İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rəşad Nuri Güntəkin!

Böyük türk yazıçısı.

Cəmi bir romanla – “Çalı quşu” ilə adını tarixə yazdıran azman sənətkar!

O, 25 noyabr 1889-cu ildə İstanbulda ordu zabiti Nuri bəy ilə Ərzurum valisi Yavər Paşanın qızı Lütfiyyə xanımın ailəsində anadan olub. İlk təhsilini Çanaqqala orta məktəbində alan Güntəkin daha sonra təhsilini İzmirdəki Frerler məktəbində davam etdirib. 1912-ci ildə isə İstanbul Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsini bitirib.

Güntəkin 1927-ci ilə qədər Sultanisi, İstanbul Beşiktaş İttihad və Tərəqqi Məktəbi, Fatih Vəqfi Kəbir Məktəbi, Ağşəmsəddin Məktəbi, Fənəryolu Muradı Hamis Məktəbi, Osman Qazi Paşa Məktəbi, Vəfa Sultanisi, İstanbul oğlanlar litseyi, Çamlıca qızlar litseyi, Kabataş oğlanlar litseyi, Qalatasaray Litseyi və Ərənköy qızlar litseyində fransız və türk dillərindən dərs deyib.

1927-ci ildə maarif müfəttişi vəzifəsinə təyin olunub və bu zamanda Dil Heyəti ilə birgə bəzi çalışmalarda iştirak edib. 1939-cu ildə Çanaqqaladan Türkiyə Böyük Millət Məclisinə millət vəkili seçilib. 1946-cı ilə qədər millət vəkili olub. 1947-ci ildə Cümhuriyyət Xalq Partiyasının Ankarada çap olunan "Ulus" qəzetinin İstanbul qolu olan "Məmləkət" qəzetini nəşr etdirib. Sonra yenidən müfəttiş kimi çalışıb və 1950-ci ildə UNESCOnun Türkiyə təmsilçisi və tələbə müfəttişi olaraq Parisə gedib.

 1954-cü ildə isə yaşı səbəbindən bu vəzifədən istefa verməli olub. Bundan sonra bir müddət İstanbul Şəhər Teatrlarının ədəbi şurasında fəaliyyət göstərib. Ağciyər xərçəngi diaqnozu qoyulduqdan sonra yazıçı müalicə olunmaq üçün Londona yollanıb və orada vəfat edib. R. N. Güntəkin 1956-cı il dekabr ayının 13-də Qaracamaat qəbristanlığında dəfn edilir.

Romanları

Çalıquşu

Gizli əl

Damğa

Dodaqdan qəlbə

Axşam günəşi

Teatr tamaşaları

- Xəncər

- Köhnə yuxu

- Ümidin günəşi

- Gazeteci Düşmanı, Şəmsiyə oğrusu, İhtiyar Serseri

- Daş parçası

Səyahətnamələri

Anadolu Notları

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəs niyə qovuşmuruq, yamanca yadıq, kürük,

Küsülü yaşamışdıq, küsülü də ölürük...

Bu gözəl misraların müəllifi olan şair Ağa Laçınlı 1940-cı il may ayının 5-də Laçın rayonunun Oğuldərə kəndində anadan olub. 1963–1966-cı illərdə Maksim Qorki adına Moskva Ədəbiyyat İnstitunun poeziya fakültəsində təhsil alıb. 1966–1969-cu illərdə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin şeir şöbəsində ədəbi işçi vəzifəsində çalışıb. 1969–1971-ci illərdə Yazıçılar İttifaqının Natəvan klubunun müdiri olub.

Ədəbi fəaliyyətə 1958-ci ildə Ağdam rayonunun "Lenin yolu" qəzetində çap olunan "Çoban" şeiri ilə başlayıb. 1966-cı ildə "Ümid" adlı ilk kitabı işıq üzü görüb. Sonralar "Sakitlik", "Sirli-soraqlı dağlar", "Aşırımlar qarşısında", "Vaxt yetişəndə", "Sevgimizlə sevindirək", "Meşə nəğməsi", "Gecə yuxusu", "Alın yazımız" və s. kitabları çapdan çıxıb.

Ağa Laçınlı 1970-ci ildən Bakı Dövlət Universitetində çalışıb, "Dünya ədəbiyyatı" kafedrasının dosenti olub. 1980-ci ildə "Azərbaycan bayatılarının bədii xüsusiyyətləri" adlı namizədlik dissertasiyası müdafiə edərək alimlik dərəcəsinə layiq görülüb.

 "Homer dastanlarında türkçülük" adlı doktorluq dissertasiyasını yekunlaşdırmışdı. Antik Yunan ədəbiyyatı üzrə mütəxəssis olan Ağa Laçınlı qədim şumer, antik yunan, qədim Roma, Çin, hind, eləcə də polyak, rus, vyetnam, slovak, yapon, koreya, argentina və başqa xalqların klassik poeziyasından seçmələri dilimizə çevirib.

1967–2006-cı illərdə işlədiyi filologiya fakültəsində ədəbiyyat dərnəyinə başçılıq edib. Türkiyə, Rusiya, Latviya, Litva, Estoniya, Gürcüstan və başqa ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, elminə dair mühazirələr oxuyub.

Ağa Laçınlının əsərləri Rusiyada, Fransada, Türkiyədə, ABŞ-də, Çində, Hindistanda, Polşada, Ukraynada, Belarusda, Gürcüstanda, Bolqarıstanda, İraqda və s. ölkələrdə çap edilib.

Kitabları

1. Ümid

2. Sakitlik

3. Ana duyğusu

4. Vaxt yetişəndə

5. Torpağın gücü

6. Homer

7. Meşə nəğməsi

8. Gecə yuxusu

9. Alın yazımız

10. Aşırımlar qarşısında

Ağa Laçınlı 2007-ci il noyabrın 25-də Bakı şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İndi haqqında danışacağım şəxs - Məmməd Bürcəliyev 1944–1945-ci illərdə Fikrət Əmirov ilə birgə ilk dəfə olaraq Gəncə Dövlət Filarmoniyasını yaradıblar və həmin illərdə Gəncə Dövlət Filarmoniyasının direktoru da Məmməd Bürcəliyev olub. Bu gün bu Filarmoniya müvəffəqiyyətlə gəncəlilərin xidmətindədir.

Məhəmməd Bürcəliyev 1914-cü il aprel ayının 25-də Şəki şəhərində anadan olub. Şəki şəhərində 5-illik orta təhsilini başa vurduqdan sonra 1932-ci ildə təhsilini davam etdirmək məqsədilə Karl Libknext adına fabrik-zavod məktəbinə daxil olub. Sabit Rəhmanın dəvəti ilə 1932-ci ildə Şəki Dövlət Dram Teatrında aktyor kimi fəaliyyətə başlayıb. 1932–1935-ci illərdə Şəki Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərib və maraqlı obrazlar qaleriyası yaradıb.

1935-ci ildən ömrünün sonunadək, yəni, 1994-cü ilədək Gəncə Dövlət Dram Teatrında çalışıb. Həmçinin Məhəmməd Bürcəliyev 1991-ci ildən 1994-cü ilədək Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının Gəncəbasar şöbəsinin sədri olaraq fəaliyyət göstərib. 1967–1968-ci illərdə N. K. Krupuskaya adına Moskva Dövlət İncəsənət Universitetinin "Teatr aktyoru və rejissoru" fakültəsini bitirib. 1948-ci ildə M. Bürcəliyev "Yadigar" adlı bir dram əsəri də qələmə alıb. Həmin il "Yadigar" pyesi Gəncə Dövlət Dram Teatrında tamaşaya qoyulub.

Pyesin quruluşçu rejissoru Ağəli Dadaşov, rəssamı Bəhram Əfəndiyev və musiqi tərtibatçısı Şəmsəddin Fətullayev olub. Məmməd Bürcəliyevin "Yadigar" pyesi 1948-ci ildə keçmiş SSRİ-də keçirilən "Müasir dramaturqların əsərlərinə baxış" festivalında 3-cü dərəcəli mükafata layiq görülüb. Həmçinin Məmməd Bürcəliyev respublikada çapdan çıxan qəzet və jurnallarda 75-dən artıq məqalə, resenziya və oçerkin müəllifidir.

Məmməd Bürcəliyev Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində 300-dən artıq maraqlı obrazlar qaleriyası yaradıb. "Od gəlini"ndə Altunbay, "Aydın"da Səlim, "Nəsrəddin şah"da Cavad xan, "1905-ci ildə"də Qubernator, "Almaz"da Şərif, "Səyavuş"da Kərşivaz, "Fərhad və Şirin"də Azər baba, "Otello"da Radriqo, "Vaqif"də İbrahim xan, "Üç qəpilik opera"da Bıcaq Mex, "III-Riçard"da Lord Xestinqs, "Odu atma, Prometey"də Kefest, "Dəli Kür"də Qoca, "Qacaq Nəbi"də Koxa Məmməd, "Qəribə dilənci"də Qeyza Qaliba və s. obrazları onun yaradicılığının əsasını təşkil edib.

Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", Teymur Məmmədovun "Ürək yanarsa", Altay Məmmədovun "Həmyerlilər" və "Bəraət", Tofiq Mahmudun "Onunçular", Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir", Qərib Mehdiyevin "Oxşarlar", Şəfaət Mehdiyevin "Mirzə Fətəli", Rəsul Həmzətovun "Dağlı qizi", Yusif Əzimzadənin "Anacan", Abdulla Şaiqin "Tülkü həccə gedir" pyeslərinə quruluş verib.

M. Bürcəliyev Azərbaycanfilmin istehsalı olan bir neçə filmdə də yaddaqalan obrazlar yaradıb. "Dəli Kür" filmində Allahyar, "Qəm pəncərəsi" filmində Rəşid bəy, "O dünyadan salam" filmində Hacı Baxşəli və s. obrazları aktyorun geniş yaradıcılıq imkanlarından, böyük potensial qüvvəsindən xəbər verir.

O, 24 iyul 1955-ci ildə "respublikanın əməkdar artisti", 20 may 1958-ci ildə isə "xalq artisti" fəxri adlarına layiq görülüb

Filmoqrafiya

1. Mən ki gözəl deyildim

2. Dəli Kür- Allahyar

3. Firəngiz

4. Gözlə məni

5. Köhnə bərə

6. Qəm pəncərəsi

7. O dünyadan salam

Məmməd Bürcəliyev 1994-cü il noyabr ayının 25-də Gəncə şəhərində vəfat edib. Bu gün onun anım günüdür.

Və mən çox istərdim, bu gün onu ən azı Gəncə Filarmoniyasının vestibülünə fotosunu qoymaqla ansınlar.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"        

24 oktyabr – 2 noyabr 2025-ci il tarixlərində Çexiya Respublikasında keçirilən Ji.hlava Beynəlxalq Sənədli Film Festivalı dünyanın ən nüfuzlu sənədli kino platformalarından biri hesab olunur. Festival çərçivəsində “Ji.hlava Academy” və “Ji.hlava New Visions Forum: Europe” kimi təşəbbüslər sənədli kinematoqrafiyanın yeni nəsil nümayəndələrinə tədris, əməkdaşlıq və yaradıcılıq imkanları yaradır.

Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyi (ARKA) bu il festivalda üç azərbaycanlı nümayəndənin iştirakını dəstəkləyib:

Mətləb Muxtarov – “Yaddaş sarayları” adlı qısametrajlı sənədli filminin premyerasında rejissor kimi,

Aynur Kazımova – sənədli kinonun yeni nəsil nümayəndələri üçün yaradılmış tədris və yaradıcılıq platforması olan “Ji.hlava Academy” proqramında,

Sərxan Cəfərli – “Ümid bizi aparacaq” layihəsi ilə innovativ prodüserlər, yeni formatlar və gələcəyə dair ideyalara həsr olunmuş “New Visions Forum"un pitçinq mərhələsində iştirak ediblər.

Sözügedən üç gəncin festivalda iştirakı ilə bağlı səfər xərcləri ARKA tərəfindən qarşılanıb.

Gənclərin beynəlxalq platformalarda iştirakı onların peşəkar inkişafına və milli kinematoqrafiyanın dünya arenasında tanıdılmasına töhfə verir. ARKA bu istiqamətdə gənc istedadları dəstəkləməyə davam edir.

"Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı adından gənc rejissor və rejissor adına namizədlərə dəstək olan ARKA və onun rəhbərliyinə dərin minnətdarlığımızı bildiririk.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

GECİKDİ BU YAĞIŞ

Daha bu yağışa otlar göyərməz,

Daha bu yağışda lalələr sönməz.

Bu yağış buludun yükü deyil ki,

Bu yağış bir simurq tükü deyil ki,

Yandırsan ömür-gün qayıda geri,

İndi ürəyimiz köhnə yurd yeri,

Torpağı nəmlidir,

daşı nəmlidir.

Bir sevgi uçurub son ümid kimi

Torpağı qəmlidir,

daşı qəmlidir...

Sırsıra asılıb gül budağından,

Baharı itirdin,

Yayı ötürdün;

Qış gəldi,

yatmısan fil qulağında...

Beləcə gün keçdi,

Zaman gecikdi,

Gecikdi bu yağış, yaman gecikdi.

Gecikmiş istəyi nədi göylərin,

İndicə buludlar töküləcəkdir.

Ürəyi doludur xatirələrin

Dindirsən

təəssüf hönkürəcəkdir.

Qıvrılıb yatıbdır dolama yollar,-

Boynuna dolanır bir ilan kimi.

Dəymə, qoy uyusun qəmli arzular

Yaxandan tutacaq ayılan kimi...

Bu göz yaşlarıyla,

Bu yalvarışla

Yolların tozunu yatırmaq olmaz.

Küsülü illərin istəklərini

Daha mənzilinə çatdırmaq olmaz.

Yumaz ki, dünəni selləmə yağış,

Bayılmış dünənə çiləmə yağış...

Gecikdi bir arzu,

güman gecikdi,

Gecikdi bu yağış,

yaman gecikdi.

Yaşadıq nigaran, qulağı səsdə,

Ömürdən ötəri cığırlar keçdi.

Bizim ümidimiz axır nəfəsdə

Nə qədər çırpınsa

yenə də heçdir...

Daha oyanışa güman ki, yoxdur,

De, nəyə gərəkdir bu son bəraət,

Səndən ki, məhəbbət uman ki, yoxdur.

O güvəncli dağlar marala qaldı,

O məxmər çəmənlər sarala qaldı...

Vaxtında yağmadı,

nur çiləmədi.

Buludlar qarala-qarala qaldı...

Məni bu günündə soraqlama sən,

Məni dünənində taparsan indi.

Bu günə qədərki kədər mənimki.

Bu gündən sonraki kədər sənindir.

Qovmadın başından,

duman gecikdi.

Gecikdi bu yağış,

Yaman gecikdi...

Nüsrət Kəsəmənlinin “Gecikdi bu yağış” şeiri mənim üçün təkcə poetik bir mətn deyil, gecikmiş duyğuların, zamanın insan üzərində buraxdığı izlərin və həyata yetişə bilməməyin kədərli fəlsəfəsinin ifadəsidir. Bu şeiri sevməyimin əsas səbəbi onun gerçək insan hisslərini sadə sözlərlə, lakin dərin mənayla çatdırmasıdır.

Şeirin mərkəzində “gecikmə” anlayışı dayanır.

Yağış, burda yalnız təbiət hadisəsi deyil; ümid, sevgi, oyanış və yenilənmə rəmzidir. Lakin bu yağış vaxtında yağmadığı üçün artıq: otlar göyərmir, lalələr sönmür, arzular oyanmır, ümidlər yol tapmır.

Şair göstərib ki, bəzən həyatın bəzi gözəllikləri yalnız öz zamanında dəyərli olur. Gecikdikdə isə onların mənası dəyişir və heç nəyə yaramır.

Şeirdə kədər çox yumşaq, çox təbii şəkildə sızıb. “Torpağı qəmlidir, daşı qəmlidir” kimi ifadələr yalnız təbiətin deyil, insan ruhunun da ağırlaşmasını göstərib.

Bu şeiri sevməyimin səbəblərindən biri də budur ki, şair insanın iç qəmindən danışarkən sanki çöl aləm də onunla birgə ağlayıb.

Yağış - ümidin, təmizlənmənin, gecikmiş duyğunun rəmzidir. Buludlar - sıxılmış xatirələr, danışılmayan sözlər. Yollar - keçilməmiş ömür yolları, unudulmuş arzular. Dolanmış ilan - keçmişə sarılan, buraxmayan xatirələrin metaforası.

Şeiri sevməyimin digər səbəbi də bu güclü, lakin sadə simvollardır. Onlar oxucunu yormur, əksinə hiss etdirməyi bacarır.

Şeirdə incə bir fəlsəfi xətt də var: Hər şeyin bir vaxtı var və bu vaxtı keçən kimi həyat öz rəngini itirir. “Vaxtında yağmadı, nur çiləmədi” misrası mənə görə şeirin ən ağır, ən təsirli cümlələrindən biridir. Çünki bir dəfə gecikən sevgi, gecikən diqqət, gecikən ümid artıq əvvəlki kimi olmur.

Bu şeiri mənə sevdirən ən başlıca səbəb odur ki, hər birimiz həyatımızda gecikmiş bir yağış yaşamışıq. Yəni, gecikmiş bir sevgi, gecikmiş bir söz, gecikmiş bir görüş, gecikmiş bir qərar…

Şair sanki bizim daxili hekayəmizi danışıb. Buna görə şeir “oxunmur”, hiss olunur.

“Gecikdi bu yağış” şeirini sevməyimin eyni zamanda, əsas səbəbi odur ki, bu şeir yalnız sözlərlə ifadə deyil. İnsanın içinə toxunan, keçmişlə bu günü üz-üzə gətirən, yaşanmamış duyğuların həsrətini pıçıldayan bir iç səsidir.

 Bir sözlə, Nüsrət Kəsəmənli bu şeirdə bizə bir gerçəyi xatırladıb: Hər şeyin dəyəri vaxtındadır. Gecikən bir hiss əllərimizdən su kimi axıb gedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

25 noyabr. Şükranlıq günü

Bu gün xristian dünyası insanları Allaha onlara verdiyi ömür, nazu-nemətlər üçün minnətdarlıq bildirəcəklər. Şükranlıq günü qədirbilməz, daim narazı insanları tərbiyələndirəcək bir gündür. Yaxşı olar ki, müsəlman dünyası da bu ənənəyə qoşulsun. Çünki şükranlıq etmək Quranda da buyrulub.

25 noyabr. Beynəlxalq qadınlara qarşı zorakılığın ləğv edilməsi günü

Bu günün qeyd edilməsini BMT Baş Assambleyası 2000-ci ildə lazım bilib, beynəlxalq təşkilatları, qeyri-hökumət orqanlarını mövcud problemə ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək üçün tədbirlər keçirməyə dəvət edib. Bəs niyə 25 noyabr? Çünki 1961-ci ilin həmin günündə Dominikan Respublikasında padşah Truxilyonun əmri ilə 3 siyasi fəal - Mirabal bacıları vəhşicəsinə qətlə yetiriliblər.

“Zərif və zəif cinsin nümayəndələri olan qadınlara qarşı zorakılıq cəmiyyəti və ailələri iflic vəziyyətinə salır, buna yol vermək olmaz” söyləyir BMT qətnaməsi. Əlbəttə ki, düz buyurur. Mən bu yerdə ölkəmizlə bağlı cəmi bir neqativ fakta toxunmağı özümə borc bilirəm. Xüsusən Cənub bölgələrimizdə 13-14 yaşlı kiçik qızların ərə verilməsi cinayətdir, bununla hələ də yetərli mübarizə aparılmır.

25 noyabr. Gorasöymə günü

Təqvimdə 25 noyabra düşən maraqlı qeydetmələr var, məsələn Ev mətbəxi günü. Deyilir ki, kafe-restoran qidası nə qədər dadlı olsa belə ev mətbəxinin yerini verə bilməz. Yaxud, Alış-verişi xatırlama günü. Son dönəmdə aldıqlarının siyahısını tutub əmin ol ki, onların nə qədəri boşunadır, pulunu yelə vermisən. Amerikalıların isə bu gün qeyd etdikləri gün Milli dostunla ye günüdür, yəni, bu gün boğazından tək çörək keçirmə, dostunla nuşi-can elə.

1889-cu ilin bu günündə İstanbulda dünyaya Rəşad Nuri Güntəkin gəlib. Əsərləri dillər əzbəri olan bu yazıçının “Çalı quşu” romanı xüsusən məşhurdur, kitabı yüz minlər oxuyub, serialına isə yüz milyonlar baxıb. 1562-ci ilin bu günündə Madriddə də məşhur ispan dramaturqu, əsərləri günü bu gün də aktuallığını itirməyərək teatr repertuarlarına daxil edilən Löpe de Veqa doğulub.

Bu gün dünya doğum günü bu günə təsadüf edən Çili hərbi xunta yaradıcısı Auqusto Pinaçetin – bəşəriyyətin ən qanlı diktatorlardan birinin goruna söyəcək, biz azərbaycanlılar da gəlin bu gün doğulan, sovet diktaturasının ən bariz nümayəndəsi, xalqımıza zillətlər yaşatmış erməni Anastas Mikoyanın göruna söyək. Rusiyadakı həmyerlilərimizdən də xahiş edək ki, nə olar, milli qürur nümayiş etdirin, o köpək oğlunun adına olan kolbasa kombinatının kolbasa-sosislərini alıb yeməyin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (25.11.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Ölmək – bir qapının arxasında unudulmuş köhnə mahnı kimidir. İnsanın həyatı səhər tezdən başlanmış və günəş batana qədər bitmək bilməyən bir rəqsdir. Amma o rəqs bir anlıq dayanır, ayaqlar yerdən üzülür və bir daha toxunmur torpağa.

 Ölüm – hər kəsin tanış olduğu, amma heç kimin dəqiq anlaya bilmədiyi bir sükutdur. İnsanlar deyir, o bir sondu. Amma bəlkə də ölmək başlanğıcdır. Su damlasının okeana qarışdığı, küləyin qovduğu yarpağın torpağa qarışdığı kimi... Ölmək, bəlkə də, bir damla işığın geniş bir qaranlıqla qucaqlaşmasıdır.

 Bəzən ölüm bir rəssamın son toxunuşu olur – hekayənin bitdiyi yer, amma izinin əbədi olduğu lövhədir. İnsan ölər, ancaq onun izləri, səsi, toxunduğu ürəklərdən silinməz. Hər bir ölüm, əslində, böyük bir sirrin qapısını açır. O qapının o biri tərəfində nə olduğunu isə yalnız ölümlə görüşənlər bilir. Ölmək həmişə qorxulu gəlir insana. Amma niyə? Çünki qaranlıq bilinməzlikdir. Amma bəlkə də ölmək illərlə daşınan ağır yüklərin yerə qoyulmasıdır. Yorğun bir ruhun dincəlmək üçün gecəyə qucaq açmasıdır. Səni ağuşuna alan bir ana, səni əbədi yuxuya çağıran bir layla...

 İnsan öləndə göy üzü kədərlənirmi? Bəlkə buludların arasındakı boşluqlar o kədərin göz yaşlarıdır. Axı ölüm təkcə gedənə deyil, qalana da yükdür. Hər bir itki sevgi ilə toxunmuş bir bağın qırılmasıdır. Amma bəzən ölüm gözəllikdir. Sönən bir şamın buraxdığı ətir kimi. Payızda yerə düşən yarpağın torpağa qarışıb ağac üçün gübrəyə çevrilməsi kimi. Ölüm – təbiətin ən səssiz, amma ən səmimi dövranıdır. Hər şey gec-tez başlanğıcına qayıdır.

 Bəlkə də ölmək heç vaxt tam yox olmaq deyil. Bir xatirəyə çevrilmək, bir ulduzda işıq olmaq, bir şeirdə nəfəs almaqdır. İnsan ölər, amma onun haqqında deyilən sözlər, yaddaşlarda qalan baxışları əbədi olaraq bir həyat forması alır.

 Beləliklə, ölmək bəlkə də insanın özündən başqa hər şeyə çevrilməsidir. Sən ölürsən, amma dünya sənə nəfəs aldırır – bir çiçəkdə, bir küləkdə, bir quşun qanad çırpışında... Ölüm son deyil, ruhun sərhədsizliyə qovuşmasıdır.

 Ramiz Rövşən ölümü öz fəlsəfəsi ilə ölümü belə təsvir etmişdir:

Bulud kimi ölmək
             bir yaz yağışında.
Ümid kimi ölmək,
             bir qız baxışında.

Bir yel qanadında
         yarpaq kimi ölmək
Bir qəbir altında,
          torpaq kimi ölmək.

Bir gül kimi ölmək,
             bir güldan içində.
Bülbül kimi ölmək
              bir hicran içində.

Bir səs kimi ölmək
             bir kar qulağında.
Bir söz kimi ölmək,
             bir lal dodağında.

Gündən günə ölmək,
Dönə-dönə ölmək.
Öldükcə dirilmək,
Sonra yenə ölmək...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Yusif Məmmədəliyev  

Azərbaycan SSR EA yarandıqdan (1945) sonra onun ilk prezidentlərindən biri, 1954-1958-ci illərdə ADU-nun (indiki BDU) rektoru olub. Kəşfləri ilə dünya kimya elminə yeniliklər gətirən akademikin adına hətta ixtirası olduğu reaksiya da var. “Molotov kokteytli”ndən tutmuş bir çox böyük layihələrə qədər hər yerdə  onun əməyi var.

Lütfi Zadə

Süni intellekt nəzəriyyəsinin, eləcə də qeyri-səlis məntiqin banisi olan dünya şöhrətli alim Kaliforniyanın Berkli Universitetinin professoru olub. Qeyd edək ki, həmin universitetin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxsdir. Süni intellekt nəzəriyyəsinin banisi kimi tanınsa da onun digər 5 kəşfi modern dünya üçün əsil inqilab olub. Həmin kəşflər bunlardır: təəssüratlar nəzəriyyəsi, sistemlər nəzəriyyəsi, sözlə işləyən kompüter nəzəriyyəsi, optimal süzgəclər nəzəriyyəsi və “soft kompyutinq”. Hazırda əsərlərinə ən çox istinad edilən alimdir. Təkcə 1990-2000-ci illərdə onun əsərlərinə 36000-dən çox istinad edilib.

Kərim Kərimov  

Dünyanın raket texnikasını dərindən bilən tək-tük alimlərindən biri. Ali məktəbə sənəd verərəkən savadı yoxlanılaraq birdən-birə beşinci kursa qəbul edilən Kərimov müharibə vaxtı hərbi sursatların və döyüş mərmilərinin hazırlanması ilə məşğul olsa da, sonradan ömrünü tamamilə kosmik elmə həsr edib. O ballistik raketlərin radioölçmə sahəsində, kosmik parametrlərin və aparatların hazırlanmasında mühüm elmi kəşflərə imza atmışdır. “Baykonur“ kosmodromu və NASA bəzi işlərində akademik, general-leytenant Kərim Kərimova çox minnətdardır.

Xudu Məmmədov

Dünya şöhrətli Azərbaycanlı kristalloqraf, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor Xudu Məmmədovun əsərlərindən Amerikada, bütün dünyada istifadə olunur. Mərhum alim bəzi əsərlərini hətta özü ingilis dilində yazmışdı. İndi həmin nəzəriyyələr kristalloqrafiya elmi sahəsində əsas mayak rolunu oynayır. 50-dən çox üzvi liqandlı kompleks birləşmənin molekul və kristal quruluşunu öyrənib, tədqiqatlarında elektronoqrafiya, rentgen-spektral analiz və hidrotermal sintez üsullarından geniş istifadə edib. O həm də estetika ilə intellektuallığın, fəlsəfə ilə elmin sintezini yaradanlardan biridir.

Rafiq Əliyev 

Hazırda həyatda olan Azərbaycan alimləri içərisində dünyada ən tanınmışıdır. Onun ali riyaziyyat, süni intellekt, kibernetika, sinergetika elmləri sahəsində apardığı fundamental araşdırmalar modern dünya təfəkkürünün formalaşmasında əsaslı rol oynayıb. Onun dünya çaplı kəşflərindən bir qisminin adını çəkirik:

* AL11, AL12 və AL13 qeyri-səlis məntiqlərinin yaradılması

* Qeyri-səlis modellərin adekvatlıq şərtlərinin formalaşdırılması

* Qeyri-səlis intellektual robotların nəzəriyyəsi və qurulma prinsiplərinin işlənməsi

* ESPLAN da daxil olmaqla qeyri-səlis ekspert sistemlərin işlənməsi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)