İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

O torpaqlarda böyük mədəni miras qoyub gəldik, hamısını taladılar, tapdadılar, məhv etdilər…

Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Süleyman Nəcəfov 6 avqust 1948-ci ildə İrəvanda anadan olub. Nəcəfov 1966-cı ildə Xoreoqrafiya Texnikumunu bitirib. 1972-ci ildən o, Ermənistan Dövlət Rəqs Ansamblında rəqqas (solist) kimi fəaliyyət göstərib. 1976-cı ildən Cəfər Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında aktyor vəzifəsində işləyib.

 

Onun bu teatrın səhnəsində yaratdığı Çingiz bəy (H. Cavid,"Maral"), Cena (G. Xuqayev, "Mənim qayınanam"), Oğru (M. B. Marinye,"Oğru"), Ziya Çalaqçı (Əziz Nesin, "Toros canavarı"), Ağamehdi (R. İbrahimbəyov, "Qum üstündə ev"), Tamada (Əli Əmirli, "Müqəddəs Valentin günü"), Kərəməli (Hidayət, "Məhəbbət yaşayır hələ"), Məmiş (Hidayət, "Məni qınamayın"), Səlim, (C. Cabbarlı, "Aydın"), Süleyman, Rza bəy (Ü. Hacıbəyov, "Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun"), Dərviş (M. F. Axundov, "Müsyö Jordan və Məstəli şah"), Təlxək (U. Şekspir, "Axırı xeyir olsun") kimi müxtəlif janrlı obrazlar aktyorun geniş yaradıcılıq diapazonuna malik olduğunu bildirir.

Sonra qaçqınlıq dövrü gəlib. Sonuncu azərbaycanlı da Erəmnistan adlanan bizim dədə-baba torpaqlarımızdan qovulub. İnsanlar kimi tetarlar da qaçqın düşər. İrəvan tetarı fəaliyyətini Bakıda davam etdirib, Süleyman Nəcəfov da burada çalışmaqda davam edib.

2000-ci ildə Əməkdar Artist, daha sonra Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb

 

Filmoqrafiya

- Salur Qazanın evi talandığı boy

- Oyun

- Biz qayıdacağıq

- Cavid ömrü

- Buta

- Mən evə qayıdıram

 

Aktyor 9 may 2012-ci ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat edib. Novxanı qəbiristanlığında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.08.2025)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

 

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

 

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

 

Beləliklə, 21 qanundan sonuncusu:

 

21.Varislik qanunu

«Liderin əsl qiyməti onun qoyduğu irslə, varisləri ilə ölçülür»

 

1997-ci ildə dünyanın biznes sferasının ən yaxşı liderlərindən biri, «Koka-kola» kompaniyasının rəhbəri Roberto Qoysueta vəfat etdi. 16 illik rəhbərlik dönəmində o, «Koka-kola»-nın dəyərini 4 milyard dollardan 150 milyard dollara (3500 faiz !!!) qaldırdı, bütün avtomobil və neft kompaniyalarından bahalı etdi, bir çox aksionerini multimilyonçuya çevirdi, amma onun qoyduğu bu nəhəng irs hələ işin bir tərəfi idi. O, özündən sonra kompaniyanın işini yüksək şəkildə davam etdirəcək varislər yetişdirərək hazırlamışdı, estafeti qəbul edən bu liderlər «Koka-kola»nın uğur yolunu davam etdirirlər.

Və son olaraq kitabının yekun hissəsində Con Maksvell insanlara həyat yollarında öz arzularına çatmağı diləyərək onlara lider olmağı tövsiyə edir. Tövsiyə edir ki, insanlar öz ardlarınca başqalarını aparmağı öyrənsinlər, liderlik zirvəsinə yüksəlib yüksək nəticəyə nail olduqca sabahkı günün liderlərini yetişdirsinlər.

Məncə, əziz oxucum, liderliyin bu qızıl 21 qanununu mənimsəmək sənin dünyagörüşündə çox ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq.

Onlarla praktik vasitə olaraq silahlan və haydı, liderliyə doğru!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Onu bir vaxtlar səhnəyə bu cür dəvət edərdilər - Maestro Qəniyev, səhnə sizindir!

Azərbaycan skripkaçısı və dirijoru Sərvər Qəniyevdən danışırıq. Bu gün – doğum günündə onu anır, musiqi tariximizə qatqılarını yada salırıq.

 

Sərvər Qəniyev 1937-ci il avqustun 5-də Bakı şəhərində anadan olub. O, ilk musiqi təhsilini Azərbaycan Konservatoriyasının nəzdindəki musiqi məktəbində skripka aləti üzrə alıb. Hələ gənc ikən Sərvər Qəniyev Niyazinin rəhbərlik etdiyi Üzeyir Hacıbəyli adına Dövlət Simfonik Orkestri ilə birlikdə çıxış edərək, musiqi ictimaiyyətinin rəğbətini qazanıb.

Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olan musiqiçi ikinci kursdan etibarən peşəkar musiqi təhsilini Pyotr Çaykovski adına Moskva Dövlət Konservatoriyasında davam etdirib. 1960-cı ildə konservatoriyanı bitirdikdən sonra o, həmin ali təhsil ocağının aspiranturasında öz peşə kamilliyini artırıb.

1963-cü ildə Bakıya qayıdan musiqiçi Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında müəllim və Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti kimi çalışmağa başlayıb. 1965-ci ildə Sərvər Qəniyevin təşəbbüsü ilə konservatoriyanın nəzdində simli kvartet yaradılıb və 1979-cu ildən bu kvartet filarmoniyanın nəzdində uğurla fəaliyyət göstərib.

1971-1979- cu illərdə Qahirə konservatoriyasında simli alətlər kafedrasının müdiri vəzifəsində işləyib və eyni zamanda Qahirə simfonik orkestri ilə müxtəlif Avropa ölkələrində qastrol səfərlərində olub. Onun Misirdə yetişdirdiyi tələbələr bu ölkənin müxtəlif musiqi kollektivlərində müvəffəqiyyətlə çalışıblar.

Azərbaycana qayıdandan sonra musiqiçi zəngin konsert proqramları ilə çıxış etməklə yanaşı, Dövlət Konservatoriyasının professoru və kafedra müdiri vəzifəsini tutub. 1991-ci ildən ömrünün sonunadək o, Türkiyənin Bilkənd Universitetinin skripka kafedrasının professoru, kamera və simfonik orkestrinin bədii rəhbəri və dirijoru olub.

 

Milli mədəniyyətimizi müxtəlif ölkələrdə mahir ustalıqla təmsil etməklə Sərvər Qəniyev Azərbaycan musiqisinin və ifaçılıq sənətinin təbliğində böyük xidmətlər göstərib. O, ifaçılıq sənətini pedaqoji fəaliyyətlə uğurla tamamlayan sənətkar kimi musiqiçi kadrların yetişdirilməsində də nailiyyətlər əldə edib.

Musiqi sənəti sahəsindəki xidmətlərinə görə Sərvər Qəniyev 1967-ci ildə "Azərbaycan SSR əməkdar artisti", 1982-ci ildə "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adlarına layiq görülüb. Sərvər Qəniyevin yaradıcılığı Azərbaycan dövləti tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, 2007-ci ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunub.

"Şöhrət" ordeni laureatı, Prezident təqaüdçüsü Sərvər Qəniyev 2010-cu il sentyabr ayının 5-də ömrünün 74-cü ilində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Hər bir insan Allahın yaratdığı bir əsərdir. Sevgidən doğulub sevgi ilə yaşayır. Bu əsərlərlə yaxından tanış olduqca, onların hər birində Allahın işarəsini görürsən və dərin məna tapırsan. Əmin olursan ki, Yer üzündə təsadüfi insan yoxdur. Sadəcə, hər kəsin öz təyinatı, öz yolu var. Əgər insanlar olmasaydı, dünyanın mahiyyəti də olmazdı. Bəli, dünyanı gözəlləşdirən, mənalandıran məhz elə insandır. Bu dəfə sizə yaxınlıqda olan insanlardan biri- varlığı ilə bu dünyaya rəng qatan, professor Cahangir Məmmədlidən söhbət açmaq istəyirəm. İnsanpərvər, təmiz və müsbət enerji ilə dolu bir insandan. O, ağlı, zəkası və yaxşı ideyaları ilə eyni anda müxtəlif mövzularda bir neçə söhbəti davam etdirə bilir. Enerjisi, həyəcanı və idarəolunmaz həvəsi ilə həyatı çox cəsarətlə yaşayır və insanların çoxunun uzun müddət başa çatdıra bilmədiyi işləri tez bir zamanda tamamlayır. Müstəqil fəaliyyət göstərməyə çox meyllidir. Onu müəyyən qəliblərə salmaq asan deyil, çevik və əzimkardır...

 

Müsahibələrinin birində deyir ki:- “Mən kənd adamıyam, 50 ildən çoxdur Bakıda yaşasam da, heç vaxt şəhər adamı ola bilmədim. Şəhər adamları inciməsinlər, Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərləri kənddədir. Həm də inciməsinlər ona görə ki, kənd şəhərdən əvvəl meydana gəlib. Biz hamımız əslində kənddə doğulmuşuq. Mənim ən çox qorxduğum odur ki, artıq kəndlər şəhərə çevrilməyə başlayıb. Mənim kəndim Novruzlu həm də mənim idealımdır. Mənim üçün vətən oradan başlayır. Orada orta məktəbi bitirmişəm. O məktəbi bilirsiniz kimlər bitirib? Azərbaycan elmini dünyada tanıdan şəxslər, Xudu Məmmədov, professor, AMEA-nın müxbir üzvü Rafiq Əliyev, usta yazıçılardan, dramaturqlardan olan Əli Əmirli və s.. Bax, Novruzlu kəndinin belə ziyalıları var. Mən o məktəbi heç vaxt unuda bilmərəm. Novruzlu işğalda qalan dövrdə mənə o qədər pis təsir edirdi ki, etiraf edirəm, ümidsizliyə qapılmışdım. Ancaq mənim Prezidentim necə ayağa qalxdı və Azərbaycanı ayağa qaldırdı. Mənim kəndim azad edildi. Artıq Novruzlu yavaş-yavaş dirçəlir, əvvəlkindən də dəfələrlə gözəl olacaq. Mən bunu təsəvvür edirəm. Biz işğal dövründə yaşamadıq ki...”

 

Haqqında söhbət açdığım Cahangir Əbdüləli oğlu Məmmədli 1942-ci ildə Ağdam rayonunun Novruzlu kəndində dünyaya gəlib. 1968-ci ildə indiki Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Elə həmin ildən də adıçəkilən fakültədə müəllimlik fəaliyyətinə başlayıb. Hazırda bu fakültənin Milli mətbuat tarixi kafedrasının müdiridir. Filologiya elmləri doktoru, professordur. Eyni zamanda, həmin universitetin Elmi Şurasının üzvüdür. İndiyədək 500-dən çox elmi, publisistik yazısı dərc olunub. Ədəbi tənqidə və jurnalistikaya dair 7 kitabın müəllifidir. Xidmətlərinə görə bir sıra mükafatlarla yanaşı “Şöhrət” ordeninə layiq görülüb. Prezidentin fərdi təqaüdünü alır...

 

BDU-nun professoru, folologiya elmləri doktoru Allahverdi Məmmədli onun haqqında deyir: “Cahangir müəllim mənim təkcə müəllimim olmayıb, həm də əqidə dostumdur, əməl dostumdur. Bu dostluq ona görə baş verib ki, ölkəmizdə və dünyada baş verən hadisələrə münasibətdə, Vətən, millət, adət- ənənələrimizlə bağlı fikirlərimizdə üst-üstə düşən məqamlar çoxdur. Bir sözlə, estetik idealımız, insanlığa baxışımız çox yaxındır. Həm də soydımız eynidir, hər ikimiz də Məmmədliyik. Bəzən bizi oxşadıb qardaş bilirlər. Düz 49 il bundan əvvəl tanış olmuşuq. Bir şəxsiyyəti ki, 49 il bundan əvvəl tanıyasan, onun haqqında nə yazsan, nə qədər danışsan az olacaq. Qısaca deyə bilərəm ki, Cahangir müəllim nəinki Jurnalistika fakültəsinin, elə universitetimizin sonuncu mogikanlarındandır. Təhsil fədaisidir, elm xadimidir. 80-dən artıq yaşı var. Bu yaşda yorulmaq bilmədən çalışır. Yazır, yaradır. Mən onun işgüzarlığına həmişə qibtə etmişəm. Örnəkdir. Müəllim kimi, elm adamı kimi, şəxsiyyət kimi örnəkdir.  Azərbaycanda əli qələm tutan hər kəs onu tanıyır və təqdir edir...”

 

İlk baxışdan sərt və narahat bir şəxsiyyət təəssüratı yaratsa da, yaxından tanıyan hər kəs onun sehrinə düşür, onu qəbul edir və sevir. Əslində, buna səbəb onun daxili dünyasının zənginliyi, qiymətli müdrik fikirləri olur. Gözəl rəftarı var, olduqca mehribandır. Ən çox dəyər verdiyi şey isə azadlığıdır. Necə deyərlər, şirin olmaqdan əlavə, sirli gücünün köməyi ilə düzgün nəticə tapmaqda və şəxsi müqavimətini göstərməkdə çox bacarıqlıdır...

 

“Universitetə qəbul olunduğum zaman Jurnalistika Filologiya fakültəsində şöbə idi. Atam 1942-ci ildə müharibədə həlak olub. O zaman fakültənin dekanı Əlövsət Abdullayev mənə ata münasibəti bəsləyirdi, elə hiss edirdim ki, atam yanımdadır. Birinci kursun ilk dərsini bizə Nəsir İmanquliyev keçdi. O, özünün yaratdığı “Bakı” və “Baku” qəzetlərinin redaktoru idi. Gördü ki, mənim müəyyən dərəcədə yazı qabiliyyətim var, dedi “həftədə bir dəfə yazı yaz”. Mənim bir yazıma 40 manat qonorar verirdi. O vaxt aldığım əlaçı təqaüdü 45 manat idi. Daha sonra mənə həftədə 3-4 dəfə 40 manat qonorar yazdı ki, həm həvəslənim, həm də dolanışığa imkanım olsun. Azərbaycan jurnalistikasının müəllimi Şirməmməd  Hüseynov mənim Bakıda qalmağıma səbəb oldu. Dövlət imtahanı verəndə protokola yazdırdı ki, bu tələbəni fakültədə saxlayaq. Jurnalistikanın peşəkarlığını, dəqiqliyini Şirməmməd Hüseynov məktəbindən öyrənmişəm.”- söyləyir.

 

Yaxşı yumor hissi var, ünsiyyətcilliyi və dostluğu ilə hər mühitdə sevilən və axtarılan bir dostdur. Təzyiqə və şiddətə nifrət edir. Ömrünün sonuna qədər azad yaşamaq üçün əlindən gələni əsirgəmir. Başqasının həyatına qarışmadığı kimi, öz həyatına da kiminsə qarışmağını xoşlamır. Onun emosional tərəfi çox güclüdür. Emosional tərəfi xəyali tərəfinə üstün gəldiyi üçün də, heç vaxt nəzarəti itirmir. O, kənardan adət-ənənələrə bağlı görünsə də, ifrata yol vermir. Təvazökardır, çox çalışqandır. Yalanı sevmir, necə deyərlər, alnının təri ilə halal çörəyini qazanır. Kifayət qədər dürüstdür və müxtəlif mədəniyyətlərdən olan insanları başa düşə, onlarla asanlıqla ünsiyyət qura bilir. İctimai həyata isə böyük əhəmiyyət verir...  

 

Deyir ki:- “Tələbələrim çox olub. Onları bir-birindən fərqləndirmək istəmirəm. Zaman-zaman Azərbaycana yararlı kadrlar yetişdirmişik. 1980-ci illərin sonunda tələbəmiz olmuş Mirşahin Ağayev bu gün Azərbaycanda ən görkəmli, peşəkar jurnalistlərdən biridir. O, jurnalistikanı hətta sənətə çevirib. Onun rəhbəri olduğu televiziya bu gün Azərbaycançılıq ideologiyasını birbaşa ortaya qoyur. Bundan əlavə mənim şəxsi fikrimcə, Rəşad Məcidin rəhbərliyi ilə çap olunan “525-ci qəzet” ümumrespublika qəzeti statusundadır. Bu qəzet öz tematikasına görə o qədər zəngindir ki, ona bu adı vermək olar. Qəzetdə redaktor müavini kimi işləyən Yusif Rzayev Azərbaycan jurnalistikasında çox tanınmış, qəzetçiliyi sonuna qədər bilən jurnalistlərdəndir. Bu şəxslər həmçinin ədəbiyyatı da çox yaxşı bilirlər. “Şərq” qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlı bizim fakültədə magistraturanı bitirib. O, bizim fakültəmizdə müəllim kimi də fəaliyyət göstərib...”

 

...Bəli, hər bir insan Allahın yaratdığı bir əsərdir. Sevgidən doğulub sevgi ilə yaşayır. Bu əsərlərlə yaxından tanış olduqca, onların hər birində Allahın işarəsini görürsən və dərin məna tapırsan. Əmin olursan ki, Yer üzündə təsadüfi insan yoxdur...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

 

Əfşan Yusifqızı, AYB-nin üzvü, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

  

Bir neçə gün öncə, gecənin dərin qatında, yuxunun astanasında tanınmış şair Qulu Ağsəsi gördüm...

Şair sükutun içində əyləşmişdi.

Önündə böyük bir çıraq yanırdı. Amma bu, adi işıq deyildi.

Şairin pıçıldadığı hər söz çırağa toxunurmuş kimi şölələnir, qığılcımlanır, havada əriyib nur olurdu. Onun hər misrası alova çevrilir, ürəyindəki sözlər tüstülənən çıraqda əriyib ruhumu aydınladırdı.

 

Onun danışdıqları sanki söz deyil, səmadan süzülən ilahi bir zər seli idi. Hər kəlməsi dilsiz bir dua kimi qaranlığın içində işıq yoluydu.

 Çıraq tüstülənirdi...

Bəlkə də, bu, şairin içindəki dərdin, ruhundakı iztirabın görünən sədasıydı.

 

Mən susub ona baxırdım. O isə sözün nə qədər müqəddəs bir alov olduğunu sübut edirdi...

Şair qeybdən gələn səs kimi əks-səda ilə pıçıldayırdı...

 

Mən əks-sədanın təsirində, yuxu ilə gerçək arasındaydım...

Oyandım və o dəqiqə şairin şeirlərinə baş vurdum. Tanış misraların ziddinə bu qədər getməmişdim bu vaxtacan. Bu yuxu məni qaranlıqdan işığa doğru apardı. "Ələddinin sehrli çırağı"nı xatırladım, amma bu o səsin işığı, sehri idi...

Mən bir neçə şeir tapdım və şeirləri diqqətlə oxumağa başladım.

 Qulu Ağsəsin özünəməxsus poetik dünyasının səsini dinləmiş oldum. Elə ilk  oxuduğum fəlsəfə dolu şeir oldu. Şeirin hər bəndində duyduğum səsi yazmaya bilmədim:

 

"Görsən ki, qaranlıq çökür aləmə,

Görsən ki, axşamdı… fikir eləmə.

Bir uçuq yuxudu gecənin boyu,

Nə qədər imkan var, rahatlan, uyu…"

 

Şair bu bənddə gecəni, qaranlığı, axşamın çöküşünü təbii və labüd bir hal kimi qəbul edir və oxucuya "fikir eləmə", yəni təlaşa düşmə mesajı verir. Gecə – müvəqqəti bir "yuxu" kimi təqdim olunur. Yəni çətinliklər, qaranlıq anlar keçici və yuxu kimidir. Bu bənd təskinlik və təmkin aşılayır.

 

Sonrakı bənddə isə:

 

 "Qəflətən bir çağa salar hay-həşir,

Səhər – körpəsidi doğan Günəşin.

Onu ovutmağa tələsər hamı,

Beləcə, salarlar yenə axşamı..."

 

Burada səhər – yenidən doğan ümid, başlanğıc, işıq kimi təqdim olunur. Günəşin "körpəsi" deyimi çox incədir, səhər yeni doğulmuş, səs-küylü, təlatümlü bir körpə kimidir. Hər kəs onu "ovutmağa" çalışır – yəni hər kəs öz gününü qurmağa, həyatın tələblərinə cavab verməyə çalışır. Ancaq bu səyin sonu yenə axşamla nəticələnir – həyatın dövranı, fəsillərin dəyişməsi, zamanın axarı dayanmır. Hər doğan səhər gecəyə çevrilir – bu, zamanın faniliyinin poetik təsviridir.

 

Və nəhayətində deyir:

 

"Təzədən qaramat basar dünyanı,

Hanı doğan Günəş, körpəsi hanı?

… Görsən, hər tərəfdən əlin üzülür,

Görsən, üşüyürsən… yandır özünü…"

 

Bu bənddə isə ümidsizlik, qaranlığın qayıdışı, tənhalıq hissləri güclənir. “Hanı doğan Günəş?” – sual təkcə fiziki deyil, həm də mənəvi boşluğun ifadəsidir. Bu zaman şairin çox güclü fəlsəfi çağırışı gəlir: “yandır özünü” – bu özünü alışdır, yəni içində işıq yarat, ümidi, ruhunu oyat deməkdir. Başqalarından ümid kəsiləndə öz içindəki işığa sarıl.

 

Sonuncu misradakı “yandır özünü” fikri ilə şeir kəskin fəlsəfi sonluğa çatır və oxucunu düşünməyə vadar edir.

Böyük şair Qulu Ağsəs bu şeirdə həyatın ziddiyyətlərini – işıq və qaranlıq, rahatlıq və təlaş, ümid və ümidsizlik arasında insanın mövqeyini poetik dillə təqdim edir. Ən çətin anda belə ümidi içində axtarmağı təlqin edir. Bu, həm fərdi, həm də universal bir çağırışdır. Hər bir insan öz içindəki Günəşi yandırmalıdır.

 

Sonrakı şeirlərin biri şairin ən çox sevdiyim şeiri oldu:

 

“Canım-gözüm, şükür de ki,

Ölsən də, başın üstdəki –

Pəmbə buluddu, daş deyil…”

 

Burada şair deyir: "Şükür et, çünki başımızın üzərindəki göy, yəni tale, sərt daş yox, yumşaq pəmbə buluddur." Bu, taleyin hələ də ümidverici və yumşaq olduğunu, tamamilə daşlaşmadığını göstərir. Yəni həyat nə qədər çətin olsa da, ümid var.

 

 “Sevməyi var, sancmağı var,

Baxma, hərdən uçmağı var –

Ürək yuvadı, quş deyil…”

 

Bu bənddə sevginin həm gözəlliyi, həm də ağrısı vurğulanır. "Ürək yuvadı, quş deyil" misrası çox dərin bir metaforadır. Ürək yuva kimidir, davamlılığı və sabitliyi var, ancaq quş kimi uçub qaçmaz. Bu, sədaqətin, bağlılığın ifadəsidir.

 

“Neynəyərəm, görən, sənsiz?!

Ha istədim, öləm sənsiz,

Baxdım ki, mənlik iş deyil…”

 

Burada şair ayrılığın, sənsizliyin ağrısından danışır. Ölüm istəyi olsa da, bu ağrını belə yaşamaq ona yazılıb. Yəni sevgi o qədər güclüdür ki, ondan qaçmaq, onu unutmaq mümkün deyil. Ayrılıq düşüncəsi belə çarəsizliklə nəticələnir.

 

 “Bu da mənim baxtımdandı,

Gözüm Tanrı taxtındadı,

Onun da yeri boş deyil…”

 

Axırıncı bənddə şair taleyi qəbul edir: "Bu da mənim alın yazımdı." Amma ümidi də Tanrıdadır. Sonuncu misra – Onun da yeri boş deyil – bir az ironiya, bir az da qismətin doluluğunu ifadə edir. Tanrı hər şeyi görür, bilir, yerindədir. Amma bəlkə də, hamı kimi, şair də ona ümid edir, cavab gözləyir.

Şair bu şeirdə sevgidəki ağrını, taleyin oynadığı rolları və insanın daxili çarəsizliyini poetik dillə ifadə edir. Sevgi həm yuvadır, həm də sancıdır. Taleyə ümidlə baxmaq var, amma həm də boyun əymək… Sonda isə bütün dualar Tanrıya yönəlir – çünki nə ürək qaçır, nə də tale dəyişir...

 

Şairin daha bir tək bəndi çıxdı qarşıma, bəlkə, bir neçə bənddi, amma mən tək bu bəndi oxudum:

 

“Heç yanı ağrımaz sevgi vurmuşun,

Budanmış ağacam, qurumuş suyam.

Hərdən bir səs eylə, ay cənnət quşu,

Bilim cəhənnəmin harasındayam”.

 

Bu bənd Qulu Ağsəsin özünəməxsus üslubunu, ironik poetik sərtliyini və sevgi ilə ölüm, səssizlik və haray arasında qalan daxili təlatümünü aydın şəkildə əks etdirir.

Sözün çəkiciliyinə diqqət edək:

 

"Heç yanı ağrımaz sevgi vurmuşun,"

 

Şair sevginin vurduğu adamın ağrıya, acıya alışdığını, artıq heç bir yerinin "ağrımadığını" deyir. Bu, həm fiziki, həm də mənəvi hissin itməsi kimi yozula bilər. Sevgi insana elə bir zərbə vurub ki, o, duyğular baxımından uyuşub – artıq heç nə hiss etmir.

 

"Budanmış ağacam, qurumuş suyam".

 

"Budanmış ağac" – artıq böyümə, yaşama gücü əlindən alınmış, budaqları qırılmış bir varlıqdı...

"Qurumuş su" – həyat və axarın bitməsidir, həm də suyun özü bir mənbə olduğu halda, artıq o da canlılığını itirib.

 

"Hərdən bir səs eylə, ay cənnət quşu,"

 

Burada "cənnət quşu" obrazı ümidin, xilasın, nurun simvoludur.

Şair Tanrıya, mələyə və ya daha mücərrəd bir ruha müraciət edir. Hərdən səs ver, bir işarə ver- həyatımın tam susqunluğunda bir titrək nəfəs kimi…

 

"Bilim cəhənnəmin harasındayam".

 

Bu misra dramatik bir zirvədir. Cəhənnəmdə olduğunu bilir, lakin harasında olduğunu bilmir, bu da bir az mücərrəd əzabdır. Məsələn, səssizlik içində boğulmaq, amma bu səssizliyin "yanğın"ın harasından gəldiyini bilməmək kimi...

Qulu Ağsəs bu bənddə sevgidən doğan dərin boşluğu, insanın daxilən əriyib yox olmasını həm ruhən, həm mənən aşılayır oxucusuna...

Hər misra ayrıca  sevginin romantikliyindən çox, onun dağıdıcı, əzici tərəfinə tutulan poetik güzgü təsiri bağışlayır.

 

Qulu Ağsəsin hansı şeirinə baş vursan, təsirindən çıxmaq olmur:

 

"Dilimdən düşmür bir ad"

....nöqtələr...

 

 Burada şairin içində daşıdığı, unutmadığı, bəlkə də, çəkdiyi bütün iztirabların qaynağı olan bir insanın adı var. Ad çəkilmir, amma bütün şeirdə onun varlığı hiss olunur. Mən "nöqtələr"i nöqtələrsiz oxudum və çalışdım ki, o boşluğa öz fikrimi yerləşdirim:

 

"Tanrıdan gözəl cəllad"

 

 Bu, paradoksal bir təsvirdir: Həm gözəl, həm cəllad. İnsan Tanrını gözəllik və mərhəmətlə bağlayır, amma burada "gözəl" olan məhv edəndir. Şairin sevdiyi şəxs həm ilahi qədər gözəl, həm də onu məhv edən qədər amansızdır.

 

"Dərdidi dərmanımın,

Arasında qanımın"

 

Dərdi verən elə dərmanın özü kimi qəbul olunur. Burada sevgidən doğan əzabın həm yaralayıcı, həm də sağaldıcı olduğu vurğulanır. Sevgilinin və ya Tanrısal bir varlığın şairin ruhuna, qanına qədər işlədiyini göstərir.

 

"Yel vurduqca tökülür,

"Göy"suala bükülü..."

 

 Bu misra qocalan, dağılan, ya da ruhən süquta uğrayan bir varlığı, bir duyğunu simvollaşdıra bilər...

 Göy (yəni Tanrı, taleyin özü) artıq cavab vermir, əksinə, özü bir sualdır. Sanki şairin Tanrı ilə də dialoqu yoxdur – yalnız sorğular, cavabsız suallar var.

 

"Qələm-varaqdı, bir də

Göydə Allahdı, yerdə"

 

Yazıçı üçün dünya bunlardır: yazmaq, susmaq, izah etməyə çalışmaq...

Misra tamamlanmır. Amma aydın görünür ki, "yerdə" Allahın qarşılığı olaraq o gözəl cəllad, sevgili, insan dayanır. Tanrı göydədirsə, şairin içindəki Tanrı qədər güclü varlıq yerdədir və bu, onun sevdiyi şəxs ola bilər...

 

Qulu Ağsəs burada sevgi, Tanrı, əzab və yazı arasında bir üçbucaq qurur. Şeir həm mistik, həm də dünyəvi çalarlıdır.

"Nöqtələr" burda həm gizlədilən, həm oxucuya buraxılan, həm də başa çatdırılmayan fikirlərin ifadəsidir. Bu, şeiri açıq sonlu edir və hər kəs öz içindən gələnə görə bu "nöqtələr”i doldura bilər...

 

Digər bir şeirdə isə Qulu Ağsəsin ümumi fikri Tanrı ilə poetik bir dialoq üzərində qurulub.

 

"Kimsən, nəçisən, ay Allah –

Heç səndən baş tapammadıq.

Özün qurduğun dünyada

Sənə bir iş tapammadıq.

 

Günün necə keçir barı

Can verib can almağınan?..

Səni nəynən bəndə salaq,

Tutaq hansı qarmağnan?!

 

Görsək, heç nə eləmərik,

Bir üzünü göstər bizə!

Yaxşı günün əgər busa,

Yaman günü göstər bizə!..

 

Neyləsən, sevirəm səni,

Qulunam, gəl min boynuma!..

Bu şeiri də sən yazmısan,

Babalı mənim boynuma...

  

 Şairin fikri – Tanrının anlaşılmazlığı və ədaləti, həyatın çətinliyi və insanın bu çətinliyə baxmayaraq, Tanrıya olan sevgisi və itaətidir. Şeirin əsas ideyası belə xülasə oluna bilər:

 

Şair deyir ki, səndən baş tapammadıq – yəni Tanrını anlamırıq, O-nun işini, niyyətini dərk edə bilmirik. Özünün yaratdığı dünyada O-nun varlığı bizə görünməzdir, funksiyası qeyri-müəyyəndir.

 

Şair Tanrıdan soruşur, əgər bu gün bizim üçün "yaxşı gündürsə", bəs yaman gün necə olacaq? Bu ironik sual, əslində, həyatın ağır reallığına bir etirazdır.

 

Bütün bu sual və narazılıqlara baxmayaraq, şair sonda deyir: "neyləsən, sevirəm səni"  yəni Tanrıya qarşı dərin bir sevgi və bağlılıq var. Bu, insanın Tanrıya qarşı həm üsyanı, həm də məhəbbətidir.

 

Sonda isə məsuliyyəti Tanrıya yükləyir: "Bu şeiri də sən yazmısan" – yəni bu fikirləri də Tanrı yazdırıb, hər şey O-nun iradəsi ilədir.

 

 Qulu Ağsəs bu şeirdə insanın Tanrı qarşısında acizliyini, təəccübünü, şübhələrini və eyni zamanda təslimiyyətini poetik dillə ifadə edir. Dini-fəlsəfi və duyğusal dərinliyi olan bir şeirdir.

 

Qulu Ağsəsin daha bir şeirini təkrar-təkrar oxudum və öz təxminimi qeyd edirəm, bəlkə də, yanlışdı, şair fərqli düşünüb yazıb:

 

Yazırsan: «Ölürəm…» Min şükür, alqış!

Nə yaxşı, sevgidən ölən hələ var.

Demə, kişidən də mələk olarmış,

Əzrayıl olanda axı nə olar...

 

  Bu bənddə şair bir məktub alır və qarşı tərəfin "ölürəm" sözünə ironiya ilə yanaşır. "Min şükür, alqış!" deməklə həm təəccübünü, həm də sevgi uğrunda hələ də fədakarlıq edənlərin varlığını təqdir edir.

 

"Sevgidən ölən hələ var"

 

 Cəmiyyətin hissizləşdiyi, sevgiyə dəyər verilmədiyi bir dövrdə belə bir duyğunun hələ yaşaması şair üçün həm təsəllidir, həm də heyrətamiz.

 

"Demə, kişidən də mələk olarmış" – kişi obrazı mələkləşdirilir, bu isə qadının sevgisini və səmimiyyətini şairə mələk qədər saf və qeyri-real göstərir.

 

"Əzrayıl olanda axı nə olar..."

 

 Bu misra isə ikili məna daşıyır: sevgidən ölüm Əzrayılın (ölüm mələyinin) işidir, amma bəzən sevən bir qadın da bu rola bürünə bilər. Yəni sevgi həm həyatverici, həm də dağıdıcı ola bilər.

Bu bənddə sevgi və ölüm anlayışları poetik və ironiya ilə bir araya gətirilir. Həm hisslərin böyüklüyü, həm də bu hisslərə münasibətdə müəyyən bir soyuqluq, ehtiyat sezilir.

 

Şeir sevgi məktubuna cavab formatındadır və müraciət olunan qadının duyğuları ilə şairin təmkinli, bir qədər də ironiya dolu münasibəti qarşı-qarşıyadır. Şair həm sevgiyə inamını, həm də bu münasibətdən aldığı ziddiyyətli duyğuları dilə gətirir: bir tərəfdə ölümünə sevgi var, digər tərəfdə isə bu sevgiyə inamsızlıq, qorxu və çəkilmə istəyi.

 

Şair deyir ki, sevgi bəzən yaşadan yox, öldürən olur. Fədakarlıq gözəldir, amma hər sevgi qarşılıqlı olmur. Şair bu ziddiyyətin içində sevgini itirməkdən çox, ona yük olmaqdan qorxur...

 

Beləliklə, sözü, özü, düşüncəsi fərqli, səsinin rəngində belə bəmbəyaz bir sehr olan şair Qulu Ağsəsin bir neçə şeirini, necə deyərlər, ələk-vələk edib eşitdiyim səsi, gördüyüm rəngləri və duyduğumu yazdım...

Mən çağdaş ədəbiyyatımızın parlaq ulduzu, hörmətli Qulu Ağsəsə söz aləminin ən yüksək zirvəsini fəth eyməyi arzulayıram...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal Xalq Yazıçısı Kamal Abdullanın “Məhəbbət adası” adlı hekayəsini təqdim edir.

 

Deyirlər ki, halva-halva deməklə ağız şirin olmaz. Düz deyirlər. Bir dəfə desən, olmaz. İki dəfə desən, olmaz. Əlli dəfə desən də olmaz.

Amma sən bunu sabah tezdən günəş çıxınca deməyə başlasan və axşam günəş batıncaya qədər aramsız desən, ölü-ölü keçən günlərin bir günü, əslində, günlərin yox, gecələrin bir gecəsi qəflətən yuxudan ayılıb ağzının dərin bir guşəsində, boğazına yaxın bir yerdə vaxtilə əziz bir adamının yas mərasimində udquna-udquna yediyin o şirindən şirin zəfəranlı halvanın unudulmuş dadını hiss etməyə başlayacaqsan. Sən əvvəl-əvvəl bu dadı tanımayacaqsan. Sən onu unutmusan. Amma yox, belə deyil. Bu unudulmuş dad sənin ağız boşluğunun dərinliyindən qarşısıalınmaz lava kimi baş qaldıracaq, dişlərinin ətinin dibinə çökəcək, oradan onu sovurduqca gəlib dilinə qədər çatacaq, dilinin üstünə, arxasına, yanlarına - hər tərəfinə yayılacaq, dilindəki bütün uyumuş dad sinirlərini məst edərək yavaş-yavaş, nəhayət ki, özünü sənin yadına salacaqdır. Bəli, bu odur. Unudulmuş, amma qayıtmış halva dadı.

İndi isə təsəvvür edin ki, "halva" yerinə sidq-ürəklə "Allahım, sən mənə qanad ver" deyirsən. Yenə də hər gün aramsız deyilən bu sözlər deyildiyi yerdən hansısa ucalığa yol alır, orada o sözlər bəlkə də dəfələrlə deyildiyindən zəhlə tökməyə başlayır və sən gecələrin birində, yox, bu dəfə sübh açılarkən hiss edirsən ki, çiyinlərində qəribə bir ağırlıq var. Arxana boylana bildiyin qədər boylanıb görə bildiyin qədər görə bilirsən ki, çiyinlərindən iki qara qanad pardaxlana-pardaxlana çıxmaqdadır. Allahının sənə, inanırsan ki, yazığı gəlmişdir və o səni əfv etmişdir. Sənə məhkum olunub salındığın bu həbsxanadan qaçmaq imkanı vermişdir.

...Qanadlar sənin vücudundan tam çıxıb məsələ bitəndən sonra mən çiyinlərimdə yenə də əvvəlki yüngüllüyü hiss etdim. Heç kimin gözünə görünmədən alatoranlıqda o tərəfə, bu tərəfə qaçdım, yeni halımı sınaqdan keçirməyə çalışdım. Uçmaq mənə əvvəl-əvvəl inandırıcı gəlmədi. Amma ayaqlarım yerdən ayrılırdı, mən görürdüm ki, mən az qala boşluğa addım ata-ata uçuram. Qanadlarım dəniz dalğalarının üstü ilə qayığı irəli aparan iki böyük avar kimi məni az qala ucsuz-bucaqsız səmaya uçururdu. Qanadlarım başımın üstündəki nəhayətsizliyə can atırdı, səmaya doğru çırpınırdı. Bu, bir möcüzə deyildi. Bu, bir həqiqət idi. Bəli, yalnız bu zaman mən inandım ki, mənim səsimi eşidiblər, məni bağışlayıblar və bu mənfur adadan, onun özü boyda həbsxanadan uçub qaçmaq üçün mənə qanad veriblər. Sanki deyiblər: Sən indi uça bilərsən. Mən xoşbəxt idimmi?! Bəli, mən özümü xoşbəxt sayırdım.

Mən gözdən, qulaqdan uzaq, səs çatmayan, ün yetməyən bu qərib məkanda - hamı tərəfindən unudulmuş bu adadakı onun özü boyda həbsxanaya atılıb illərlə orada məhbus olub qalmışdım. Bu ada dünyada yaşayanların hamısından gizli şəkildə öz həyatını sürməkdə idi. Onun varlığı barədə dünyadakıların heç birinin məlumatı yox idi. Sakit okeanın ortasında qəribə parametrlərdə və qəribə maqnit burulğanlarının arasında yer alan bu kiçik ada  onun yanından nadir hallarda üzüb keçən gəmilərin belə gözünə görükmürdü. Uca göylərdən bu adanın başı üstündən uçub keçən təyyarələr də onu sezmirdilər. Bizim dünya ilə bu adanın bütün əlaqələri kəsilmişdi. Göydəki ulduzlar yanımızdakı və nə vaxtsa bizim dünyamız olan dünyadan bizə sanki daha yaxın idilər. Bu ada kənardan baxanlar üçün tamamilə görünməz bir məkan idi. Özü də başdan-başa həbsxanadan ibarət məkan.

Bu həbsxananın divarı, qoruması yox idi. Oradakı məhbuslar ada daxilində nə istəyirdilər edirdilər. Hara istəyirdilər gedirdilər. Bir-birilə yoruluncaya qədər gəzişib ünsiyyət bağlayırdılar. Bu adada boy atıb ucalan cürbəcür ağaclarda ilboyu yetişən cürbəcür meyvələrdən yeyirdilər. Okeanda istədikləri qədər çimirdilər, qumluqda istədikləri qədər istirahət edirdilər. Onların sanki hər şeyə ixtiyarı çatırdı. Bu adamları sanki belə bir əcaib həbsxanaya salıb sonra unutmuşdular. Onlara əbədi istirahət bəxş etmişdilər. Amma bu istirahətin çəkilməz, ağır məqamı da yox deyildi. Bu məhbuslar üçün ən əzablı olan bu idi - onlar bilirdilər ki, o uzaq və sevimli dünya artıq əlçatmazdır. Onlar əbədi olaraq bu gözdən uzaq adada yaşamağa məhkumdurlar. Buradan çıxış yolu axtarıb tapmaq əbəsdir. Hər gün eyni yeknəsaqlıq. Hər gün eyni simalar. Hər gün eyni söhbətlər. Bu onları - üzmürdümü, bu onları üzürdü.

Mən özümü o adadan qaça bilmiş yeganə məhbus hesab edirdim və indi bu ahıl çağımda, gəlib yenidən sevdiyim, amma məni unutmuş dünyaya dönməyimlə özümü xoşbəxt sayırdımmı?! Bilmirəm. Qanadlarım çiyinlərimdən çıxan sabah mən hamıdan gizlənə-gizlənə sahildə heç kimin gəzib-dolaşmadığı bir yerə gəldim. Yaşıl ot üzərində sahilə tərəf yeridikcə çiynimdəki qanadlar arxamca sürünürdü. Düşünürdüm ki, işimi bitirdikdən sonra onları öz yerinə - kürəyimə necə qaytara biləcəyəm?! Bu fikir ideya-fiks olub məni heç cürə rahat buraxmırdı.

Adadakı həbsxananın adını, daha doğrusunu desəm, adanın adını məhbuslar özləri qoymuşdular. Adanın adı Məhəbbət adası idi. Bura məhbuslar yarızarafat, yarıciddi Məhəbbət həbsxanası da deyirdilər.

Məhəbbət həbsxanasına oradakı məhbusları dünyanın müxtəlif yerlərindən yığıb gətirmişdilər. Onların yeganə günahı dünyada yaşadıqları zaman öz sevdikləri şəxsi hər şeydən, hər kəsdən artıq sevməkləri olmuşdu. Onlar sevdikləri qadını hər şeydən, hətta Tanrıdan artıq sevmişdilər. Bu azmış kimi bunu hər yerdə bəyan belə etmişdilər. Və indi belə məlum olurdu ki, Tanrı onları buna görə bağışlaya bilmir. Və Tanrı onları bu adaya salmaqla, dünya ilə əlaqələrini kəsməklə cəzalandırırdı. Tanrının prinsipi bu idi - hər şey qədərində olmalıdır.

Bura gətirilənlərin gəlişi qəribə şəkildə baş verirdi. Hər dəfə gətirilən yeni məhbus okeanın sahilində, sarı qumların üstündə özündən getmiş şəkildə tapılırdı. Onları bu adaya ucsuz-bucaqsız okeanın suları gətirirdi. Heç birinin yaddaşında bura necə gəlib düşdükləri barədə kiçicik də olsa, bir şey qalmırdı. İlk vaxtlar bu ada onlara ekzotik bir yer kimi görünürdü. Sonra isə depressiya dövrü başlayırdı. Dünyada qoyub gəldikləri və itirdikləri heç bir şey bu adamları rahat buraxmırdı. Bu adamlar saatlarla, günlərlə sahildə ağac kimi dayanıb okeanın nəhəng hüdudsuzluğuna baxırdılar. Baxdıqca baxırdılar, yorulmurdular. Xatirələrin qoynundan heç cür çıxa bilmirdilər. Xatirələr bu adada verilən ən ağır işgəncə idi. Tanrının qisası bundan ibarət idi.

Onu da deyim ki, geri qayıtmaq yolunu mənə qanadlarım öyrətdi. Göy üzü ilə qanadlar özləri məni aparırdı. Okeanın üstü ilə uçduqca qanadlarım öz-özünə hərdən tənbəl-tənbəl, hərdən isə yeyin-yeyin yellənirdi və mən tamamilə heç bir iş görmədiyimdən, boş-bekar olduğumdan həyatımdakı cürbəcür hadisələri yaddaşımda canlandırır, onları gözümün önündən kino lenti kimi keçirməyə çalışırdım. Yadıma vaxtilə kimlərəsə dediyim və bununla qəlblərə dəydiyim sözlər, bədxah sandığım adamlara qarşı yönəltdiyim haqlı və haqsız əməllər düşürdü. Suallar, suallar məni rahat buraxmırdı. Niyə məni sevənlər bu qədər çox sevdilər, niyə mənə nifrət edənlər bu qədər çox nifrət etdilər?! Hər şey qədərincə olsaydı, biz daha rahat və daha hüzurlu həyat sürməzmiydik?!

Ən vacib sual isə mənim üçün bu idi. "Dəyərdimi?!" Məhəbbət adasına düşməyimin səbəbkarı dünyadan - mənə əziz olan adamlardan, sevdiyim şəhərdən, sevdiyim küçələrdən, meydanlardan, bağçalardan, məni sevən dostlarımdan, evimdən, eşiyimdən ayrılmağıma, əldə etdiklərimi itirməyimə, ən vacibi isə geridönməzliklə az qala barışmağıma dəyərdimi?! Mən o məzlumbaxışlını Tanrıdan daha artıq sevdiyimi bəyan eləməyimlə kimə, nəyi sübut elədim?! Uça-uça mən vaxtilə necə də böyük səhvə yol verdiyimi düşünürdüm. Mən vaxtilə düşünürdüm ki, bu boyda məhrumiyyətlərə bu boyda sevgi yəqin ki, dəyməzdi. Mən onun yaddaşından, əlbəttə ki, silinib getmişdim. Onun məzlum baxışları məni daha heç yerdə axtarmır. Beynimdən "axtarmır" sözü keçdi, yadıma məni sarsıdan haman söhbət düşdü.

...Mən itəndən sonra məni düz bir ay axtarmışdılar. Nə ölüm, nə dirim barədə heç bir məlumat əldə edə bilməmişdilər. Polis məmuru, nəhayət, gəlib dostlarıma və ona belə bir elan etmişdi:

- Bu adamı çox axtardıq. Onun nə ölüsü tapıldı, nə də dirisi. Onu mərhum kimi qeyd edirik. Başqa çarəmiz yoxdur. Başınız sağ olsun.

Dostlarım içərisində ən yaxın bildiyim Hamlet bu zaman demişdi.

- Onu daha axtarmağa dəyməz. Çünki o elə adamdır ki, sağ olsaydı, bu qədər gizlənməyə, sadəcə, hövsələsi çatmazdı. Üzə çıxardı.

Mən bu söhbət barədə hardan bilirəm?! Sonralar adaya gətirilən məhbuslar içərisində haman polis məmuru ilə rastlaşdım. O özü mənə yaxınlaşdı. Mənə tanışlıq verdi və danışdı ki, mənim itməyimdən sonra ilk baxışda məzlum görünən o qadın onlara öz sakit oturuşu, heç nə bildirməyən baxışı ilə necə işkəncə verirmiş. Bu, əlbəttə, o idi. O məzlum görünməyi bacarırdı.

Qara buludların arasına girirəm. Nə aşağı görünür, nə də yuxarı. Ürəyim şiddətlə vurur. Amma qanadlarım məni az qala ildırım sürətilə bir qədər də ucalara, bu qaranlığın üzərinə qaldırır. Artıq o qara buludları özümdən aşağıda görməyə başlayıram. Ürəyimin zərbələri yavaşıyır. Uçuş yenə də öz sakit məcrasına düşüb rahat şəkildə davam edir.

...Onunla mənim aramda qəribə mübahisələr olurdu. Biz bir-birimizlə hər məsələdə anlaşa bilirdik. Amma bir məsələdə heç cür eyni fikrə gələ bilmirdik. Kimsə buna güləcək. O deyirdi ki, sən mənim qafiyəmsən. Mən deyirdim ki, yox, sən mənim qafiyəmsən. İndi düşünürəm ki, heç bunun da üstündə mübahisə edərlər?! Biz ikimiz də bir-birimizin qafiyəsi idik. Qafiyələrin hansı hansınındır - bunu bilmək olarmı?!

Polis məmuru mənə danışırdı.

- Bir ay bu qız bizim başımıza oyun açdı. Hər gün eyni vaxtda səhər saat 9-da idarəyə gəlirdi, məzlum-məzlum bir küncdə oturub bizə baxdıqca baxırdı. "Mən onu burda gözləyəcəyəm" deyirdi. Gözlərinin dərinliyindəki kədər o qədər böyük idi ki, onu oturduğu yerdən ayırıb çölə çıxarmaq heç kimin ağlına gəlmirdi.

- Sonra, sonra nə oldu? - Mən hövsələsiz halda soruşdum.

- Bir aydan sonra biz onu bir daha görmədik. Bir gün əvvəl qərarımızı sənin dostlarına, yaxınlarına söylədik. O da orada idi. Axtarışlar əbəsdir, biz əlimizdən gələni etdik - dedik. Bu adam bir daha üzə çıxmayacaq. O bunu dinləyib susdu, cınqırını da çıxarmadı. Heç bir söz belə biz bu qızdan eşitmədik. Nə nalə, nə bir hənirti. Nə yalvarış, nə təhdid... Bircə o yadımda qalıb ki, üzü daşa dönmüşdü. Məzlum baxışları yox olmuşdu. Elə o daş üzlə də oturduğu yerdən ayağa qalxıb sakitcə çölə çıxdı. Bir daha onu görmədik.

"Bir ay... Bu adamın vəfası bircə aya qədər çəkdi..." - mən düşündüm.

Polis məmuru mənim çaşqınlığımı duyub susdu. Mən hiss elədim ki, o yenə nə isə demək istəyir. Düşünür ki, desin, ya deməsin. Əlacsızlıqla gözləməyə başladım.

- Sən bilmirsən, burdan qaçıb gedən olub, ya necə? Ümumiyyətlə, bu mümkündürmü? - Polis məmuru ümidlə mənim üzümə baxdı. Üz-gözümdən, naümid baxışımdan hiss elədi ki, doğru sual verməyib, bu sualın cavabı yoxdur və bir "ah" çəkib mənim mövzumu davam etdi.

 

- Bilmirəm, bu məsələyə, yəni, o qıza nə qədər dəxli var, ya yoxdur - Polis məmuru söhbətini yavaş-yavaş tamamlayırdı, - amma bir məsələni də istəyirəm, sənə deyəm. Bizim bəyənatımızdan iki gün sonra şəhərimizdəki Sultan qayasını bilirsən, sıldırım bir qayadı. Oradan bir qız, məlumat gəldi ki, özünü dənizə atıb. Nə qədər axtardıq, o qızın cəsədini tapa bilmədik. Bəlkə də səninki ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Amma hər halda... O qızı heç soruşan, itdiyini maraq edən olmadı. Sən yəqin bilərsən, sənin adamının bir qohumu-zadı var idi?

Mənim qafiyəmin heç kimi yox idi. Tənha idi. Tale onu mən yaşayan şəhərə necə, nə təhər, niyə atmışdı, bunu mən onda da bilmirdim, indi də bilmirəm.

Polis məmuru gözünü okeanın nəhayətsizliyinə dikərək söhbətinin sonunda bir də bunu dedi.

- Sultan qayasından tullandığı o yerdə...

- Nə? Nə? Məktubmu qoymuşdu? Bir işarətmi buraxmışdı?

- Yox, yox, boş ver. Bunun məsələyə yəqin ki, dəxli yoxdur. Qayanın üstündə bizimkilər balaca kağız parçası tapmışdılar.

Mənim az qala nəfəsim dayanacaqdı.

- Kimsə kağızı yazandan sonra cırmışdı, yazılanları qaralamışdı. Bir sözü oxumaq isə çətinliklə də olsa mümkün oldu. "Qafiyə..." Hə, o çətin oxunan söz "qafiyə" idi... Bizim hamımıza qəribə gəlmişdi. "Qafiyə"nin məsələyə nə dəxli vardı?! Biz o kağızı itmiş qızın işinə heç tikmədik də...

 

... Adadan qanad çalıb 500 kilometr okeanın üstü ilə uçandan sonra Qrinviçlə 38 dərəcə sağa döndüm və bir qədər keçdikdən sonra uzaqda hansısa işıqların yandığını gördüm. Əlbəttə ki, bu şəhər mənim şəhərim deyildi. Və bu şəhərdə Sultan qayası adlanan sıldırım qaya yox idi. Amma bu artıq mənim dünyam idi və ürəyimdə mənə daha bir şans verdiyinə görə Allahıma dualar etdim. Ondan daha çox heç nəyi və heç bir şeyi sevməyəcəyimə özümə bir daha söz verdim. Vaxtilə belə etsəydim, bütün başıma gələnlər də olmayacaqdı. Qafiyələr də bir-birinin yanında durub bir-birinin qarovulunu çəkəcəkdilər. Amma indi mənim qafiyəm mənə daha lazım olmayacaqdı. Sultan qayasını mən unutmalı idim. Mən yaşamalı idim.

Qanadlarımdan necə xilas olacağam, onları nə edəcəyəm sualı öz-özünə həll oldu. Ayağım torpağa - əsl torpağa dəyən kimi bu qanadlar çiyinlərimdən öz-özünə yox oldu, əriyib getdi. Sanki onlar əvvəldən olmamışdılar, mənim kürəyimdən çıxmamışdılar və məni okeanın üstü ilə bu nəhəng və qorxulu məsafədən keçirib bura gətirməmişdilər.

Ayağım sahilə toxunandan sonra ətrafa boylandım. Yaxınlıqda bir kolluq vardı. Bu kolluqdan qarışıq və ehtiraslı səslər gəlirdi. Kişi və qadın səsləri idi. Bir-birinin sözünü kəsə-kəsə, nəfəsləri bir-birinə qarışa-qarışa aramsız danışırdılar. Mən hələ insan dilini tam unutmamışdım. Bu adamlar bir-birinə tükənməz məhəbbətlərini bəyan edirdilər. Bir-birinə kimin o birini daha çox sevdiyini sübut etməyə çalışırdılar. "Təki bir-birinə deməsinlər ki, mən səni hər şeydən artıq sevirəm" fikrini ağlımdan keçirməyə belə macalım olmadı. Kolluqdakı kişi səsi qürurla pıçıldadı.

- Mən səni... hər şeydən artıq sevirəm.

O kolluğa təəssüflə baxıb oradan tez aralandım.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

 

 

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

TÜRKLƏRİN LƏTİFƏLƏRİ

1

-Sən Daşkənddə neynəyirsən?

-Qeyri maddi mədəniyyət abidəsini məhv edirəm.

-Başa düşmədim.

-Plov yeyirəm yəni.

2.

Qazaxıstanda şahmatda qələbə şahı mat etmək deyil, qələbə rəqibin hər iki atını vura bilməkdir.

 

 

BİZİM OLİQARX BARƏDƏ

 

Usta oliqarxa deyir:

-Sənin villanda 17 qızıl unitaz var. Təklif edirəm ki, onları platinlə əvəzləyək.

-Niyə?

-Həm bu daha stillidir, həm də vergi işçisinin gözünə girməzlər.

 

 

ERMƏNİ LƏTİFƏSİ

 

Ər və arvad küçə ilə kedirlər.

Bir başqa kişi üzbəüz gəlir, papağını çıxarıb təzim edir.

Ər deyir:

-Çox mədəni insandır. Necə gözəl tərzdə salamlaşdı. 

Arvad ağzını büzür:

-Fu, nəyi mədənidir? Yatanda elə pis xoruldayır ki. 

 

 

ÇƏTİN SUAL

-Azərbaycanda təhsilin vəziyyəti nə zaman düzələcək?

-O zaman ki, professor dərsə “Qallinvagenlə” gələcək, tələbə avtobusla. Yoxsa ki, indi əksinədir. 

 

@sərtyel

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

"Sakit Məmmədovun əli intibah rəssamının əlinə bənzəyir"

 Görkəmli rus tənqidçisi Andrey Bajenov

 

Son dəfə onun çəkdiyi Atilla rəsminə baxdım və həqiqətən də valeh oldum. Söhbət Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı Sakit Məmmədovdan gedir, bu gün onun  doğum günüdür.

 

Sakit Məmmədov 1958-ci il avqust ayının 5-də Neftçala şəhərində anadan olub. 1978-ci ildə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini fərqlənmə ilə bitirib. Hərbi xidmətdən sonra S. Məmmədov 1981-ci ildə İlya Repin adına Leninqrad Rəssamlıq Akademiyasının rəngkarlıq fakültəsinə daxil olub, 1987-ci ildə oranı adəti olaraq fərqlənmə ilə bitirib. Rus və Türk dillərini bilir. Ailəlidir, 3 övladı, 3 nəvəsi var. Övladları Nizar Məmmədov, Cəsar Məmmədov və Aynur Məmmədova da rəssamlıq fəalliyəti ilə məşğuldurlar.

 

Çox maraqlı rəsm manerası və təkrarolunmaz yaradıcılıq texnikasına malik olan Sakit Məmmədov 30 ildən çoxdur ki, bədii yaradıcılıq fəalliyyəti ilə məşğuldur və dünyanın ən mötəbər sərgi salonlarında, qalereyalarında keçirilən sərgilərin iştirakçısı olub. O, 1988-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. 80-ci illərdə formalaşan istedadlı rəssamlar nəslinin parlaq nümayəndəsidir. "Xatirə şəkli", "Oyun", "Məşq", "Falabaxanlar", "Ad günü", "Leninqrad xatirələri", "Yaşasın İstanbul", "Bayram", "Toy", "Metro", "13 nömrəli avtobus', "Həvəskar" və s. kimi əsərlərinin adlarını çəkmək olar. Rəssamın bəzi tematik rəsmlərini konkret bir məkana, zamana aid etmək qeyri-mümkündür.

Sakit Məmmədov müsahibələrin birində deyib:

“İnsan dünyaya necə gəlir? Bax əsər də beləcə yaranır. Əgər hər hansı bir rəssam deyirsə ki, mən ağ kətana boyaları yaxmaqla əsər yaratdım, bu fikir gülməlidir. Kompozisiya üçün beyin işləməlidir. İnsanın dünyaya gəlməsi təbii, Allah tərəfindən düşünülmüş bir şeydir. Qulaq yeganə insan orqanıdır ki, ana bətnində ilk olaraq tam formasını alır. Allah bunu məlumatını ötürmək üçün belə yaradıb. Rəssamlıqda da eynən bu cürdür. Kompozisiyada rəssam ilk olaraq nəyi görmək istəyirsə, əvvəlcə onun üzərində işləyir…”

 

1983-cü ildən müxtəlif sərgilərdə iştirak edən Sakit Məmmədovun əsərləri dünyanın məşhur qalereyalarında nümayiş olunur. Onların sırasında Puşkin muzeyi, Avropa Parlamenti, Fransanın Opera qalereyası, Türkiyənin Dolmabağça sarayının qalereyaları, İspaniya, Portuqaliya, İtaliya, Roma, Böyük Britaniya, ABŞ və dünyanın digər mötəbər qalereyalarını qeyd etmək olar.

Görkəmli rus tənqidçisi Andrey Bajenov da rəssamın yaratdıqlarından heyrətlənərək, "Sakit Məmmədovun əli intibah rəssamının əlinə bənzəyir"- deyib.

Sənət haqqında Sakit Məmmədovun dediklərindən:

 "Rəssamlıq mənim aləmimdə böyük sənətdir. Məncə, bu sənətlə məşğul olmaq hər insanın işi deyil. Çünki bu, göz qabağında olan sənətdir. Deyərdim, incəsəntin ən çətin sahəsidir ki, tamaşaçı burada həm rəngi, həm obrazı, həm də hissələri görə bilir. Bu sənət insan kimi dünyaya gəlir, ömrünü yaşayır. Mən rəssamlığı qız övladına bənzədirəm. Kimsə rəsmi alıb aparırsa, məni onun taleyi maraqlandırır: o hansı evə düşəcək, onu orda nələr gözləyəcək? Rəssamların çoxuna elə gəlir ki, onlar nə vaxtsa yaşayıblar. Amma demək olmaz ki, yaradıcılıqları filan əsrə aiddir. Rəssam nəyi düşünürsə onu çəkməlidir. Təsəvvür edin, Allah neçə milyon illərdir ki, yer üzünü, insanları yaradıb, amma yenə də axtarışdadır. Axı bütün insanlarda göz, burun, ağız olduğu halda onlar yenə də bir-birinə bənzəmir. Eyni zamanda ümumi oxşarlıqlar var. Qəribə deyilmi? Bəzi rəssamlara elə gəlir ki, artıq hər şey çəkildiyi üçün təzə nə isə yaratmaq mümkün deyil. İntibah dövrünün rəssamlarından tutmuş bu günə kimi çərçivədən çıxmamaq şərtilə insanı olduğu kimi çəkirlər. Ona görə də ən böyük dahilik gündəlik gördüyün obrazlardan böyük bir əsər yaratmaqdır. Əsl sənətə xidmət edən yaradıcı insan üçün zaman anlayışı yoxdur.”

Sakit Məmmədovun "Günaydın" əsəri Tumblr sosial şəbəkəsində günün fotosu seçilib.

 

"Opalizm və Sakit Məmmədov"

 

Opalizm akademik rəssam Sakit Məmmədov tərəfindən özülü qoyulan bir məktəbdir, üslubdur. Opalizm sözünün etimologiyası opal daşından götürülüb. Qədim yunan dilində "gözqamaşdıran", latın dilində "valehedici görünüş", sanskrit dilində "qiymətli daş" kimi tərcümə edilən bu mineral daş növü özündə birləşdirən rənglərlə yalnız zərgərlik məmulatı kimi deyil, müalicəvi, fövqəladə və ilhamlandırıcı xüsusiyyəti ilə minillərdir ki insanların zövgünü oxşamaqdadır. Opalda mövcud olan isti rəng çələngi Sakit Məmmədovun gənclik illərindən marağına səbəb olub. Daşda olan rəng oyununa onun demək olar, bütün yaradıcılıq nümunələrində rast gəlinir. Rəssamın əsərlərində opalın daha çox nəcib, alovlu yaxud bolder, hidrofan növündəki rəng çalarlarını görmək mümkündür. Opal rəssamın yaratdığı tablolarda yeni forma ilə üzə çıxır. Sakit Məmmədovun yaratdığı Opalizm məktəbi yalnız özü deyil, rəssamın tələbələri tərəfindən də yüksək peşəkarlıqla təqdim olunur.

1987-ci ildən günümüzə qədər Sakit Məmmədovun bir sıra ölkələrdə sərgisi olmuşdur. Azərbaycanda, Türkiyədə, Rusiyada, Belorusiyada, İsveçdə, Ukraynada, Almaniyada, Fransada, Avstriyada, İtaliyada, Belçikada, Misirdə, Çində, Avstraliyada, İngiltərədə, Şotlandiyada, Gürcüstanda, Tatarıstan Respubilkasında, Sinqapurda, Portuqaliyada sərgiləri keçirilmişdir.

 

Sərgilərin xronoloji ardıcıllığı

1. Belarus - 1989-cu ildə Minsk şəhərində Gənclər sərgisi.

2. Türkiyə - 1991-ci ildə Ərzurum şəhərində azərbaycanlı rəssamların sərgisi.

3. Polşa - 1993-cü ildə Krakov şəhərində sərgi.

4. Türkiyə - 1994-cü ildə İstanbul şəhərində Art Fayr beynəlxalq sərgisi.

5. Türkiyə - 1994-cü ildə İstanbul şəhərində fərdi sərgi.

6. Türkiyə - 1995-ci ildə İstanbul şəhərində Taksimdə sərgi.

7. Rusiya - 1996-cı ildə Moskva şəhərində sərgi.

8. Türkiyə - 1996-cı ildə İstanbul şəhərində "Kış Müzayedesi" sərgisi.İsveç 1997-ci ildə Stokholm şəhərində fərdi sərgi.

9. Ukrayna - 1998-ci ildə Kiyev şəhərində azərbaycanlı rəssamların sərgisi.

10. Almaniya - 1999-cu ildə Berlin şəhərində azərbaycanlı rəssamların sərgisi.

11. Avstraliya - 2000-ci ildə Sidney şəhərində Olimpiadaya həsr olunmuş sərgi.

12. Fransa - 2001-ci ildə Strasburq şəhərində Avropa Şurasının Binasında azərbaycanlı rəssamların sərgisi.

13. Belçika - 2001-ci ildə Brüssel şəhərində Kunstbeurs sərgisi.

14. Azərbaycan -  2002-ci ildə Bakı şəhərində fərdi sərgi.

15. Rusiya - 2002-ci ildə Moskva şəhərində "Na Salyanke" sərgi salonunda fərdi sərgi.

 

Dünyada məşhur əsərləri

-  Klounlar

- Səhnə arxası

- Mən də ordayam

 

Mükafatları

-  Azərbaycan Respublikasının əməkdar rəssamı

-  Azərbaycan Respublikasının xalq rəssamı

- YUNESKO (UNESCO) və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının fəal üzvü

-  Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü

-  Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının fəxri professoru

- Rusiya İncəsənət Akademiyasının fəxri üzvü

-  Roma Müasir İncəsənət Akademiyasının fəxri üzvü

-  Dünya İncəsənət Akademiyasının həqiqi üzvü

-  Rusiya İmperial Rəssamlıq Akademiyasının fəxri üzvü

-  Dünya İncəsənət Akademiyasının qızıl ordeni

-  "Türk Dünyası" Akademiyasının həqiqi üzvü

-  Beynəlxalq "Atatürk" medalı laureatı

-  "Qızıl Ulduz" Türk medalının qalibi

-  Serbiya Kral Akademiyasının mükafatı "Gran pri" və "Qızıl Mələk" medalı laureatı

-  Malta Ordeninin Beynəlxalq Cəngavər-Kavalerlər İttifaqının Zabit xaçının sahibi

-  "Vətən övladı" qızıl ordeni

-  Beynəlxalq "Dədə Qorqud" mükafatı

-  Leonardo da Vinçi medalı

-  "Şpitsveq" medalı

-  "Müqəddəs Qiorqi" medalı

-  "Qızıl Tac" ordeni

-  "Avropanın şərəfi" ordeni

-  "Böyük Cəngavər Qızıl Ulduzu" ordeni

-  Xidmətlərinə görə "İmperator I Aleksandr" ordeni.

 

Biz görkəmli rəssamı doğum günü münasibətilə təbrik edir, ona sağlamlıq, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.08.2025)