İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Haqqında danışacağım aktrisanı mən “Cavid ömrü” filmindən tanımışam, ifasını bəyənmişəm. Azərbaycanın əməkdar artisti Həcər Ağayevadan danışıram. Bu 22 iyul günündə 39 yaşını qeyd edən aktrisa 1986-cı ildə anadan olub. Orta təhsil aldığı Azərbaycan Dövlət incəsənət Gimnaziyasinin xoreoqrafiya şöbəsini və   S.Vurğun adına Dövlət Rus Dram Teatrının nəzdində aktyorluq studiyasını bitirib.

2004-2009 illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Teatr rejissoru fakültəsində təhsil alıb.

2004-cü ildənS.VurğunadınaRusDramteatrınınaktrisasıdır. Rus Dram Teatrına gedən tamaşaçılar onun ifalarını xüsusən bəyənirlər, böyük izləyici ordusu vardır.

Akademik Milli Dram Teatrında, ÜNS Teatrında, Teatr Xadimləri İttifaqının nəzdində Gənc Aktyorların laboratoriyasında tamaşalarda çıxış edib.

Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti fəxri adına və Prezident Mükafatına layiq görülüb.

Filmoqrafiya

- Bir dəfə Qafqazda

- Cavid ömrü

- Tanrıverdinin nağılı

- Laplandiyalı qonaq

- Sonuncu dərviş

- Aramızda qalsın

- Vəkil hanı?

- Şəbəkə

- Sirr

- Həyat, sən nə qəribəsən.

- 2 ömür

- Həddən artıq uyğunluq.

Allah xeyirli ömür nəsib etsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“- Qədeş, nə yaxşı şlyapan var?

- Yeri ala, sən yaxşı adam deyilsən.

- Hə, ürəyini yemə, iki manatını verəcəm də...

- Yekə oğlansan ala, mən pul adı çəkdim? İstəyirsən iki manat da verim. İş pulda deyil e, iş “vinimatelni” olmaqdadır. Adamlar gərək bir-birinə “vinimatelni” olsunlar. Sən mənə “vinimatelni” olarsan, mən də sənə...

- Davud, bir şeyi başa düşə bilmirəm, bu danışıq nəyə lazımdır?

- Ala, sən mənim dostumsan? Hə! Harda işləyirsən- ət kombinatında. Bir dəfə də olsun gəlib demisən ki- Davud, sənə kolbasa, sosiska gətirmişəm, al, vur bədənə...”

Söhbətimə nahaq yerə məşhur “Uşaqlığın son gecəsi” filmindəki Davudla Muradın dialoqundan başlamadım. Çünki bu dəfə sizə Davudun sözü olmasın, “vinimatelni” adamlardan birindən söhbət açmaq istəyirəm. Amma söhbətimə onun xarakter xüsusiyyətlərindən başlayacam: Ağıllı, ahəngdar, praktik, cəlbedici, təşəbbüskeş, səmimi, fədakar, qənaətcil, sosial insandır. Yüksək sosial uyğunlaşma qabiliyyətinə malikdir və cəmiyyətin bütün səviyyələrinə uyğunlaşır. Uğurlu adamdır, yenilməz gücə sahib olmaq arzusundadır. Necə deyərlər, həyatda öz istəklərinin fərqində olan və həmişə daha yaxşı olmağı hədəfləyən birisidir. Və adətən qarşısına qoyduğu məqsədlərə çatır. İş həyatındakı fədakarlığı, ağıllı və ayıq rəftarı, bir çox insandan daha bacarıqlı olması onu məqsədlərinə asanlıqla çatdırır...

Müsahibələrindən birində deyir ki: - “Məndə qeyri-adi bacarıq var, amma bunu açıqlasam hamı üstümə tökülər. Tarixi roman yazılarkən bədii təxəyyülə çox cüzi yer ayrılır. Birincisi, əsərin yazılma məqsədi olmalıdır. İlk olaraq bunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Niyə görə bu tarixi mövzuya müraciət olunur? İkincisi, xronoloji ardıcıllığın gözlənilməsidir. Şəxsiyyətə, dövrün hadisələrinə münaqişələrə, mübarizələrə müraciət olunarkən xronoloji ardıcıllıq o qədər mükəmməl olmalıdır ki, tarixin təhrif olunmasına tənqidçilər heç bir arqument tapa bilməsinlər. Əksinə, desinlər ki, hətta bizim bilmədiyimiz faktlar da əsərdə xronoloji ardıcıllıqla göstərilib. Əgər bunlar olmayacaqsa, tarixi roman yazmağa dəyməz...”

Hər şeydə lider olmağı xoşlayır və ətrafındakıları idarə etməyi bacarır. Həm zehni, həm də fiziki olaraq daim axtarışdadır. Yeni şeylər öyrənməyə və özünü təkmilləşdirməyə çalışır. Çox iti ağıllıdır. Səyahət etməyi sevir və gördüyü hər yeri və obyekti əzbərləyir. Sevdiyi insanlarla vaxt keçirməkdən və onları xoşbəxt edəcək kiçik sürprizlər etməkdən xoşlanır. Onun danışa biləcəyi və qarşı tərəfin dinləyəcəyi çoxlu xatirələri var. Sadiq, ünsiyyətcil, bacarıqlı və cazibədar şəxsdir. Heç vaxt tək qalmaq istəmir və həmişə izdihamlı yerlərdə olmağı üstün tutur. Ağayana davranışı ilə insanların könlünü fəth edə bilir...

“Romanın məqsədi, məramı, ideyası öz yerində. Digər cəhət də odur ki, romanı müəllif hansı dildə yazır. Mən xarici dilləri nəzərdə tutmuram. Burda ədəbi-bədii dildən söhbət gedir. Bir var ki, dil çox çətin olur, bir-iki səhifə oxuyursan sonra oxumaq istəmirsən. Amma bir də görürsən ki, dil o qədər şirin olur ki, oxuduqca səni özünə çəkir və istəyirsən ki, axıracan oxuyub qurtarasan. Bu amil də əsasdır. Elə yazıçılar var ki, kifayət qədər sanballı yazır, ancaq dili ağır olduğu üçün cəmiyyət tərəfindən qəbul olunmur. Çox zaman mənə müraciət edirlər ki, orta əsrlər dövründən yazdığım romanda niyə o dövrün sözlükləri yoxdur? Mən o dövrün sözlərindən heç birini işlətmirəm. Mənə bunu deyəndə bildirirəm ki, olmaz! Soruşurlar niyə? Deyirəm ki, mən XV əsrin insanları üçün yazmıram ki!  Mən müasir insanlar üçün başa düşülən dildə yazıram. XV əsrin sözlüklərini yazsam gərək onun açıqlamasını da verəm. Açıqlamanı da verəndə, oxucularda yoruculuq yaradır. Müasir variantda niyə verilməsin ki?! Mənim bildiyimə görə, bəzi yazıçılar öz əsərlərinin ikinci nəşrində qaranlıq sözlərdən imtina edərək, onları yeni variantları ilə əvəzləyirlər.  Mən də hiss edirəm ki, getdiyim yol daha oxunaqlıdır.”- söyləyir.

Soyuqqanlı münasibəti onun əslində bir müddət alışıb-yanan duyğularını gizlətdiyini göstərir. Yeyib içməyi, mədəni əylənməyi xoşlayır. Əgər qayğı göstərdiyi insanlardan gözlənilməz bir zərbə alırsa, çox yorulur. İncə yumor hissinə malik və mərhəməti ilə seçilən dost tipidir. Hər bir mövzuda danışmağı bacarır. Münasibətlərində sadiq və etibarlıdır. Bir sözlə, şən və gözəl sosial rəftarı ilə dostları arasında həmişə seçilir və bəyənilir. Sufizmin vurğunudur, xarakterində bir şamanlıq var...

Deyir ki:- “Sufizmin kökü şamanlıqdan gəlir. Orda Tanrı qəbulu var və bu çox normal bir şeydir. “Əmir Teymur” və “Şah arvadı və cadugər” romanlarını yazanda şaman rəqslərini öyrənmək üçün Yakutiyaya getmişdim. Bu çox normal bir şeydir. Mən Tyan-şana Tanrı dağına da gedirəm. Bunu internetdən də öyrənə bilərdim. Bir də var ki, reallığı, həqiqəti öz gözlərinlə canlı-canlı görürsən. Məhz bu zaman ordan aldığın enerjini ürəyində, başında gəzdirə bilirsən. Bu zaman daha effektli əsər yazmaq olar. Sevgimiz sufizmə, şamanizmə çox böyükdür. Bunlar birbaşa Tanrının verdiyi elmlərdi ki, hər kəsdə olmur...”

Evində yaratdığı rahatlıq və geniş mühit onun üçün hər şeydən önəmlidir. O, məişət xarakteri ilə diqqət çəkir və ailəyə önəm verir. Fərqli əşyalarla maraqlandığı üçün evində antik əşyalarla yanaşı, heyrətamiz dərəcədə dəbdəbəli və bahalı əşyalara da rast gələ bilərsiniz. Özünü təkmilləşdirməyi və hər zaman bir addım irəli getməyi hədəfləyir. Ona rəqib olmaq mümkün deyil. Fəal və aktiv insandır. İlk baxışdan çox ciddi görünə bilər, lakin onun qürurlu görünüşünün altında sürprizlərlə dolu bir xəzinə və tez düşünən zəka yatır...

Haqqında danışdığım yazıçı, jurnalist Yunus Oğuz 1960-cı ilin iyul ayının 22-də Şirvan şəhərində anadan olub. 1977-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra bir il Şirvan DRES-də fəhlə işləyib. Daha sonra Bakı şəhəri 6 nömrəli texniki peşə məktəbində təhsil alib. Ardınca iki il əsgəri xidmətdə olub. Üç ilə yaxın Şirvan şəhər pambıq təmizləmə zavodunda mülku müdafiə qərargahının rəisi vəzifəsində çalısıb. Həmin müddətdə ictimai əsaslarla zavodun komsomol təşkilat katibi secilib. 1983-cü ildə Rostov Dövlət Universitetinə daxil olub və 1988-ci ildə RDU-nun fəlsəfə fakültəsini bitirərək filosof ixtisasina yiyələnib. Ali təhsilini bitirdikdən sonra təyinatla AMEA-nın Fəlsəfə və hüquq institutuna göndərilib və burada bir müddət kiçik elmi işçi vəzifəsində işləyib. 1988-ci ildə Milli Azadlıq hərəkatına qoşularaq, hərəkatın aktiv üzvlərindən biri olub. 1990-cı ilin yanvarında akademiyanın bir qrup gənc alimi ilə birlikdə Xalq Azadliq Partiyasının (XAP) yaradıb və onun sədri seçilib. 1992-ci ildə AXC sədrinin müavini təyin olunub. 1993-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müşaviri təyin edilib. 1994-cü ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsini tərk edərək, Azərbaycan Bütövlüyü Uğrunda Cəmiyyəti və eyni adlı partiyanı təsis edib və partiyanın sədri olub. 1997-ci ildə onun təşəbbüsü ilə ABUP və XAP birləşərək, Xalq Azadlıq Partiyası yaradılıb və sədrlik ona həvalə edilib. 1998-ci ildə isə XAP bölünəndə Yunus Oğuz və tərəfdarları partiyanın Vəhdət Partiyasına birləşdiyini elan ediblər və orada sədrinin birinci müavini seçilib. Çox keçmədən bu partiya da bölünüb və Yunus Oğuzun rəhbərliyi altında Milli Vəhdət Partiyası yaradıldığı elan edilib. Nəhayət, 2023-cü ildə Milli Vəhdət Partiyası da fəaliyyətini dayandırıb. Bütün bunlardan əlavə o, xeyli müddətdir ki, həm də jurnalistika ilə məşğul olur. Fəlsəfə və hüquq institutunda kiçik elmi işçi işləməklə yanaşı, 1989-cu ildən 1991-ci ilədək "Azad söz" qəzetinin, həmçinin "Xüsusi bulleten"lərin qeyri-leqal nəşrinə rəhbərlik edib. 1991-1992-ci illərdə "Ordu" qəzetinin baş redaktoru vəzifəsində çalışıb. 1995-ci ildən bu günə qədər "Olaylar" İnformasiya agentliyinin baş direktoru və eyni adlı qəzetin baş redaktoru vəzifəsində çalışır. “Tərəqqi” medallı “Əməkdar mədəniyyət işçisi”-dir...

Bəli, tarixi roman yazmaq asan məsələ deyil. Bunun üçün yazıçıdan üç keyfiyyət tələb olunur- dərin zəka, ciddi araşdırma qabiliyyəti, düzgün dəyərləndirmə bacarığı. Qalanı rəngdir. Həmkarları keçmişdən yazıb, bu günə təqdim edir. Onun əsərləri isə gələcəkdə daha çox oxunacaq, daha çox tanınacaq. Doğrudur, söylədikləri, yazdıqları Quran ayəsi olmasa da, haqqı arxasıyca çəkən kəlmələrdir. Düşünür və düşündürməyi də bacarır- müdrik adamdır və bu millətin qənimət övladlarından biridir. Adında mistika var, bu sehr onu əbədi yaşadacaq- Yunus peyğəmbərdən və Yunus İmrədən sonra yadda qalacaq üçüncü Yunus olacaq. "Oğuz" kəlməsi isə fərqlənməsi üçündür...

Bu gün – Milli Mətbuat Günündə - iyulun 22-də Yunus Oğuzun 65 yaşı tamam olur. Ona möhkəm cansağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

Bu iyul günlərində şahidlik etdiyimiz III Şuşa Qlobal Media Forumu dövlətimizin tarixi nailiyyəti, dünyaya mesajı və ədalətin təntənəsi idi. Azərbaycan bu forumla  öz haqq səsini, ədalət simasını bir daha dünyaya nümayiş etdirdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri polkovnik Cəlil Xəlilova müraciət edərək, ondan başa çatan forum barədə fikirlərini alıb.

Cəlil Xəlilov söyləyib:

“III Şuşa Qlobal Media Forumu bir çox baxımdan böyük tarixi və siyasi əhəmiyyətə malikdir. Həmin Forum hər şeydən öncə dövlətimizin, onun başçısının timsalında ədalətin təntənəsi, haqqın yenilməzliyinin isbatıdır. Prezident İlham Əliyevin Forum çərçivəsində ən müxtəlif məsələlərlə bağlı jurnalistlərin suallarına verdiyi cavablar Azərbaycanın yalnız milli maraqlarının deyil, həm də beynəlxalq hüququn, əzilən, işğala məruz qalan bütün xalqların yanında yer aldığını, dövlətimizin hər zaman haqqa, ədalətə sadiqliyini qoruyub saxladığını bir daha sübut etdi. Təkcə bir faktı qeyd edək ki, dövlətimizin başçısı Ukrayna xalqına işğalla barışmamağı, öz azadlığı, haqqı uğrunda mübarizəni sona qədər davam etdirməyi tövsiyə etdi, fikirlərini əsaslandırmaq üçün Azərbaycan xalqının keçdiyi yolu, Vətən müharibəsini xatırlatdı. Dövlətimizin başçısı qeyd etdi ki, Azərbaycan 30 ilə yaxın müddətdə erməni işğalına məruz qalsa da, heç bir böyük dövlət, beynəlxalq təşkilat ona praktiki olaraq yardım etmədi. Lakin bütün bunlar Azərbaycanı ruhdan salmadı, əksinə, xalq öz mübarizəsini davam etdirdi. Nəticədə, erməni faşizmini darmadağın edərək ərazi bütövlüyünü təmin etdi. Bu baxımdan, Prezident İlham Əliyev Ukrayna xalqına da ruhdan düşməməyi və işğala qarşı mübarizəni davam etdirməyi tövsiyə etdi”.

Polkovnik dövlətimizin başçısının AZAL-ın təyyarəsi ilə bağlı ortaya qoyduğu mövqeyin də mühüm mətləblərdən xəbər verdiyini vurğulayıb:

“Prezident İlham Əliyev Forumda Rusiya səmasında vurulan AZAL-ın təyyarəsi ilə bağlı da dövlətimizin gözləntisini aydın şəkildə ortaya qoydu. Prezident qeyd etdi ki, təyyarə vurulub və onun qəza enişi etməsinə səbəb də məhz bu olub. Bu səbəbdən də dövlətimizin başçısı Rusiyanı baş verənləri etiraf etməyə, günahkarları cəzalandırmağa səslədi. Habelə bildirdi ki, Rusiya öz günahını etiraf etməklə yanaşı, zərər çəkən bütün tərəflərə kompensasiya ödəməlidir. Prezident İlham Əliyev onu da bildirdi ki, Azərbaycan artıq baş verənlərlə bağlı beynəlxalq instansiyalara müraciət etməyə hazırlaşır və sona qədər öz mübarizəsini davam etdirəcək. Prezidentimizin AZAL-ın təyyarəsi ilə bağlı sərgilədiyi bu mövqe Azərbaycanın maraqlarını necə böyük qətiyyətlə qoruduğunu, milli maraqlarımıza necə dərindən sadiqlik göstərdiyini sübut edir. Bu fakt bir daha sübut edir ki, Azərbaycan dövləti, onun Prezidenti xalqımızın maraqlarını qorumaq üçün dünyanın ən güclü dövlətləri ilə də mübarizə aparmaqdan, öz mövqeyini cəsarətlə ortaya qoymaqdan çəkinmir və bundan sonra da çəkinməyəcək”.

Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan jurnalistlərinin əməyini yüksək qiymətləndirdiyinə diqqət çəkən təşkilat sədri milli mətbuatın bundan sonra da dezinformasiyalara qarşı mübarizədə aktiv rol oynayacağına inamını ifadə edib: “Prezident İlham Əliyev Forumdakı çıxışında medianın önəminə diqqət çəkməklə yanaşı, Azərbaycan mediasının, jurnalistlərin əməyini də yüksək qiymətləndirdi. Dövlətimizin başçısı qeyd etdi ki, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyada təbliğində, dezinformasiyaların qarşısının alınmasında Azərbaycan mediası yaxından iştirak edib və böyük uğurlar əldə edib. Mediamızın lazım gələndə həm də hücum strategiyası sərgilədiyini bildirən Prezident bundan sonra da beynəlxalq ictimai rəyin düzgün informasiya ilə təminində jurnalistlərin üzərinə böyük öhdəliklər düşdüyünü vurğuladı. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan mediasının dövlət maraqlarımızın müdafiəsində rolu Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev tərəfindən də yüksək qiymətləndirildi. Hesab edirəm ki, bu, mediamıza, jurnalistlərimizə, onların əməyinə göstərilən böyük ehtiramdır. İstər Vətən müharibəsi, istərsə də postmüharibə dönəmində Prezident İlham Əliyevin mediaya verdiyi müsahibələr də Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasında mühüm rol oynayıb və bu gün də oynamaqdadır. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyevin də media ilə əməkdaşlığı, verdiyi müsahibə və açıqlamalar dövlətimizlə bağlı həqiqətlərin beynəlxalq miqyasda yayılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Xarici media nümayəndələrinin və diplomatların işğaldan azad olunmuş ərazilərə mütəmadi təşkil edilən səfərləri də imkan verir ki, onlar erməni faşizminin vəhşilikləri ilə yanaşı, dövlətimizin bu ərazilərdə apardığı böyük quruculuq işlərini bilavasitə müşahidə etsinlər. İnanıram ki, Azərbaycan mediası bundan sonra da dövlətimizin maraqlarını qətiyyətlə qorumaqda davam edəcək, dövlətimizin, Prezident İlham Əliyevin etimadını əzmlə doğruldacaq”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı, publisist, ictimai xadim, Vəhdət Partiyasının sədri Adəm İsmayıl Bakuvinin dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyova həsr etdiyi “Bir millətin ruhunu nota danışdıran adam” essesini təqdim edir.

Onu anlamaq üçün notları deyil, susqunluqları dinləmək lazımdır. Hər bir səssizlikdə onun xalqı var idi, hər sükutda torpaq, hər pauzada vətən nəfəsi gizlənmişdi. Azərbaycanın ruhunu dünya səhnələrinə çıxarmaq, yalnız sənət deyil, həm də mənəvi bir inqilab idi.

Bir insanın ruhu xalqın yaddaşına çevriləndə o daha insan deyil - o artıq simvoldur, dillərin çata bilmədiyi bir rəmz. Onun musiqisi notlarla deyil, millətin sızısı ilə yazılırdı. Muğamın sinəsində doğulan bir xalq, onu konservatoriyanın divarları ilə tanıdı, amma o divarlar xalqın deyil, xalq onun içindən keçdi.

Dünyanın sivil səhnələrində səslənən hər ariya, onun xəyalındakı Azərbaycan obrazının portretindən bir boya idi. Hər orkestrdə Qarabağın bir çiçəyi, Şuşanın bir dumanı, Xəzərin bir ləpəsi vardı. Təkcə musiqini deyil, kimliyimizi və zamanla azalan yaddaşımızı da nota çevirdi. Hər səhnəyə çıxan əsəri ilə o, Azərbaycanın unudulmazlığını sübut edirdi.

Milli musiqi onun üçün yalnız səslərin və ya janrların məcmusu deyildi. Milli musiqi - xalqın həyatına bükülmüş duadır. Üzeyir bəyin nəzərində musiqi - səssizlərin fəryadı, yazılmamış tarixlərin poetik yaddaşı idi.

Əgər bir xalq öz ruhunu tanımaq istəyirsə, öz musiqisini dinləməlidir. O, musiqi ilə xalq arasında unudulmaz bir körpü tikdi. O körpüdən keçənlər torpağı daha fərqli duydu, dildə daha dərin danışdı, dövlətə daha məsuliyyətlə yanaşdı. Çünki o, musiqini dilin, torpağın, dövlətin, ailənin və şəhidin varisi kimi görürdü.

Azərbaycan onun musiqisində yalnız coğrafiya deyildi. Azərbaycan, bir ritm idi, bir nəfəs idi, bir ana laylası idi. O laylanın içində xalqın keçmişi, ağrısı, müqaviməti və azadlıq əzmi səslənirdi.

Onun operaları dinləniləndə insanlar ağlamırdı - torpaq ağlayırdı. Torpağın illərlə səssiz qaldığı hər bir dərd o əsərlərdə dillənirdi. Hər bir qəhrəman - bir şəhidin ruhu, hər bir ariya - bir ananın fəryadı idi.

"Arşın mal alan", sadəcə, bir komediya deyildi - bu xalqın bazar fəlsəfəsinin, iqtisadi münasibətlərinin, insan sevgisinin və milli qürurunun musiqili konstitusiyası idi. Orada danışanlar yalnız aktyorlar deyildi - orada bir dövr danışırdı, bir xalq özünü tanıtdırmaq istəyirdi.

Musiqidə təvazökarlıqla üsyanı birləşdirən Üzeyir bəyin içində daim bir əxlaq dərsi vardı. Hər simfoniyasında xalqın etikası, xalqın duruşu, xalqın ağrısı və xalqın sükutu yer alırdı.

Xalq çalğı alətlərini simfonik orkestrə daxil etməklə o, öz folklorunu dünyəvi dillə danışdırdı. Bu, sadəcə texniki bir uğur deyildi - bu, mədəni müqavimətin ən yüksək səviyyəsiydi.

O bilirdi ki, muğamı notla öyrətmək olmaz. Muğam xalqın gözü kimi, ruhu kimi, çörəyi kimi öyrədilməlidir. Ona görə də tədrisə musiqidən əvvəl mənəviyyatı gətirdi. Hər müəllimə yalnız çalğı yox, ruhun dinamikasını öyrətdi.

Tələbələri ilə davranışı bir müəllimin deyil, bir atanın münasibətini əks etdirirdi. Onun pedaqoji üsulu informasiya yox, ilham üzərində qurulmuşdu. Onun hər dərsi bir məktəb deyildi - bir vətən dərsi idi.

Ona görə də bu gün bir sinif otağında bir skripka çalınırsa, bir tələbə nota baxırsa, əslində Azərbaycan musiqi dövlətçiliyi ayaqdadır. Çünki Üzeyir bəy musiqiyə dövlətin əbədi dili kimi baxırdı.

Əsərlərində yalnız tar və kaman deyil, tarix və zaman da çalırdı. O, sazın simlərində öz nəslinin qanını, xalqının göz yaşını, anaların sükutunu əks etdirirdi. Musiqi onun əlində millətin müqəddəs kitabına çevrilmişdi.

O dövrlərin ən ağrılı zamanı - milli kimlik axtarışının, azadlıq arzularının, əzilmiş xatirələrin zamanında musiqi ilə xalqın içindəki əzəməti oyatdı. O, heç zaman əsgər olmadı, amma onun musiqisi bir ordunun ruhunu formalaşdırdı.

Bir şəxsiyyətin dünyaya çıxması üçün xarici təbliğat yox, daxili böyüklük lazımdır. O, öz böyüklüyünü öz səsinin içində tapdı və həmin səsi dünyaya Azərbaycan adı ilə təqdim etdi. Əsərləri ilə dünya musiqi tarixinə yeni bir "azərbaycançılıq tərzi" gətirdi.

İnancı sənətə, sənəti xalqına, xalqı musiqisinə bağladı. Onun varlığı bir ideologiya idi - maarifləndirmə ideologiyası. Bu maarifçilik siyasi deyildi - ruhani idi. O ruhaniyyət hələ də xalqın içində yaşayır.

Dünya dəyişdi, dövrlər dəyişdi, nəsillər dəyişdi. Amma Üzeyir bəyin yazdığı səs dəyişmədi. Həmin səs hələ də himnimizdə çalınır, bayrağımızla ucalır, şəhidin tabutuna sarılır.

İndi onun heykəlinə baxanda biz bir insana yox, bir zamanın yığcam formasına baxırıq. O zaman bizim üçün tarix deyil, həm də gələcəkdir. Çünki o, gələcəyi keçmişin içindən musiqi ilə yaratdı.

Əsərləri ilə cəmiyyətin məfkurəsini, estetik zövqünü, musiqi savadını formalaşdırdı. Bu gün xalqın bir bayramı, bir matəmi, bir nikahı varsa, orada onun musiqisi var. Deməli, xalq onunla hələ də nəfəs alır.

O, heç bir milləti alçaltmadı, amma öz millətini daim ucaltdı. Onun vətənpərvərliyi bir pafos yox, bir əxlaq kodeksi idi. Musiqidə vətəni sevməyi öyrətdi, amma heç vaxt bunu səs-küylə etmədi. Onun səsi hündür yox, dərin idi.

Ona görə də bu gün onun adı çəkilməsə belə, onun ruhu danışır. Danışan hər bir sazda, hər bir müəllimdə, hər bir tələbədə, hər bir azərbaycançının qəlbində danışır.

Əgər bir xalqın musiqisi varsa, deməli, onun yaşamaq haqqı var. O, bu haqqı bizə bəxş etdi. Bizi bir millət kimi musiqidə əbədiləşdirdi.

Ondan sonra gələnlər Üzeyir bəyin izindən getmədi - onun qoyduğu izlərdə böyüdülər. Çünki o, təkcə musiqi qoymadı - həm də xalqın ruhuna doğru bir yol açdı.

Mən - Adəm İsmayıl Bakuvi - hələ uşaq ikən, Fəxri Xiyabanda Üzeyir bəyin məzarına gedəndə, orada bir daş görmürdüm, bir qəbir yox, sükuta bürünmüş, musiqiyə çevrilmiş bir ruh görürdüm. Orada yazılmış ad sadəcə bir ad deyildi - o ad bir xalqın musiqidəki doğumu idi. O məzarın üstündəki hər güldə bir not, hər daşda bir muğam eşidirdim. Hər dəfə baş çəkəndə sanki ruhum bir neçə addım da irəli gedirdi.

İllər keçdi. Tələbəlik dövründə - həyatla, düşüncəylə, mədəniyyətlə daha dərindən tanış olduqca - bir gün İncəsənət Muzeyinin həyətində, sükutun içində donmuş bir heykəllə üz-üzə gəldim. Bu, adi bir heykəl deyildi. Bu, güllələnmiş, əzilmiş, sürgün edilmiş bir yaddaş idi. Üzeyir Hacıbəyovun əzəmətli heykəli orada, qırıq-qırıq bir vəziyyətdə, soyuq baxışlarla üzümə baxırdı. Ürəyim ağrıdı.

Sanki onun üzündəki hər bir cızıq bir xalqın əzabını danışırdı. O heykəl təkcə daşdan deyildi - onu erməni barbarlığı parçalasa da, ruhunu öldürə bilməmişdi. O heykəldə təkcə sənət yox, Azərbaycanın mədəni taleyi, ruhunun əzabkeş tarixi yatırdı.

Sonra öyrəndim: erməni vandalizmi bu heykəli oğurlayıb metalloma satmaq istəyərkən, ümummilli lider Heydər Əliyev bu millətin yaddaşını, heysiyyətini ayağa qaldıraraq, böyük diplomatik güc, böyük şəxsi təşəbbüs və vəsaitlə, bu müqəddəs əmanəti Gürcüstandan Azərbaycana qaytarmışdı.

Bu - sadəcə bir heykəlin gətirilməsi deyildi.

Bu, milli yaddaşın ölümdən xilas olunması idi. Bu, xatirənin dirilməsi, dəyərlərin qorunması, sükutun danışmağa başlaması idi. Heykəl bir daha öyrətdi ki, mədəniyyətin simvolu heç vaxt daşda bitmir - daşın içindəki ruh yaşayanda xalq yaşayır.

Və illər sonra...

2023-cü ildə Şuşaya ayaq basanda, o müqəddəs torpağa qayıdanda, yenidən o heykəli orada - doğulduğu torpaqda, doğma dağların qoynunda - ucada, işıqlı və məğrur görərkən, gözlərimə hakim ola bilmədim.

Mən o heykələ baxmadım - sanki o, mənə baxdı.

Mən eşitdim:

"Qayıtdım... Xalqımla bir yerdəyəm."

O an mən anladım: biz təkcə torpağı azad etmədik - ruhları da azad etdik.

O heykəl azad olunmuş Şuşanın mərkəzində təkcə bir abidə deyildi - bir millətin öz ruhunu geri qaytardığı anın canlı sübutu idi, mən o anda başa düşdüm ki, bu qayıdış təkcə bir tarix deyil, bir ruhun dirilişidir. Mədəniyyətin, musiqinin, düşüncənin, ruhun əbədi varlığının dirilişi.

Bu möcüzə İlham Əliyev kimi bir liderin iradəsi ilə reallaşdı. O, sadəcə şəhəri azad etmədi - dəyərləri, yaddaşı, şəxsiyyətləri də azadlığa çıxardı.

Üzeyir bəyin heykəli Şuşada ucalanda - xalq da ucaldı.

Prezident İlham Əliyev o gün dövlətçiliyin musiqiylə yenidən yazıldığını, hər bir notun azadlıqla, ruhla və milli şüurla ahəng təşkil etdiyini göstərdi.

O gündən sonra mən o heykələ sadəcə bir sənət nümunəsi kimi baxmadım.

O mənim üçün - bir xalqın musiqidə yenidən doğulduğu məqam, bütün təhqirləri aşaraq öz heysiyyətini bərpa etmiş bir mədəniyyətin heykəli idi.

Sanki heykəlin öz dili vardı, deyirdi:

"Mən daha tək deyiləm. Mən xalqımla birgəyəm. Və bu torpaqda ruhum yaşayır - çünki bu torpaq artıq azaddır."

Mən musiqinin heykəlini qəlbində daşıyan bir millət övladı oldum, Şuşada keçirilən Vaqif Poeziya günləri zamanı, məhz Üzeyir bəyin heykəlinin qarşısında duraraq qələmə almışdım hisslərimi. Həmin günlərin təəssüratı ilə  bir ovuc Şuşa torpağını götürüb, Bakıya - Fəxri Xiyabanda uyuyan dahi bəstəkarın məzarının ətrafına səpələmişdim. Bu, ruhani bir bağ, musiqiyə çevrilmiş torpağın torpağa qovuşması idi. 

Sağ ol, Dahi Üzeyir Bəy! Fəxrimiz!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

Bura Şuşadır — həm dağlar zirvəsindəki inci şəhər, həm də düşüncənin zirvəsi. Və o zirvədən dünyanın müxtəlif dillərində suallar eşidilir:

—Rusiya ilə münasibətlər necə olacaq?

—Ukrayna haqqında nə  düşünürsünüz?

—Suriyadakı olaylar harada qədər sürər?

—Zəngəzur dəhlizi açılacaqmı?.. Suallar çoxvektorludur, cavablar bir dövlət başçısından gəlir.

Azərbaycan Prezidentinin intellekti, siyasi iradəsi, cəsarəti və informasiyası mürəkkəb sualları aydınlığa qovuşdurur.

Bu, sadəcə 3-cü Qlobal Şuşa Media Forumu deyil — bu, XXI yüzil informasiya dönəminin ən ciddi suallarının, Şuşa adlı cavab məntəqəsində məntiq bulmasıdır.

Prezident İlham Əliyev bu Forumda da media təmsilçilərinin suallarına sanki tarixin və gələcəyin vicdanına səslənərək cavab verirdi. Rusiyanın uçaq hadisəsinə cavab verməməsi ilə bağlı sual yenə səsləndi. - Cavab: Biz hələ təmkinlə gözləyirik… amma cavab gəlmir. - Açıq və prinsipial mövqe, təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə Qafqazın informasiyadakı siyasi mənzərəsinin xəbərçisidir. Müzəffər Ali Baş Komandan yenə haqqı söylədi, yenə haqqa səslədi.

Zəngəzurla bağlı Forumda səslənən suallar və onlara verilən cavablar beynəlxalq diqqət və təqdirə layiq məqamlar idi.

Bəli, Zəngəzur – İpək yolunun dəmir özəyidir. Bəli, Zəngəzur dəhlizi təkcə Azərbaycan üçün deyil, bölgə üçün açar olacaq:

“…bu arteriya sözsüz ki, bir çox ölkələri birləşdirəcək. Biz isə daşımaların bu dəmir yolu və ya avtomobil yolu ilə həyata keçirilməsinin zəruriliyindən danışarkən, təkcə Azərbaycanın əsas hissəsinin onun Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirilməsini nəzərdə tutmuruq. Söhbət beynəlxalq tranzit dəhlizdən gedir. Biz nəqliyyat və logistika infrastrukturuna çox fəal sərmayə qoyuruq. Son illər milyardlarla dollar sərmayə qoyulub, Xəzər dənizində ən böyük beynəlxalq ticarət limanı tikilib, indi biz onu genişləndiririk, onun yükqaldırma qabiliyyətini 25 milyon tona çatdırırıq. …Müasir infrastrukturun qurulması nəticəsində Azərbaycan ərazisindən tranzit daşımaların həcmi artır. Həmçinin rəqəmsallaşma prosesi gedir, gömrük inzibatçılığı sadələşdirilir. Bu, həm də regionumuzda baş verən geosiyasi dəyişikliklər, digər tranzit marşrutların problemli hala gəldiyi bir vaxtda baş verir. Ona görə də bütün bunları nəzərə alaraq, Zəngəzur dəhlizinin potensialını ilkin mərhələdə 15 milyon ton yük səviyyəsində qiymətləndiririk. Biz demək olar ki, Ermənistan və İranla sərhədimizin qovuşuğuna qədər dəmir yolunun tikintisini başa çatdırırıq və yəqin ki, bir ildən az müddətdə, bəlkə də gələn ilin yazında bu dəmir yolunun Azərbaycan hissəsi hazır olacaq”. - Bu, Prezident Əliyevin 3-cü Qlobal Şuşa Forumunda jurnalistlərin suallarına verdiyi cavabdandır. Sözünə davam edən dövlət başçısı başqa bir önəmli tarixi məqamı və o məqamdan irəli gələn perspektivi belə açıqladı:

“Bu dəmir yolunun Ermənistan hissəsinə gəlincə deməliyəm ki, sovet dövründə bu dəmir yolu Azərbaycan dəmir yolunun tərkib hissəsi olub. Ermənistanın dəmir yolu şəbəkəsinin qalan hissəsi ilə dəmir yolu əlaqəsi olmadığına görə ermənilərin dəmir yolu strukturuna daxil olmayıb. Bu yol Azərbaycanı Ermənistan ərazisindən keçərək Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirir və oradan Körfəzə çıxış yolu ilə İran ərazisinə keçir. …Yük axınının həcminin artırılması üçün böyük perspektivlər açılır”.

Azərbaycan Prezidenti yalnız Zəngəzur dəhlizi və davamını deyil, Zəngəzura və ümumən Azərbaycanadək gələn - Xəzəraşırı yol infrastrukturlarından da söz açdı:

“Bu gün Çindən Azərbaycan ərazisi vasitəsilə yükdaşımaların həcmi sürətlə artır. Eyni zamanda, Xəzər dənizinə çıxacaq Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan-Türkmənistan dəmir yolu yenidən tikilir. Yəni, görürsünüz ki, artıq hansı böyük axınlar gedir və bu, bizim istiqamətimizdə davam edəcək. …Təəssüflər olsun ki, son beş ildə Ermənistan tərəfində heç bir iş aparılmayıb, bu məsələ qəsdən gündəmdən çıxarılıb. Amma belə olan halda Ermənistanın nə vaxtsa tranzit ölkəyə çevrilmək şansı sıfra yaxınlaşır. Bu prosesin qarşısını almaqda davam etsələr düşünürəm ki, özlərini nəinki bu gün düşdükləri nəqliyyat təcridində, həm də müəyyən dərəcədə siyasi təcriddə tapacaqlar”.

Bu cavablardan çıxan ilkin sonuclar nədir?

Birincisi, biz artıq sadəcə fiziki yola deyil, diplomatiya yoluna vurğu etmiş oluruq. Bu dəhliz daşımaçılıqdan çox, gələcəyin modeli kimi qarşımıza çıxır. Bir vaxtlar misilsiz yollardan kəsilən uluslar indi Gündoğardan Günbatara, Türküstandan (Orta Asiyadan) Aralıq dənizinə qədər yetəcək güclü nəfəsin yolunu açmaq istəyi vardır.

Azərbaycan burada nə qapıçı, nə tamaşaçı, nə də xahişçi deyil – məhz yol yiyəsidir.

Bu anlamda, Qlobal Şuşa – dəyərlər tribunasına dönüb deyə bilərik.

Media nümayəndələrinin Şuşaya və bu il həm də Xankəndinə toplaşması – təkcə jurnalist marağı deyil, əlbəttə. Əlbəttə, bu, informasiya dünyasının könüllü surətdə azadlıq və ədalət rəmzinə çevrilmiş şəhərə salam-sayğısıdır. Burada təqdim edilən platforma

— sözün məsuliyyəti,

— informasiyanın əxlaqı və

— süni intellekt dönəmində insan yaddaşının qorunması kimi əsaslı dəyərlər ətrafında qurulub.

Prezident İlham Əliyevin cavabları həm dövlət siyasətinin, həm də şəxsiyyətin mətinliyini, siyasi iradənin yüksək dərəcəsini göstərdi. O, dünya gündəmini yalnız şərh etmədi – necə deyərlər, onu formalaşdırmağı haqq edən formullar verdi.

Bütün dünyada informasiya savaşı gedir. Bəziləri üçün bu, texnoloji yarışdır. Azərbaycan üçünsə – varoluş savaşı kimidir. Biz işğalçı dövlətin özünü məğlub etsək də, dünya erməniliyi informasiya savaşını sürdürür. İşğal dönəmindəki qədər təsirli olmasa da, dünya erməniliyinin anti-Azərbaycan eyləmləri davam edir.

Bəli, dezinformasiyaya qarşı savaş - özü də, “ən yaxşı müdafiə - hücumdur” taktikası artıq sadəcə jurnalist peşəkarlığı sayılmaz – bu, bir növ, milli təhlükəsizlik komponenti sayıla bilər.

Azərbaycan mediyası – artıq oyunlara urayan və “sonradan cavab” modunda yox, oyunun qaydalarını dəyişdirən bir gücə çevrilərək irəli gedir.

Belə olunca, vətəndaş cəmiyyəti institutları ilə dövlətin, ulusun çıxarları qlobal planda səsləşirsə, uğur uğur gətirməli, Suriya, Rusiya, Ukrayna… ünvanlı suallara Şuşada, Xankəndidə cavab axtarılması təəccüblü deyil. Qarabağda yazılan suallar, verilən cavablar bölgənin yeni gerçəklikləri fonunda ağgünlərdən xəbər vermə potensialına sahibdir.

Dünyanın açıq yaraları, öz yaralarını saran Şuşadan daha aydın və anlamlı görünür. Azərbaycan öz prinsipial mövqeyini burada da nümayiş etdirir: müstəmləkəçilik, terror və ikili standartlara qarşıyıq. Amma bu bəyanatlar sadəcə siyasi korrektlik anlamı daşımır – konkret hadisələrlə sübut olunmuş mövqelərdir: Qarabağın işğaldan qurtuluşu, antiterror əməliyyatının həssas dəqiqliyi, diplomatiyanın əməli qüvvəyə çevrilməsi və s. – örnəyi kimi.

Şuşa Forumunu anatomik yoruma çalışsaq, belə bir metafor yerinə düşər:

bu Forumun vücudunda düşüncə, qanadlarında vicdan, nəfəsində milli ruh vardı. Şuşada, Xankəndidə deyilən söz sözdən üstündür. İllərlə işğal, yalan, şər-böhtan, dedi-qodu yuvasına çevrilən Qarabağ, erməni zülmündən qurtarınca, öz əslinə, mahiyyətinə, barış-dialoq dünyasına dönür və həqiqət ünvanı olur.

Prezident İlham Əliyevin oradakı mərdanə duruşu mədəniyyətin, tarix qarşısında obyektiv cavabları olan bir dövlətin obrazı idi.

Necə deyərlər, Şuşada deyilən, Bakıda təsdiqlənər, Ankarada güclənər, Türküstanda yayılar və tərəqqipərvər insanlığın gücünə güc qatar.

Azərbaycanın informasiya siyasəti indi öz sınırlarını aşıb, Türk dünyasının strateji vizyonuna çevrilir. Şuşa Qlobal Media Forumu bunun hansısa bir qatı olmaqdan çıxıb – Zirvəyə çevrilib.

Zirvədə isə yalnız səmimi, dürüst və cəsarətli olanlar qala bilir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

10. Əlaqə qanunu

«Liderlər öncə ürəkləri tərpədirlər»

Ünsiyyət qurmaq bacarığı, hər bir kəslə dost ola bilmək qabiliyyəti qiymətli keyfiyyətdəir. Əsl liderlər gözəl bilir ki, insanları öz ardlarınca aparmaq üçün öncə ürəkləri tərpətmək lazımdır. Böyük liderlər həm ayrı-ayrı individlərlə, həm də insan qrupları ilə, kütləylə sıx əlaqə saxlamaq qabiliyyətinə malik olurlar.

ABŞ prezidentlərindən olan Ronald Reyqan Böyük Kommunikator təxəllüsünü auditoriyada harmonik anlaşma anlayışı yaratdığına, ayrı-ayrı fərdlərin ürəklərini tərpədə bilməsinə görə almışdı.

Qrupdakı insanlarla əlaqə yaratmaq üçün tezliklə hər bir insana müraciət etmək lazımdır. Liderin məqsədi onu əhatə edən adamlarla əlaqə qurmağın təşəbbüsçüsü olmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Sevər Şəhabidir.

Sevər Şəhabi

Təbriz

RƏNGLİ CÜCƏLƏR

Yumurtanın ağ divarın,

Ana eşqiylə dəldiniz.

Sizlər də ananız kimi,

Yetim dünyaya gəldiniz.

Ananızı qınamayın,

Sanmayın sizi atdılar.

Onları da atanız tək,

Buğda ilə aldatdılar.

Atanızın ayaqların,

Qarmaqlara bağladılar.

Yerə baxan başlarını,

Biçaq ilə dağladılar.

Onun səhər avazıyla,

Narın-narın süzmədiniz.

Mahmızının kölgəsində,

Məğrur-məğrur gəzmədiniz.

Saxta ana qucağında,

Uyumadan, oyandınız.

Boyaqçının qarşısında,

Öksüz-öksüz dayandınız.

Əlvan-əlvan boyalarla,

Kimliyizi dəyişdilər.

Boyaqçılıq sənətilə,

Səadətə yetişdilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2025)