharibəsinin qızğın çağı.
Cəbhədə mərd döyüşçülərimiz Hitler Almaniyasının qarşısında sipər şəkib, arxa cəbhədə isə mədəni həyat bir an da olsa səngimir. Çünki, mənəvi ruh qələbə üçün vacibdir, bu ruhu isə mədəniyyət verir.
O dövrdə Bakıda tetar tam güclə fəaliyyətdəydi. 17 iyun 1943-cü ildə isə bu sahədə mütərəqqi hadisə baş verdi. Tanınmış, sevilən rejissora Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti fəxri adı verildi…
Azərbaycan teatrının tanınan rejissorlarından olan Ələsgər Şərifov 25 dekabr 1909-cu ildə Şamaxıda imkanlı ailədə doğulub. Onun altı yaşı olanda ailəsi Bakıya köçüb və Ələsgər burada təhsil məktəbinə gedib. Həmin illərdə Bakı teatrının ən görkəmli simalarından biri, aktyor və rejissor, təşkilatçı Abbasmirzə Şərifzadə Ələsgərin əmisi oğlu idi. Təbii ki, bu, onun qəlbində səhnə sənətinə maraq oyanmasında mühüm rol oynayıb. Ələsgər Şərifov Bakıda Nəriman Nərimanov adına texnikumun elektromexanika fakültəsinin axşam şöbəsinə daxil olub.
Eyni zamanda 1923-cü ildə açılan teatr texnikumunun ilk tələbələri sırasında təhsil alıb. Tələbəlik illərində Mustafa Mərdanovun, Mirseyfəddin Kirmanşahlının, Süleyman Səlimbəyovun ayrı-ayrı vaxtlarda rəhbərlik etdikləri Şvarts adına klubun dram dərnəyində "İblis" (Hüseyn Cavid), "Aydın", "Sevil", "Oqtay Eloğlu" (Cəfər Cabbarlı), "Qaçaqlar" (Şiller), "Qaçaq Kərəm" (Vano Mçedaşvili) tamaşalarında baş rolları oynayıb.
Həmçinin Akademik teatrın tamaşalarında epizod rollarda səhnəyə çıxıb. 1926-cı ildə texnikumun buraxılış kursunda oxuyan Ələsgər Şərifov imtahanları vaxtından əvvəl verərək Moskvaya ali təhsil almağa gedib. Ancaq orada oxumaq ona iki il sonra nəsib olub. Buna görə Bakıya qayıdaraq aktyor işləyib. Moskvada Teatr Sənəti İnstitutunun eksperimental teatr emalatxanasında islahatçı rejissor Vsevolod Meyerxoldun kursunda iki il təhsil alıb. Ali rejissor diplomu ilə Bakıya gələndə Akademik Milli Dram Teatrının yaradıcı heyətinə qəbul olunub.
Az sonra Azərbaycanın kənd rayonlarında əhalinin mədəni səviyyəsini yüksəltınək məqsədilə Bakıda kolxoz-sovxoz Teatrı yaranıb və oranın bədii rəhbərliyi Ələsgər Şərifova tapşırılıb. Səyyar fəaliyyət göstərən kollektiv ilin üç-dörd ayını Bakıda olub tamaşalar hazırlayır, sonra həmin repertuarla rayonlara gedib tamaşalar göstərirdi. Gənc rejissor həmin teatrda Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun", Sabit Rəhmanın təbdil etdiyi "Varlı gəlin", Cəfər Cabbarlının "Almaz", "Sevil", "Yaşar" pyeslərinə quruluşlar verib.
Ələsgər Şərifovun tamaşaya hazırladığı pyeslər içərisində tərcümə əsərləri ayrıca yer tutur:
- Aleksandr Ostrovskinin "Cehizsiz qız" (1939, 1945 və 1979. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)
- "Tufan" (1943. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)
- "Günahsız müqəssirlər" (1948. Tərcüməçi Rza Təhmasib)
- Aleksey Kapler və Zlotoqorovanın "Lenin" (1940. Tərcüməçi Nigar Rəfibəyli)
- Tur qardaşları və Lev Şeyninin "Gizli döyüş" (1944. Tərcüməçi Mikayıl Rəfili)
- Boris Çirsikovun "Qaliblər" (1947. Tərcüməçi Rza Təhmasib)
- Anatoli Boryanovun "O tayda" (1949. Tərcüməçi Ənvər Məmmədxanlı)
- Georgi Mdivaninin "Kimdir müqəssir?" (1949. Tərcüməçi Sabit Rəhman)
Bu tamaşalara verdiyi quruluşlar böyük bir aktyor nəslinin yaradıcılığında mühüm əhəmiyyət daşıyıb. Ələsgər Şərifov uzun illər Milli Dram Teatrının baş rejissoru olan Ədil İsgəndərovla birgə Rəsul Rzanın "Vəfa" (1943), Məmməd Səid Ordubadinin "Dumanlı Təbriz" (1945), Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (1956), Cabbar Məcnunbəyovun "İliç buxtası" (1958), Tofiq Kazımovla isə yuqoslav dramaturqu Branislav Nuşiçin "Nazirin xanımı" (1970. Tərcüməçi Tofiq Kazımov) tamaşalarını hazırlayıb.
Gənc Tamaşaçılar Teatrında Mirmehdi Seyidzadənin "Qızıl quş" pyesini tamaşaya hazırlayıb. Cəfər Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrında Səməd Vurğunun "Xanlar" (1940) və Nikoİay Poqodinin "Kreml saatı" (1941) əsərlərinə, Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında şair-dramaturq Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (1958) faciəsinə əlvan və parlaq quruluşlar verib. Xidmətlərinə görə “Qırmızı əmək bayrağı”, iki “Şərəf nişanı” ordeni və bir neçə medallarla təltif edilib
O, qeyd etdik, 17 iyun 1943-cü ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 24 may 1960-cı ildə isə xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub. 1982-ci il sentyabrın 9-da Bakıda vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
“Azərbaycan bayrağı”nın müəllifi Ramiz Qusarçaylının doğum günüdür
Əlibala Məhərrəmzadə, millət vəkili. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Elə şairlər var ki, onların tale yazısını poetik gəlişmələri, misraları, sətirləri yazır. Onlar poeziya ilə nəfəs alırlar. Bu cür şairlər özlərindən sonra böyük poerik miras qoyurlar. Həm məzmunca, həm ideyaca beyhinlərə hopan bir miras.
Mən dəqiq bilirəm ki, qubalı ustad şair Ramiz Qusarçaylının “Azərbaycan bayrağı” şeiri yüz illər bunddan sonra da oxunacaq, seviləcək, təqdir ediləcək.
Bu gün şairin doğum günüdür, anadan olmasının 67-ci ildönümüdür.
Ramiz Qusarçaylı 1958-ci ilin dekabr ayının 25-də Quba rayonunun Çartəpə kəndində anadan olub. 8 illik təhsilini Çartəpə kəndində, orta təhsilini isə Bakıdakı fizika-riyaziyyat təmayüllü məktəbdə (1974–1976) alıb.
1977–1979-cu illərdə ordu sıralarında xidmət edib. Özü də nümunəvi. Xidmət zamanı Piyadanın döyüş maşınında (BMP) atıcı-operator olub, təlimlərdə göstərdiyi şücaətlər barədə Moskvanın "Krasnaya Zvezda", Zaqafqaziya hərbi dairəsinin "Leninskaya Znamya" qəzetlərində oçerk və məqalələr dərc edilib.
Çingiz İldırım adına Azərbaycan Politexnik İnstitutunun mexanika (1980–1986), Rusiya Dövlət Sosial Universitetinin hüquqşünaslıq fakültələrində təhsil alıb, Bakı Baş Tikinti İdarəsində, "Elm və Həyat" jurnalı redaksiyasında, "Zaman" Beynəlxalq qəzetində, Quba rayon icra hakimiyyətində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
Taleyində Rusiya və Ukraynada yaşadığı illər də vardır. Tula və Donetsk vilayətlərində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
Hazırda Azərbaycan Respublikası "Azərmətbuatyayımı" ASC-nin 5 saylı Regional "Mətbuatyayımı" İdarəsinin rəisidir.
2025-ci ildə Azərbaycanda keçirilən bələdiyyə seçkilərində qələbə qazanıb.
İndi isə onun poeziya dünyasından danışaq.
Ramiz Qusarçaylı yaradıcılığa erkən uşaqlıq illərindən başlayıb, "Bağban" adlı ilk mətbu şeiri 1975-ci ildə "Azərbaycan gəncləri" qəzetində dərc edilib.
17 yaşında ikən xalq şairi Osman Sarıvəlli ona "Qusarçaylı" təxəllüsünü verib, mətbuat səhifələrində yaradıcılığı barədə məqalə ilə çıxış edərək uğurlu yol diləyib.
1993-cü ildə Qubada bölgə yazarlarını özündə birləşdirən "Ay işığı" adlı ədəbi məclis yaradıb və hazırda məclisə sədrlik edib. 1994-cü ildə "Ay işığı" adlı ədəbi məclisinin bazasında Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Quba bölməsi təsis olunub.
2002-ci ildən 2015-ci ilə kimi Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Quba bölməsinin sədri olub, 2022-ci ildən yenidən Quba bölməsinin sədri təyin olunub.
1994-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, 2019-cu ildən isə İraq Türkman Yazarlar Birliyinin üzvüdür.
"Çörəyim daşdan çıxır", "Ömür qapıları", "Bir çiçək axşamı", "Nə ğözəldi yolun, Allah", "Eşşəknamə", "Almalı kitab", "Gedəsən dünyanın axırınacan", "Sevgidi dünyaya qəsdim" və "Vətən" adlı şeir və poemalar, "Göyəm ağacı" adlı tərcümə kitablarının, "Quba" adlı foto-albomun, "Ay işığı" adlı beş almanaxın, onlarla elmi, bədii və publisistik məqalənin müəllifidir.
Kitabları
- "Çörəyim daşdan çıxır", Bakı: Yazıçı, 1989.
- "Ömür qapıları", Bakı: Şirvannəşr, 1999.
- "Quba" (foto-albom), Bakı: 2000.
- "Bir çiçək axşamı", Bakı: Araz, 2005.
- "Eşşəknamə", Bakı: Araz, 2006.
- "Nə gözəldi yolun, Allah", Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2010.
- "Almalı kitab" Bakı: Müəllim, 2012.
- "Göyəm ağacı" (tərcümə), Bakı: 2013.
- "Gedəsən dünyanın axırınacan" Bakı: 2017.
-“Vətən”, Bakı: 2023. Mücrü nəşriyyatı.
Təltifləri
- 2009–2010-cu il üçün Prezident təqaüdçüsü olub.
- "Azərbaycan bayrağı" şeirinə görə Şahmar Əkbərzadə adına Beynəlxalq mükafatı
- "Vətən" poemasına görə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təsis etdiyi Əhməd Cavad mükafatı
- "Vətən" poemasına görə Türkiyə Cümhuriyyətinin "Ziya Paşa Büyük Ödülü"
- "Dədə Ələsgər Ocağı" İctimai Birliyinin ən ali mükafatı olan "Aşıq Ələsgər – 200" yubiley medalı
- Mərkəzi Asiya Yazıçılar və Tarixçilər İttifaqının və "Əmir Teymur" Beynəlxalq Xeyriyyə Fondunun "Turan Birliyi" medalı.
-Azərbaycan Mətbuatının 150 illiyi yubiley medalı.
Ustad şairi doğum günü münasibətilə təbrik edir, ona yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayır, hələ uzun illər doğma diyarımız Qubanı, doğma Azərbaycanımızı vəsf etməsini, por=eziyaya vicdanla xidmət etməsini arzulayıram.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
Son bitmək deyil keçməkdir - ESSE
Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Hər son yeni başlanğıcdır, deyirlər. Kim üçün bu dünyada, kim üçün isə cənnət, cəhənnəm adlandırdığımız bir başqa aləmdə. Amma hər iki halda son bitmək deyil, keçməkdir. Bəzən isə seçməkdir.
Hər hekayənin sonu eyni bitmir. Hər son nə tam xoşbəxtlik, nə də tam bədbəxtlik gətirər. Önəmli olan başımıza gələnlərin boşuna olmadığını anlamaqdır. Anlamağı bacarmaq həm keçməyi, həm də seçməyi bacarmaqdır. Seçimlər səni növbəti mərhələyə hazırlayar, keçidlər isə əbədi həyata…
Əslində hər ikisi həyatdan xəbər verir. İnsan isə bu iki yolun arasında dayanandır: keçən də odur, seçən də.
Keçmək cəsarət istəyir, seçmək isə məsuliyyət. Hər ikisi insanı dəyişir. Çünki həyat elə budur: eyni qalaraq davam etmək deyil, dəyişərək yol almaqdır. Bitən sadəcə mərhələdir, insan yox. İnsan hələ burdadırsa, demək ki, hələ düşünür, seçir, qərar verir. Başlanğıc üçün bir seçimi, keçid üçün isə bir ümidi var.
Bəzən ən böyük başlanğıc, bir sonu olduğu kimi qəbul edə bildiyin andan başlayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.12.2025)
