Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" Xalq Teatrının rəhbəri. “Ədəbiyyat və incəsənət! üçün

Dünya ədəbiyyatı sərhədləri aşan, millətləri bir-birinə bağlayan canlı bir orqanizmdir. Bu orqanizmin ən güclü damarlarından biri isə ədəbi tərcümədir. Tərcümə olmadan xalqların düşüncələri, duyğuları və estetik zövqləri arasında körpü qurmaq mümkün deyil. Azərbaycan ədəbiyyatı bu körpülərin qurulmasında həm qəbul edən, həm də verən tərəf kimi mühüm rol oynayır.

Tərcümə – Mədəni Dialoqun Açarı

Ədəbi tərcümə oxucuya başqa bir mədəniyyətin qapılarını açır. Dünyanın klassik və müasir ədəbiyyat nümunələrini oxuyarkən biz yalnız yeni sözlər öyrənmirik — həm də başqa düşüncə tərzlərini, həyat fəlsəfələrini kəşf edirik. Bu proses milli mədəniyyətimizi zənginləşdirir, yeni baxış bucaqları yaradır.

Azərbaycan ədəbiyyatı da xarici dillərə tərcümə olunaraq bizim bədii düşüncə və həyat duyğularımızı beynəlxalq oxucuya çatdırır. Beləliklə, qarşılıqlı mədəniyyət mübadiləsi yaranır.

Tərcüməçi – Sözlərin Körpü Ustası

Yaxşı tərcüməçi yalnız sözləri bir dildən digərinə çevirmir. O, orijinal mətnin ruhunu, ritmini, nəfəsini qoruyur. Tərcüməçi həm yazıçının, həm də oxucunun səsini eyni harmoniyada eşitdirən bir sənətkardır. Bu, həm dil ustalığı, həm də mədəniyyətlərarası hissiyyat tələb edir.

Dil Körpülərinin Milli Kimlikdəki Rolu

Dil, milli kimliyin daşıyıcı sütunudur. Lakin tərcümə vasitəsilə fərqli dillərin incəlikləri bir-birinə toxunur, xalqlar arasında anlaşma və tolerantlıq yaranır. Ədəbi tərcümə millətimizi qapalı məkandan çıxarıb dünya mədəniyyətinin fəal iştirakçısına çevirir. Bu isə ölkəmizin beynəlxalq mədəniyyət arenasındakı mövqeyini möhkəmləndirir.

Çağırışlar və Məsuliyyət

Tərcümənin ən böyük çətinliklərindən biri — orijinal mətnin bədii zənginliyini olduğu kimi çatdırmaqdır. Dil fərqləri, mədəni kontekstin fərqli olması, üslubun qorunması kimi məsələlər tərcüməçinin qarşısında ciddi maneələr yaradır. Buna görə də tərcüməçi yalnız dil bilicisi deyil, həm də ədəbiyyatın fəlsəfəsini anlayan, iki mədəniyyətin ruhunu duyan şəxs olmalıdır.

 Ədəbi tərcümə xalqlar arasında görünməz, amma çox möhkəm bir körpüdür. Hər bir uğurlu tərcümə həm milli ədəbiyyatımıza, həm də dünya mədəniyyətinə xidmət edir. Bu körpüləri qorumaq, genişləndirmək və gələcək nəsillərə ötürmək isə həm tərcüməçilərin, həm də bütün mədəniyyət ictimaiyyətinin məsuliyyətidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

2025-ci ilin Türk Dünyası Mədəniyyət Paytaxtı olan Qazaxıstanın Aktau şəhəri 5–8 avqust tarixlərində ilk dəfə təşkil olunan “Ürker” Beynəlxalq Qısametrajlı Film Festivalına ev sahibliyi edib. Oxucularımızın xahişini yerə salmayaraq festival barədə geniş bilgi veririk.

TÜRKSOY-un, Manqistau vilayət administrasiyasının və Serikbol Kondıbay Muzeyinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən festival, Qazax mifologiyasının görkəmli siması Serikbol Kondıbaya həsr olunub. Festival, Türk dünyasının ortaq mifoloji və mədəni yaddaşını müasir təqdimat dili olan animasiya ilə birləşdirərək sənətçilərə yeni beynəlxalq platforma təqdim edib.

Tədbir müddətində Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkiyə, Türkmənistan və Tatarıstan başda olmaqla Türk dünyasının müxtəlif bölgələrindən peşəkar rejissorlar, gənc animatorlar və tələbələr bir araya gəlib. Film nümayişləri ilə yanaşı, dəyirmi masa görüşləri, sərgilər, konsertlər və mədəni gəzinti proqramları da festivalın proqramına daxil olub. Elmi hissədə isə Serikbol Kondıbay yaradıcılığına həsr olunan beynəlxalq simpozium keçirilib.

Festivalın mükafatlandırma mərasimi Aktau şəhərinin meri Abilkair Baypakov və TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raevin iştirakı ilə baş tutub. Bağlanış mərasimində təqdim olunan mükafatlar sırasında “Qran Pri”yə Qazaxıstandan Qulbakıt Tazabekova “Altın Köl” filmi ilə layiq görülüb. TÜRKSOY Xüsusi Mükafatı Güney Azərbaycandan olan görkəmli rejissor Məsud Panahinin “Narqız” filminə verilib. Marjan Jubanış isə “Balalı Üy Bazar” filmi ilə həm “Ən Yaxşı Mifoloji İfadə”, həm də “Tamaşaçı Mükafatı”nı qazanıb. Tatarıstandan Sergey Kiatrov “Yarqanat Pen Qurbağa” filmi ilə “Ən Yaxşı Milli Animasiya Filmi” mükafatını alıb. Özbəkistandan Dilşoda Nasirova və Camoliddin Zabixiddinovun “Türli Tüsti Qanatlar” filmi “Ən Yaxşı Tələbə Filmi” seçilib. “Ən Yaxşı Qısametrajlı Film” mükafatı “Turan” filmi ilə Qazaxıstandan Canadil Baydarbəkə verilib. “Däruish” filmi ilə Yasmin Cumabayeva isə Münsiflər Xüsusi Mükafatına layiq görülüb.

Münsiflər heyəti Türk dünyasının tanınmış kino və animasiya mütəxəssislərindən ibarət olub. Sədrliyi Özbəkistandan Mavzur Mahmudov edib. Heyətdə Türkiyədən İsmayıl Fidan, Qırğızıstandan Kanıbek Ömürbekov, Qazaxıstandan Evfrat B. İmambek və Azərbaycandan Oktay Yusibov yer alıb.

TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev açılış mərasimində çıxış edərək animasiya və kinematoqrafiyanın Türk dünyasının mədəni dəyərlərinin yeni nəsillərə çatdırılmasında mühüm rol oynadığını vurğulayıb:

“Animasiya sənəti ortaq yaddaşımızın müasir dilinə çevrilib. TÜRKSOY olaraq bu dili gücləndirən bütün təşəbbüsləri dəstəkləyirik. ‘Ürker’ Festivalı da bu vizyonun real təcəssümüdür.”

Baş katib Raev festivalın adının mənasına da toxunaraq deyib:

“Festivalımıza adını verən ‘Ürker’ Türk mifologiyasında yol göstərən ulduzlar qrupunu ifadə edir. Bu söz bütün türk xalqlarında eyni mənada işlədilir. Deməli, festivalın adı təkcə bir rəmz deyil, həm də ortaq dilimizin və mədəni köklərimizin parlaq təcəssümüdür. ‘Ürker’ necə ki, göydə yol göstərir, sənət dünyasında da bizə istiqamət verəcək ilham mənbəyidir.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

BU GÜN BÖYÜK REJİSSOR VAQİF MUSTAFAYEVİN DOĞUM GÜNÜDÜR

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Müsahibələrinin birində deyir ki:- “Uşaq vaxtlarımda “Sovetski”də yaşayırdıq. Bir adətim vardı, həyətimizdə gizlənirdim. Gizlənirdim ki, heç kim məni tapa bilməsin. Bilmirəm, niyə belə edirdim, ancaq içimdə həmin hiss indi də var. Desəm izdihamı sevmirəm, yalan olar. Əksinə, çoxluğu xoşlayıram, ictimai insanam, ancaq tez-tez insanlardan qaçmaq istəyirəm. Xatırlamaq, düşünmək üçün, tək qalmaq lazımdır. Yüz nəfərin içində, iclasda bu mümkün deyil. Bu, bəlkə də, uşaq oyunlarına xas məsələdir, gizlənmək lazımdır ki, hamı səni axtarsın. Bəli, mən kinostudiyaya küçədən- “Sovetski”dən gəlmişəm. Orda hamıya böyük adam kimi baxırdım, hamısı zirvələr, kultlar idi mənim üçün. Ancaq sonra küçənin məntiqi ilə ordakıları bir-bir dişimə vurmağa başladım, görüm həqiqətən, maraqlı adamdır ya yox? Şəxsiyyətdir ya yox? Məncə, hər şey şəxsiyyət olmaqdan başlayır.”

O, 1953-cü ilin qorabişən ayında Bakıda dünyaya gəlib. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Xalq Təsərrüfatı İnstitutunu, daha sonra Moskvada Ali Rejissorluq və Ssenaristlik kursunda, Eldar Ryazanovun emalatxanasında rejissor bölməsini bitirib. Əmək fəaliyyətinə 1973-cü ildən Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycan” kinostudiyasında başlayıb. Xidmətlərinə görə “Xalq artisti” fəxri adına, “Şöhrət”, “Şərəf” və II dərəcəli Əmək ordenlərinə layiq görülüb. Dövlət mükafatı laueratı, Prezidentin fərdi təqaüdçüsüdür...

“Mən hədsiz dərəcədə çox kitab oxuyan adam olmuşam. Səmimi deyirəm, bəlkə də, oxumadığım azsaylı əsərlərdən biri də Şarl Kosterin “Ulenşpigel”i idi. Elə oldu ki, onun adına mükafat qazandım, öz-özümə dedim ki, gec də olsa, oxumaq lazımdır. Kitabı aldım, həvəslə başladım, amma oxuya bilmədim, bir də oyandım ki, yuxuya getmişəm. Nə bilim, belə alındı. “Don Kixot” isə dünyada ən çox sevdiyim əsərlərdən biridir. Oğlum İspaniyadan mənə Servantesin yaşadığı yerdən barelyefinin fotosunu göndərmişdi, çox sevindim. Sizə deyim ki, uzun müddət “Don Kixot”u çəkmək haqqında düşünmüşəm. Ən böyük arzularımdan biri olub. Əvvəllər “Don Kixot” çəkilib, məsələn, Qriqori Kozintsev çəkib, yaxşı filmdir, ancaq nəsə mənə qaramat gəlir. “Yaramaz” filmini çəkəndə aktyor axtarırdım, yadıma düşdü ki, tələbəlik vaxtı Nikita Mixalkov bizə Gürcüstan İncəsənət Universitetinin məzunlarının qısa filmlərini göstərmişdi, orda mən bir qısa film görmüşdüm: Kvazimoda. Orada kök bir aktyor oynayırdı, həmin aktyor yadıma düşdü, başladım onu axtarmağa. Zəng vurdum, dedilər Gürcüstanda deyil, sorağı gah Parisdən gəldi, gah da İspaniyadan. Dedilər, “Don Kixot”a çəkilir, Sanço Pansa rolunda. Bu, Mamuka Kikaleyşvili idi. Onu tapa bilmirdim, bir gün bir nəfər gəldi ki, sənin axtardığın adam “İçərişəhər”dədir. Getdim ki, indi Muğam Mərkəzinin yerində çəkilişdədir. Orda tanış olduq, filmə dəvət etdim.

Rezo Çxeidze də “Don Kixot və Sançonun rəvayəti” adlı çoxseriyalı film çəkmişdi. O film də məni bir o qədər açmadı. Mən “Don Kixot”u başqa cür təsəvvür edirdim. Mənim içimdə “Don Kixot”la bağlı arzu hələ də diridir. Əsas olan da budur. Sizə deyim, biz sənət adamları da Don Kixotuq, bəlkə, bu əsər ona görə bizə belə doğma gəlir, çünki bu, elə bizim haqqımızdadır. Xəyal qurmağı bacaran hamı bir az Don Kixotdur.”- söyləyir.

Bəli, söhbət kinorejissor, ssenarist, professor Vaqif Mustafayevdən gedir. Xarakter baxımından cazibədar və sirli xüsusiyyətlərə malikdir. Duyğuları ilə hərəkət etməyi xoşlayır. Təbiətcə çox emosionaldır. Romantikaya böyük əhəmiyyət verir. Ətrafındakı insanlara qarşı diqqətli və anlayışlı davranışı ilə tanınır. Yüksək intellekti var. İti düşüncəsi və rasional yanaşma tərzi istənilən çətin vəziyyətdə ona doğru qərar verməsinə kömək edir. Dostluq və iş münasibətlərində güclü təsir bağışlayaraq qarşısındakı insanları heyran qoymağı bacarır. Mehriban, qonaqpərvər, əyləncəli, simpatik, düşüncəli və cəlbedicidir. Elə bunlara görə də, ona həsəd aparanlar, qibtə edənlər yetərincədir...

Deyir ki:- “Mən aktyorlarla işləməyi yaxşı bacarıram, onlar da məni yaxşı anlayırlar. Məsələn, mərhum aktyor Yaşar Nurinin yaratdığı obrazlar mənim filmlərimdə çox uğurlu alınıb. Mərhum sənətkarlar Həsənağa Turabov da, Səməndər Rzayev də bu filmlərdə çox gözəl oynayıblar. Kinoda qeyri-aktyorlarla işləmək çətindir. Aktyorlarla işləyərkən gərək onların daxili aləmini yaxşı biləsən. Qeyri-aktyorlarda isə onları öz daxili aləmlərinə qaytarmağı bacarmalısan. Çünki bu insanları real həyatdan kinoya gətirirsənsə, deməli, səni qane edir. Kameranın qarşısında isə, o artıq aktyora çevrilir...”

Bir sözlə, o, insanları özünə cəlb edən təsirli, parlaq və cazibədar bir şəxsiyyətdir. Ciddidir, amma asanlıqla zarafat edə bilir və ətrafındakı insanların diqqətini özünə cəlb etməyi bacarır. Yumşaq və eyni zamanda həssas xarakteri var. İzdihamın, dava-dalaşın və savaşın olmadığı dinc mühitləri axtarır. Həyatda həmişə nəsə öyrənmək istəyir. Daim özünü təkmilləşdirməyə çalışır. Sosial həyatında çox aktiv və çılğındır. Dostları ilə vaxt keçirməyi, əylənməyi və söhbət etməyi xoşlayır. Dostlarının yaxşılığı üçün əlindən gələni edəcək qədər fədakardır. O, yüksək səviyyəli yumor bacarığı ilə ətrafındakı insanlara sevinc bəxş edir, bir sözlə, mühitdə axtarılan simadır...

““Bəyin oğurlanması” filmindəki məşhur bir ifadə tez-tez yadıma düşür,- "bu kino ki var, çox qəliz məsələdir". Orada bir məqam da var: jurnalistin rejissordan müsahibə aldığı epizod. Jurnalist soruşur ki, siz yenidən doğulsaydınız yenə rejissor olardınızmı? Rejissor isə cavab verir ki, yox! Hərdən fikirləşirəm ki, bu ənənəvi suala mən necə cavab verərdim? Əlbəttə ki, bəli, əgər yenidən doğulsaydım, yenə də rejissor olardım. Çünki bu günədək mənim yaradıcılığım dövlət tərəfindən daim yüksək qiymətləndirilib.”- söyləyir.

Bu gün - avqustun 28-i haqqında söhbət açdığım Vaqif Mustafayevin 72 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

-Cəmi 6 dəqiqə kitab oxumaq stressin səviyyəsini 30 %-ə qədər azalda bilir ki, bu da musiqi terapiyasından və ya gəzintidən daha səmərəlidir. 

-Həkimlər sübut ediblər ki, mütaliə həm də güclü sağaldıcı prosedurdur. Bu gün inkişaf  etmiş ölkələrin bir çox aparıcı klinikalarında yeni müalicə metodu – biblioterapiya tətbiq edilir. 

-Tədqiqat zamanı zəngin süjet xəttinə malik romanların beş gün ərzində oxucunun beyin hüceyrələrini dəyişdiyi sübut edilib.

Sizləri cəlb edə bildik, elədirmi? Onda hər gün mütaliə mədəniyyəti barədə oxuyun və özünüzdə mütaliə vərdişləri aşılayın.

4.

ÜMUMMİLLİ LİDERİN MÜTALİƏYƏ MÜNASİBƏTİ

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafına və milli mənəvi dəyərlərimizin mühafizə olunaraq gələcək nəsillərə çatdırılmasına böyük diqqət və qayğı ilə yanaşan Ulu Öndər Heydər Əliyev kitaba və mütaliəyə həmişə böyük dəyər vermişdir.

Kitabı mənəvi zənginliyin və elmlərə yiyələnməyin mühüm açarı hesab edən Ulu Öndər daima gəncləri və ətrafındakı insanları mütaliə etməyə, kitabla həmsöhbət olmağa dəvət etmiş, həyatda kamil insan kimi yetişməyin, zəngin biliklərə 

yiyələnməyin yeganə yolunun mütaliədən keçdiyini söyləmişdir.

Ümummilli liderimiz hətta M.F.Axundov adına Milli Kitabxanamızın fondunun yeni ədəbiyyatla necə komplektləşdirilməsi ilə də maraqlanmış, bu işin çox vacib olmasını söyləmişdir. Ulu öndər kitabxanaya çox az sayda yeni 

ədəbiyyatın daxil olduğunu görərək demişdir: “Kitabxana elə bir yerdir ki, gərək daim onun fondu genişlənsin. Çünki dünya 

dəyişir, yeni əsərlər, kitablar yaranır. Ona görə də bizim bu mərkəzi kitabxanamız gərək daim yeni nəşrlərlə təmin olunsun”. 

Eyni zamanda bunu nəzərə alaraq Heydər Əliyev öz şəxsi kitabxanasından 300 nüsxəyədək çox qiymətli kitabı Milli Kitabxanaya 

hədiyyə etmişdir. 

Heydər Əliyev deyirdi: “Kitab nəşri hər ölkənin, hər xalqın mədəniyyətində, ümumiyyətlə, mənəvi ictimai həyatında çox görkəmli yer tutur. Hər birimiz ilk növbədə ancaq kitab vasitəsilə təhsil almış, elmlərə yiyələnmiş, həyatda yaşamağa, fəaliyyət göstərməyə hazır­laşmışıq. Ona görə də hər birimiz kitablara bocluyuq. Həm kitabları yazıb yarat­maq, həm də onları nəşr etmək əsas vəzifələrimizdən biridir. Bunun üçün mümkün olan bütün tədbirləri görməliyik. Mən respublikanın prezidenti kimi bunu əsas vəzifə­lərimdən biri sayıram”.

Ulu Öndərin bütün elmlərə vaqif olduğunun hər birimiz dəfələrlə şahidi olmuşuq 

və bir sıra xarici jurnalistlərin ona verdikləri “Siz hər bir sahənin mütəxəssisi ilə onların özü kimi mühakimə yürüdə bilirsiniz və bu qabiliyyət Sizdə haradandır?” sualına Heydər Əliyev cavab verirdi ki, hər sahəyə dair çoxlu sayda kitab oxumaq və zəngin həyat təcrübəsinə malik olmaq lazımdır. Doğrudan da ulu öndərin oxuduğu kitablara, onların geniş tematikasına və həmin kitabların içərisində aparılan qeydlərə nəzər yetirərkən dahi şəxsiyyətin bu fikrinə tam əmin olursan. Yaxşı bir deyim var: “Nə oxuduğunu de, mən deyim sən kimsən”. Bu deyim kitabın, mütaliənin Ulu Öndərin həyatında oynadığı rola əyani misal ola bilər.

Heydər Əliyev müxtəlif çıxış, nitq və məruzələrində hər zaman Azərbaycanın və türk dünyasının görkəmli ədiblərinin, yazıçı və şairlərinin, alim və ictimai fikir sahiblərinin, maarifpərvər ziyalıların ölkəmiz, xalqımız, türk dünyası və ümumilikdə bəşər mədəniyyəti üçün bəxş etdiyi töhfələrdən danışaraq İbn Sina, N.Tusi, Firdovsi, Nizami, Nəvai, Y.Əmrə, Məhtimqulu, Abay, M.Kaşğari, M.Füzuli, İ.Nəsimi, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, Sabir, C.Məmmədquluzadə, M.S.Ordubadi, Ü.Hacıbəyov, H.Cavid, S.Vurğun, Homer, Şekspir, Puşkin kimi məşhur ədiblərin əsərlərini mütaliə etməyi, yaşatmağı gənc nəslə tövsiyə edib. Müxtəlif müsahibələrində ən çox sevdiyi şeirin Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeiri, ən çox sevdiyi şairin Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, ən çox sevdiyi pyesin Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər”pyesi, ən çox sevdiyi dramaturqun Hüseyn Cavid, ən çox sevdiyi jurnalın isə “Molla Nəsrəddin” olduğunu bildirib.

Növbəti: 5.Azərbaycan Prezidentinin kitaba münasibəti

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2024)

İsrailin məşhur və nüfuzlu “The Jerusalem Post” jurnalında “Ermənistan və Azərbaycan arasında saziş və Zəngəzur dəhlizinin regional sülhdə rolu” adlı məqalə dərc olunub. Məqalənin müəllifi İsrailin ərəb dünyası və İran üzrə tanınmış eksperti, İsrail Müdafiə Qüvvələrinin Kəşfiyyat Korpusunun sabiq polkovnik leytanantı, Bar-İlan Universitetinin şərqşünaslıq elmləri üzrə professoru və Universitetin Yaxın Şərq və İslam Tədqiqatları Mərkəzinin direktoru, Begin-Sadat Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqatçısı doktor Mordexay Kedardır.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, “Ermənistan və Azərbaycan arasında saziş və Zəngəzur dəhlizinin regional sülhdə rolu” sərlövhəli məqalədə TRIPP yolu sayəsində ABŞ-nin bölgədə geosiyasi tarazlığı dəyişə biləcək xüsusi nəqliyyat dəhlizinin inkişafı üçün 99 illik hüquq əldə etdiyi diqqətə çatdırılıb.

Qeyd olunub ki, TRIPP Azərbaycanı onun Naxçıvan eksklavı ilə birləşdirən Zəngəzur dəhlizinin 32-43 km-lik hissəsini əhatə edir. Multimodal infrastruktur, o cümlədən dəmir yolu xətləri, neft və qaz kəmərləri, fiber-optik kabellər və yolları özündə birləşdirəcək TRIPP Rusiya və İranın təsirini balanslaşdıraraq Cənubi Qafqaza bir növ strateji dayağı təmin edir.

Məqalədə həmçinin bildirilib ki, ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılması ABŞ-nin vasitəçilik və infrastruktur siyasətində yeni rolunu vurğulayır və Amerika diplomatları sazişi regional sabitlik amili və iqtisadi artımın katalizatoru kimi görürlər.

Yazıda İranın öz sərhədləri yaxınlığında ABŞ və ya NATO-nun potensial mövcudluğu ilə bağlı təhlükəsizlik narahatlıqlarını əsas gətirərək layihəyə qarşı çıxdığına diqqət çəkilib və bir sıra başqa vacib məqamlar diqqət mərkəzinə gətirilib.

Məqaləni aşağıdakı linkdən oxumaq mümkündür:

https://www.jpost.com/opinion/article-864369#google_vignette

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

İnci Məmmədzadə. “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qərbi Azərbaycanda maddi və mənəvi irsimizi tam olaraq məhv etdilər ermənilər. İndi o torpaqlarda yetişmiş ziyalılarımızın irsi bizə təsəllidir. 

Ermənistan SSR Yazıçılar İttifaqının Azərbaycan bölməsinin rəhbəri olmu

Əkbər Yeravanlı (İrəvanlı) barədə danışacağıq. Bu gün onun anım günüdür. 

Əkbər İrəvanlı 1921-ci il iyunun 17-də İrəvan şəhərində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. İrəvan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin Şərq şöbəsində təhsil alıb. 

Əmək fəaliyyətinə 1938-ci ildə İrəvanda Azərbaycan dilində nəşr edilən "Kommunist" (1939-cu ildən "Sovet Ermənistanı") qəzetinin redaksiyasında başlayıb, ədəbi işçi, məsul katib, tərcüməçi, Ağbabada, Basarkeçərdə müəllim işləyib. 

1951-ci ildə Ermənistan SSR EA M. Abeğyan adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasna daxil olub, 1954-cü ildə "Azərbaycan-erməni ədəbi əlaqələri tarixindən" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

1950–1965-ci illərdə İrəvan Dövlət Universitetində Azərbaycan ədəbiyyatı müəllimi olub, 1956-cı ildən X. Abovyan adına İrəvan Pedaqoji İnstitutunda Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri işləyib. Erməni və Azərbaycan qarşılıqlı ədəbi əlaqələri sahəsində ardıcıl tədqiqat aparıb, bir sıra erməni yazıçılarının əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edib. Onun erməni dilində "Erməni və Azərbaycan xalqlarının dostluğunun ədəbiyyatda inikası", "Cəlil Məmmədquluzadə və erməni xalqı", "Nəsimi", "Xatabala" jurnalı Azərbaycan haqqında"  kitabları çap olunub.

İrəvan şəhərində Azərbaycan dilində "Erməni-Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı əlaqələri", "M. Ə. Sabir və erməni xalqı", "Hovannes Tumanyan və Azərbaycan ədəbiyyatı", "Avetik İsahakyan və Azərbaycan ədəbiyyatı" tədqiqat əsərləri və bədii yaradıclıq nümunələri toplanmış bir neçə kitabı çap olunub. Əkbər İrəvanlının  Sabir Rzayevlə birgə yazdıqları 166 səhifəlik illüstrasiyalı "Yunis Nuri" kitabı 1980-ci ildə Ermənistan Teatr Cəmiyyəti tərəfindən İrəvanda çap olunub.

Cəfakeş tədqiqatçı, nasir, dramaturq 28 avqust 1982-ci ildə İrəvan şəhərində vəfat edib, valideynlərinin yanında dəfn olunub.

O, 1988-ci il deportasiyasından xəbərsiz dünyadan köçüb. Amma növbəti deportasiya içi onun əzizləri qarışıq bütün azərbaycanlıların o torpaqlardan qovulması ilə sonuclanıb. 

Əsərləri

Ədəbi

Mənim günəşli ölkəm

Gözəllik və səadət nəğmələri

Azadə

Yay gecəsində

Qəlbimin çırağı

Yeddinci övladın anası (rus. Мать седьмого ребенка)

Elmi 

1. Erməni və Azərbaycan xalqlarının dostluğunun ədəbiyyatda inikası 

2. Erməni-Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı əlaqələri.

3. M. Ə. Sabir və erməni xalqı

4. Cəlil Məmmədquluzadə və erməni xalqı

5. Azəri-erməni ədəbi əlaqələri (Qədim dövrdən XVIII əsrin sonuna qədər)

6. Nəsimi

7. "Xatabala" jurnalı Azərbaycan haqqında

8. Hovannes Tumanyan və Azərbaycan ədəbiyyatı.

9. Avetik İsahakyan və Azərbaycan ədəbiyyatı

10. Yunis Nuri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.08.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mdəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının layihəsində bu dəfə siyasi deyil, iqtisadi mövzuya baş vuracağıq: Orta əsr Türk şəhərlərində bazar mədəniyyəti və ictimai həyat.

Orta əsr türk şəhərləri yalnız inzibati və hərbi mərkəzlər deyil, həm də iqtisadi və mədəni həyatın qaynadığı mühüm məkanlar idi. Bu şəhərlərin ən canlı hissəsi bazarlar olmuşdur. Bazar mədəniyyəti ticarətlə yanaşı, ictimai münasibətlərin, mədəniyyətin, adət-ənənələrin formalaşdığı mühüm sosial institut idi. Türk şəhərlərində bazarlar ticarət məkanı olmaqla yanaşı, həm də sosial həyatın nizamlayıcısı və mədəniyyətin daşıyıcısı kimi çıxış edirdi.

Orta əsr türk şəhərlərində bazar şəhərin mərkəzində yerləşir, ətrafında məscidlər, karvansaralar, hamamlar və sənətkar məhəllələri qurulurdu. Bazar yalnız alış-veriş yeri deyil, həm də şəhərin ictimai-siyasi həyatının mərkəzi hesab olunurdu. Burada dövlət qərarları elan olunur, xalq toplaşır, mühüm xəbərlər yayılırdı.

Bazar türk şəhərlərinin iqtisadi həyatının əsası idi. Burada yerli məhsullarla yanaşı, uzaq ölkələrdən gətirilmiş mallar da satılırdı. İpək Yolu üzərində yerləşən şəhərlərdə (Səmərqənd, Buxara, Təbriz və s.) bazarlar beynəlxalq ticarət mərkəzi rolunu oynayırdı. Bu, türk şəhərlərini dünya iqtisadi sisteminə bağlayırdı.

Bazar mədəniyyətinin əsas hissəsini sənətkarlar təşkil edirdi. Hər bir sənətkar qrupu öz məhəlləsində və bazarda ayrıca fəaliyyət göstərirdi. Sənətkarlıq birlikləri (loncalar, ahi təşkilatları) təkcə peşə fəaliyyəti ilə deyil, həm də sosial-mədəni münasibətlərlə bağlı idi. Onlar gənclərə sənət öyrədir, eyni zamanda əxlaq və davranış qaydaları aşılayırdılar.

Bazar həm də ictimai ünsiyyət mərkəzi idi. Burada insanlar görüşür, fikir mübadiləsi aparır, xəbərlər öyrənirdi. Ədəbi və dini məclislərin təşkili, xalq oyunlarının və tamaşaların keçirilməsi də bazar mədəniyyətinə daxil idi. Beləliklə, bazar şəhərin ictimai-mədəni həyatının ayrılmaz hissəsi olmuşdur.

Orta əsr türk dövlətlərində bazarlara xüsusi diqqət yetirilirdi. “Muhtəsib” adlanan dövlət məmurları bazarda qayda-qanuna, ölçü və çəkiyə nəzarət edir, alverin ədalətli aparılmasına çalışırdılar. Bu, dövlətin bazar mədəniyyətini sadəcə iqtisadi yox, həm də sosial ədalət mühiti kimi qəbul etdiyini göstərir.

Orta əsr türk şəhərlərində bazar mədəniyyəti sadəcə ticarət mühiti deyil, həm də ictimai həyatın mərkəzi idi. Bazarlar iqtisadiyyatla yanaşı, sosial münasibətlərin, mədəni ünsiyyətin, adət və ənənələrin inkişafında mühüm rol oynayırdı. Onlar türk şəhərlərinin canlı ruhunu əks etdirir, həm dövlətin, həm də xalqın birgə fəaliyyətinin təzahürü kimi çıxış edirdi. Bazar mədəniyyəti sayəsində türk şəhərləri orta əsrlərdə yalnız siyasi deyil, həm də iqtisadi-mədəni mərkəzlər kimi dünya tarixində öz yerini tutmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)

Yay ayları olduğundan əhalinin böyük bir qismi təbiətə üz tutur. Paytaxtın ətraf ərazilərində və bölgələrdə yerləşən bağ evlərinə axın edirlər. Bir qism insansa meşələrə güzar edir. Havanın isti keçməsi, quraqlıq quru otları və ağacları alışıb yanmaq riski ilə üz-üzə qoyur və bizlərin səhlənkarlığı nəticəsində bircə kibrit böyük yanğınlara səbəb olur. Başqa bir təhlükə isə qış fəsli boyunca baxımsız qalan bağ evlərinin mövsüm başlayanda təhlükəli məqamlarının üzə çıxmasıdır. Nəticədə ev sahiblərinin ehtiyatsızlığından yanğınlar baş verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Dövlət Yanğından Nəzarət Xidmətinin Yanğına qarşı təbliğat şöbəsinin böyük təlimatçısı Nizami Fərəcovun təlimatını diqqətinizə çatdırır.

SƏHLƏNKARLIQ

Hər il yay mövsümündə Bakı əhalisinin böyük bir hissəsi Xəzərin sahillərindəki bağ evlərinə köçür, şəhərin istisindən, səs-küyündən uzaq yerdə istirahət etməyə üstünlük verir. Ona görə də yayda şəhər nisbətən “boşalır”, bağ massivlərinin qaynar həyatı başlayır. Lakin ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, bəzən bağ massivlərində aylarla işləməyən elektrik cihazlarından mütəxəssislər tərəfindən baxış keçirilmədiyi yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl edilmədiyindən yanğın hadisələri baş verir. Bu yanğınlar əsasən laqeydlik, bəzən də səhlənkarlıq səbəbindən törəyir.

NƏ ETMƏLİ?

Öncə qeyd etdiyim kimi aylarla istifadə olunmayan qaz və elektrik cihazlarına mütəxəssislər tərəfindən baxış keçirilməli, nazaslıqlar aradan qaldırılmalıdır. Daha sonra dediyim kimi unutmaq lazım deyil ki, qurumuş otların həyətlərdən təmizlənməməsi uşaq dəcəlliyi nəticəsində böyük yanğınlara səbəb olur. Odur ki, bağ evlərinin, ərazilərinin saxlanmasında yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə əməl olunmalıdır. İlk növbədə bağ evinin elektrik,qaz təsərrüfatına diqqət edilməli, mütəmadi olaraq həyətyanı sahələr yanar materiallardan təmizlənməli, yana bilən tullantıların xüsusi meydançalarda quraşdırılmış konteynerlərə yığılması təmin edilməli və vaxtında daşınıb aparılmasına diqqət yetirilməlidir.

ŞLAQBAUMLAR

Bağ massivlərində müvafiq icazələr olmadan dirəklərin, şlaqbaumların quraşdırılmasına, keçidlərin bağlanmasına rast gəlinir. Əlbəttə, bu, yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının tələblərinə ziddir. Çünki yollara özbaşına dirəklərin basdırılması, şlaqbaumların quraşdırılması, keçidlərin bağlanması yanğın hadisələri zamanı yanğın avtomobillərinin hərəkətinə, çevik manevr etməsinə maneçilik törədir.Nəticədə yanğın avtomobilləri hadisə yerinə vaxtında çata bilmir, vaxt itkisinə yol verildiyindən yanğının əhatə dairəsi genişlənərək onun vurduğu ziyanın miqdarı çoxalır.Yollarda dirəklərin, şlaqbaumların quraşdırılması, keçidlərin bağlanması tək yanğın avtomobillərinin deyil, digər xüsusi təyinatlı maşınların, o cümlədən təcili yardım avtomobillərinin də çevik hərəkətinə məhdudiyyətlər yaradır, xəstələrin həyatını təhlükə qarşısında qoyur.

BAĞ EVLƏRİNDƏ YANĞINLAR ƏN ÇOX NƏDƏN QAYNAQLANIR

 Bağ massivlərində baş vermiş yanğın hadisələrinin böyük əksəriyyəti elektrik və qaz məişət işlədicilərinin istismarı, elektrik avadanlıqları və cihazlarının istifadəsi zamanı yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının pozulmasından baş verir. Artıqyüklənmə, qısaqapanma, izolyasiyanın pozulması, naqillərin müvafiq texniki qaydalara uyğun çəkilməməsi, montaj işlərindəki səhvlər və s. yanğın təhlükəsizliyinə zidd hallar kimi yanğınların baş verməsinə şərait yaradır. Elektrik və qaz məişət işlədicilərinin istismarı, elektrik avadanlıqları və cihazlarının istifadəsi zamanı yanğın təhlükəsindən uzaq olmaq üçün bir sıra qaydalara əməl olunması vacibdir.

TÖVSİYƏLƏR

 Birinci növbədə bütün elektrik və qaz qurğularının quraşdırılması və onun istehlakçılar tərəfindən istismarı müvafiq qayda və normativ sənədlərə, təlimatlara uyğun həyata keçirilməlidir. Elektrik mühərrikləri, idarəetmə aparatları, nəzarət ölçü cihazları və mühafizə aparatları, köməkçi qurğular və elektrik ötürücüləri (kabelləri, naqilləri), müvafiq qaydaların tələblərinə uyğun olaraq seçilib quraşdırılmalı, eləcə də artıq yüklənmədən və qısa qapanmadan mühafizə edilməsi üçün qoruyucu aparatlarla təmin edilməlidir. Elektrik ötürücü xətlərinin və xarici (çöl) elektrik naqillərinin əl damlarının, bağ evlərinin üzərindən çəkilməsi yanğın təhlükəsi yaratdığı üçün yolverilməzdir. Elektrik qurğularının istismarı zamanı elektrik aparatlarını və cihazlarını onu hazırlayan müəssisənin tövsiyələrinə (təlimatlarına) uyğun olmayan şəraitdə və ya yanğına səbəb ola bilən nasazlığı olduqda istifadə etmək, eləcə də izolyasiyası zədələnmiş və ya sıradan çıxmış naqillərivə kabelləri istismar etmək, həmçinin nasaz elektrik qurğularından istifadə etmək, elektrik lampasını və işıqlandırıcısını kağıza, parçaya və digər yanar materiallara bükmək, eləcə də ondan mühafizə qapağı örtük (plafonu) çıxarıldıqda istifadə etmək qadağan olunur. Dayağı yanmayan materiallardan olmayan elektrik ütülərindən, elektrik çaydanlarından və digər elektrik qızdırıcı cihazlardan istifadə etmək də yanğın təhlükəsi yaratdığından yolverilməzdir.Eyni aidiyyəti tələblər qaz qurğularınada şamil edilir. Bağ mövsümünü yanğınsız başa vurmaq üçün ehtiyatlı olmaq lazımdır ki, istirahətinizi mənalı edəsiniz, şəhərə şən ovqatla qayıdasınız.

Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidməti yay mövsümündə bağ massivlərində yaşayan əhaliyə bir daha müraciət edir ki, həyətyanı sahələr kol-kosdan təmizlənməli, elektrik və qaz cihazlarının istehlakçılar tərəfindən istismarı zamanı müvafiq qayda və normativ sənədlərə, təlimatlara uyğun keçirilməlidir ki,istirahətinizi mənalı etməklə, şəhərə şən ovqatla qayıdasınız. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.08.2025)