İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Yalçın Əfəndiyevi – mərhum sənətkarımızı bu gün anmaqda haqlıyıq. Axı bu gün onun dünyaya gəldiyi gündür, dünyaya gəlişinin 88-ci ildönümüdür.

Təkcə onu deyək ki, sənədli filmlər və cizgi filmləri tarixində bu şəxsin misilsiz xidmətləri olub.

İndi isə təfsilatla.

 

Yalçın Əfəndiyev 24 iyul 1937-ci ildə Bakıda ziyalı ailəsində anadan olub. Bakıdakı 6 nömrəli rus məktəbini bitirib. Hələ 9-cu sinifdə oxuyarkən Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna (ÜDKİ) daxil olmaq üçün Moskvaya getməyi arzulayıb, lakin valideynlərinin təkidi ilə Geoloji coğrafiya fakültəsinə daxil olub.

 

Həmin illərdə ÜDKİ-də ilk dəfə ali təhsilli qrup təşkil olunacağını eşidib. Artıq ali təhsili olduğu üçün həmin təhsil ocağına düşməyə şansı yaranıb və ÜDKİ-yə daxil olub. Orada 5 il müddətində Lev Kuleşov və Boris Belokurovdan rejissorluğun sirrlərini öyrənib.

 

Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirib Bakıya gələndən sonra bir il assistent işləyib. Daha sonra Süleyman Dəmirəl haqqında kinojurnal çəkib. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında bir neçə sənədli və bədii filmin quruluşunu verib. "Nə yaxşı ki, dünyada Səməd Vurğun var" filmi uğurlu işlərindəndir.

Bu filmə görə yaradıcı heyət - ssenari müəllifi İsmayıl Şıxlı, rejissor Yalçın Əfəndiyev və operator Zaur Məhərrəmov 1976-cı ildə Azərbaycan Komsomolu mükafatına layiq görülüblər.

 

Yalçın Əfəndiyev bir müddət "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının xronikal-sənədli və elmi-kütləvi filmlər istehsalı birliyinə rəhbərlik edib. Həmin dövrdə Azərbaycan tarixinə, mənəvi dəyərlərinə həsr edilən onlarla film araya-ərsəyə gəlib.

 

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasında cizgi filmləri sexinin bərpasından sonra çəkilən ilk cizgi filmi də məhz Yalçın Əfəndiyevin adı ilə bağlıdır. Onun 1969-cu ildə çəkdiyi "Cırtdan" cizgi-applikasiya filmi Azərbaycan milli kinosunda bu sahənin bərpasından sonra cizgi filmlərinin əsasını qoyub.

Sənədli filmlərilə Azərbaycan kinematoqrafiyasında xüsusi yer tutan Yalçın Əfəndiyevin yeganə tammetrajlı bədii filmi "Xatirələr sahili" filmidir. Yalçın Əfəndiyev Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dərs də deyib.

 

Filmoqrafiya

 

1. "Ağ pələng"lə görüş

2. Azadlıq məşəli

3. Azərbaycan incəsənəti

4. Azərbaycan narı

5. Azərbaycan, Azərbaycan

6. Azərbaycanda müsəlmanların həyat tərzi haqqında

7. Bakı haqqında 10 dəqiqə

8. Burada başlanmışdır

9. Cırtdan

10. Dostluğun təntənəsi

11. Dönüş

12. Fransada Azərbaycan günləri

 

Mükafatları

 

- Azərbaycan SSR Lenin komsomolu mükafatı

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı

 

 

Yalçın Əfəndiyev 10 dekabr 2019-cu ildə Bakıda vəfat edib, İkinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2025)

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

 

YUSİF SƏMƏDOĞLU, “ANARIN “ADAMIN ADAMI” KİTABINA ÖN SÖZ”

 

Yazıçının kitabı ilə hər tanışlıq – hansı mərhələdə olursa-olsun – sevincdir, bəlkə də səadətdir. O yazıçı ki illər boyu öz yaradıcılığının orijinal dünyası ilə sənin dünyana hakim kəsilir, onun hər sətrini sevə-sevə oxuyursan, düşünürsən və anlayırsan onu – o yazıçının kitabına giriş sözü yazmaq da o qədər asan deyil. Ona görə ki, belə yazıçılar artıq sənin şəxsi meyarının çərçivəsini yarmış olurlar, ümumi ictimai meyar kəsb edirlər, yalnız beş-on ədəbiyyatçının sevdiyi qələm sahibi kimi qalmırlar, minlərlə oxucunun ürəyini, qəlbini ovsunlayırlar. Anar belə yazıçılardandır.

Əgər səhv etmirəmsə, “Asqılıqda işləyən qadının söhbəti” Anarın ilk mətbu əsərlərindəndir. Zənnimcə, bu kiçik yazı emosional təsiri və yalnız Anara xas olan qəribə üslubi xüsusiyyətləri ilə son illərdə Azərbaycan nəsrində yaranmış ən gözəl hekayələrdən biridir.

Məhz bu hekayə sonralar yazılacaq və çoxlarımızın müasir nəsr haqqında təsəvvürlərini yaxşı mənada alt-üst edəcək bir sıra gözəl povest və hekayələrin meydana çıxması üçün zəmin olmuşdur. Bəzən bir cümlə ilə xarakter yaratmaq, kiçiçik bir abzasla güclü emosional təsir oyatmaq, ənənəvi yazı manerasının yeknəsəq axarını cəsarətlə pozub yeni güclü bənzətmələrə, metaforalara, üslub və kompozisiya elementlərinə geniş yer vermək bacarığı bu zəmindən başlayıb, yazıçının sonrakı illərdə yaratdığı əsərlərində daha da möhkəmlənmişdir. Əlbəttə, bütün bu və digər professional komponentlər əgər üzvi surətdə böyük həyatiliklə birləşib vəhdət yaratmasaydı, biz əsl sənətkarlıqdan çox hələ də davam edən sənətkarlıq axtarışlarından danışmalı olardıq. Lakin bu, belə olmadı. Anarın, Anar yaradıcılığının həyatiliyi, realizmi, əgər təbiri-caizsə, bugünlülüyü bizə əsl ədəbiyyat haqqında danışmağa tam haqq verir. Bu həmin o ədəbiyyatdır ki, özülü böyük sələflərimizin yaradıcılığı ilə başlayıb, bugünün istedadları tərəfindən davam etdirilir və bütün başqa böyük məziyyətləri ilə bərabər bizə yaxşını yamandan ayırd etməyə kömək edir.

Həyatı biganəliklə seyr edib gördüklərini hansısa məntiqin gücü ilə – bu məntiqin nə mənası, nə də məqsədi mənə hələ də aydın deyil – kağıza köçürmək, həyatı “çeşidləmə” yolu ilə yalnız tərənnüm etmək, böyük fikirlərdən, güclü konfliktlərdən qaçmaq meyilləri həmişə bu ədəbiyyata zidd olmuşdur. Həyatı görüb müşahidə etmək bacarığı azdır, bəlkə də heç nədir! Həyatı duymaq, həyatı dərk etmək, dayazda yox, dərində üzmək, asfaltda yox, çala-çuxurda addımlamaq, sevindiyin qədər qüssələnməyi bacarmaq, insanlara yüksəklikdən peyğəmbərlik edib hazır reseptlər verməkdənsə, mənən, bütün varlığınla insanların taleyinə qovuşmaq, yaxşıya yaxşı, pisə pis demək – bu, ədəbiyyatın ölməzliyi, həyatiliyidir.

İstər “Keçən ilin son gecəsi”ndə – həzin və qüssəli mahnı təsiri bağışlayan hekayədə və eyni adlı pyesdə, istər “Dantenin yubileyi”ndə – unudulmuş, həyatda uğursuzluğa uğramış adi bir adamın taleyi şərəfinə yazılmış bu rekviyemdə, istərsə də “Yaxşı padşahın nağılı”nda – totalitar quruluşun bu gün dünyanın bir çox ölkələrində törətdiyi müsibətlərdən bəhs edən bu alleqorik siyasi pamfletdə Anarın həyatı necə duyduğunun, neçə dərk etdiyinin şahidi oluruq. “Dədə Qorqud”dakı yüksək vətənpərvərlik hissi mücərrəd xarakter daşımır, bugünkü sovet yazıçısının yüksək vətəndaşlıq amalları ilə səsləşir, “Adamın adamı”, “Qaravəlli” və “Qəm pəncərəsi”ndəki satirik yönlü yazıçı təxəyyülü böyük Cəlil Məmmədquluzadəni imitasiya deyildir, mollanəsrəddinçilərin ayıq, kəsərli və ağıllı mübarizəsinin təbii davamıdır.

Anar bir yazıçı, esseist və kino xadimi kimi öz yaradıcılığında müasir sənətin bir çox xüsusiyyətlərini birləşdirə bilmişdir, bu birləşmə, bu sintez elektrik xarakterli deyil, bütövdür, məqsədəuyğundur. Çünki bu gün əsl yazıçının bədii arsenalı məhdud çərçivəyə sığışa bilmir. Belə bir çərçivədə XX əsrin, zəmanəmizin informasiya axını boşluğa – alimlərimizin təbirincə desək, – vakuuma düşə bilər. Vakuumda isə əks rabitə yarana bilməz. Sənət və sənətkar üçün vakuum – mənəvi boşluq, əbədi süstlük deməkdir.

Məhz buna görə də bu gün biz ədəbiyyatdan danışanda, müasir Azərbaycan nəsrinin son illərdə keyfiyyətcə yeni bir mərhələyə qalxdığını iqrar edəndə – yeni fikirli, yeni məzmunlu, yüksək realistik mövqeli, genişmiqyaslı sənətdən danışmalı oluruq.

Bu sənətin ön sıralarında Anar öz səsi və öz nəfəsi ilə ən uğurlu addımlarla gedir.

1977

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2025)

 

İyulun 22-də Heydər Əliyev Fondu, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təşkilatçılığı ilə Şuşada növbəti dəfə Vaqif Poeziya Günləri təşkil olunub. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədbirdə Şuşa rayonunda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Aydın Kərimov, mədəniyyət naziri Adil Kərimli, dövlət və hökumət qurumlarının nümayəndələri, elm və mədəniyyət xadimləri iştirak ediblər. 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar bildirib ki, Vaqif Poeziya Günlərinin Şuşada artıq beşinci dəfə keçirilməsi mühüm hadisədir. Tədbirin ardıcıl və davamlı şəkildə təşkil olunması mədəniyyətimizə verilən yüksək dəyərin göstəricisidir. 

"Şuşa sözün əsl mənasında Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtıdır. Böyük bəstəkarların, şairlərin, sənətkarların və yaradıcı insanlarımızın doğulub boya-başa çatdığı müqəddəs bir yurd yeridir. Biz bu mənəvi məkanda — Vaqifin məqbərəsinin önündə poeziyanın və ədəbiyyatın bayramını qeyd edirik. Bu, mənim üçün həm qürurverici, həm də sevindirici bir hadisədir", - deyə o diqqətə çatdırıb.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova çıxışında Türk dünyasının ortaq dəyərlərindən olan poeziyanın insanları zaman və məkan tanımadan birləşdirdiyini vurğulayıb. O qeyd edib ki, Türk dünyasının ortaq mədəni dəyərlərinin bu cür tədbirlər vasitəsilə yaşadılması və dünyaya tanıdılması təqdirəlayiq təşəbbüsdür. 

Sonra çıxış edən Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru akademik Nizami Cəfərov Molla Pənah Vaqifin zəngin və çoxşaxəli yaradıcılığına toxunaraq qeyd edib: “Biz bu gün təkcə bir poeziya günündə deyil, eyni zamanda, Vaqifin keçdiyi mənəvi, ədəbi yolun son dayanacağı olan Şuşadayıq. Bu torpaq onun ruhunu yaşadır, bu şəhər onun sözünün, fikir dünyasının möhtəşəm təcəssümüdür. Qazaxdan başlanan və Şuşada öz zirvəsinə çatan yaradıcılıq yolu, əslində, Azərbaycan ədəbiyyatının özüdür. Şuşa doğrudan da sözün, musiqinin, sənətin sehri ilə yoğurulmuş mədəniyyət ocağıdır. Burada hər addımda tarix, poeziya və ruh var”.

Çıxışlardan sonra “Vaqifə məktub” esse müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırılıb. 

AzərTAC-ın müxbiri müsabiqədə birinci yerə layiq görülüb. Mükafatlandırma mərasimi zamanı qaliblər diplom və pul mükafatı ilə təltif olunublar.

Daha sonra Qarabağ Universitetinin İncəsənət fakültəsinin iştirakı ilə Molla Pənah Vaqifə həsr olunmuş “Səda içində söz” kompozisiyası və “İgidlərin sözü” layihəsi təqdim olunub. 

Xatırladaq ki, Vaqif Poeziya Günlərinin açılışı iyulun 14-də Molla Pənah Vaqifin doğulduğu Qazax rayonunda olub. İyulun 15-də Gəncə şəhərində, iyulun 16-da isə Ağdam rayonunda davam edən Poeziya Günləri iyulun 23-də Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində yekunlaşacaq. 

Poeziya Günləri çərçivəsində Şuşanın müxtəlif tarixi və mədəni məkanlarında – o cümlədən Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpaolunan Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksi, Natəvanın evi, Qarabağ hotelində və Mehmandarovlar malikanəsində poeziya saatları, kitab sərgiləri və təqdimatları, musiqili kompozisiyalar, elmi konfrans, teatr tamaşaları və müxtəlif ədəbi-bədii proqramlar təşkil ediləcək.

Qeyd edək ki, Vaqif Poeziya Günlərinin təməli Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1982-ci ildə Şuşada qoyulub. Məhz həmin tarixdə Ulu Öndərin iştirakı ilə Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi və Poeziya Evi təntənəli şəkildə açılıb, Ümummilli Liderin tapşırığı ilə Vaqif Poeziya Günlərinin keçirilməsinə qərar verilib. 1991-ci ilə qədər hər il təşkil olunan bu poeziya bayramı ənənəvi olaraq şairin vətəni Qazaxdan başlayır və Şuşanın əsrarəngiz Cıdır düzündə başa çatırdı. Lakin 1990-cı illərdə Qarabağın işğalı ilə bu ənənəyə ara verildi. 

2020-ci ildə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə əldə edilən tarixi Qələbə bu ənənənin yenidən doğuluşuna şərait yaratdı. 2021-ci ildən etibarən Şuşada Vaqif Poeziya Günləri bərpa olunaraq daha böyük ruhla keçirilməyə başlandı. Bu isə təkcə ədəbiyyat bayramı deyil, həm də milli qürur, azadlıq və torpaqlarımıza sahib çıxma əzminin təntənəsidir.

 

19:05

İyulun 22-də Heydər Əliyev Fondu, Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təşkilatçılığı ilə Şuşada növbəti dəfə Vaqif Poeziya Günləri təşkil olunub. 

Tədbirdə dövlət və hökumət qurumlarının nümayəndələri, tanınmış elm və mədəniyyət xadimləri iştirak edirlər.

Xatırladaq ki, Vaqif Poeziya Günlərinin açılışı iyulun 14-də Molla Pənah Vaqifin doğulduğu Qazax rayonunda olub. İyulun 15-də Gəncə şəhərində, iyulun 16-da isə Ağdam rayonunda davam edən Poeziya Günləri iyulun 23-də Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində yekunlaşacaq. 

Poeziya Günləri çərçivəsində Şuşanın müxtəlif tarixi və mədəni məkanlarında – o cümlədən Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bərpa olunan Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksi, Natəvanın evi, Qarabağ oteli və Mehmandarovlar malikanəsində poeziya saatları, kitab sərgiləri və təqdimatları, musiqili kompozisiyalar, elmi konfrans, teatr tamaşaları və müxtəlif ədəbi-bədii proqramlar təşkil ediləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

 

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

 

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

 

12.Səlahiyyətlərin bölünməsi qanunu.

«Yalnız özünə tam güvənən liderlər hakimiyyəti başqalarına verirlər».

 

Yalnız müəyyən səlahiyyətlər almış insanlar öz potensialını tam aça bilirlər. Əgər lider işçilərə bu səlahiyyətləri vermirsə, onda o, öz əli ilə təşkilatında maneələr yaradır, maneələr uzun ömürlü olanda işçilər öz potensiallarını maksimal dərəcədə realizə etmək üçün işdən çıxıb başqa təşkilatlara keçirlər.

Səlahiyyətləri bölməyin bir nömrəli düşməni liderliyi itirə bilmək qorxusudur. Zəif lider həmişə güclü işçilərdən qorxur, onlara səlahiyyətlər vermir, onları sıxışdırır.

Əsl lider o qədər əvəzolunmaz olmalıdır ki, öz yerini itirməkdən heç vaxt qorxmasın.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu yaxınlarda bir dostum İtaliyaya getmişdi. Əbədi şəhər olan Romanı, su üzərində bərqərar olmuş Florensiyanı gəzməklə yanaşı, təbii ki, modanın Parisdən sonrakı ikinci vətəni olan Milana da güzar etmiş, bol təəssüratla dönmüşdü. Təəssüratlarını mənə danışdıqdan sonra maraqlı bir məsələyə də toxundu.

 

O, yaşadığı otelin konfrans zalında maraqlı bir tədbirə şahidlik edibmiş. Modanı əsrin bəlası hesab edən aktivistlər cavabdehləri tez bir zamanda dünyanı başına alan atılmış köhnə paltarların yaratdığı cır-cındır qəbristanlıqlarının sürətlə böyüməsinin qarşısını almağa səsləyirdilər.

Düzü, dostumun bu söhbəti mənə olduqca təəccüblü gəldi. Şəxsən mən köhnə paltar təhlükəsindən xəbərsiz idim. O vaxtdan mövzunu gündəmimdə saxladım və bazaar günü Euronews xəbərlərində bu barədə süjet görəndə bu dəfə daha təəccüblənmədim.

Florensiya yaxınlığındakı Toskano əyalətində yerləşən Prato şəhəri bir zamanlar – daha dəqiqi, orta əsrlərdə qitənin tekstil paytaxtı olub. Bu gün isə Pratoda Avropanın ən böyük tekstil rayonu mövcuddur. Və burada təkrar parça emal edən ən böyük kombinat vardır, dünyadakı bütün təkrar papça emalının 15 faizi tək burda başa gəlir. Yəni, hər yerdən istifadəyə yararsız pal-paltar bura gətirilir, burda təkrar emal edilib yenidən istehlaka göndərilir.

Süjet Pratoda çəkilmişdi. İnsanlar kameralara danışırdılar. Bir qadın deyirdi:

-Biz daha çox paltar alırıq, amma bu paltarlar xidmətimizdə çox az dayanır. Səhər bunlar dəbdən düşür. Yeniləri dəbə minir. Biz də bunları atıb yenisini alırıq. Və bu səbəbdən də dünya cır-cındırla dolur, tekstil sənayesi isə ekologiyanı çirkləndirən əsas nəsnəyə çevrilir.

Bəli, ucuz paltarlar, tez-tez dəyişən moda daha çox zəhərli maddələrin ətrafa atılmasını təmin edir.

Prato kombinatının marketinq və kommunikasiya rəhbəri Aliçe Tezi söyləyir:

-Təkrar emala gəlmiş materialın ən yaxşı halda 60 faizi yararlı sayılır, qalanı atılır. Təkrar emaldan çıxanda daha 50 faiz itki olur. Yerdə qalan hissə ya atılır, ya termoizolyasiyaya məruz qalır. Beləcə, biz təkrar emaldan çıxan parçanı fabriklərə, zibilisə yerə gömürük.

Təkrar emaldan çıxan parçalar kimyəvi məhlullarla zəngin olduqları halda onları ekoloji təmiz, saf məhsul adı altında sırımaq da var.

Rifo kompaniyasının sahibi Nikollo Şipriani isə deyir:

-Biz təbii məhsula üstünlük veririk, sintetik məhsullardan qaçırıq. Təbii məhsul isə pambıq və ipəkdir. Biz təkrar emal keçmiş parçalardan əsla istifadə etmirik. Ona görə də vicdanımız təmizdir. Biz əksini edənlərlə tərəzinin eyni gözündə dayanmaqdan usanmışıq. Belə olmaz.

Bəli, biznesdə hamı qazanmaq istəyir, itirənsə təbiət və insanlıqdır. Və məşhur telekanalın süjeti də sonda bu ehtimalı ona görə ortaya atır ki, insanlar az da olsa ümidlənsinlər.

Yekunda deyildi ki, Pratoda gələn il ikinci təkrar parça emalı kombinatı da tikilir. İşbazlar böyük gəlirlər əldə etməkdə israrlıdır. Bununla belə, aktivistlər təbiətə ciddi ziyan vuran Prato kombinatının ikiqat vergiyə cəlb edilməsi məsələsini gündəmə çıxarıblar. Gəliri isə kimyəvi zəhərlənməyə məruz qalan insanların müalicəsinə sərf etmək nəzərdə tutulur.

Hansısa tamaşamızda belə bir fikir var.” Ah, moda, moda. Salmısan bizi oda”.

Orada qəhrəman yeni paltara pul xərcləməyin zülmünə acıyır. Amma indi həqiqətən də moda bizi oda salır. Çünki, tək büdcəmizə deyil, canımıza da ziyan edir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

 

Rusiyada yaşayıb yaradan həmyerlimiz, şair Eldar Əhədov növbəti yaşına qədəm qoydu. “Ədəbiyyat və incəsənət” portal oxucularına şairin şeirlərindən bir çələng təqdim etməkdədir. Bu gün sizlər “Xarıbulbul” poeması ilə, eləcə də bir neçə şeirlə  tanış olacaqsınız. Tərcümə Elviz Əliyevindir.

Eldar Əhədov Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvü, Rusiya Yazıçılar Birliyinin, Cənubi Rusiya Yazıçılar Birliyinin üzvü, Beynəlxalq PEN Klubun və Rusiya Coğrafiya Cəmiyyətinin üzvüdür. Azərbaycan, ingilis, ispan, italyan, çin, rus və serb dillərində 80 şeir və nəsr kitabının müəllifidir. Rusiya, İtaliya, Almaniya, İspaniya, Venesuela, Serbiya, Monteneqro və digər ölkələrin ədəbi mükafatları laureatıdır.

 “Eldar Əhədov rus dilində yazan görkəmli Azərbaycan şairidir. Çoxşaxəli şəxsiyyət, eyni zamanda dağ-mədən mühəndisi, şaxtaçı, Arktika fəzalarını, yerin içini və insan şüurunun dərinliklərini araşdıran tədqiqatçı, dilçi alimdir və bir tənqidçi, bir müəllimdir. O, ətrafımızda və içimizdə olan fiziki kainatı tərənnüm edir və eyni zamanda varlığımızın bizə verdiyi sirli metafizik suallarla məşğul olur... Onun ruhu ehtiraslı intellektual axtarışı empatiya və alicənablıqla birləşdirir. Onun şeirləri oxunur, iztirab və sevinclə nəfəs alır, amma hər şeydən əvvəl ümid saçır”. 

(Richard Berenqarten Kembric, Böyük Britaniya)

 

 

XARI BÜLÜBÜL

Azərbaycan dastanı

 

Orda al günəşə salaraq pərdə

Əlçim buludlardan naxış cızılmış,

Yenisey suları baş alan yerdə

Kitabələr yatır türkcə yazılmış.

 

Bəlkə bu yerlərdə oğuz elini

İlk ozan- şüarlar sözlə oxşayıb,

Mizrabla döyərək qopuz telini,

Sibir küləyilə mahnılar yayıb.

 

Dənizdən- dənizə geniş diyarda,

Türkün Xaqanlığı yenilməz idi,

O sonsuz çöllərdə, o səhralarda

Oğuz köhlənləri sədd bilməz idi.

 

Aşin ilə Sibir-Xanın halisi,

Mənə Turan şəhərindən tanışdı,

Onlar olub bu yerlərin valisi,

Pıçıldayan otlar mənə danışdı...

 

Qədim Tenqridən bir cüt məğrur dağ,

İlahi simalı Altay və Sayan,

Uzaqdan-uzağa bir doğma sayaq,

Səni seyr edirlər, Can Azərbaycan!...

 

Soraq ver, gəl söylə, ey Dədə-Qorqud,

Sizin hər sözünüz müdrik kəlmədi,

Nəsildən-nəsilə keçdi hər öyüd,

Nə zaman, nə tarix silə bilmədi.

 

Ey sülh ilə xeyir carçısı söylə,

Necə əsrlərdən bu ziya çatdı?

Müdrik Cavanşirin etdiyi səylə

Daşqurançı salnamələr yaratdı.

 

Vardı səkkizinci yüzildən qalan

Ziyarətdən Arazacan məmləkət,

Orda torpağı da müqəddəs olan,

Cəbrayıl-Ataya var idi hörmət.

 

Babək al bayrağı qaldırıb başa,

Sərkərdəlik etdi bu məğrur elə,

Xalq onun ardınca girdi savaşa,

Azəri dilində şərqilər ilə.

 

Zaman, tarix keçdi başqa dövrana,

Səlcid, Sələridlər oldular hakim,

Bərdəyə, Gəncəyə, Təbriz, Zəncana

Sonra Rəvvadidlər sülalə təki.

 

Onlar da görürdü hər şeyi, qərəz,

Ölkə sənə vətən olarsa əgər,

Xalqı qarət etmək xeyir gətirməz,

Diqqət ilə qayğı uğur gətirər.

 

Yaxşı xatırlayır Bağdad şəhəri,

Oğuzun dilini şirin kəlmədən,

Toğrul bəy etdiyi yürüşdən bəri,

Şərqə yayılırdı sərhəd bilmədən.

 

Quran surəsi tək səslənir dəniz,

Dənizlə həmahəng gilavar idi,

Vaxtilə qul olmuş məğrur Eldəniz

Arrana ən yaxşı hökmdar idi.

 

O da cəm eylədi bu torpaqları,

Bir ölkə yaratdı, birgə getdilər,

Və haqlı olaraq bu gen diyarı

Məğrur "El" sözüylə təmsil etdilər.

 

O vaxtlar öz ölməz əsərləriylə

O şair, o müdrik, dahi Nizami

Gəncədən dünyaya edib hədiyyə,

Tarixə yazdırdı məşhur "Xəmsə"ni.

 

Xaqani yaradıb qəsidə cəmi,

İnsan qəlblərini fəth edən zaman,

Xarüqələr yapdı memar Əcəmi,

Onunla fəxr etdi şanlı Naxçıvan.

 

Fırlanırdı dövran, keçirdi zaman,

İbrahim Dərbəndi hökmü, qərarı,

Ötən əsrlərin qovğalarından

Xilas eyləmişdi Şirvanlıları.

 

Oxu şair, oxu, səslənsin rübab,

Heç bir edam kəsə bilməz səsini,

Səndə "sığzr iki cahan" bu xitab,

Səninləyik İmadəddin Nəsimi!...

 

Xatirələr əgər olsa imdadım,

Yazardım adına bir böyük dastan,

Qara Yuluk Osman olmuş əcdadım,

Onun müttəfiqi idi Temirlan.

 

Sonra hakim oldu onun nəvəsi,

Zirvədən yayılan bir şölə sayaq,

Uzun Həsən idi "El" sərkədəsi,

Birləşdi torpağa minlərlə torpaq.

 

Elə bil gün çıxdı, yox idi tayı,

Yaydı məmləkətə bülbül səsini,

Məşhur oldu Şah İsmayıl Xətai,

Həm padişah kimi, həm şair kimi.

 

Göylərin, yerlərin şahənşahları,

Şah Təhmasib idi, Şah Abbas idi,

Dahi Fuzulinin hicran "ahları"

Şirvana, Şiraza bir miras idi.

 

Xalqımız qorudu bu inci, varı,

Obadan- obaya gəzdi hər yanı,

O, Sarı Aşığın bayatıları,

Bir də "Koroğlu" tək ölməz dastanı.

 

Parladı Nadirin şahlıq çırağı,

Hər yürüşü aparırdı zəfərə,

Əfsanələr oldu onun sorağı,

Yayıldı gör neçə yüzilliklərə.

 

Pənah Əli Xanın Qarabağ ilə

Taleyi də birdi, qəlbi də birdi,

O gözəl Şuşaya kim etsə həmlə 

İgidliklə döyüşlərə girirdi.

 

Molla Pənah Vaqif kimi şəxsiyyət

Həm şair olmuşdu, həm də ki vəzir,

Hamı o dahidən alırdı ibrət,

Adına dillərdə dastanlar gəzir.

 

Xatirimizdədir o şanlı xanlar,

Çələbi, Cavad Xan, bir də Fətəli,

Onlardı çəkərək gözəl planlar,

Oldular tarixin parlaq məşəli.

 

Xatirimizdədir o dövr, o zaman,

Bizim yaddaşlardan silinməz bir an,

İbrahim Xəlil Xan- mötəbər insan,

Nə də uyuduğu müqəddəs məkan.

 

Natəvan, Axundov və Bakıxanov,

Dillər xəzinəsi Mirzə Cəfərin,

Ürəklərdən gələn o atəş, alov,

Ulduzdan ucaydı, dəryadan dərin.

 

Bayrağı yellənir Azərbaycanın,

Xışıldayır sanki qulaqlarımda,

Səslənir çıxışı Əlimərdanın,

Gah da Rəsulzadə dodaqlarında.

 

Bizə xatırladır hər nurlu sabah,

Yaddaşlarda qalıb tarixdən bəri,

Hacı Zeynalabdın- böyük xeyirxah,

Həm Mikayıl Müşviq, həm Pişəvəri...

 

Mehmandarov ilə Həzi Aslanov,

Həm Rostropoviç, həm Əhməd Cavad,

Hacıbəyov, Xoyski, Nərimanov

Yazıblar tarixə şərəfli bir ad!

 

Bu sırada Qarayev və Salmanov,

Rza və Orucov, həm Lütvizadə,

Aqarunov ilə Zakir Həsənov

Tanındı dünyada, həm də ölkədə.

 

Behbudovla Bülbül bir də Niyazi,

Maqomayev ilə Bədəlbəylilər,

Ürəkləri fəth edirdi musiqi,

Tanrıya da xoşdu insanlar qədər.

 

Vaqifin mükəmməl cazının səsi,

Ya Fikrət Əmirov səslənsə daha,

Valeh edir onu dinləyən kəsi,

Çevirir onları pərəstişgaha.

 

İnsanlar içində çıxarıblar ad,

Bunu yalnız bilir düşünən dərin,

Topçubaşov ilə Mahmudov Rəşad,

Əlləri qızıldı bu həkimlərin!

 

Səttarla Tahirin rəsm əsərləri,

Toğrulun da narı, od kimi yanan,

Gəzdi onillərlə çox ölkələri,

Xəbərlər yayırdı Odlar Yurdundan.

 

Vahidin, Vurğunun qoyduğu sənət

Əbədi dünyaya bir şölə saçır.

Deyirlər Bəxtiyar, Mədinə, Fikrət

Canlı poeziya sirləri açır...

 

Təbrizdən yazanda saçırdı alov,

Yanıqlı yazırdı şair Süleyman.

Müdrik idi Maqsud İbrahimbəyov,

Bir də ki, sevimli qardaşı Rustam...

 

Mənsur və Anar öz silsiləsiylə

Ədəbi aləmdə saldı dərin iz,

Yazıçı dühası haşiyəsiylə

Xalqı heyran etdi Natiqlə Çingiz.

 

Hamıdan yazmağa çatarmı imkan?

Var neçə qəhrəman, var neçə şair,

Onlara bir zərif qayğıyla inan

Xarı-bülbül yazda mahnılar deyir.

 

Gərək biz öyrənək bu həqiqəti,

Hansı rəhbərlərdı vətənpərvərlər,

Yaddan çıxarmayaq həyatda qəti,

Biri Əbülfəzdi, biri Mir Çəfər.

 

İttifaq dağıldı, yerində o an

Savaş alovlanır, alırdı vüsət,

Xalqı xilas etməyə Mockvadan

Ulu Heydər döndü gəldi nəhayət.

 

Xalqa başçı oldu doğma Əliyev,

Ardınca sevinclə hamı yürüşdü,

Onu alqışladı hər oba, hər ev,

İşləri yenə də nizama düşdü.

 

Verdiyi vədinin ardınca getdi,

Döyüşdü qələbə çalana qədər,

Ata tövsiyyəsi yerinə yetdi,

Şuşanı qaytardı İlham-Müzəvfər!

 

Onunla yanaşı həyat yoldaşı,

Həm gözəlliyi var, həm də kamalı,

Ona köməkçidir, həm də sirdaşı,

Tale bəxş eyləyib belə amalı.

 

Hələki dağlarda Azərbaycanın

Gül açır, ecazkar rənglərlə dolğun,

Sonu olmayacaq bil bu dastanın,

Çünki Vətənimiz haqdadır, oğlum!

 

 

***

Bu payız müharibə

dağlardan daşı tökdü,

Әks-səda kimi batdı,

sonra sakitlik çökdü.

Mənim yeganə dostum

o torpağa qovuşdu,

Nurlu gələcək üçün,

Azadlıqçün vuruşdu.

 Әnginliyə səs salır,

ürəyim gəlir cuşa,

Sən azadsan Ağdamım,

sən də azadsan, Şuşa!

Külək də şadlıq edir

üstündə dağın, daşın,

Ucaldı şəhidliyə

burda döğma qardaşım!

 Qubadlı, Cəbrayıla,

Kəlbəcərə, Laçına,

Zəngilan, Fizuliyə

mən azadlıq gətirdim,

Bu torpaqlar uğrunda

övladımı itirdim.

Әn əziz insanlarım

şəhidlik zirvəsinə

mənə müqəddəs olan

bu torpaqda ucaldı...

Hardasa dostum qaldı...

Hardasa qardaş qaldı...

Hardasa balam qaldı...

 

 

İŞIĞIN KÖLGƏSİ YOXDUR

 

İşığın kölgəsi yoxdur.

Kölgənin kütləsi yoxdur.

Kütlənin işığı yoxdur.

İşığın yoxluğu qaranlıqdır.

İşığın əks olunması - kütlədən kölgə.

Məkan olmadan vaxt da yoxdur.

Zaman olmasa, işıq da olmaz.

Və işığın kölgəsi yoxdur.

 

 

KAĞIZDAN ATA

 

 

Rəfdə nə papaq var, nə də ki, əlcək,

Çoxdandı yanmayır buxarı ocaq.

"Ay ana, bəs atam nə vaxt gələcək?"

Soruşur anadan bu körpə uşaq.

 

Bayırda payızın nəfəsi gəlir,

Gecələr şaxtalar andırır qışı,

Nə desin?...Ananın qəlbi kövrəlir,

Boğur qəhər ilə onu göz yaşı...

 

Sükutu uşağın təkidi pozur:

"Gəl mənə kağızdan ata düzəldək,

(Ananın halını o, özü yozur)

Amma bunu heç kim bilməsin gərək.

 

Hər yerdə özümlə gəzdirəcəyəm,

Onu gəzdirmək də çünki asandır.

Nə olsun, kağızdan olanda, bəyəm?

O ki, həm cəsurdur, həm pəhləvandır."

 

 

ANLARSAN

 

 Bir gün anlayarsan, həqiqətən də

Haqqı, ədaləti çox olar danan.

Kövrək bir könül var güclü bədəndə,

Incidərlər, sındırarlar nagahan.

 

Keçmişlə gələcək arasında sən

Boşluqlar görsən də, tanrı pənahdı.

Çalış ki, uzaq ol qəmdən, qüssədən,

Boş şeyin dərdini çəkmə, günahdı.

 

Dünyanın sehrini duy, sevinc ilə,

Aləm bizimlədir, bizimlə inan.

Keçək gülə-gülə, verib əl-ələ,

Zamanın bu eniş, yoxuşlarından...

 

 

HƏKİM ÇAĞIRMAQ

 

Həkim çağırmaq olar,

Təcili yardım gələr.

Qulluqçu çağırarsan,

Köməyin ola bilər.

Duyelə çağırarsan

Qəzəblənib kimsəni...

Taksi çağırsan əgər,

Gəlib aparar səni.

Yağış da çağırarsan,

Təbiətə can verər,

Polis də çağırarsan,

Qoymaz çəkəsən zərər.

Istədiklərin olar,

Çağırmağına baxır,

Gülüş, qəzəb, ya qorxu,

Nə istəyirsən çağır.

Nə desən çağırarsan,

Sən belə vərdiş ilə,

Bir Tanrı, bir məhəbbət,

Gəlməz sifariş ilə!

 

 

GƏNCLİK VƏ QOCALIQ

 

Çılğın gəncliyimi salıram yada.

Göy səma altında, bu gen dünyada,

Necə də qayğısız bir cavan idim,

Aləmə, dünyaya mən heyran idim.

Həzin bir ahəngi vardı zamanın,

Qədrini bilməzdim onda hər anın.

Qorxmadan heç nədən, sanki, nə dərdim?

Göz yaşı tökmədən köçüb gedərdim...

Indi əldən salıb qocalıq məni,

Düşünüb, anıram olub, kecəni.

Həyatın mənası nə dərin imiş,

O, keçən illərim nə şirin imiş.

Hər baxış, hər bir an mənə təsəlli,

Tuturam həyatdan indi cüt əlli.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün  yağı əlində olan o ellərimizlə bağlı şeirləri

təqdim edir.

 

  

Samir MUSTAFAYEV

 

NAZLI NƏNƏ

 

Dərələyəz Mahalının ağbirçək anası Nazlı nənənin əziz xatirəsinə.

 

El ağlayır, el yanır

Bu ayrılıq, bu köçə.

Torpağa nur apardı,

Nazlı nənə gör necə.

 

Bayatıydı əhvalı,

Urvatıydı yun şalı.

Dərələyəz mahalı

Duasıydı hər gecə.

 

Sözü qəlbə hopardı,

Ürəyində apardı.

İnsan hüzur tapardı

Nazlı nənə dinincə.

 

Ömrü dərdlə sürmüşdü,

Hər telin ağ hörmüşdü.

Çətin günlər görmüşdü,

Ağlayardı gizlicə.

 

Kimin gözdə nəmi var,

Ocağında qurudar...

Dərdli, qəmi unudar,

Qərq olardı sevincə.

 

Kölgə salan söyütdü,

Dili hikmət, öyütdü.

Ər oğullar böyütdü,

Oğlu, qızı könlüncə.

 

Uca gəldi sorağı,

İşıq saçdı çırağı.

"Həsən Mirzə" ocağı,

Vermədi ömrü heçə.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.07.2024)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nazilə Gültacın hekayələrinin təqdimini davam  edir. İkinci oxuyacağınınz hekayə “Murad futbola baxırdı” adlanır.

 

  

MU­RAD FUT­BO­LA BA­XIR­DI

 

Vəs­sa­lam! Hər şey bu­ra qə­dər­miş. Pal-pal­ta­rı­nı çan­ta­sı­na yı­ğıb dəh­liz­də­ki do­la­bın ya­nı­na qoy­du. İnam­sız­lıq onu yor­muş­du. Son za­man­lar bü­tün bəd­bəxt­lik­lə­rin inam­sız­lı­ğa bağ­lı ol­du­ğu­nu yə­qin­ləş­dir­miş, bil­di­yi, gör­dü­yü hə­qi­qə­ti kim­lə­rə­sə inandı­ra bil­mə­di­yi üçün za­man keç­dik­cə, özü də ­baş­qa­la­rı­na qar­şı ina­mı­nı itir­mə­yə başla­mış­dı. Və əs­lin­də, inan­ma­ma­ğın fa­ciə­si­ni bil­di­yi üçün bu il­lər ər­zin­də çox şeylə­rə göz yum­muş­du. Son vaxt­lar əri­nə qar­şı için­də bir şüb­hə­baş qal­dır­mış­dı. Ərinin bə­zən evə gec gəl­mə­si, qay­ğı­lı və so­yuq rəf­ta­rı qəl­bi­nə köl­gə sa­lır­dı Mə­di­nə­nin. Nə il­lah edir­di­sə, şüb­hə­lə­ri ­ba­şın­dan çı­xa­ra bil­mir, özü­nü dan­la­yır, için­də­ki na­ra­hat­lı­ğı boğ­ma­ğa ça­lı­şır­dı.

Mu­ra­da olan inam­sız­lı­ğı­nın sə­bə­bi­ni ilk vaxt­lar özün­də­ ax­tar­ma­ğa baş­la­dı. Bəl­kə də, bun­lar uşaq­lıq il­lə­rin­də baş ve­rən­lər­lə bağ­lıy­dı. Hər­dən nə­in­ki sə­si­ni, ət­ri­ni də du­yur­du xa­ti­rə­lə­rin, his­si, duy­ğu­su o qo­xu­ya bə­lə­nir­di. Za­ma­nın xəl­bi­rin­dən ke­çən bə­zi xa­ti­rə­lər ili­şib qal­mış­dı yad­da­şın­da, keç­mə­yən­lər isə qəl­bi­nin də­rin­li­yi­nə gö­mül­müş­dü.

Yed­di-sək­kiz ya­şı olar­dı, əmi­si Ru­si­ya­dan öz qı­zı­na bir cüt­ qə­şəng əl­cək al­mış­dı. Ma­vi rəng­li əl­cək­lər­ Mə­di­nə­nin də xo­şu­na gəl­miş­di. Əmi­si­gil­lə on­la­rın evi­ni bir çə­pər ayı­rır­dı.

Qar­lı gün­lə­rin bi­rin­də əmi­si­qı­zı əl­cək­lə­ri­ni ta­xıb,hə­yət­də qar­dan dov­şan, şax­ta­ba­ba dü­zəlt­di, son­ra on­la­ra gə­lən­də əl­cək­lə­ri­ni unu­dub get­di. Mə­di­nə dər­hal əl­cək­lə­ri əli­nə ke­çir­di. Əlin­də əl­cək se­vi­nə-se­vi­nə ev­də gə­zi­şir, əl­cə­yin yum­şaq tük­lə­ri­ni, il­mə­lə­ri­ni sı­ğal­la­yır­dı. Son­ra on­la­rı çı­xa­rıb dö­şə­yin al­tı­na qoy­du ki, heç ol­ma­sa bir ge­cə onun ya­nın­da qal­sın əl­cək­lər.

Sə­hə­rin gö­zü açı­lar-açıl­maz əmi­si ar­va­dı qa­ra­nə­fəs gəl­di ki, bəs qı­zın əl­cə­yi itib, har­da­sa qo­yub, ağ­la­yıb özü­nü öl­dü­rür.

Mə­di­nə tez əl­cək­lə­ri dö­şə­yin al­tın­dan çı­xa­rıb əmi­si ar­va­dı­na ver­di: “Ax­şam biz­də unu­dub, mən də sax­la­dım ki, it­mə­sin”. Ar­vad bərk qə­zəb­lən­mış­dı: “Ni­yə oğur­la­mı­sa­n?!!”

Onun qı­na­ğın­dan qız­cı­ğaz çox pərt ol­muş, əmi­si ar­va­dı­nı öz sö­zü­nə heç cür inan­dı­ra bil­mə­di­yi üçün ağ­la­mış­dı. Əmi­sin­dən də ilk də­fə on­da qı­rıl­dı. Ürə­yin­də de­di­ ki, nə olar­dı, mə­nə də alay­dı... Da­ha nə­lər ol­muş­du, ya­dın­da de­yil. Ana­sınn vur­du­ğu şil­lə­nin ye­ri ağ­rı­yır­dı hə­lə də qəl­bin­də. Ürə­yin­də əmi­si və ə­mi­si ar­va­dıy­la heç vaxt ba­rış­ma­dı.

Bu ha­di­sə­nin acı tə­si­ri o­nu uzun müd­dət tərk et­mə­yə­rək, ada­ma­yo­vuş­maz elə­miş­di. Da­ha nə əmi­si­gi­lə ge­dir, nə də əmi­si qı­zıy­la ev­cik-ev­cik oy­na­yır­dı. İl­lər keç­sə də, əmi­si­gil­lə onun ara­sın­da­kı so­yuq­luq isin­mə­miş­di. Uşaq­lıq dün­ya­sı­na elə bil ra­ket at­mış­dın, nə­lər­sə sın­mış, da­ğıl­mış­dı. O, əmi­si ilə ata­sı­nı mü­qa­yi­sə elə­yir, öz ka­sıb ata­sı­nın ne­cə sə­xa­vət­li ol­du­ğu­nu yax­şı gö­rür­dü. Çün­ki ata­sı kon­fet alan­da be­lə bö­lüb qar­da­şı uşaq­la­rı­na da ve­rir­di. Am­ma əmi­si elə de­yil­di. Bü­tün bun­lar onun uşaq dün­ya­sı­nı ya­ra­la­yır­dı.

Za­man keç­dik­cə gö­züy­lə gör­dük­lə­ri­ni qəl­bi­ni­n ay­na­sı­na tut­ma­ğı öy­rən­di Mə­di­nə. Bir də bax­dı ki, qəl­bi­nin  ay­na­sın­da çir­kin ürək­lər da­ha ay­dın gö­rün­mə­yə baş­la­yıb. Am­ma heç vaxt haq­lı ol­du­ğu­nu is­bat­la­ya bil­mə­di. Bu­nun üçün də­ri­dən-qa­bıq­dan çıx­ma­ğa da cəhd et­mə­di heç.

Bir də­fə yay­da ana­sı on­la­rı dağ kən­din­də ya­şa­yan qo­hum­la­rı­gi­lə apar­mış­dı. Qo­hu­mu­nun qı­zı Rə­na sö­zə bax­ma­yan və ya­lan­çı idi. Mə­di­nə­ni da­im ağıl­lı bir qız ki­mi tə­rif­lə­yir, ona nü­mu­nə gös­tə­rir­di­lər. Rə­na pa­xıl­lıq­dan yo­la get­mir­di onun­la. On­dan gen gə­zən Mə­di­nə öz alə­mi­nə da­lıb, hə­yət­də qa­ra kö­mür­lə rəsm­lər çək­mə­yə baş­la­mış­dı. Gül­lə­ri, bir də quş­la­rı çək­mə­yi çox se­vir­di. Bir gün ba­şı rəsm çək­mə­yə ne­cə qa­rış­mış­dı­sa, evin­də qal­dı­ğı qo­hu­mu­nun ya­xın­laş­dı­ğı­nı duy­ma­mış­dı. Qə­fil­dən qa­dı­n o­nun ya­xa­sın­dan dar­ta­raq, yu­xa­rı qal­dır­mış və üzü­nə tü­pür­müş­dü: “Biz də bu­na ağıl­lı de­yi­rik, o nə şə­kil­lər­di di­va­ra çək­mi­sə­n?”

Ça­şıb qa­lan qız­cı­ğa­z ağ­la­mış­dı, elə bil­miş­di, gül şə­kil­lə­riy­lə di­va­rı kor­la­dı­ğı üçün dan­la­nır. Qa­dın onu dar­ta-dar­ta evin ar­xa­sı­na gə­tir­mişdi. Evin ar­xa di­va­rı­na öpü­şən qız-oğ­lan rəs­mi ­çə­kil­miş­di. Bu­nun Mə­di­nə­nin işi ol­du­ğu­nu söy­lə­yib­miş qo­hu­mu­nun qı­zı. Ye­nə də inan­dı­ra blmə­di ki, bu mə­nim işim de­yil. Axı kö­mür onun əlin­də idi. Göz yaş­la­rı­na bo­ğu­lan­ Mə­di­nə­nin göz­lə­ri bir­dən  Rə­na­ya sa­taş­dı. Qız bic-bic gü­lür­dü. Mə­di­nə ba­şa düş­dü ki, bu onun işi­dir. Da­ha  on­la­ra da get­mə­di...

Hə­mi­şə da­nı­şan­da de­yir­di ki, mə­nim xa­ti­rə­lə­rim ilin qış fəs­li ki­mi­dir. Həm də de­yir­di ki, mə­nim xa­ti­rə­lə­rim ya­rım­çıq film­di...

Hər şey keç­miş qon­şu­su Rə­bi­yə ilə qar­şı­la­şan­dan son­ra baş ver­di. Qa­dın­la gö­rü­şən­dən son­ra il­lər­lə qay­saq bağ­la­mış ya­ra­sı ye­ni­dən göy­nə­mə­yə baş­la­dı. O gün eşit­dik­lə­ri Mə­di­nə­ni od­suz-ocaq­sız yan­dır­dı. Ye­ni­dən o əzab­lı, mə­şəq­qət­li gün­lə­rə qa­yıt­dı. Hər şe­yi unut­muş­du az qa­la, əri­ni be­lə ürə­yin­də ba­ğı­şı­la­mış­dı. Am­ma bax, bu­dur, ye­ni­dən qə­zəb var­lı­ğı­nı bü­rü­dü, qo­vur­du. Nə qə­dər özü­nü ələ al­ma­ğa ça­lış­sa da, dan­la­sa da, xe­y­ri ol­ma­dı ki, ol­ma­dı.

Gör bir qon­şu qa­dın ne­cə de­di; – O ar­vad ye­nə də sə­nə qar­ğış tö­kür. Gö­zü sə­nin ərin­də qa­lıb. De­yir ki, mər­di­ma­zar Mə­di­nə iki se­və­ni ayır­dı.

Də­li ol­ma­dı­mı! Bəl­kə də, o qar­ğış­la­ra gö­rə sək­kiz il­dir ki, ailə qu­ran oğ­lu öv­lad üzü­nə həs­rət qa­lıb. Hər şe­yin unu­dul­du­ğu­nu zənn et­miş­di. Sən de­mə, bo­şu­na ümid­lə­nib, heç nə unu­dul­ma­yıb­mış. Əgər be­lə­dir­sə, de­mək, əri də hə­lə o qa­dı­nı se­vir. Unut­mur! Çün­ki heç vaxt onun­la qar­şı-qar­şı­ya sə­mi­mi söh­bət et­mə­yib. Bu il­lər ər­zin­də ya­taq­la­rı da ay­rı olub. Əv­vəl-əv­vəl o in­ci­di­yi­ni gös­tər­mək üçün ya­ta­ğı­nı baş­qa çar­pa­yı­da sal­dı. İlk vaxt­lar da­vam edən bu kü­sü­lü­lük ye­ri­ni sül­hə ver­sə də, o gün-bu gün ay­rı­lan ya­taq­lar bir da­ha bir­ləş­mə­di.

Ke­çib ar­xa otaq­da ya­na-ya­na, için-için ağ­la­dı. Öm­rü­nə, ya­lan­la do­lu hə­ya­tı­na acı­dı.

 Son­ra qo­naq ota­ğı­na keç­di. Əri te­le­vi­zo­ra ba­xır­dı. Mə­di­nə­nin nə vaxt içə­ri keç­mə­sin­dən heç xə­bə­ri be­lə ol­ma­dı. “Bir bu­na bax!”, – de­yə tə­sir­lən­di. “Mə­nim var­lı­ğı­mı duy­mur. Am­ma bəl­kə də, o qa­dı­nı sə­bir­siz­lik­lə göz­lə­yər­di”. Çox kə­dər­lən­di. Heç bir şey de­mə­dən iti ad­dım­lar­la mət­bə­xə keç­di, çay­ni­kin al­tı­nı hik­kə ilə yan­dır­dı. Qa­za­nı qəs­dən əlin­dən ye­rə sal­dı, so­yu­gu­cu­nun qa­pı­sı­nı bərk­dən çırp­dı. Əri otaq­dan səs­lən­di ki, nə ha­ray sal­mı­san, bir az asta iş gör, fut­bo­la ba­xı­ram. Mə­nə çay gə­tir.

  Əv­vəl­lər de­yir­di ki, bir qu­ru qa­ral­tı­sı da bəs­di əri­nin, am­ma in­di ya­nıl­dı­ğı­nı an­la­dı. Ney­ni­rəm onun qa­­ral­­tı­­sı­­nı­­?! Öm­rü mət­bəx­lə iş ye­ri ara­sın­da­kı yol­lar­da keç­di. Nə bir xoş rəf­tar, nə də bir qay­ğı gör­dü... Dörd uşaq bö­yüt­dü. Bu acı hə­qi­qət onu xey­li dü­şün­dür­dü, qəl­bi­ni cır­maq­la­yıb qa­nat­dı ötüb ke­çən­lər.

Əri  Mu­rad­la  ana tə­rəf­dən qo­hum  idi­lər. Mu­rad­da­nu­şaq­lıq­dan ­xo­şu gə­lir­di. Elə san­mış­dı ki, Mu­ra­dın da on­dan xo­şu gə­lir. Mu­ra­dın ata­sı rəh­mə­tə get­mə­səy­di, qar­da­şı ba­la­la­rı­na hi­ma­yə­dar­lıq edən əmi­si on­la­ra el­çi gə­lər­di­mi, gö­rə­sə­n? To­yu da Mu­ra­dın əmi­si elə­di. Ailə qu­ran­dan son­ra şə­hə­rə köç­dü­lər.

Mu­rad həm iş­lə­yir, həm də oxu­yur­du. Mə­di­nə çox tə­kid elə­dik­dən son­ra ailə büd­cə­si­nə kö­mək üçün ma­ğa­za­ya­ sa­tı­cı dü­zəl­mə­yə əri­ni ra­zı sa­la bil­di. Dal­ba­dal iki öv­la­dı  dün­ya­ya gəl­di. Be­lə­cə, il­lər keç­di...

Mu­rad ins­ti­tu­tu bi­tir­di, za­vo­da mü­hən­dis dü­zəl­di. Mə­di­nə ­hə­mi­şə evin, uşaq­la­rın qay­ğı­sı­nın çox his­sə­si­ni öz üzə­ri­nə gö­tü­rür­dü ki, əri yo­rul­ma­sın, ye­mə­yin ən yax­şı ye­rin­dən ona  pay sax­la­yır­dı, pər­va­nə ki­mi onun ba­şı­na do­la­nır­dı.

Özü­nə ba­ha­lı pal­tar al­mır, de­yir­di ki, Mu­rad, sən özü­nə kost­yum al, mü­hən­dis­sən.

 Mu­ra­dı şö­bə mü­di­ri ke­çir­miş­di­lər, do­la­nı­şıq­la­rı get-ge­də yax­şı­la­şır­dı. Son vaxt­lar Mu­rad evə çox gec-gec gəl­mə­yə baş­la­mış­dı. Gə­lən­də də lal-din­məz ye­mək ye­yir, te­le­vi­zo­ra ba­xır­dı. Qa­dın ye­nə  də  onun qay­ğı­sı­na qa­lır, işi­nin ağır ol­du­ğu­nu dü­şü­nür, qa­ra fi­kir­lə­ri özün­dən uzaq­laş­dı­rır, evin­ bir çox prob­lem­lə­ri­ni ona açıb de­mir, hər şe­yi özü tək­ba­şı­na  həll edir­di.

Bir gün ev­də pal­tar yu­yur­du. Qa­pı qə­fil dö­yül­dü. Açan­da­ kan­dar­da bər­li-bə­zək­li bir qa­dın gör­dü. Qa­dın onu baş­dan-aya­ğa ik­rah­la süz­dü:

– Mu­ra­dın yol­da­şı sən­­sən­­mi­­? – de­yə so­ruş­du.

O, ət­ri bü­tün evə ya­yı­lan qa­dın­dan – Bə­li, nə la­zım­dır? – de­yə so­ruş­du.

Ça­ğı­rıl­ma­mış qo­naq də­vət göz­lə­mə­dən içə­ri keç­di. Göz­lə­ri­ni hirs­lə ona bərəl­də­rək: – Sən Mu­ra­da ya­raş­mır­san. O, mə­ni, mən də onu se­vi­rəm. Bo­şan on­dan. Əl çək Mu­rad­dan, – de­yə­rək qış­qır­dı.

Mə­di­nə sar­sıl­dı.

– Sən kim­sən ki, be­lə söz­lər de­yir­sə­n?! Ya­lan de­yir­sən. Onun üç u­şa­ğı var. Ailə­li ki­şi­dən sən əl çək, əx­laq­sız! – de­yə hön­kür­dü.

Qa­dı­nın irə­li ke­çib, Mə­di­nə­yə şil­lə vur­ma­sıy­la Mu­ra­dın ota­ğa gir­mə­si bir ol­du. Gör­dü­yü mən­zə­rə­dən də­li­yə dön­dü Mu­rad. Qa­dı­nı itə­lə­yib ba­yı­ra çı­xar­dı. – Rədd ol, bir də bu qa­pı­ya gəl­mə, – de­di.

Qa­dın çaş­dı, özü­nü itir­di. Ani sü­kut­dan son­ra iti ad­dım­lar­la çı­xıb get­di. Mə­di­nə isə hə­lə də ağ­la­yır­dı. Dün­ya­sı qa­ral­mış­dı.

O gün, bu gün Mu­rad o qa­dın­dan ay­rıl­dı. And-aman elə­di, Mə­di­nə­dən dö­nə-dö­nə üzr is­tə­di. Son­ra­lar Mə­di­nə qon­şu qa­dın­dan öy­rən­di ki, sən de­mə, əri hə­min qa­dın­la düz beş il­dir ki, bir  ailə ki­mi imiş.

 Mu­ra­dın qa­dın­dan uzaq dur­du­ğu­nu gö­rən Mə­di­nə də çox də­ri­nə get­mə­di. Hər ki­şi büd­rə­yər, de­yib, uşaq­la­rı­nı dü­şün­dü. İn­sa­fən Mu­rad da çox də­yiş­di, onu heç vaxt acı­la­yıb in­cit­mə­di, am­ma əziz­lə­mə­di də. Mu­rad öz öv­lad­la­rı­nı  çox  is­tə­yir­di. Ya­şa­dıq­la­rı yer­dən  baş­qa  ye­rə  köç­dü­lər.

Mu­rad iş ye­ri­ni də­yiş­di, ya­vaş-ya­vaş ya­ğış­lar yağ­dı, çat­lar ör­tül­dü, ya­ra­lar qay­saq­lan­dı. İn­di bu­dur, tə­sa­dü­fən kü­çə­də rast­laş­dı­ğı keç­miş qon­şu­su ya­ra­sı­nın qay­sa­ğı­nı qo­par­dı, onu  ­tə­zə­dən  iyir­mi  beş  il  əv­və­lə  qay­tar­dı. Bir an­da­ca bu iyi­rmi beş il­də ya­lan bir ömür ya­şa­dı­ğı­nı fərq elə­di Mə­di­nə. Be­lə çı­xır ki, o, Mu­ra­da an­caq qul­luq­çu­luq elə­mişdi. Uşaq­lar bö­yü­müş, qız­la­rı kö­çür­müş­, oğ­lan­la­rı­nı ev­lən­dir­miş­di­lər. Ar­tıq öv­la­dla­rının ona eh­ti­yac­la­rı qal­ma­mış­dı. Onun bə­bək­lə­rin­də əri tə­rə­fin­dən al­da­dı­lan, se­vil­mə­yən, se­vil­mə­di­yi üçü­n ə­zab çə­kən bir qa­dın mən­li­yi­nin­  son  dam­la ya­şı  par­la­dı.

Otaq­da çay içə-içə te­le­vi­zo­ra ba­xan əri­nə sa­rı boy­lan­dı, ona elə gəl­di ki, Mu­ra­dın göz­lə­ri te­le­vi­zo­ra bax­sa da, fik­ri baş­qa yer­də­dir, bəl­kə də, o gö­zəl­çə­nin ya­nın­da­dır. Dü­şün­dü ki, doğ­ru­dan da, Mu­rad bu il­lər ər­zin­də ev­də bir köl­gə ki­mi do­laş­mış­dı. Hə­mi­şə ev­də is­ti­lik ya­rat­maq üçün özü­nün ne­çə ça­ba­la­da­ğı gəl­di gö­zü­nün önü­nə, bir­dən-bi­rə Mu­rad yad­laş­dı gö­zün­də.

Ar­tıq əri ilə bir dam al­tın­da qal­maq müm­kün­süz idi. Get­mək, bu ev­dən, bu in­san­dan, bir ömür­lük al­da­nış­dan uzaq­laş­maq fik­ri onu xey­li yün­gül­ləş­dir­di...

Dəh­li­zə qoy­du­ğu çan­ta­sı­nı da gö­tü­rüb, səs­siz ad­dım­lar­la  ev­dən çıx­dı. Kən­də – ata­dan­qal­ma  ev­lə­ri­nə­  get­mə­yə qə­rar­lıy­dı. Ki­çik bir zərf qoy­du yas­tı­ğın üs­tü­nə. “Gü­və­nə bil­mə­di­yim ya­lan ömür­dən ger­çək hə­ya­ta ge­di­rəm. Əl­vi­da!”

Mu­rad te­le­vi­zor­da  fut­bo­la  ba­xır, çay  göz­lə­yi­rdi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)