“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının 1 şair, 1 şeir rubrikasında bu gün şair Əfrahim Hüseynlinin "Torpaq biznən hesab çəkir" şeiri təqdim edilir.

Əfrahim Hüseynli Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndəsi, həkim və şairdir.

TORPAQ BİZNƏN HESAB ÇƏKİR

Yalanmış, bu sevgi yalan!

Ölmədi gözləri dolan.

Yadların əlində qalan

Torpaq biznən hesab çəkir.

Biri qəmli, beşi gülən…

Hara getdi dərdi bilən?

Vaxtsız saralıb tökülən

Yarpaq biznən hesab çəkir.

Bilmədik ulduz neçədi,-

Ölüb dirilmək necədi.

Göz – gözü görməz gecədi,

Çıraq biznən hesab çəkir.

Eniş, yoxuş, qaya, gədik

Baxır yolumuza dik-dik.

Gəzdirə bildik… bilmədik?!-

Papaq biznən hesab çəkir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

Muhterem Şahin, Türkiyə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Selamların en güzeliyle...

İstiklal Marşımızın yazarı, büyük fikir ve dava adamı merhum Mehmet Akif Ersoy, Çanakkale Şehitlerinin ardından yazdığı şiirinin bir bölümünde şöyle diyordu:

"Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana

Yine bir şey yapabildim diyemem hâtırana"

Tabi, Rahmetli Akif, aslında çok büyük bir iş yapmış, (tevazuundan böyle söylemiş) bu şiiriyle Çanakkale ruhu, Türk milletinin zihninde her daim taze kalmıştı.

Biz de -acizane- Gürcistan'da düşen askerî kargo uçağımızdaki 20 şehidimizin ardından, içimizde çağlayan şiirimize engel olamadık. Şehitlerimizin aziz hatırasına, (bir nebze olsun, sahip çıkma niyetiyle) şiirimi sizlere ve milletimize arz ediyorum.

                (Muhterem Şahin - 15 Kasım 2025 - Ankara)

Türk Hava Şehitlerine Ağıt

Muhterem Şahin

   -Gürcistan'da düşen askerî kargo uçağımızdaki 20 şehidimizin aziz hatırasına-

Bir haber aldık, yüreklerimize kor düştü

Dediler, Mehmetçik şehadet şerbeti içti

Gözümüzden şanlı bir vatan şeridi geçti

Kartallarımız semadan bize el ettiler

Uçtular Karabağ yiğitlerine gittiler

On Bir Kasım'dı ah, havalandılar Gence'den

Bir selam çaktılar tüm Türkistan'a inceden

Bulutlar da ağladı, emir geldi yüceden

Kartallarımız semadan bize el ettiler

Uçtular Karabağ yiğitlerine gittiler

Yirmi vatan evladı, yirmi güzel kahraman

İstiklal ve istikbal uğruna, can verdi can

Ana, baba, evlat, kardeşten; geçip de yârdan

Kartallarımız semadan bize el ettiler

Uçtular Karabağ yiğitlerine gittiler

Zafer gününde, güç verdiler Azerbaycan'a

Al bir karanfil olup düştüler Gürcistan'a

Şerefle girdiler Cennet denen gülistana

Kartallarımız semadan bize el ettiler

Uçtular Karabağ yiğitlerine gittiler

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

Cahangir Namazov,

"Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının dəstəyi ilə həyata keçirdiyi Türk dünyası ədəbiyyatı ilə tanışlıq layihəsində bu günkü yazar qonağımız Özbəkistandandır - Özbəkistan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət Xadimi, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini, tanınmış şairə, yazıçı, dramaturq və tərcüməçi Fəridə Əfruzdur.

Texnologiya və sürət əsrində yaşayırıq. Bu günün insanını elm-fan, sənət və mədəniyyət yeniliklərindən daha çox, yeni model avtomobillər, xüsusilə də trendə çevrilmiş "iPhone 17" markalı smartfonlar cəlb edir.

İctimai yerlərdə və nəqliyyatda gənclərin söhbətlərinə qeyri-ixtiyari qulaq asmalı oluram: onların əksəriyyəti ancaq texniki yeniliklərdən danışır:

“iPhone 17 almısan?”

“Mən iPhone 15 satıb, yenisini alacam…”

Doğrusunu desəm, həm internetdə, həm də real həyatda "iPhone 17" müzakirəsindən o qədər yoruldum ki…

Sosial şəbəkələrdəki mənasız-mahiyyətsiz kontentlər, səviyyəsiz reklamlar… İnsanların çoxu internetin caynağına ilişib qaldığı bir zamanda, ədəbiyyatda yenilik yaratmaq, hətta yenilik olsa belə onu “partlayış” səviyyəsində təqdim etmək son dərəcə çətin və mürəkkəbdir.

Məhz belə bir zamanda Özbəkistan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət Xadimi, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini, tanınmış şairə, yazıçı, dramaturq və tərcüməçi Fəridə Əfruz özbək ədəbiyyatında yeni “təsbeh janrı”nı yaradaraq özünün yüksək istedadını parlaq şəkildə nümayiş etdirdi.

Sevimli şairəmizin fərqli format və özünəməxsus dizaynda “İjod nashr” nəşriyyatında hazırlanıb, İstanbulda “Mega Basım”da 10 000 tirajla çap olunan “Şüur” kitabı üç misradan ibarət kiçik şeirlərdən — poetik miniatürlərdən ibarətdir.

Hər üçlükdə həyəcan, heyrət və isti duyğular böyük dərinliklə cəmlənib, 143 təsbeh halında təkrarolunmaz ruhla oxucuya təqdim olunmuşdur.

İnsanların çoxu "iPhone 17" ilə məşğul olduğu bir zamanda, Fəridə Əfruz isə “qəlb telefonu”nu yaratdı.

Bu üçlüklər qısa olsa da, öz içində bir aləm məna saxlayır; bədii qüdrəti, fikir sehri və ruhi manifesti ilə oxucu qəlbinə dərin təsir göstərir.

Hər üç misranın sözü — sadəcə söz deyil, ruhi mənzil, fəlsəfə və həyat dramının sərmayəsidir.

Bu üçlüklər Şərq və Qərb fəlsəfəsinin, modern və klassikanın, təsəvvüf və psixologiyanın ahəngdar və bənzərsiz birləşməsidir.

Şairə bu miniatürlərdə insan qəlbinin daxili sükutunu, həyat sınaqlarını, ruhi axtarışları və duyğuları möhtəşəm bir harmoniyada təsvir edir.

“Sən mənə heç dost ola bilməzsən,

De görüm, nə vaxt hansı qarışqa

Filin yükünü qaldıra bilib?”

Səhrada qum təpələrini keçib, yorulmuş, gücdən düşmüş bir yolçunu təsəvvür edin.

Həyatdan ümidi kəsilərkən birdən ucalan yaşıl bir ağacı, onun kölgəsində günəş işığında parıldayan bir bulağı görsə, nə hiss edər?

Əlbəttə, təkcə susuzluğu yatışmaz, həm də yaşamağa olan ümidi yenidən oyanar.

Elə şairənin üçlüklərini oxuyan müxlis də həm qəlb susuzluğunu yatırır, həm də həyatın mənasını daha dərindən dərk etməyə başlayır.

Bu üçlükdə “dost” deyilən kəs — əsl dost yox, sadəcə adı dost olub, yük qaldırmağa gücü çatmayan, ağır gündə arxada qalan bir insandır. Necə ki qarışqa fil yükünü qaldıra bilməz, elə o “dost” da dostluğun məsuliyyət yükünü qaldıra bilmir.

"Yatan kişinin başında

Oxuyan bülbül —

Bəxti qara qadın."

Bu üçlük böyük bir əsərin ruhuna bərabərdir.

Ailə — cəmiyyətin kiçik modeli.

Bəxt də, bədbəxtlik də burada yetişir.

Burada isə əksinədir.

Kişi — laqeyd, qadının acısını duymayan, onun səsini eşitməyən biridir.

Qadın isə bülbülə bənzədilir — gözəl, nəğməsi zərif… amma bəxti qara.

Çünki onun həyat yoldaşı onu dinləməmiş, anlamağa çalışmamış, onunla xoş gün qurmaq üçün səylə davranmamışdır.

"Bir ovuc suyam əlinin içində,

Səpsən...

Dalğayam…"

Burada su ruhun timsalıdır.

Əldə saxlanan su insanın qəlbini ehtiyatla qorumaq, dəyərləndirmək istəyidir.

Əgər qiymət verilməzsə, su tökülər, amma yox olmaz: əksinə, böyük dalğaya çevrilər.

Bu dalğa ruhi oyanış, ağrıdan doğulan mənəvi gücdür.

"Bir zamanlar çörəyə növbə tutardıq,

Suya, dənə, hər nəyə…

İndi isə dəyərə?”

Bu üçlük cəmiyyətin ən böyük faciəsini açır:

İnsanlar indi çörək üçün yox, qıymət üçün növbə gözləyir.

Bu “Şüur” kitabının əsas ruhudur: insanın iç dəyərini anlamaq.

“Rüşvətlə mübarizə —

Küləyə qarşı

mübarizə kimidir…”

Bu da görünməz bir gücə qarşı tək dayanmağın acı həqiqətidir.

“Köhnə bir kəndin

Köhnə komasında

Doğular yeni bir dahı.”

Dahilik saraylarda yox, sadə komalarda, saf ruhda doğulur.

Sadalıq böyük istedadın beşiyidir.

Bu üçlüklər də, “Şüur”un ruhu da bir həqiqəti göstərir:

İnsanı böyük edən "iPhone 17" yox, qəlbin dəyəri, ruhi oyanış və söz sehridir.

Fəridə Əfruz kitabında bunu isbatlayır:

Bir üçlük — bir dünya.

Bir üçlük — bir həyat.

Bir üçlük — bir hikmət.

Kitab əlinizə düşəndə, sanki smartfon götürmüş kimi bir hiss doğurur: hər üçlük həm sözlə, həm də vizual elementlərlə qəlbinizdə canlanır.

Bu isə şairənin ədəbiyyatsevərlərə bəxş etdiyi "qəlb telefonu" — ruhi bir töhfədir.

Fəridə Əfruzun üçlüklərində Şərq və Qərb fəlsəfəsi, modern və klassika, təsəvvüf və ruhani düşüncə birləşərək mükəmməl bir yenilik yaradır.

Hər bir üçlük oxucuda daxili dramatizm, ruhi düşüncə və fəlsəfi oyanış doğurur.“Şüur”da ədəbiyyatın qüdrəti hər misrada daha parlaq görünür.

Sözün qəlbə axan həzini, duyğuların şəffaflığı və fikrin dərinliyi insanı başqa — daha gözəl bir aləmə aparır.

Bu aləm — tərtəmiz su kimi duru, göy səma kimi saf,

ana laylası kimi həzin və xoşdur. Bu aləm — ədəbiyyat, poeziya aləmidir.

Fəridə Əfruz poeziyası isə bu aləmi işıqlandıran parlaq bir nurdur — düşünməyə, dərk etməyə, nəticə çıxarmağa çağırır.

Bu gün mənim üçün çox sevinc­li gündür:

Sevimli şairəm Fəridə Əfruz mənə və bütün oxuculara "iPhone 17"dən də dəyərli “Şüur” "qəlb telefonu"nu hədiyyə etdi.

Bu kitab vasitəsilə oxucu sözün sehrini, ədəbiyyatın qüdrətini və şairənin böyük istedadını ruhən duyur.

"iPhone 17" ala bilməyənlər qəti kədərlənməsin —

Fəridə Əfruzun “Şüur” "qəlb telefonu"nu alın, tanıyın, oxuyun!

Bu möhtəşəm və möcüzəvi kitab münasibətilə müəllifi və bütün kitabsevərləri səmimi qəlbdən təbrik edirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

13–14 noyabr 2025-ci il tarixlərində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulovanın Polşaya rəsmi səfəri çərçivəsində Avropada türk mədəni irsinin təbliği və akademik əməkdaşlığın inkişafına yönəlmiş bir sıra əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilib. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Fonda istinadən bu tədbirlər barədə məlumat verir.

Beynəlxalq Türkologiya Konfransının açılış mərasimi

Varşava Universitetində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və Asiya və Afrika Mədəniyyətləri Fakültəsinin dəstəyi ilə Beynəlxalq Türkologiya Konfransı keçirilib.

Açılış mərasimində çıxış edən Fondun Prezidenti Aktotı xanım Raimkulova Avropada türk irsinə artan marağı vurğulayaraq bildirib ki, Varşava Universiteti ilə akademik əməkdaşlığın gücləndirilməsi birgə elmi layihələr üçün yeni perspektivlər açır.

Açılışda diplomatik korpusun, eləcə də Azərbaycan, Türkiyə və Özbəkistanın aparıcı universitetlərinin nümayəndələri və türkologiya sahəsində ixtisaslaşmış alimlər iştirak ediblər.

Konfrans çərçivəsində Varşava Universiteti ilə Türk dünyasının aparıcı akademik qurumları arasında elmi mübadilənin genişləndirilməsi və əməkdaşlıq imkanlarının inkişafı məsələləri müzakirə olunub.

Xüsusi diqqəti Türk Dünyasını əks etdirən qədim Avropa xəritələrinin nümayiş olunduğu sərgi cəlb edib. Sərgi qazaxıstanlı tədqiqatçı Muhit-Ardager Sıdıknazarov tərəfindən hazırlanıb.

 Türk Mədəni İrs Mərkəzinin yaradılmasına dair Sazişin imzalanması

Səfərin əsas məqamlarından biri Varşava Universiteti nəzdində Türk Mədəni İrs Mərkəzinin yaradılması haqqında Sazişin imzalanması olub.

Sənədi Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və Universitetin prorektoru, Prof. Eva Kroqulek imzalayıblar.

Yeni Mərkəzin fəaliyyəti aşağıdakı istiqamətlərə yönələcək:

• türk xalqlarının mədəni irsinin təbliği;

• elm və təhsillə bağlı təşəbbüslərin inkişafı;

• interaktiv sərgilərin və seminarların təşkili;

• Polşada türk xalqlarına dair ictimai marağın artırılması.

Varşava Universitetinin Kitabxanasına ziyarət

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Varşava Universitetinin Kitabxanasının direktoru Kristof Nierzviki ilə görüşüb. Görüşdə qədim yazılı mənbələrin tədqiqi və bərpası, birgə elmi layihələrin həyata keçirilməsi məsələləri müzakirə olunub.

Fond ilə Asiya və Sakit Okean Muzeyi arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi

Səfər çərçivəsində Fondun prezidenti Asiya və Sakit Okean Muzeyini ziyarət edib və muzeyin direktoru Yozef Zalevski ilə görüşüb. Tərəflər muzeyin türk xalqları ilə bağlı kolleksiyaları və gələcək mədəni əməkdaşlıq perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparıblar.

Fond ilə Asiya və Sakit Okean Muzeyi arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi

Səfər çərçivəsində Fondun Prezidenti Asiya və Sakit Okean Muzeyini ziyarət edərək muzeyin direktoru Yozef Zalevski ilə görüşüb. Tərəflər muzeyin türk xalqları ilə bağlı kolleksiyaları və gələcək mədəni əməkdaşlıq perspektivlərini müzakirə ediblər.

Belostoka işgüzar səfər

14 noyabr tarixində nümayəndə heyəti Belostok şəhərinə səfər edib və burada şəhər merinin müavini Rafal Rudniki, eləcə də ölkənin Müsəlman Dini İttifaqının rəhbəri və tatar icmasının lideri olan Polşanın Baş müftisi Tomasz Miskievicz ilə görüşlər keçirilib.

Tərəflər aşağıdakı məsələləri müzakirə ediblər:

mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı;

qədim türklərdən olan Polşa tatarları ilə əməkdaşlıq;

humanitar və mədəni sahələrdə birgə layihələrin perspektivləri.

Qeyd olunub ki, artıq 600 ildən çoxdur ki, Belostok bölgəsində tatarlar və karaimlər — türk irsinin varisləri — birgə yaşayaraq Polşanın tarixi və mənəvi mirasının ayrılmaz hissəsinə çevriliblər.

Meriyada keçirilən görüş zamanı Türk irsinin təbliğinə, ictimai təşəbbüslərin dəstəklənməsinə və mədəni mübadilənin genişləndirilməsinə yönəlmiş yeni beynəlxalq layihələrin həyata keçirilməsi barədə razılığa gəlinib.

Belostoka səfər Avropanın Türk mənşəli etnik icmaları ilə qarşılıqlı əlaqələri gücləndirməklə yanaşı, türk dünyasının Avropanın mədəni irsinə verdiyi töhfənin xüsusi önəm kəsb etdiyini də vurğulayıb.

Səfərin icmalı

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidentinin Polşaya səfəri mədəni diplomatiyanın inkişafı və beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi istiqamətində mühüm addım olub.

İmzalanmış razılaşmalar, elmi tədbirlər və yüksək səviyyəli görüşlər türk irsinin Avropada təbliği üçün yeni imkanlar yaradır, Türk dünyası ilə Avropa institutları arasında strateji dialoqu möhkəmləndirir, həmçinin Avropa ölkələrində türk mədəniyyətinin və irsinin qorunmasına, inkişafına və geniş şəkildə tanıdılmasına töhfə verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şüurlu ğmrünü mətbuatımızın inkişafına həsr edən, publisistik yazılarla gündəmə gəlib sonra sənədli nəsrə keçən, çox böyük bir arxiv qyub gedən Əli İldırımoğlu (Məmişov) barədə söz açacağam, bu gün onun doğum günü, anadan olmasının 98-ci ildönümüdür.

Əli İldırımoğlu 1927-ci il noyabr ayının 17-də hazırkı Qubadlı rayonunun Əliquluuşağı kəndində rəncbər ailəsində anadan olub. Burada orta məktəbin VIII sinifdə oxuyarkən 1941–1945-ci illəri əhatə edən Böyük Vətən müharibəsi başlanıb. VIII–IX siniflərdə çoxluq təşkil edən və əsgərlik yaşına çatan oğlanlar müharibəyə cəlb olunduğundan həmin siniflər tədris fəaliyyətini dayandırıb.

Məktəbin direktorluğu onun fəal şagird olduğunu nəzərə alıb, birbaşa qızların çoxluq təşkil etdiyi və bu səbəbdən tədrisi davam etdirdilən X sinfə keçirilib. Beləliklə, Əli İldırımoğlu VIII sinfi başa vurub, IX sinifdə oxumadan, birbaşa X sinfə keçib və həmin orta məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirib.

Müharibənin gedişi ilə əlaqədar olaraq, kəndlərdə müəllim qıtlığı yaranıb. Ona görə də elə həmin il Əli İldırımoğlu Şuşa şəhərində açılmış müəllim kadrları hazırlayan iki aylıq kursa göndərilib. Həmin kursu bitirdikdən sonra 1941–1942-ci dərs ilində ilk dəfə olaraq Məlikəhmədli kənd ibtidai məktəbində sinif müəllimi kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. 1946-cı ilə qədər rayonun Xıdırlı, Novlu, Xəndək ibtidai, Teymur Musganlı yeddiillik məktəblərində müəllim işləyib.

Qiyabi yolla Laçın Pedaqoji Texnikumunu, 1946–1948-ci illərdə Ağdam ikiillik Müəllimlər İnstitutunun Tarix fakültəsini bitirdikdən sonra yenidən pedaqoji fəaliyyətini davam etdirib. Əliquluuşağı, Dondarlı, Muradxanlı orta məktəblərində direktorun tədris işləri üzə müavini işləyib. 1951-ci ildən rayon maarif şöbəsinin inspektoru, Qubadlıda nəşr edilən "Avanqard" rayon qəzetinin məsul katibi, sonra isə redaktor vəzifələrində çalışıb.

1955-ci ilin yanvar ayından 1990-ci ilin sonuna qədər "Kommunist" qəzetinin xüsusi müxbiri kimi Naxçıvan, Qarabağ, Dağlıq Qarabağ, Mil-Muğan. Sumqayıt-Quba zonaları üzrə fəaliyyət göstərib. "Kommunist" qəzetində qeyri-normal mühit yarandığından öz təşəbbüsü ilə 1990–1992-cı illərdə "Həyat" qəzetinə işə keçib və həmin mətbu orqanında eyni zonada (Abşeron, Sumqayıt, Dəvəçi, Quba, Qusar, Xaçmaz rayonlarında) xüsusi müxbir işlədikdən sonra ərizəsi ilə təqaüdə çıxıb. Əli İldırımoğlu 1992-ci ildən fərdi təqaüdçüdür.

Yüzlərlə oçerk, felyeton, hekayə və povestlərdən ibarət olan "Yazım-yazmayım", "Mayaklar", "Telepat", "Çinarlı", "Dərd", "Silinməz izlər" kitablarının, "Həmin adam", "Közərən sətirlər". "Mənim rəncbər atam'", iki hissədən ibarət olan "Zorən jurnalist", "Aqibət". "Qarlı gecələr", "Daş yağan gün" romanlarının müəllifidir.

"Zorən jurnalist" romanının birinci hissəsi ("Eşq, qələm və qovğa" adı altında), "Mənim rəncbər atam", "Aqibət" romanları türk dilinə, "Aqibət" romanı rumın dilinə tərcümə edilib böyük tirajla nəşr olunub. "Mənim rəncbər atam" romanı İranda ərəb əlifbası ilə nəşr olunub. 2007-ci ildə onun seçilən əsərləri çapdan çıxıb. Əsərləri barədə 2006-cı ildə tənqidçi Bəsti Əlibəylinin, 2009-cu ildə filologiya elmləri namizədi Qurban Bayramovun "Milli-mənəvi dəyərlərin bədii salnaməsi" monoqrafiyaları nəşr olunub.

Əsərləri

1. Mayaklar

2. Yazım, yazmayım

3. Çinarlı

4. Həmin adam (roman)

5. Dərd

6. Telepat

7. Aqibət

8. Qarlı gecələr (roman)

9. Közərən sətirlər

10. Silinməz izlər

Əli İldırımoğlu 1941–1945-ci illərdə arxa cəbhədə göstərdiyi "Rəşadətli əməyə görə" medalı ilə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 16 noyabr tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan ədəbiyyatı və jurnalistikasının inkişafındakı xidmətlərinə görə "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunmuşdur. 1966-cı ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. 1988-ci il noyabrın 15-də Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə "Əməkdar jurnalisti" adına layiq görülüb.

 "Qızıl qələm", "Ali Araz", "Ustad jurnalist", "Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev" adına mükafatların laureatıdır. Türkiyənin Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyası tərəfindən türk ədəbiyyatının inkişafında göstərdiyi xidmətlərə görə "Türk Ədəbiyyatına Xidmət" beynəlxalq mükafata və Milli mükafata layiq görülüb.

18 noyabr 2020-ci ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rəssamlıq tariximizin ən önəmli isimlərindən biri...

Xaıça rəssamlığının dahisi və bir nömrəlisi...

Sənəti ilə mədəniyyətimizdə silinməz iz qoymuş böyük sənətkar!!!

Azərbaycan SSR xalq rəssamı Lətif Kərimovun 17 noyabr 1906-cı ildə Şuşa şəhərində anadan olub. Onların nəsli – bütün "Allahverənlər" tayfası toxuduqları qəşəng xalçaları ilə Qarabağ mahalında məşhur olub. 1912-ci ildə onların ailəsi İranın Məşhəd şəhərinə köçüb. Xalça sənətinə məhəbbəti Lətifi burada Mirzə Ələkbər Hüseynzadənin emalatxanasına gətirib çıxarıb.

Şuşa şəhərində "Qarabağxalça" artelində 1928-ci ildə təlimatçı kimi fəaliyyət göstərən Lətif Kərimov, başqa rayonlarda da yerli xalçatoxuma işinin sirlərini öyrənib.  O, 1930-cu ildən xalça sənəti mütəxəssisi kimi "Azərbaycanxalça" birliyində rəssam-təlimatçı vəzifəsində fəaliyyət göstərib.

İlk dəfə olaraq Bakıda və Qubada xalça məktəblərinin açılmasında Lətif Kərimovun böyük zəhməti olub. Lətif Kərimov təkcə xalçaçılıq sahəsində deyil, dekorativ tətbiqi sənətin başqa sahələrində də fəaliyyət göstərib.

1930–1940-cı illər Lətif Kərimovun yaradıcılığında xüsusi yer tutub. Bu illərdə yaratdığı bədii tərtibatlarda və başqa sahələrdə Şərqin bədii sənət xəzinəsindən ilham alan ustad əlinin izlərini görürük.

1937–1939-cu illərdə Moskvada Ümumittifaq Kənd Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisində Azərbaycan Respublikasının pavilyonuna verdiyi bədii tərtibat, binanın Milli memarlıq forması ilə möhkəm vəhdət təşkil edib. Tanınmış rəssamlarımız (K.Kazımzadə, İ.Axundov və başqaları) ilə birlikdə 1940–1941-ci illərdə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin yubileyinə həsr edilən beş xalça hazırlayıb. Bu xalçalarda şairin "Xəmsə"sinə daxil olan poemalardan götürülmüş epizodlar təsvir edilib.

Keçən əsrin 40-cı illərində Lətif Kərimov Azərbaycan Radiosunda fars diktoru vəzifəsində çalışıb. 1946-cı ildə Aydın Qaradağlının səsini bəyənib radionun sədri Şəmsəddin Abbasova təqdim edərək görkəmli sənətkarın yaradıcılıq yoluna yaşıl işıq yandırıb. Elmi-yaradıcılıq fəaliyyətinə Azərbaycan SSRİ EA-nın Memarlıq və İncəsənət institutunda başlayan Lətif Kərimov 1945-ci ildə ayrıca xalça şöbəsinin açılmasına nail olub.

Onun "Azərbaycan xalçalarında ornament" kitabı xalçalarımızdakı naxışların, ornamentlərin öyrənilməsi baxımından misilsiz əhəmiyyətə malikdir. Böyük elmi əhəmiyyəti olan bu əsərə görə 1950-ci ildə Lətif Kərimova Leninqrad şəhərində sənətşünaslıq namizədi-alimlik dərəcəsi verilib. Onun monumental tədqiqat işlərindən biri də çoxcildli "Azərbaycan xalçası" monoqrafiyasıdır. Birinci cildi 1961-ci ildə dərc edilən monoqrafiya qırx ilə yaxın aparılan elmi işlərin bəhrəsidir. Lətif Kərimovun təşəbbüsü ilə 1967-ci ildə Bakıda xalça muzeyi təşkil olunub.

Filmoqrafiya

1. Hədiyyə xalçası

2. Habil Kaman

3. İşıqlı ilmələr. Lətif Kərimov

4. Onlar belə sevirdilər

Mükafatları

1. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

2. "Stalin" mükafatı (1-ci dərəcə)

3. 2 dəfə "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

4. "Xalqlar Dostluğu" ordeni

5. "Şərəf nişanı" ordeni

6. "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı

7. "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı

Lətif Kərimov 8 sentyabr 1991ci ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Musiqi tariximizdə elə adlar olub ki onları unutmağa haqqımız yoxdur. Bu gün anım günü olan bir vaxtkların məşhur tenoru Əlövsət Sadıqov belələrindəndir. Ən ağır dönəmlərdə - SSRİ-nin qırmızı terror illərində sənətə atılıb parlamaq sizə zarafat gəlməsin.

Əliövsət Sadıqov 21 dekabr 1906-cı ildə Nuxa (indiki Şəki) şəhərində doğulub. Səs tembri lirik tenor idi. 1928–1930-cu illərdə konservatoriya təhsili alıb. Təhsilini bitirən ili Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrına solist götürülüb. Üzeyir bəy Hacıbəyovun klassik operalarının lirik məhəbbət qəhrəmanlarının partiyaları Əliövsət Sadıqovun yaradıcılığında daha mühüm yer tutub.

Əliövsət Sadıqovun ADOBT-də Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" (Məcnun, İbn Səlam və Zeyd), "Əsli və Kərəm" (Kərəm), "Koroğlu" (Eyvaz), Zülfüqar bəy Hacıbəyovun "Aşıq Qərib" (Qərib), Reynqold Qlierin "Şahsənəm" (Aşıq Qərib və Aşıq Səməd), Müslüm bəy Maqomayevin "Şah İsmayıl" (Şah İsmayıl), "Nərgiz" (Molla Mütəllim), tərcümə olunmuş "Səfa" (Aşıq Musa) operalarında və Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Arşın mal alan" (Süleyman), "Məşədi İbad" (Hambal və Sərvər) operettalarında yaratdığı obrazlar daha diqqətçəkəndir.

Yaradıcılıq nailiyyətlərinə görə Əliövsət Sadıqov 17 iyul 1943-cü ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 20 dekabr 1956-cı ildə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. Sənətkar ömrünün son illərində opera teatrında məsləhətçi pedaqoq kimi çalışıb.

 17 noyabr 1970-ci ildə Bakıda vəfat edən Əliövsət Sadıqov ikinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu ad çoxunuza bir şey deməyəcək. 2-ci dünya mühqribəsində 33 yaşında faşist gülləsinə tuş gəlməsəydi, çox məşhur, adı dillər əzbəri olan bir yazıçı olacaqdı…

Məhərrəm  Əlizadə 1909-cu ildə Şuşada anadan olub. İlk təhsilini Şuşa şəhər birdərəcəli məktəbində alıb, 1923-1927 illərdə Şuşa pedaqoji məktəbində oxuyub. O, Ağdamın Keştazlı kəndində, Şuşada, 1930-cu ildə isə Bakıda pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub.

Məhərrəm Əlizadə 1932-1936 illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitet) Dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb, oxuduğu təhsil ocağının aspiranturasında. saxlanılıb. O, 1939-cu ildən 1941-ci ilə kimi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitet)ədəbiyyat metodikası fənnindən dərs deyib.

Məhərrəm Əlizadə 1934-cü ildən bədii yaradıcılıqla məşğul olub. sağlığında "Dostlar" (1934), "Qonaq" (1941) adlı iki kitabı işıq üzü görüb. "Dostlar" və "Qonaq" kitablarındakı hekayələr 30-cu illər Azərbaycan həyatının bir çox cəhətlərinin əks etdirir.

Bu hekayələrin mövzusu  Azərbaycan qadınının ictimai həyatdakı  fəaliyyətindən, müəllim-tələbə münasibətlərindən və başqa mövzulardan ibarətdir. Məhərrəm Əlizadə cəbhədə vuruşduğu üçün 1941-ci ilin sonlarında çapdan çıxan "Qonaq" kitabını görə bilməyib.

Məhərrəm Əlizadə 1942-ci Krasnodar diyarının İndyuk kəndində döyüş şəraitində həlak olub. Şuşada yaşadığı evə xatirə lövhəsi vurulub

17 noyabr 1942-ci ildə vəfat edib.

Onun ölümündən sonra ilk kitabı 1962-ci ildə nəşr olunan "Kədər və sevinc" kitabıdır. Bu kitaba müəllifin 9 hekayəsi daxil edilib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sovetlər dönəmində bestsellerlərdən danışanda, mütləq Əlibala Hacızadənin. Cəmşid Əmirovun kitabları ilə yanaşı "46 Bənövşə", "Kəndimizdə bir gözəl var", "Sevdasız aylar" kimi yüz minlərlə oxucusu olan Salam Qədirzadənin də adı qeyd edilir. Həqiqətən də onun romanlarına əsl ümumxalq sevgisi olubdur bir vaxtlar.

Salam Qədirzadə 1923-cü ilin aprel ayının 10-da Bakı şəhərində anadan olub. Hələ uşaq illərindən ədəbiyyata böyük həvəsi olan Salam Qədirzadə şeir və hekayələr yazıb, ədəbi dərnəklərdə iştirak edib, məktəbdən sonra məhz bu sahədə təhsil almağı planlaşdırıb. Lakin Böyük Vətən müharibəsi həmin arzuları düz 5 il təxirə salıb.

1941-ci ildə orta məktəbi bitirən kimi 18 yaşlı Salam könüllü şəkildə cəbhəyə yola düşüb. 1941–1945-ci illərdə o, Şimali Qafqaz, Kuban, Qərbi Ukrayna, Polşa, Bessarabiya, Rumıniya, Çexoslovakiya, eləcə də Almaniyanın faşistlərdən azad edilməsində sıravi döyüşçü kimi iştirak edib, cəbhələrdə göstərdiyi şücaətə görə III dərəcəli Şöhrət ordeni, İgidliyə görə və daha yeddi medalla təltif olunub, Baş Ali Komandanlıq tərəfindən fərqləndirilib.

Müharibə illəri sonradan yazıçının bir sıra əsərlərində öz əksini tapıb. 1946-cı ildə ordu sıralarından tərxis olunduqdan sonra Salam Qədirzadə Sumqayıt şəhərində 18 saylı fabrik-zavod təhsili məktəbində müdir müavini vəzifəsinə təyin edilib. 1948-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin qiyabi şöbəsinə daxil olub və eyni zamanda Mərkəzi radionun yerli verilişləri üzrə məsul redaktoru vəzifəsində çalışmağa başlayıb.

1949-cu ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının zəmanəti ilə Salam Qədirzadə Moskvadakı M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna təhsil almağa göndərilib. Onun hələ tələbə ikən diplom işi olaraq yazdığı "Gənclik" povestini Rusiyanın məşhur "Detgiz" nəşriyyatı ayrıca kitab şəklində nəşr edib. Moskvada oxuyarkən Salam ailə qurub və 1952-ci ildə təhsilini başa vurduqdan sonra həyat yoldaşı ilə birgə Vətənə qayıdıb. Burada gənc yazıçı 8 il Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının orqanı olan "Azərbaycan" jurnalının məsul katibi vəzifəsində işləyib.

1960-cı ildə Salam Qədirzadə "Kirpi" satirik jurnalının məsul katibi təyin olunub və 1966 ilədək həmin vəzifədə çalışıb. 1975–1976 illərdə Salam Qədirzadə Yazıçılar İttifaqının Dramaturgiya üzrə məsləhətçisi kimi çalışıb. 1976-cı ildə isə "Kirpi" satirik jurnalının baş redaktoru təyin olunub və 1980-ci ilədək həmin vəzifəni icra edib. Bir qədər sonra həmin dövrdə Azərbaycan KP MK-nin birinci katibi Heydər Əliyevin iştirakı ilə keçirilən Azərbaycan yazıçılarının qurultayında Yazıçılar İttifaqının İdarə heyətinə üzv seçilib.

Salam Qədirzadə 35-dək kitab müəllifidir. Onun "Qış gecəsi", "46 Bənövşə", "Kəndimizdə bir gözəl var", "Sevdasız aylar" kimi romanları gənclərin masaüstü kitabına çevrilib. Oxucular tərəfindən səbirsizliklə gözlənilən əsərləri hər zaman ən yüksək tirajlarla nəşr olunub. Salam Qədirzadə dramaturq kimi də tamaşaçıların rəğbətini qazanıb, onun pyesləri təkcə Azərbaycanda deyil, Ukrayna, Moldova və digər ölkələrdə səhnəyə qoyulub.

"Hardasan, ay subaylıq", "Həmişəxanım", "Gurultulu məhəbbət", "Şirinbala bal yığır" kimi komediyaları isə elə indi də gündəmdədir. Salam Qədirzadə güclü satira və yumor ustasıdır. Onun satirik əsərləri müasir Azərbaycan ədəbiyyatında yeni bir səhifə açıb, yeni məktəbin bünövrəsini qoyub

O, 1987-ci ilin noyabrın 15-də 64 yaşında dünyasını dəyişib. Son kitabını "Hər gün ömürdən gedir" adlandırıb. Bu kitabı görmək qismət olmayıb ona.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2025)