“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı SOS rubrikasında bu dəfə sizləri

ADPU-nun Quba filialının direktoru Yusif Alıyevin qaldırdığı bir problemlə tanış edir. Söhbət tarixi abidələrimizə qayğıdan gedir.

Qazağın Daş Salahlı kəndi ərazisində Avey dağının cənub zirvəsinin ən uca nöqtəsində, dəniz səviyyəsindən 922 metr hündürlükdə qədim Alban məbədi yerləşir.

Məbədin alt hissəsində qayalardan yarılaraq hazırlanmış iç-içə keçidi olan bir neçə otaqdan ibarət olan, çox da hündür olmayan mağaralar öz görünüşü və unikallığı ilə insanı heyran edir. 

VII əsrdə inşa edilmiş və Qafqaz Albaniyasının zəmanəmizə gəlib çatan qədim tarix yadigarlarından olan bu abidə “Avey” Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu tərəfindən mühafizə edilir. 

Lakin bu tarixi abidə sürətli şəkildə aşınmaya məruz qalır.

İnanıram ki, tezliklə mədəniyyətimizin bir hissəsini özündə günümüzədək gətirib çıxardan bu abidə bir qədər də dərindən tədqiq ediləcək və müasir texnologiyaların imkanları hesabına bərpa edilərək gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılacaq.

REDAKSİYADAN: Biz də inanırıq və Tarix və Mədəniyyət Abidələrinin Qorunması haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununu əldə rəhbər tutaraq sözümüzü əlaqədar təşkilatlara çatdırırıq. Qazax ərazisindəki Alban məbədini xilas edin. Sonra gec olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

İmran Verdiyev, 

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Bütün türk soylu xalqların qəlbində özünə məskən tapmış Yunus Əmrə bir eşq aşiqidir. Onun adı türk-islam dünyasında ən böyük haqq aşiqi kimi çəkilir. Yunusi yaşadan onun haqqa bütün varlığı ilə bağlı olması, şeirlərində insandakı mənəvi ruhi saflığı hər şeydən üstün tutması idi. 

Onun yaradıcılığında yer tutan əsas məsələlərdən biri də təlim-tərbiyə və əxlaq-mənəvi məsələlərdir.

“Mən gəlmədin dava üçün, mənim işim sevgi üçün”, - deyən Y.Əmrə irfanın insan həyatındakı müstəsna rolunu yüksək qiymətləndirir. “Böyük və əhatəli bilik” mənasını verən irfan həyatın və insanlığın mahiyyəti, dünyada baş verən hadisələrin hikməti, Allahın varlığının və sifətlərinin təhlili haqqında bilik və düşüncələrin məcmusudur. Allah elmdən çox irfanla bilinir. İrfan hər gözə, hər könülə görünməyən Tanrını bilməkdir. Buna isə eşq yolu ilə nail olmaq mümkündür.

Haqq aşiqinin eşqi ilahi eşqdir, onun əsərlərində insan sevgisi Tanrı sevgisi ilə birləşir. Yunusun insan sevgisi əslində onun insanda Allahdan bir zərrə olduğunu bilməyindədir. Yunusun fikrincə, hər insanda Allahın bir zərrəsi var. O, zərrənin bütününə – Allaha aşiqdir. Bu üzdən də “Yaradılanı sevdim Yaradandan ötrü”, - söyləyir . Yaradana qovuşmaq mənəvi kamillik – kamilləşmək yolundan keçir.Onun şeirlərində insan sevgisi Tanrı sevgisiylə birləşir. Humanist prinsipləri qoruyub saxlamağı, insanların öz könül dünyasını daim zənginləşdirməsini tövsiyə edən böyük sufi sənətkar bunu Allaha qovuşmağın tək yolu kimi dəyərləndirir.

Mənəvi kamillik yolunun 4 qapısı var: şəriət, təriqət, mərifət və həqiqət. Bu həm də irfan elminin ana xəttini təşkil edir. Bu mərhələləri keçməyənlərin əli Allah dərgahına yetişməz. (Bəzən bu mərhələlərin sayının 3 olduğunu da söyləyirlər. Belə ki, mərifət ayrıca mərhələ kimi yox, haqqı tanıma elmi, həqiqətin dərki və ilahi bilik kəsbetmə, ariflik mənasında götürülür.)

Şəriət Allahın buyurub, Peyğəmbərin xəbər verdiyi qanun-qaydaların, əməli fəaliyyətlə bağlı göstərişlərin, rəftar və davranış normaları ilə əlaqəli buyruqların məcmusudur. Təriqət şəriət qaydalarına əməl etməklə gedilən yoldur, bu qaydaların əməli şəkildə gerçəkləşdirilməsidir. Həqiqət isə son məqsəd, yəni Haqqın özüdür.

Şəriət, təriqət yoldur varana,

Həqiqət, mərifət ondan içəri.

Alimlər şəriəti tibb kitabına, təriqəti dava-dərmana, həqiqəti isə xəstəlikdən tapılan şəfaya bənzədirlər. VII əsr sufi alimi Əzizəddin Nəhf “əl-insan əl-kamil” kitabında yazır: “Bil ki, şəriət peyğəmbərin sözü, təriqət onun əməli, həqiqət isə peyğəmbərin gördükləridir.”

Haqq nuru ilə yanan şair “mumsuz baldır şəriət, təmiz yağdır təriqət”,- söyləyərək insanları bu nemətlərdən dadmağa, yalançı, fani dünyaya aldanmamağa, üzü Həqqə doğru getməyə səsləyir. Haqq aşiqi göstərir ki, insanın təkcə öz səyi və ağlı ilə kamilliyə yüksəlməsi və Allahına qovuşması – insanlığın yüksək nöqtəsinə çatması çətindir. Təlim-tərbiyə, nəsihət almadan, daxilən təmizlənmədən, paklaşmadan və “əlifnən beyi bilmədən” haqq yoluna nəzər etmək mümkün deyil.

İşbu məclisə gəlməyən, anub nəsihət almayan,

Əlifdən beyi bilməyən oqır kişi olur hər gün.

Ona görə də o, bu zirvəyə çatmış kamil və yetkin şəxslərin - ərənlərin ətəyindən tutmalı, müdərris və mürəbbilərdən (müəllim və tərbiyəçi) öyrənməlidir:

Gəlmək gərək tərbiyətə, pis işlərdən əl çəkə,

Nə söylərsə, mürəbbisi, ancaq onu tuta gərək.

Şairinin fikrincə, insan özünü dərk etmək üçün “gərək çox bilə, gərək çox öyüd ala”. Təsadüfi deyildir ki, allah kəlamı olan Quranın 750 ayəsində öyrənmək tələbi irəli sürülür. Yunus Əmrənin “oxudum, bildim demə” sözləri Məhəmməd peyğəmbərin “Beşikdən qəbir evinə kimi öyrənin” buyruğuna haq verir, şair deyir:

Elm eli bilməkdir, özünü dərk etməkdir.

Sən özünü bilməsən, elm nəyə gərəkdir.

Elm, bilik bizim gələcəyimizi aydınlaşdırır. Ayağımızı inamla yerə basmağımıza kömək edir. Bilik öyrənməklə əvvəlcə özümüzü tanıyırıq. Özümüzə istinadən başqalarını, başqalarından və təbiətdən öyrəndiklərimizlə yenidən özümüzü tanıyırıq. Beləliklə, bu günümüzü yaşayır və gələcəyimizi qururuq.

Biliksiz insan savaş davuluna bənzəyir, səsi çox, içi boş olur (S.Şirazi). Aldığı bilik sayəsində insanın özünü tanıması böyük nemətdir. Bilik insanı küləyin səmtinə əsməkdən xilas etməli, onun nə istədiyini və nə üçün istədiyini aydınlatmalıdır. İnsan elmə sahib olmaqla bilməlidir ki, onun borcu həm özünün, həm də başqalarının haqlarını qorumaqdır. İnsan oxuduğuna, biliyinə uyğun hərəkət etməlidir. “Nə qədər oxuyursan oxu, biliyinə uyğun hərəkət etmirsənsə, cahilsən.” 

Oxuduğunun nə manası, əgər haqqı bilməsən.

Haqqı ki bilmədin sən demək quru əməkdir.

Müdrik ozana görə, sevgi, maraq və həvəs bilik öyrənməyin hərəkətverici qüvvəsidir. Onun fikrincə, həvəssiz və sevgisiz bir könül qara daşdır. “Daş könüldə nə bitər?” Elm öyrənmək əyləncə deyil, səbir və zəhmət tələb edir. Şair özü demişkən, elm öyrənmək istəyən “şərbəti əlindən qoyub, ağunu nuş etməlidir ki, haq yolunu tapa, doğru yola vara bilə.”

Ulu ozanın gözündə insan qəlbini ələ almaq, könülləri sevindirmək bir Kəbə yapmaq qədər qiymətlidir, savabdır. Öz yaradanına üz tutan insan daxilən saf və təmiz olmalıdır. Onun ruhu dünya kirinə bulaşmalı deyil. O, maddiyyat bataqlığında çırpınmalı da deyil. Bu mənada şairin “İşin-taşun murdar ikən, eşq neyləsin sənin ilə” sözləri təsadüfi sayılmamalıdır.Həyatda pislikləri görərək onlardan dərs almaq, nəticə çıxarmaq, yaxşılıqlardan və yaxşılardan nümunə götürmək Yunusun gənclərə verdiyi həyat dərsi idi.

Bircə könül yapdın isə, əl-ətəyin tutdun isə,

Bir yol xeyir etdin isə, lap mində bircə, az deyil.

Şairə görə, “Bir könül yıqdın isə bu qıldığın namaz degil.”Şair şeirlərində könül qıranın

 qıldığı namazın Allahın dərgahında qəbul olunmadığını, bircə insanın könlünü almağın, ehtiyacı olana əl uzatmağın, kiməsə çörək verməyin, digər xeyir işlər görməyin savabını vurğulayır, bunu insan ömrünün zinəti hesab edir. Bu cəhətdən Yunus Əmrəyə görə «Yüz Kəbədən yeyrəkdir, bir könül ziyarəti.»

Haqq aşiqi insanların gözündəki cahillik pərdəsini qaldırmağa çalışır. Y.Əmrəyə görə, cahillərə bilik vermək təhlükəlidir. Çünki “cahil mömün olsa yenə, cahilliyindən qalan deyil, cahil sığal görən deyil.” Şairin fikrincə, cahilin könlü qara daşdan betərdir. “Cahilə söz anlatmaq kora rəng anlatmaq kimidir.” (İmam Evzai). “Cahil kimsənin yanında kitab kimi səssiz olmaq məsləhətdir” (Mövlana)

Dünyayə gələn köçər, bir-bir şərbətin içər,

Bu bir körpüdür keçər, cahillər anı bilməz.

Yunus Əmrə heç zaman xalqdan ayrılmamışdır. “Elim varsa, mən uluyam”, - deyən şair xalqa rəhbərlik edənlərin dinindən və millətindən asılı olmayaraq insanların hamısını bir gözlə görməyi tələb edir:

Yetmiş iki millətə bir göz ilə baqmayan,

Şərin övliyasıysa, həqiqətə asidir.

Və yaxud:

Bütün xəlq olanlara bir göz ilə baxmayan,

Xalqa müdərrisdirsə, həqiqətə asidir.

Şair insanları haqq yolu tutmağa, gözəl əxlaq eyləməyə, doğruçuluğa, daxilən saflaşmağa və kamilləşməyə, ərənlərin və mərifət sahiblərinin qulluğunda durmağa, yaxşılıq etməyə və yaxşı-yaxşı işlər görməyə səsləyir:

Əl üzməyin əhillərdən, uzaq gəzin cahillərdən.

Tanrı bezib bahillərdən, onları heç görən deyil.

Y.Əmrənin görüşləri, fikir və ideyaları hər zaman olduğu kimi indiki günümüzdə də öz müasirliyini və aktuallığını saxlamaqdadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir.  Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.

Bu gün tanış olacağınız şeir Doktor Syuza aiddir. O, Amerika şairidir.

Doktor Syuz

(1904-1991)

ABŞ

Mənim gülüm

Ovcumdakı toxumu

Atdım o gün dibçəyə.

Qoydum günün altına,

Su da verdim içməyə.

Toxumda qaldı gözüm,

Başladı göyərməyə.

Bir də gördüm açıb gül,

Gəlib salam verməyə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 2020-ci il tarixə qəribə təzadlarla dolu il kimi düşdü. Öncə ondan başlayaq ki, bütün dünyada bu il qorxulu koronavirus pandemiyasının başlanğıc ili kimi qəbul edildi. Amma Azərbaycanda bu ilin xüsusi özəlliyi oldu. Məhz bu ilin payızında 30 ilə yaxın düşmən taptağı altında qalan torpaqlarımız azad edildi.

O tarixi günü görməyə əlbəttə ki, məğlubiyyət acısını içində çəkən Teymur Mustafayevin – görkəmli xanəndəmizin də haqqı var idi.

Amma əfsus ki, bu, ona qismət olmadı. Vətən müharibəsinə sayılı günlər qalandar o, dünyadan köçdü.

 Gəlin onun ömür-gün kitabçasını vərəqləyək.

Azərbaycan müğənnisi və xanəndəsi Teymur Mustafayev 10 aprel 1939-cu ildə Astraxanbazar (indiki Cəlilabad) rayonunda anadan olub. 

Sənət müəllimləri Seyid Şuşinski, Əhməd Bakıxanov olub. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində təhsilini davam etdirib. 1964-cü ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub.

1978-ci ildən Azərbaycan Dövlət Konsert Birliyində, 1998-ci ildən Muğam Teatrında fəaliyyət göstərib. Onun repertuarı muğam və təsniflərdən, xalq və bəstəkar mahnılarından ibarət olub.

Onun ifa etdiyi muğam və təsniflər AzTV Fondunda saxlanılır. Bir çox xarici ölkələrdə (Avropa ölkələrində, Ərəb ölkələrində, Rusiyada, Türkiyədə, İranda, Əfqanıstanda) qastrol səfərlərində olub.

Filmoqrafiya

Teymur Əmi 

Muğanın Sarvanı 

Bitməyən ömür 

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan SSR Əməkdar artisti fəxri adına, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti fəxri adına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb.

Ustad sənətkar 11 iyun 2020-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib. 

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Elman Eldaroğıu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyir ki:- “Sovet hakimiyyəti dövründə ən varlı şəxslər yazıçılar idi. Çünki dövlət həm onların kitablarını çap etdirir, həm də qonarar verirdi. İndi isə bu məsələ gündəmdə deyil. Yalnız kimin büdcəsi imkan versə öz kitabını çap etdirib sata bilir. Hesab edirəm ki, indi ona görə böyük ədəbiyyat yaranmır. Yazıçıların çoxunun kitab çap etdirməyə maddi imkanı yoxdur. Bu prosesdə dövlət dəstək göstərərsə çox gözəl ədəbiyyat mühiti yarana bilər. Bir sözlə, dövlət dəstəyi olmalıdır...”

O, 1945-ci ildə Lerik rayonunun Nuravud kəndində dünyaya gəlib. Bütün kənd uşaqları kimi meşədən odun da gətirib, mal-heyvan da otarıb, ot da çalıb. Amma heç vaxt kitab əlindən düşməyib, mütaliə etməkdən yorulmayıb. Elə buna görə də, orta məktəbi gümüş medalla bitirib. Azərbaycan Politexnik İnstitutuna iki “5”-lə qəbul olunub və oranın inşaat fakültəsinin "Sənaye və mülki tikinti" ixtisasını əla qiymətlərlə başa vurub. 

Altı il "Azərbaycan pioneri" qəzeti redaksiyasının ədəbiyyat şöbəsinin "baş ədəbi" işçisi olub. 1972-ci ildən 1986-cı ilədək Azərbaycan Dövlət Qazlaşdırma Komitəsinin 4 saylı Qaz tikintiquraşdırma idarəsində iş icraçısı, baş mühəndis və rəis vəzifələrində işləyib. 1986-cı ildən "Azərqaztəmirtikinti" trestinin rəisi, 1988-ci ildən Maye Qaz İstehsalat Birliyinin rəisi, 1989-cu ildən Azərbaycan Dövlət Yanacaq Komitəsi sədrinin birinci müavini vəzifələrində çalışıb. Sonra biznes fəaliyyəti ilə məşğul olub. 1996-cı ildən "Bakqaz" İstehsalat İdarəsi rəisinin müavini, 1998-ci ildən Azərbaycan Qaz Emalı Zavodunun direktoru vəzifələrində işləyib. 1992-2021-ci illərdə isə YAP Xətai rayon təşkilatının sədri vəzifəsini icra edib. Xidmətləri kifayət qədər qiymətləndirilib, əməkdar mühəndis fəxri adına layiq görülüb, “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şöhrət” ordenləri ilə təltif olunub. Üç çağırış Milli Məclisin deputatı olub. Texnika elmləri doktorudur...

“Elçibəyin dövründə Azərbaycan dövlət yanacaq komitəsində sədrin birinci müavini idim. Bir gün xəbərlərdən bildim ki, sədri və məni işdən çıxarıblar. Heç bir səbəb olmadan. Sakitcə işdən uzaqlaşdım. Üç gün sonra isə eşitdim ki, bizim üçün cinayət işi qaldırılıb. Baş prokrorun müavini televiziyada çıxışında deyib ki, guya biz Bakı şəhərində neftbazada benzin ola-ola,  bu benzinin satılmasının əleyhinə olmuşuq. Məni prokrorluğa çağırdılar, sual verdilər ki, niyə təxribat aparmısız, benzin verməməsiz? Müstənqiə sual verdim ki, sən oturduğun ağacın budağını kəsərsənmi? Dedi yox. İzah etdim ki, mən də həmin komitədə, bezninin satışına cavabdeh olan şəxsəm. Necə belə bir iş görə bilərəm? Bir ay müddətində bizi süründürlər. Sübut tapılmadı. Sonra bu cinayət işinə xitam verildi”- söyləyir.

Şübhəsiz ki, insanın uğur qazanmasında onun bacarıq və əzmkarlığından başqa İlahinin uğuru vacib məsələdir. Bu uğur qismətində olmadıqda insanın bacarıq və əzmkarlığı da nəticəsiz qalır. Yəqin ki, hansısa əməllərinə görə Yaradan bu uğuru ondan əsirgəməyib və onun vəzifə pillələrində irəliləməsinə yol açıb. Bəli, Tanrının izni olmasaydı ucqar dağ rayonunda, əlçatmaz, ünyetməz kənddə kasıb bir kişinin ailəsində doğulub böyüyən bir insan "Azərqaztəmirtikinti" trestinin rəisi vəzifəsindən Azərbaycan Dövlət Yanacaq Komitəsi sədrinin birinci müavini, Azərbaycan Qaz Emalı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri vəzifələrinə və deputatlığa qədər yüksələ bilməzdi…

Deyir ki:- “İnstitutun birinci kursunda oxuyanda yazılarımı “Azərbaycan pioneri” qəzetinə aparırdım. Allah rəhmət eləsin, bir baş redaktor var idi, Əmrah müəllim, mənə dedi ki, sən gəl bizdə ştatda işlə. Gündüz növbəsində oxusam da, dərsdən çıxan kimi ora gedirdim. Qəzetin ədəbiyyat şöbəsinin işlərini mən aparırdım. Düzdür, rəhmətlik Hikmət Ziya şöbənin rəhbəri idi, amma xəstə olduğu üçün işə nadir hallarda gəlirdi. İnstitutu bitirənə kimi o şöbəyə mən rəhbərlik etdim. Sonradan qırmızı xətti keçmək istəyən bəzi tanınmış jurnalistlərə, baş redaktorlara yarızarafat-yarıciddi deyirdim ki, sizə o qəzetdə xəbər, oçerk, məqalə yazmağı mən öyrətmişəm. İnstitutu bitirəndən sonra əsgər getdim, qayıdandan sonra isə qəzetdə deyil, öz ixtisasım üzrə çalışdım...”

O vaxtdan bu vaxta qədər bədii yaradıcılıqla da məşğul olur. İndiyədək iyirmiyə yaxın kitabı işıq üzü görüb. Bir sıra əsərləri müxtəlif dram teatrlarında səhnələşdirilərək tamaşaçılara təqdim olunub. "Qızıl qələm", "Qızıl dərviş", "Qızıl buta", "Abdulla Şaiq" və "Rəsul Rza" mükafatları laureatıdır…

“On beş il deputat olmuşam. Hələ elə bir şey olmayıb ki, nəyisə vəd edim, amma yerinə yetirməyim. Bəzi hallar olub ki, şəxsi maraqlar üçün müraciət ediblər və mən də başa salmışam ki, bu mənim səlahiyyətimdə olan məsələ deyil. Gücümdə olan məsələlərin hamısını yerinə yetirmişəm...”

Bir siyasətçi kimi də qismətinə İlahi uğurdan pay düşüb, uzun illər Milli Məclisin deputatı olub. Deputatlığı ərzində sevənləri də olub, sevməyənləri də. Sanki pusquda durub, onun səhvə yol verməsini gözləyiblər. İllər öncə adi bir hərəkətini əsas tutub onu aşağılamaq istəyənlər də tapıldı. Və nəhayət savadsız, dünyagörüşü zəif olan toplumun arasında onu gözdən salmağa cəhd etdilər... 

Amma çifayda. Sel qayadan nə aparasıdır ki?

O gün xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının on beş cilidlik kitabının təqdimatında onu da gördüm. Bir az sınıxsa da şuxluğunu hələ də itirməyib. Həmişəki kimi şən, zarafatcıl, mehriban görünür. Bəli, Hüseynbala müəllim nə el-obası, nə də dostları arasında pis adam olmayıb. Xeyli adama əl tutub, çox adamın problemini həll edib. Necə deyərlər, Allahın da, elə bəndələrinin də qarşısında alnı açıq, üzü ağdır...

2025-ci il onun üçün yubiley ilidir. Bu yaxınlarda – daha dəqiq desək, iyunun 25-də 80 yaşı tamam olur. 80 yaşlı insana nə arzulamaq olar? Möhkəm can sağlığı, firəvan həyat, ağrı-acısız günlər...

Yaşa, ağsaqqal!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

10–11 iyun 2025-ci il tarixlərində Qazaxıstanın Türküstan şəhərində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və Türküstan vilayətinin Akiminin dəstəyi ilə “Türk sivilizasiyasının abidələri: Tədqiqat yolları, mühafizə və bərpa metodları” mövzusunda “Türk Dünyasının Memarları və Bərpaçıları” II Beynəlxalq Simpoziumu keçirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, tədbir türk mədəni irsinə məxsus memarlıq abidələrinin öyrənilməsi, qorunması və bərpasına həsr olunub. Simpoziumun məqsədi türk ölkələrindən olan memar, bərpaçı, alim və ekspertlərin təcrübə mübadiləsi aparmaları üçün peşəkar platforma yaratmaqdır.

Simpoziumun təntənəli açılış mərasimində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti Aktotı Raimkulova, Türküstan vilayətinin Akim müaviniYertay Altayev, ICESCO-nun irs üzrə eksperti Osama Elnahas, Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin nümayəndələri, eləcə də beynəlxalq ekspertlər iştirak ediblər.

Plenar iclas çərçivəsində Türk ölkələrinin elmi institutlarının nümayəndələrinin məruzələri dinlənilib. Məruzələrdə memarlıq irsinin araşdırılmasında müasir texnologiyaların tətbiqi, bərpa metodları, ənənəvi tikinti materialları və iqlim şəraitinin abidələrin qorunmasına təsiri kimi məsələlərə xüsusi diqqət yetirilib.

Simpoziumun gedişatı “Türk mədəni irsinin abidələrinin tarixi-mədəni əhəmiyyəti və tədqiqi” və “Memarlıq abidələrinin qorunması və bərpası” mövzularında panel sessiyaları ilə davam edib. Sessiyalarda türk mədəni irsinin abidələrinin tarixi və mədəni dəyəri, bərpa işlərində rəqəmsal həllər, profilaktik konservasiya və mədəni irsin qorunmasında fənlərarası yanaşmalar müzakirə olunub. Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan və Macarıstandan olan mütəxəssislər öz təcrübələrini bölüşüblər.

Tədbirin diqqətçəkən məqamlarından biri böyük ensiklopedik əsər – Mahmud Kaşğarinin “Divani Lüğat-it-Türk” kitabının 950 illiyinə həsr olunmuş sərgi və Xoca Əhməd Yəsəvi adına Beynəlxalq Qazax-Türk Universitetinin mədəniyyət mərkəzində nümayiş etdirilən «Мың заман – бір Түркістан» adlı musiqili tamaşa olub.

Simpoziumun proqramı çərçivəsində Arıstan-bab və Xoca Əhməd Yəsəvi türbələrinin yerləşdiyi Otrar rayonu üzrə səfər də təşkil edilib ki, bu da iştirakçılara türk memarlıq ənənəsinin canlı nümunələri ilə yerində tanış olmaq imkanı yaradıb.

Tədbir türk dünyasının ortaq irsinin qorunması və tanıdılması sahəsində elmi və praktiki əməkdaşlığın inkişafına mühüm töhfə olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

10 iyun – təqvimdə adi bir gün kimi görünsə də, bu tarix televiziya aləminə səs, duruş və dəyər qazandıran bir simanın doğum günü kimi yadda qalır. Bu gün – Nərgiz Cəlilovanın günüdür. Onun adı deyildikdə göz önündə ilk canlanan – efirin sakit və eyni zamanda dərin ritmidir. Səs tonu, baxışı, sözləri – bunların hər biri illərdir tamaşaçının yaddaşına həkk olunub.

Televiziya – hər kəsin rahatlıqla daxil ola bilmədiyi bir sahədir. Bu sahədə var olmaq üçün yalnız gözəllik və ya nitq kifayət deyil. Gərək sözündə düşüncə, duruşunda inam, baxışında mövqe olsun. Nərgiz Cəlilova bu tələblərin hamısını təkcə qarşılamır, onları bir sənətə çevirir. O, aparıcılığa sadəcə peşə kimi deyil, məsuliyyət və etibar kimi yanaşır. Çünki canlı efir – bir cəmiyyətin güzgüsüdür və bu güzgüdə özünü aydın göstərmək hər aparıcının bacaracağı iş deyil.

Azərbaycan televiziyasının formalaşmasında qadın aparıcıların rolu danılmazdır. Tarixdə geri dönsək, görərik ki, 1950-ci illərdən başlayaraq, Azərbaycan qadını efirdə artıq yalnız təqdimatçı deyil, fikir daşıyıcısına çevrilirdi. Bu yolun çağdaş davamçılarından biri də Nərgiz Cəlilovadır – o, sadəcə xəbər oxumur, fikrin ritmini yaşayır və yaşadır.

Onun aparıcılığı təkcə informasiya verməyə yönəlmir – o, tamaşaçının hisslərinə də toxunur. Hər buraxılışda bir az jurnalist, bir az psixoloq, bir az da sənətkar olur. Nərgiz xanım ekran qarşısında sanki şəffaf bir pərdəni aralayır – səslə duyğunu, informasiyayla insaniliyi birləşdirir.

Bu gün – 10 iyun – onun doğum günüdür. Amma əslində, bu tarix həm də Azərbaycan televiziyasına ruh verən insanlardan birinin həyat səhnəsinə çıxış tarixidir. Onun efirdəki fəaliyyəti sadəcə bir iş deyil – bu, bir mədəniyyətin daşıyıcılığıdır. Televiziya ekrandan ibarət olsa da, onun işığı içdən gəlir – məhz Nərgiz Cəlilova kimi insanlar sayəsində.

Doğum gününüz mübarək, Nərgiz xanım! Sizin kimi insanlar efiri təkcə doldurmur – onu mənalandırır. Hər yeni yaşınızda, hər  çıxışda işığınız bir az da artır. Bu xalq, bu tamaşaçı sizi sevir – çünki siz yalnız danışmırsınız, hiss etdirirsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Rəhim Təkindir.

Rəhim Təkin

Təbriz

ÖLÜMƏ DOĞRU

Deyirsən bu qədər qəmin yiyəsi,

Bəs niyə saçları bu cür qaradı?

Sən ki, məni məndən yaxşı tanırsan,

Sözlərin qəlbimə dəyən yaradı.

Soyuq baxışlarla, gözündə yaşlar,

Buza dönür, buza! Çörəyə buz səp.

Mənim işim daha yaradan keçib,

Yaradan ayrılan sümüyə duz səp.

Qəmin çoxluğundan ağarar saçlar,

Mənim içərimə sanki qar yağıb.

Sanki sümüklərim kəfən gözləyir,

Saçımın yerinə onlar ağarıb.

Gözü yaşlı ölsəm, silməyin onu,

Öz yasımda qoyun özüm ağlayım.

Mənim kəfənimi qara götürün,

Öz yasımı qoyun özüm saxlayım.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)