İndira Şəmsivari, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Mənə tez-tez deyirlər: “Oğlun sənə çox bənzəyir…” Bu sözləri eşitdikcə qəlbim sevinclə dolur. Çünki oğlumu sevirəm!

 

Oğullar analara Allahın ən əvəzsiz, ən dəyərli hədiyyəsidir. Qadına bəşəriyyətin ən böyük komplimentidir. Bu, eyni zamanda bir yük deyil, bir məsuliyyət tacıdır. Onu hərtərəfli insan, əsl kişi kimi böyütmək məsuliyyəti.

Nə çox sərt olmaq mümkündür, nə də həddən artıq yumşaq… Bu yolda tarazlığı qorumaq, addım-addım irəliləmək çətindir. Və heç kəs bilmir bu yolun sonu hara aparacaq…

Bəzən özümə sual verirəm: Necə sevim oğlumu ki, sevgimlə onu yormayım? Axı elə məqamlar olur ki, düşünürsən: o sanki yalnız sənin mükafatındır. Amma yox… O, bu dünyaya azad olmaq üçün, qanadlarını möhkəmlədib bir gün uçmaq üçün gəlib.

Qoy həyat ona ən gözəl arzularımı bəxş etsin, qoy o, xoşbəxtlərin ən xoşbəxti olsun. Amma bilsin: harada olursa olsun, mən onu həmişə gözləyəcəyəm və Tanrıya onun üçün daim dua edəcəyəm.

Qoy bu inam ona güc, əminlik versin. O bilsin ki, heç vaxt tək deyil. Mənim dualarım həmişə onunladır.

Ana sevgisi sonsuzdur, əvəzsizdir…

Qoy cismim bu dünyada olmasa belə, ruh kimi, mələk kimi onu qoruyum.

Qızlar, oğulları, oğullar, qızları qoruyun! Və oğullarımıza xatir! Bizi sevə bilməsəniz də, sadəcə qəbul edin. Çünki biz o oğulların anasıyıq.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Miri Rəsulzadənin “Mehman” hekayəsi təqdim ediləcək.

 

 

NƏSR

 

Miri RƏSULZADƏ

 

MEHMAN

 

Kəndlərimizin saflığını itirmədiyini qardan bilirəm, hələ də oralara yağmağından. Yağış da, qar da, duman da – lap elə ildırımın özü də ərk edib birinci o yurda qonaq gedir. Orda özünü evindəki kimi hiss edir. Şimşək də o dağa-daşa ürəklə çaxır. Günəş də oraları bir başqa isidir...

Bu yurdda ağacların bir-birilə söhbəti yaxşı tutur; qoca çinar öz dərdini yaşlı tuta, o da ibrət üçün öz nəvələrinə – cavan budaqlarına danışır. Heyva ağacı ürəyini nar ağacına açır. Torpaq toxumla söhbət edir. Palçıq kərpicdən tikilən evləri çəpərboyu əkilən söyüd ağacları qoruyur, taxta qapıların səsi evin son sahibinin tabutu darvazadan çıxanadək eşidilir. Qızılgül də, moruq da sahibinə yas saxlayır. Yaza çıxanadək bütün təbiət kənd adamları kimi səbrini basır. Bu eldə hamı şanapipikdən xoş xəbər gözləyir. Nə turacı, nə qaratoyuğu tüfəngdən qorxur. Böcəklər köməkləşir, çiçəklər arıların işini asanlaşdırır, səpilən kartofun toxumu ah-uf eləmir, arxdan su gələnə kimi yağış suyu ilə bir təhər dolanır...

Bu gözəl elin başqa bir adəti də var. Şər qarışan kimi hamı gizlincə evindən çıxan ziri-zibili kəndin yuxarı başındakı dərədən aşağı əndərir. Arxın suyu gücü çatanı yuyub aparır, çatmayanları da kol-kosa tapşırır. Təbiət incikliyini çox da büruzə vermir.

Bu gözəllikdə kənd-kəsək bir arxın üstündəki zibilə, bir də Mehmanın dərdinə çarə tapa bilmirdi. Əvvəllər onun taleyi hamını narahat etsə də, sonralar hər şey kimi Mehmanın da həyatı adiləşdi.

Üzündəki təbəssümdən başqa heç nəyi yox idi Mehmanın. Kəndin dəli oğlu, hamının yazığı gəldiyi bu adam günlərin bir günü onu döyən qırışmalın uşağını itin ağzından almışdı. İt Mehmanı yüngül dişləsə də, nə həkimə baxdırmış, nə iynə vurdurmuşdu, bu yarası da başqa yaraları kimi, öz-özünə sağalmışdı.

Mehman... Ata-analı yetim, xəstə, çəlimsiz bir uşaq... Baxan deyər, Allahın da yadından çıxıb. Ona təbiətin gücü çatmayan Mehman da demək olar, bəs necə! O, bütün əzbərləri pozan oğuldu. Evə yatandan yatana gəlir, bütün günü çöllərdə ac-susuz veyillənir... Yay-qış bilmir, qar-boran demir, qarda ayağıyalın, yayda əyni qalın gəzir. Nə təbiət ondan baş açır, nə insanlar, nə də özü.

Mehman həm də balaca uşaqların əyləncəsidir. Hamı onunla məzələnir. Hərdən arxasına təpik də vururlar, Mehman eynini pozmur, gülür, uşaqlardan incimir. Hər gün evdən çıxanda gülüşünü də özüylə götürür. Böyüklərdən biri onunla tərs danışsa, daşa cumar, qışqırar, üstünə qıjanar.

Bu günəcən heç kim onu çözə bilməyib. Həyatı təpədən dırnağa şifrədi. Bəlkə də, Mehman özü haqqında bir dəfə də olsa, düşünməyib, özünə sual verməyib. Bəlkə də, özünə sual verdiyi gün öləcək, kim bilir? Heç ölümdən də xəbəri yoxdur. Bilmir, insanlar ölür, insanlar intihar edə bilir. Bilsəydi, çoxdan öldürərdi özünü. Bir yandan da, kənddə hündür mərtəbəli bina da yoxdur ki, çıxıb özünü atsın. Dəniz də bizdən uzaqdı, körpü də qəhət. Elə bil Allah qəsdən ölümü Mehmanın əlinin çatmadığı yerə qoyub.

Hələ siz onun özü haqqında üçüncü şəxsin təkində danışmasını görəsiz – aləmdi, aləm. Toy çadırının yanından keçəndə deyir, Mehman qara dolma istəyir, Mehman ajııf. Hərdən də yas çadırının yanından keçəndə deyir, Mehman öldü... Bircə o qalır desin ki, Mehmanı siz öldürdüz.

Mehman kənddə bütün ölənlərlə birgə ölür, amma hamıyla birgə yaşaya bilmir.

Həm də adamların kefini açır, hər söhbətə tərs bir söz tapır.  Yanından bahalı maşın keçəndə deyir, Mehman “Cip” sürmək istəyir. Axır vaxtlar da dayanmadan deyir:

         – Mehman şəhid olmaq istəyir.

Allah elə, bil, onun əliylə nəbzimizi ölçür, bizi yoxlayır...

 

 

***

 

Mehman kəndin ən gözəl qızını sevirdi. Bir il idi aşiq olub düşmüşdü kəndin canına... Sevdiyi qız da hamı kimi Mehmanı xəstə sayırdı,  gah fikir vermir, gah da bir şirin hərəkətilə könlünü alırdı.

Mehmana baxanda qızı gülmək tutur, Mehman da onun gülüşünə aşiq. Elə bu amansız gülüşünə vurulmuşdu. Bu gülüşün ucundan tutub eşqin təpəsinə dırmanmışdı. Bu gülüş Mehmanı əynində eşq libasından savayı bir şey olmayan zəvvara döndərmişdi.

Nazlını qonşu kənddən də istəyənlər var idi. Qapılarında hər gün elçi olurdu: bahalı hədiyyələr, ətirlər, nələr, nələr...

Nazlının zibillərini dərəyə Mehman atırdı. Elə gözü qapıda idi ki, Nazlı nə vaxt zibilləri çölə çıxaracaq! Zibil torbasını görən kimi götürüb şövqlə üzü  dərəyə gedirdi. Hamı zibili axşamlar oğru kimi aparanda Mehman günün günorta çağı zibil belində sevinə-sevinə kəndin içiylə dərəyə zibil aparırdı. Dərəyə çatana qədər çox adamla görüşsə, Mehman o qədər çox sevinirdi.

Nazlının hər gün darvazanın qabağına çıxardığı zibili Mehman dərədəki kənd zibillərinə qatmırdı. Onları dərədə səliqəylə ayrıca yığırdı. Üst başından cin hürkən adamın yığdığı zibillərin nizamına baxanda adamın gözləri təpəsinə çıxırdı. Mehman ola, belə səliqəli iş görə?

Sevgisi nizamlı, səliqəli idi; hər gün eyni vaxtda, eyni yerə, eyni həvəslə gedirdi. Dərədə sevgisinə ayrıca yer ayırmışdı, yurd salmışdı. Nazlı hərdən Mehmanı çağırıb su verirdi. Bilmirdi ki, o suyun hər qətrəsi ümiddi, Mehmanın yanğısını daha da artırır.

Günlər, aylar keçdikcə Nazlı daha da gözəlləşirdi. Saçları topuğuna düşürdü. Çox vaxt saçını hörürdü. Qızın hörükləri nə qədər uzun olsa da, Mehmanın arzularına çatmazdı.

Nazlıgildə hamı bilirdi ki, Mehman bir azdan gələcək, zibilləri götürüb gedəcək. Atası elə bilirdi, bütün bunlar Nazlının ona arabir verdiyi bir stəkan suya görədi. Düşünürdü ki, dəli də olsa, yaxşılığı itirmir. Mehman da su istədi, istəmədi, Nazlının dolu stəkanını damcısına qədər tələsmədən başına çəkirdi, sanasan bağrı yanır.

Sonralar həyat Nazlını da dəyişdi. İstəyənlərinin sayı artdıqca təkəbbürü də böyüdü. Ədası, forsu kəndə-kəsəyə sığmadı. Sonra da başladı Mehmandan istifadə eləməyə. Başını tovlayıb bağı təmizlədir, odun yığdırır, Novruz tonqalı qurdururdu.

Qonşuların da gözündən yayınmırdı bu işlər. Gülşən xala bir gün dözməyib Nazlıya demişdi:

– A qızım, Mehman xəstə uşaqdı, sizin qapıda tez-tez görünür. Birdən ayağına mismar-zad batar, yıxılar eləyər, üstünüzdə qalar. Başına dönüm, onu bu işlərdən uzaq tut”.

Gülşən xala hər şeyi gözəl başa düşürdü, Mehmanın hisslərini də, Nazlının özünü istətməyini də, oynadığı oyunu da... hər şeyi! Nazlınınsa cavabı gecikmədi: “Yox, ay xala, nə danışırsız, onu məcbur eləmirik ha. Özü boş dayana bilmir, qapıya gəlir su istəyir, nətəri verməyim?” Gülşən xala heç nə demədi, susdu, çoxbilmişliyini Nazlının üzünə vura bilmədi, gücü ancaq evdə ərinə gileylənməyə yetdi: “Suğranın qızı özünə görə döyül ha, ay Rəhim, xəstə uşağın hissləriylə oynayır. Bu qızın yiyəsi savı yoxdumu ki, deyə, a bala, bax o dəlinin burda nə işi var?!” Rəhim eynəyi gözündə yarıyuxulu xəbərlərə baxırdı. Masasının üstündən mürəbbəli çayı, qəzeti, müştüyü, bir də kəmhövsələ olduğuna görə gəncliyindən bu yana oxuyub bitirə bilmədiyi “Səfillər” kitabı əskik olmazdı. O yaxşı bilirdi ki, arvadı hər şeyə əsəbiləşən qadın deyil. Televizorun səsini alıb Gülşənə çevrildi:

“Az, Allah ürəyini çəksin. Bir de görək noluf?”

“Nolajax, a kişi, dəli Mehman yoxdumu? Bütün günü qapılarında basıb işlədirlər o yazığı. Bax sən o dəliyə ərə gedəjəhsənmi, a qız? Niyə onu ümüdlü eləyirsən?”

Rəhim kişi dinmədi, dinsə, yenə başlayacaqdı söyməyə: “Məkri zənən, köpəy uşağı!!!”

Tale hər keçən gün Nazlını Mehmandan uzaqlaşdırırdı. Hətta bu dəfə elçilərin biri qızın "hə"sini də almışdı. Həmin gün barmağına üzük də taxmışdılar. Nazlı Bakıya ərə gedəcəkdi. Ancaq pandemiyaya görə yollar bağlı idi. Toy eləməyə icazə vermirdilər, müharibə də bir yandan,  camaatın əli-ayağı işdən-gücdən soyumuşdu.

Toya qədərki aylar Mehman üçün qənimət idi, ancaq yazığın nə toydan, nə büsatdan xəbəri var idi. Ta ki, bir gün Nazlı onu yoldan çağırıb sakitcə dedi:

– Mehman! Daha bizim qapıya tərəf gəlmə. Səni buralarda görməsinlər. Mən nişanlanmışam.

Nazlı barmağındakı üzüyü göstərdi:

– Zibili də daha atam atacaq.

Qız heç bir bəhanə saxlamadı.

Nazlının qəfil xəbərdarlığı Mehmanı yerindən laxlatdı. Bədəninə üşütmə gəlmişdi. Əlləriylə qulaqlarını tutdu, gözlərini bərk yumub içinə qısıldı. Pərt olmağını göstərməmək üçün qız gedənə qədər gözlərini açmadı.

İlk dəfə Mehman soyuğu sümüyünə kimi hiss elədi, ilk dəfə təbiətə uduzdu. Bu günə kimi dünyanın ancaq saf üzünü yaşamışdı, odur, dəliliyi birə- beş artdı, deyinə-deyinə, qışqıra-qışqıra ordan uzaqlaşdı. Bütün günü ayağını yerə bərk vurub eləcə bu sözləri təkrarlayırdı: "Mehman hayıfını alajax, Mehman uşaq döyül!!!"

O gün evə də getmədi. Soyuq noyabr günü... Günəş batırdı. Öləzimiş şüalarını yarpaqlarından əsər əlamət qalmayan ağaclara, yasəmən ətirli kəndə və onun qarşısında göz işlədikcə ucalan dağların üstünə sərirdi.

Həmin gecə Mehman üçün çox uzun oldu.

Gecə leysan yağsa da, tezdən gün çıxmışdı. Nazlı qapı-bacanı süpürə-süpürə bəzəkli xəyallar qururdu. Zibili darvazadan çölə çıxartmaq istədi, nə qədər güc elədi, qapı açılmadı. Elə bil, kimsə arxadan qapıya qıfıl vurmuşdu. Atasını çağırdı. Köməkləşib darvazanı itələdilər. Tay qapılar açılar-açılmaz zibil dolu torbalar atasının üstünə aşdı. Kişi çaşıb qaldı. Darvazanın qabağı zibillə dolu idi. Elə bil zibil maşını bütün kəndin zibillərini bura boşaltmışdı. Kər-kəsafətin iyi hər yeri bürümüşdü. Çaşbaş qalmış Akif gah burnunu tutur, gah üzüklü barmağını çeynəyən qızına baxır, gah da əl-qolunu ölçə-ölçə qonşulardan nəsə öyrənməyə çalışırdı.

Darvazanın qabağında donub qalan Nazlıya hər şey aydın idi. Səhərlər darvazanın qabağına qoyduğu köhnə zibilləri torbalarından tanımışdı.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

                           

 

 

 

ElmanEldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Söhbətimə xalq şairi Məmməd Arazın məşhur şeirindəki bu misrayla başlamağım heç də əbəs deyil. Çünki aforizmə çevrilən bu misrada həqiqət gizlənir. Elə bir həqiqət ki, onu milyon illərdir hamı anlayır, amma hər kəsə özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib olmur.

 

Bəli, bu dəfə sizə qısa ömründə böyük bir ədəbi irs yaradan bir alimdən danışmaq istəyirəm- mərhum Buludxan Xəlilovdan.

AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya elmləri doktoru Almaz Ülvi (Binnətova) onun haqqında yazır: “Mötəbər elmi məclislərdə ciddi söz sahibi olan filologiya elmləri doktoru, professor Buludxan Xəlilov gənc yaşlarından elmi, təfəkkürü, yazdığı qiymətli əsərləri ilə elmi ictimaiyyətdə tanınaraq böyük nüfuz qazanmışdı. O, Müstəqil Azərbaycanımızın dilçilik, ədəbiyyatşünaslıq sahəsinin tanınmış simalarından biri kimi öz dəstixətti, öz yaradıcılıq yolu ilə qənimət alimlərimizdən biri idi. Saysız-hesabsız elmi əsərlərin, o əsərlərdə ortaya qoyduğu elmi yeniliklərin, müasir dilçilik elminin aktual problemlərinin müəllifi, dərs dediyi tələbələrinin əziz və sevimli müəllimi kimi, uyğun elm sahəsinin mütəxəssisləri arasında sözünün-elminin sanbalı ilə sayılan-seçilən alimlərimizdən olub. Buludxan müəllimin yaşı ilə gördüyü işlər arasında fərq çox böyükdü. Sağlığında müdrik ağsaqqal təsiri  bağışlayan bu cavan alim tarixiliklə müasirlik arasında öz qalasını qura bilib, ətrafa gur işıq saçan mayak kimi...”

 

Publisist, dilşünas, filologiya elmləri doktoru, professor Buludxan Xəlilov 1966-cı ilin iyul ayının 25-də Qərbi Azərbaycanın Amasiya rayonunun Ellərkənd kəndində dünyaya gəlib. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan dili kafedrasında laborant kimi başlasa da, sonradan Müasir Azərbaycan dili kafedrasında müəllim, dosent, professor və-zifələrində çalışıb. Bir müddət Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Dədə Qorqud elmi-tədqiqat la¬bo¬ratoriyasına rəhbərlik edib, Filologiya fakültəsinin dekanı seçilib. Ömrünün son illərində Müasir Azərbaycan dili kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb. 1992-ci ildə namizədlik, 1999-cu ildə isə doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsinə yüksəlib. 2021-ci il sentyabrın 27-də uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat edib. Özündən sonra bir sıra sanballı əsərləri yadigar qalıb...

 

Deyirdi ki:- “Hansısa bir sənətə, peşəyə olan sevgidə mühitin rolu böyükdür. Bu, ədəbiyyata bağlılığımda, dilə məhəbbətimdə aydın göründü. Yadımdadır, mən uşaq olanda, xüsusən də uzun qış gecələrində yaşlı insanlar bir yerə yığışar və ayrı-ayrı dastanlar, nağıllar, ədəbiyyat parçalarından danışardılar. Bunların hamısı göz, hafizə yaddaşımda həkk olunub. Hətta orta məktəb şagirdi olanda ayrı-ayrı dram əsərlərinin səhnələşməsi proseslərində, eləcə də orda müxtəlif obrazlarda iştirak etmişəm. Məsələn, Səməd Vurğunun “Vaqif” dramında, Salam Qədirzadənin müxtəlif əsərlərində. Bəlkə də, bunlar biz uşaq olanda o qədər də əhəmiyyət vermədiyimiz bir işlər olub. Amma insan həyatının müəyyən mərhələsinə gəlib çatıb, arxaya baxanda, seçdiyi sənəti görəndə başa düşür ki, mühit insan həyatında önəmli rol oynayır...”

 

Görkəmli ədəbiyyatşünas alim akademik İsa Həbibəyli yazır: “Çoxaspektli araşdırmalar və professionallıq Buludxan Xəlilovun dilçilik elmindəki fəaliyyətini xarakterizə edir. Bu isə dilçi alimin geniş dünyagörüşə, böyük təcrübəyə və elmi səriştəyə malik olduğunu, zəhmətini və məsuliyyətini göstərir. Bütün bünların sayəsində Buludxan Xəlilovun timsalında Azərbaycan dilçilik elmi bütün əsas sahələri ilə inkişaf etməkdə davam edirdi...”

 

...Mərd adam idi Buludxan müəllim. Onda liderlik özəllikləri vardı. Özünə inam baxımından çox insanları geridə qoyurdu. Onun ən müsbət xüsusiyyətlərindən biri də vicdanlı və ürəyiyumşaq olması idi. İnsanlara kömək etmək onun həyat kredosuydu. Bununlarla yanaşı, o, davamlı olaraq yeni şeylər kəşf etmək və öyrənməyə həvəsliydi. Bütün enerjisini istifadə edərək istədiyinə nail olmağı bacarırdı. Yorulmadan tədqiqat aparır, əzmlə çalışırdı...

 

“Dünyaya gələn hər bir insan müəyyən bir sahənin kodu üzərində yaşayır. Bəzisi dəqiq elmlərə, bəzisi humanitar sahəyə, bəzisi isə təbiət elmlərinə meyilli olur. Görünür, mənim kodum ədəbiyyata, dilçiliyə daha çox meyilli olub. Mən tələbə olanda “Cəfər Cabbarlı” adına təqaüd alırdım. Hətta mənim müəllimlərim belə hesab edirdilər ki, Buludxan mütləq gələcəyin görkəmli ədəbiyyatşünası olacaq. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, mən bunu deməliyəm. Çünki yaşayırıq və həyatın elə mərhələsi gəlir ki, o yaşadığımız günlərin, anların ən xarakterik məqamlarını deməli oluruq və deməliyik. Bu deyilənlər gənclik üçün də lazımdır. Səmimi olmaq, olub keçənlər barədə səmimi fikir söyləmək gözəl bir şeydir. Açığını deyim ki, elə mən də ədəbiyyatşünas da olmaq istəyirdim. Sonra tale elə gətirdi ki, mən dilçilik üzrə universitetdə saxlanıldım...”- söyləyirdi.

 

“Dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin.” Söhbətimə xalq şairi Məmməd Arazın məşhur şeirindəki bu misrayla başlamağım heç də əbəs deyil. Çünki aforizmə çevrilən bu misrada həqiqət gizlənir. Elə bir həqiqət ki, onu milyon illərdir hamı anlayır, amma hər kəsə özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib olmur. Bəli, haqqında söhbət açdığım filologiya elmləri doktoru Buludxan Xəlilova özündən sonra irs saxlamaq səadəti nəsib oldu. Sentyabrın 27-si onun vəfatı günüdür. Artıq dörd ildir ki, aramızda yoxdur. Xatırlatdım ki, ruhuna rəhmətlər diləyək- Ruhu şad olsun!..

...Yaşasaydı, gələn il 60 yaşını qeyd edəcəkdi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xanım şairlərimiz içərisində xüsusilə seçilən, imzası bəyənilən Nigar Arifin yeni şeirlərini tədim edir.

 

Tək deyiləm, əzizim,

İçimdəki səninlə,

Bir ömür yaşayıram,

qocalıram, ölürəm…

 

Razılaşın ki gözəldir…

 

 

ÇİNAR

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Çox güvənmə o kölgəndə

coşub-daşan alqışlara,

Çox inanma o dillərdən

istilərə tez-tez yağan,

dolu-dolu qarğışlara,

Elə bilmə güclüsənsə

heç kim sənə batammaz.

Qorxar uca boyundan,

Qamətindən çəkinər,

Heç kim sənə çatammaz,

Səndən gizli başın üstdə

bir quş belə uçammaz,

Budağında bir ilan da yatammaz…

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Hər dərdini dinlədiyin dost deyil,

Hər dostunun sözünə bel bağlama,

az başını yor, Çinar.

Bir də gördün,

bugün fağır bildiklərin

Sabah arsız, utanmaz.

Qoynundaki o “çox yaşa” deyənlər də,

bir baltayla sözlərini tutammaz.

 

Hələ cavan, hələ körpə, gur Çinar,

Yoldan ötüb keçənlərə yar Çinar,

Çox böyütmə gözündə bu dünyanı,

Böyütdüyün dünya gözündən düşər…

Qucağında göyərçintək sandığın,

bəlkə ağacdələndi?

Bir də baxdın,

Dimdiyinə gün düşər…

Qollarına aldığın,

o balaca sandığın,

kiçik bir yuva üçün

qıyıb gövdəni deşər…

 

 

YUXU

 

Baş hara, ayaq da ora,

Ömür bitənə kimi yollanasıyam.

Elə ki, sonuncu mənzilə çatdım,

Özüm öz içimdən tullanasıyam…

Hələ ki, günlərə ərkim də çatır,

Hələ ki, illərdən mədət umuram.

İşimə gələndə bəxtə inanıb,

Qismətdən əl çəkib, göz də yumuram…

Balaca bir it var qapımda hələ,

Zamandan yapışır, səbrimdən tutur 

Tapır ümidləri itirəndə də, 

Yorulub köksümü ötürəndə də,

Hürüb saxladığım qəzəbə, hirsə,

dönüb üzümdəki abrımdan tutur.

Bu it çoxlarından sədaqətlidir,

İndi harda var, beləsi harda?

Biri yarı yolda qoyarsa qoysun,

Lap üzümə dursun, lap olsam darda,

Bu it əvvəl-axır, yetər dadıma,

Yenə də qoruyar, qoruyar orda…

Mənim kimim varki, mənim nəyim var?

Bircə yuxum vardı, o da qaçıbdı

Bəlkə də yatmışam, doymamışam heç

Nə bilim, bəlkə də yuxum acıbdı?

Biraz şübhə yeyir, biraz da qorxu,

Nəsə yuxumdan da gözüm su içmir.

Ay it dayan görüm, dartma yaxamı,

Adam yuxusunu özü ki, seçmir…

 

 

XOŞUMA GƏLMİR

 

Mən axı neynirəm o sevgini ki,

Yamaqlı corabla yırtıq şərf kimi,

İsidir, amma ki, xoşuma gəlmir…

 

Hisslər oxunmursa dodaqlarında,

Alışıb yanmırsa yanaqlarında,

Sevgini eşitsəm qulaqlarımla,

Bəsimdir? Amma ki, xoşuma gəlmir…

 

Əllərim əsməsə, dilim çaşmasa,

Ürək dayanmasa, ürək coşmasa,

Neynirəm, təpədən, dağdan aşmasa,

Çox da ki, desinlər eşqin özüdür,

Özüdür, amma ki, xoşuma gəlmir…

 

 

YOXLUĞUNLA BARIŞMIŞAM

 

Yenə kağız, yenə qələm, yenə mən,

Beynimdəki qız oxuyur səhərdən;

“Nəsə…uzaq, nəsə… yaxın, nəsə… sən”…

anlamıram dilindən…

Bir yanımda xatirəndi, 

bir yanımda köhnə dərdlər…

Onlar da ki, çoxdan gəlib,

birazdan çıxıb gedərlər…

Belə hər şey yaxşıdır,

Əvvəlkitək özümü heç yormuram da,

üzmürəm də…

Yaşım daha o yaş deyil,

İncimirəm, küsmürəm də…

Nə var, nə yox alışmışam…

Həyata da qarışmışam…

Bundan sonra,

qayıtmırsan, qayıtma heç,

Ayrılıqdı, ölüm deyil,

Yoxluğunla barışmışam…

 

 

QAYIT GƏL

 

Gündüzlərim birtəhər,

Gecələr yatammıram.

Yuxum qaçır, neyləsəm,

Ardıyca çatammıram.

Yeməklərin tamı yox,

Çay da ki, yaxşı dadmır.

Nə kitab, nə musiqi,

Heç nə başımı qatmır.

Nə var, nə yox soruşdun,

Çox görünür yoxluğun,

Başqa hər şey eynidi,

Başqa sənin sağlığın…

Yalandan niyə deyim,

Aldadım ki, yaxşıyam,

Mən bu cür mövzularda,

Bilirsən ki, naşıyam.

Yazdım xəbər edim ki,

Ayrılığın müddəti

bugündən sona çatır.

Hardasansa qayıt gəl,

Daha anlamışam ki,

Günüm sənlə başlayır,

Günüm səninlə batır.

 

 

OLARSANMI GERÇƏYİM?

 

Ay fikrimdən çıxmayıb

Dilimdən heç düşməyən,

Ad verə bilmədiyim

Olan-bitən hər şeyim,

Sənə get deyəmmədim,

İndi gəl nətər deyim?

Bəlkə çətin biriyəm,

Bəlkə də biraz dərin.

Sözlərim alaçiydi,

Duyğularım kəmşirin.

Qışım şaxtalı keçər,

Yayım da ki, lap sərin.

Nolsun soyuq adamam,

Tək bu olsun dərd-sərim.

Nə varsa düzələndi,

Neynirəm, nə gərəyim?

Əsas arzum, istəyim,

Yalanı bacarmıram…

Sən bu yalan dünyada,

Olarsanmı gerçəyim?

 

 

SƏNSİZ SƏNİNLƏ

 

Ağrılarım gözəldi,

Üzülməyi sevirəm,

Sən mənə hər baxanda,

Günəşli bir havada

yarpaqların üzünə 

toxunan yağış kimi,

Qucaqlayıb eşqimi,

o can alan baxışdan

süzülməyi sevirəm…

Neçə kəlməm boğulur,

Od tutur ürəyimi,

Qürur qapır yaxamı,

Qılınc kimi sancılıb,

İncidir kürəyimi.

Ağrılarım gözəldi,

Üzülməyi sevirəm,

Elə bilmə dəliyəm,

Yalan deyil, bir də ki,

Adam belə də olur,

Ağlamıram, gülürəm.

Tək deyiləm, əzizim,

İçimdəki səninlə,

Bir ömür yaşayıram,

qocalıram, ölürəm…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu gün sizlərə Şeir Saatı rubrikasında Ülviyyə Qəhrəmanın şeirlərini təqdim edir.

 

 

PAYIZ, SƏNDƏN BİR RİCAM VAR

 

Payız, səndən bir ricam var, çox tələsmə...  

Qoy geciksin boranlı qar!

Vətənimin yad əllərdə hələ əsir torpaqları,

Döyüşlərdə əsgəri var, Tanrı olsun onlara yar!

                                                                  

Sən həlim ol, asta tərpən,

Leysan olub yağma birdən,

Bir az bəslə buludları ətəyində,

Üşüməsin əsgərimin əli silah tətiyində!

 

Xəsislik et, gözəl payız,

Torpağıma su qatanda...

Yüngül olsun əsgərimin çəkmələri

Zirvələrə can atanda!

 

Dumanını ahəstə çək, naxışları nəmli payız,

Vətənimin nər həsrətli dağlarına,

Hərarətin qüvvət versin

Alnı açıq zirvələrə bayraq sancan igidlərin qollarına!

 

Payız, səndən son ricam var,

Gözü yolda olanlara,

İgidlərdən xoş xəbərlər gətir nübar.

Qoy bu payız müjdə versin mərd xalqıma

Qələbədən, zəfərdən bar!

                     

 

VƏTƏN

 

Cavidlərin gülüşündə,..

Elvinlərin baxışında,..

Yatan Vətən!

Qətrə-qətrə torpağına

Damla-damla şəhid qanı

Hopan Vətən!

                                

Qəlpə-qəlpə  yaralanan,

Hissə-hissə sarıqlanan,

Zərrə-zərrə bütövlənən,

Kafirlərin caynağından

Sıyrıq-sıyıq qopan Vətən!

 

Xudayarlar  avazında

dastanlara dönən Vətən!

Elçinlərin,.. nəfəsində

Kəsik-kəsik gülən Vətən!

 

Əhvalına yarı sevinc,

yarı kədər qatan Vətən!

Dəlik-dəlik ürəyində

30 illik arzusuna çatan

Vətən!

                                       

 

... ŞƏKİLLƏR                                              

 

Soyuq bir qış gecəsi...

Açılmaz sabah kimi,

Bir balanın çöhrəsi

Dikilir şəkildəki qayğılı baxışlara,

Düyünlənmiş qaşlara,..

Dolaşır çox fikirlər,..

Son təsəlli şəkillər...    

                  

İslanır çərçivəsi ananın baxışında,

Tumarlanır şüşəsi əlinin qırışında...

Kədər havasında, dərd yağışında,

Həsrətlə yuyunub, qəmlə quryub,

Ata fəryadını duyan şəkillər,

Danışan şəkillər, dinən şəkillər.

                                    

Tənha səssiz gecələrdə

Ürəklərin üstə qonan,

Öpüləndə göz yaşları

Çatlaq dodaqlara dolan,

Gözlərdə sevgisi, üzdə gülüşü,

Buz kimi soyuyub solan şəkillər,

İsti qucaqlarda donan şəkillər.

                         

Səssizcə bizdən danışan...

Gah küsüb, gah da barışan...

Yalan üzlərdə sayrışan,

Saxta Vətən “sevgi”sinə

Daşlardan qəzəblə baxan şəkillər,

Vüqarlı şəkillər, təmiz şəkillər,

Oxşanan şəkillər, əziz şəkillər.

 

 

BU QAR SƏNƏ BƏNZƏYİR...

 

Bu qar sənə bənzəyir –

Baxsam, parlaq,

Ağappaq, təmiz ...

Gözlərimi qamaşdırıb

Büllurunu yandıracaq.

Yumsam gözlərimi,

bəbəklərimdə

kölgən qalacaq.

 

Bu qar sənə bənzəyir –

Tənha, kimsəsiz...

Toxunsam, yumşaq,

Barmaq uclarımda əriyib                                      

Ovuclarımdan axacaq.                                      

Öpsəm isti dodağımı,                                      

Soyuqluğu donduracaq.                                      

 

Bu qar sənə bənzəyir –                                      

Cığırsız, izsiz...                                      

Bir addım atsam,                                      

Dərin bir çökək                                      

Varlığında iz qoyacaq.                                       

Qalsam, ruhum soyuyacaq,                                      

Getsən, yerimi yad bir ləpir dolduracaq!

 

                                      

PAYIZ QADIN

               

Ruhu bahar, cismi

Payız fəsli qadın.                                   

Özü tənha, ətrafı                                  

Hər kəsli qadın.                                  

Gündüz günəş, gecələrə                                  

Sazaq qadın                                  

Bir az isti, bir az soyuq                                   

Yasaq qadın                                  

Xəbərin var?                                  

Hər gün ömür ağacından                                  

Qızıl sarı yarpaq düşür...                                  

Ürək qızıl, əlləri bərk                                  

Dəmir qadın,                                  

Tənhalığa hənir qadın,                                   

Qəlbi kövrək, gözü nəmli                                  

Naxış  qadın,                                   

Kəlmələri susuz qəlbə                                  

Yağış qadın,

Xəbərin var?                                  

Hər gün bir ağ çiçək                                  

açır saçlarında...                                  

Hər çiçəyin öz dərdi var,                                  

Xəbərin var?                                  

 

         

*QIŞ MƏKTUBU*

   

Salam,                                     

Yaz həvəsli,                                    

Yay diləyiylə                                     

Payız həyatıma qış gətirənim!                                    

Darıxmır ürəyin                                    

Baxıb çardaqdakı cüt  göyərçinə?                                    

Üşümür əllərin  öz əllərində?                                     

Dikilmir baxışlar                                    

Ağ tavanında                                    

Su damıb saldığı böyük ləkəyə?                                    

Bu gün də arzunu küləyə söylə,                                     

Külək pıçıldasın qar dənəsinə,                                    

Uçsun boz şəhərin səmalarında,                                    

Axtarsın mən olan ünvanı tapsın,                                    

Toxunsun evimin pəncərəsinə,                                    

Əriyən dənəsi arzunu yazsın!..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)                                   

                                  

 

             

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Adı dillərdə gəzən el şairi yalnız keçmişdə olubdur, günümüzdə isə tək bir belə şəxsin adını çəkə bilərik, Bəhmən Vətənoğlunun.

 

Bəhmən Vətənoğlu 1932-ci il dekabrın 31-də Kəlbəcər rayonunun Seyidlər kəndində dünyaya gəlib. Burada kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra kolxozda çalışıb, kənd kitabxanasında müdir olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində (qiyabi) təhsilini davam etdirib. Təyinatla Kəlbəcər rayonunun Lev kənd orta məktəbinə müəllim göndərilib. Seyidlər kənd orta məktəbində direktor olub. Qarabağ münaqişəsi dövründə ailəlikcə Gəncəyə köçüb orada məskunlaşıblar. Bir müddət Kəlbəcər təhsil şöbəsinin metodisti işləyib.

 

Bədii yaradıcılığa orta məktəbdə oxuyarkən başlayıb. İlk mətbu şeri "Dəyişməmişəm" 1958-ci ildə Kəlbəcər rayon qəzetində ("Yeni həyat uğrunda") dərc olunub. Respublika mətbuatında vaxtaşırı çıxış edib. 1998-ci ildən AYB-nin üzvü olub. "Haqqa qardaş yaranmışam" (1985), "Allahsız dünya" (1992) "Vətən bizi bağışlamaz" (1995), "Qaldı ürəyimdə dağı dağların" (1997) şeir topluları nəşr olunub.

Bəhmən Vətənoqlu 2004-cu il sentiyabrın 30-da beyninə qan sızaraq vəfat edib. Gəncə şəhərində qələm dostları Qəmkeş Allahverdi, Sücaət uyuyan məzarlıqda torpaqa tapşırılıb.

 

Kitabları

1. "Haqqa qardaş yaranmışam"

2. "Allahsız dünya"

3. "Vətən bizi bağışlamaz"

4. "Qaldı ürəyimdə dağı dağların"

5. "Nə yaman aldatdın Bəhməni, dünya"

6. Bir ömürün bir ili

7. İnsanam insana yazığım gəlir

8. Allahsız dünyaya gül vətənoğlu

9. Ömrün yetmişindən yüzünə doğru

 

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

Şəhla Rəvan,

Cəlilabad rayon Göytəpə şəhər şəhid Vasif Hüseynov adına 2 N-li ümumtəhsil tam orta məktəbnin direktoru, filoloq, ədəbi təhlilçi və tənqidçi, şair. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Azərbaycanın Xalq şairi mərhum Bəxtiyar Vahabzadənin (1925-2009) xatirəsini əziz tutmaq və 100 illik yubileyinə ədəbi töhfə olaraq onun poeziya nümunələrinin təhlilini davam etdiririk. Bu dəfə görkəmli şairimizin daha bir şerini təhlil etmək və onu B.Vahabzadə poeziyasının vurğunları ilə bölüşmək istəyirəm...

 

ƏL AÇDIQ GÖYLƏRƏ

Nə vaxtdan ölçüldü vaxt, zaman ilə?

Dünya gözəlləşdi ilk insan ilə.

İnsan sonsuz eşqin qadir səsidir,

Allahın yerdəki xəlifəsidir.

 

Bir yerdə həyatın zövqünü daddıq,

Çalışdıq, gecəni gündüzə qatdıq.

Allahın verdiyi ağlın gücüylə

Bomboş yer üstündə dünya yaratdıq.

 

Biz uca göylərdən gəldiyimizdən,

Sığmadıq hüdudu bilinən yerə.

Dünya dərdimizi sormadı bizdən,

Əl açdı imdadçün insan göylərə.

 

Şeirin təhlili:

Görkəmli şair Bəxtiyar Vahabzadənin "Əl açdıq göylərə" şeiri insanın dünyadakı varlığını, inkişafını və mənəvi axtarışlarını təsvir edən üç bənddən ibarətdir.

 

Birinci bənd: İnsanın yaranışı və əhəmiyyəti;

Şeir zamanın, vaxtın ölçülməsi ilə başlayır və dünyanın insanın yaranışı ilə gözəlləşdiyini vurğulayır. Bu, insanın kainatdakı yerinin və onun varlığının təbiətə, dünyaya bir gözəllik, məna qatdığı fikrini ifadə edir. İnsan "sonsuz eşqin qadir səsidir" və "Allahın yerdəki xəlifəsidir" kimi təqdim olunur. Bu misralar insanın ilahi bir mahiyyətə sahib olduğunu, Allahın iradəsini və sevgisini yer üzündə təmsil etdiyini göstərir. Burada insanın mənəvi dəyəri və ilahi ilə əlaqəsi ön plana çıxarılır.

 

İkinci bənd: insanın fəaliyyəti və yaradıcılığı;

İkinci bənddə insanın dünyadakı fəaliyyəti və yaratma gücü təsvir olunur. İnsanlar həyatın zövqünü birlikdə dadmış, gecə-gündüz çalışaraq səy göstərmişlər.

"Allahın verdiyi ağlın gücüylə

Bomboş yer üstündə dünya yaratdıq".

Bu misralar insan ağlının və zəkasının gücünü vurğulayır. Bu insanın təkcə mövcud olmaqla kifayətlənməyib, həm də ətrafını öz ehtiyaclarına və istəklərinə uyğun formalaşdıra bildiyini, yəni yaradıcı bir varlıq olduğunu göstərir.

 

Üçüncü bənd: mənəvi baxış və ilahi əlaqə...

Üçüncü bənd şeirin mənəvi dərinliyini artıran əsas hissədir:

"Biz uca göylərdən gəldiyimizdən

Sığmadıq hüdudu bilinən yerə".

Məlum misralar insanın fiziki varlığından daha böyük bir ruha sahib olduğunu ifadə edir. İnsan nə qədər dünyada yaşasa da, onun ruhu göylərə, ilahi aləmə bağlıdır və dünya onun dərdlərinə tam cavab verə bilmir.

"Dünya dərdimizi sormadı bizdən,

Əl açdı imdadçün insan göylərə".

Şeirin bu misraları isə insanın mənəvi boşluğunu, təsəllini və köməyi dünyəvi deyil, ilahi gücdə axtardığını göstərir. Bu, insanın çətinliklər qarşısında Tanrıya üz tutmasını, dualar etməsini və mənəvi dəstək aramasını simvolizə edir. Şeirin adı olan "Əl açdıq göylərə" ifadəsi də məhz bu dualılığı və ümidi təcəssüm etdirir.

 

Əsas temalar

Şeirdə mövcud olan əsas temalar aşağıdakılardan ibarətdir:

1. İnsanın ilahi mənşəyi və mövqeyi: Şeir insanın sadəcə bioloji bir varlıq deyil, ilahi eşqin təzahürü və Allahın xəlifəsi olduğunu vurğulayır.

2. İnsanın zəhməti və yaradıcılığı: İnsan ağılının və əməyinin dünyanı necə formalaşdırdığı və abadlaşdırdığı təsvir edilir.

3. Maddi və mənəvi dünyanın fərqi: Şeir insanın ruhunun maddi dünyanın hüdudlarına sığmadığını, onun daha uca bir mənşəyə sahib olduğunu göstərir.

4. Tanrıya sığınmaq və dua: Ən çətin anlarda insanın yeganə çarəsi və sığınacaq yeri olaraq ilahi gücə (Tanrıya) üz tutması mövzusu önə çıxır.

"Əl açdıq göylərə" Bəxtiyar Vahabzadənin fəlsəfi dərinliyini, insan və Yaradan arasındakı əlaqəyə verdiyi önəmi açıq şəkildə nümayiş etdirir. Şeir insanın həm maddi, həm də mənəvi ehtiyaclarını və son olaraq mənəvi təskinliyi harada tapdığını ustalıqla qələmə alır.

 

Bədii xüsusiyyətlər

Təqdim edilmiş bu şeirdə bir sıra bədii xüsusiyyətlər mövcuddur:

1. Epitetlər;

Şeirdə təsvir olunan varlıqların xüsusiyyətlərini daha dolğun ifadə etmək üçün epitetlərdən istifadə olunur. Məsələn, "sonsuz eşqin qadir səsidir" ifadəsində "qadir" sözü, "Bomboş yer üstündə" ifadəsində "bomboş" sözü epitetlərə nümunədir.

2. Mübaliğə (hiperbola);

Bəzi ifadələrdə təsir gücünü artırmaq üçün mübaliğəyə yol verilib. Məsələn, "gecəni gündüzə qatdıq" ifadəsi işgüzarlığı və zəhməti vurğulamaq üçün mübaliğəli şəkildə ifadə edilib.

3. Metaforalar;

Şeirdə mücərrəd fikirləri daha konkret şəkildə ifadə etmək üçün metaforalardan istifadə olunur. Məsələn, "İnsan sonsuz eşqin qadir səsidir, Tanrının yerdəki xəlifəsidir" ifadəsində insan Tanrının bir təzahürü, nümayəndəsi kimi təqdim edilir.

4. Bənzətmələr;

Şeirdə aşkar bənzətmələr olmasa da, bəzi ifadələrdə gizli bənzətmələr hiss olunur. Məsələn, "Dünya dərdimizi sormadı bizdən, Əl açdı imdadçün insan göylərə" misralarında insanın çətinliklər qarşısında göylərə üz tutması, ilahi gücdən kömək umması təsvir edilir.

5. İnsanlaşdırma (personifikasiya):

"Dünya dərdimizi sormadı bizdən" ifadəsində dünyaya insana xas olan "sormaq" xüsusiyyəti aid edilir ki, bu da insanlaşdırmaya nümunədir.

6. Ritorik suallar;

Şeir "Nə vaxtdan ölçüldü vaxt, zaman ilə?" kimi ritorik sualla başlayır. Bu sual cavab tələb etməsə də, oxucunu düşünməyə sövq edir və şeirin fəlsəfi dərinliyini artırır.

7. Dini-fəlsəfi motivlər;

Şeirin əsasında dini və fəlsəfi düşüncələr dayanır. İnsanın yaradılışı, Tanrı ilə əlaqəsi, dünyanın mənası, insanın dünyadakı yeri və missiyası kimi mövzular önə çəkilir. "Allahın yerdəki xəlifəsidir", "Biz uca göylərdən gəldiyimizdən" kimi ifadələr bu motivləri gücləndirir.

8. Alliterasiya və assonans:

Şeirin ahəngini təmin edən, oxunuşunu zənginləşdirən daxili qafiyə və səslənmələr mövcuddur. Məsələn, "vaxt", "zaman" sözlərindəki "a" səsi, "eşqin", "qadir" sözlərindəki səs yığımı buna nümunədir.

Bu bədii xüsusiyyətlər şeirin ideyasını daha təsirli şəkildə çatdırmağa, oxucunun hisslərinə toxunmağa və əsərə bədii dəyər qatmağa xidmət edir.

 

Nəticə:

Şeir bütövlükdə insanın dünyadakı dual təbiətini - həm fiziki olaraq dünyada varlığını davam etdirən, yaradan, həm də mənəvi cəhətdən ilahi ilə bağlı olan, kömək və təsəlli üçün göylərə üz tutan bir varlıq olduğunu gözəl şəkildə ifadə edir.

Şair insanın varlığını, yaradıcılığını və mənəvi axtarışlarını lirik bir dillə oxucuya çatdırır. Bu şeir insanın kainatdakı yerini, ilahi ilə əlaqəsini və mənəvi ehtiyaclarını dərindən hiss etdirir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

 

Bu fotoşəkil Vətən müharibəsinin gedişində lentə alınıb.

• Zaman: 29 sentyabr 2020-ci il

• Məkan: Tərtərin Talış kəndi istiqaməti

 

Şəkildə gördüyünüz üstdəki BTR bizimkilərin, altdakı BMP-2 isə ermənilərindir.

"1353" adlanan yüksəklik Talış yaşayış məntəqəsinin əldə saxlanılması üçün böyük strateji əhəmiyyətə malik idi. Yüksəkliyi müdafiə etmək üçün polkovnik-leytenant Əfqan Abdurahmanovun (şəhid olub, Vətən Müharibəsi qəhrəmanıdır) rəhbərliyi ilə əsgərlərimiz müdafiə mövqeyi qurmuşdular, müxtəlif istiqamətlərdən yüksəkliyin mühafizəsi təşkil edilmişdi.

Sentyabrın 29-u günortaya yaxın düşmən qəfildən bir tank, bir BMP-2 və təxminən 30 nəfərdən artıq canlı qüvvə ilə hücuma keçir.

Kəhrilər (Kəhillər) xarabalığı yaxınlığında qanlı, əlbəyaxa döyüş başlayır. Düşmənin irəliləməsinə, zirehli texnikanın mövqeyimizə girməsinə imkan vermək olmazdı. İlk növbədə zirehli texnika sıradan çıxarılmalı, sonra canlı qüvvə məhv edilməli idi.

Əsgər Oruc İbişli yaxın məsafədən qumbaraatanla erməni tankını vurur. Xeyli irəli soxulmuş BMP-2 isə daha böyük təhlükə yaradırdı. Çıxılmaz vəziyyət yaranmışdı. BMP-2-dən durmadan mövqelərimizə atəş açılırdı.

Zerehli texnika məhv edilməli idi, əks halda itkilərimiz çox olacaqdı. Bu ağır və təhlükəli vəziyyətdə müddətdən artıq xidmət edən hərbi qulluqçu, gizir Nəriman Atakişiyev böyük qərəmanlıq göstərir. O, gözlənilmədən BTR-ə minərək, onu işə salıb tam sürətlə düşmənin zirehli döyüş texnikasına tərəf sürür. Düşmənin BMP-2 maşınındakı heyəti nəyin baş verdiyini anlayana qədər gizirimiz idarə etdiyi BTR-i düşmənin döyüş texnikasının üstünə mindirir və onun qülləsinin hərəkətini məhdudlaşdırır. Bundan sonra hərbçilərimiz düşmən texnikasına doğru hər tərəfdən əl qumbaraları tullayırlar. Qarışıqlıqdan istifadə edən polkovnik-leytenantlar Əfqan Əbdurahmanovla Soltan Məmmədov da mövqelərindən çıxaraq düşmən BMP-2-nə tərəf qaçıb "lyuk"dan içəri əl qumbaraları atırlar və beləcə zirehli maşında olan düşmən əsgərləri məhv edilir.

Heç kəs unudulmur, heç nə yaddan çıxmır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.09.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Adi peyzajçı, natürmortçü, portretçi rəssamlardan fərqlənən, digər rəsm sahələrində özünü sınayan rəssamlar adətən daha az tanınırlar. Amma Rəşid Şərif bir istisnadır.

 

Rəşid Şerif 1953-cü il 29 sentyabrda Bakı şəhərinin Mərdəkan qəsəbəsində anadan olub. 1976-cı ildə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Rəssamlıq Məktəbini bitirib, elə həmin ildən S.Rəhman adına Şəki Dövlət Dram Teatrının quruluşçu rəssamı vəzifəsində çalışmağa başlayıb. 1989-cuildən – Yuğ Teatrının yarandığı vaxtdan ömrünün son gününə kimi teatrda baş rəssam kimi fəaliyyət göstərib. 2003-cü ildə Estoniyanın Vilyan şəhərindəki “Uqala” teatrında “Dekameron” tamaşasının səhnə tərtibatının müəllifi olub.

Rəşid Şerif 1992-ci ildən karikaturaçı kimi bir sıra qəzetlərlə əməkdaşlıq edib. 1997-ci ildən “Aydın doğan” Beynəlxalq karikatura müsabiqəsinin daimi iştirakçısı olub, 1996-2000-ci illərdə “İlin ən yaxşı karikaturaçısı” nominasiyası üzrə “Media açarı” mükafatına layiq görülüb. “İnsan hüquqları: ikinci nəfəs” (Alma-Atı, Qazaxıstan, 1998-ci il) Beynəlxalq sərgi-seminarının iştirakçısı olub.

Bakı İncəsənət Mərkəzi, Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi, “Adile Naşit” Mədəniyyət Mərkəzi, “Kodolinna Mayas” qalereyası (Tallin, Estoniya, 2003) kimi mötəbər sərgi salonlarında rəsm sərgiləri keçirilib. Azərbaycan teatr rəssamlarının “Retrospektiv” adlı sərgisinin iştirakçısıdır.

1992-ci ildən Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının üzvü olub. 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə Əməkdar rəssam fəxri adına layiq görülüb.

 

Qurluşçu rəssam olduğu tamaşalar

1. “Açar” (Nizami Gəncəvi)

2. “Səma” (Şah İsmayıl Xətai)

3. “Gəl gedək”, “Gündoğan”, “Bircə qarış” (Ramiz Rövşən)

4. “Ümid”, “Ümid - 2” (Semyuel Bekket)

5. “Leyli demə”, “Yol”,“Dad”, “Vəsl”, “Hicr”, “Rəhm”, “Bəlayi-eşq”, “Yar”, “Ya rəbb”, “Rüsva”, “Əfğan”, “Rindü-şeyda” (Məhəmməd Füzuli)

6. “Yuxu” (Z.Marağayi)

7. “Sentimental vals”, “Birinci akt” (Anton Çexov)

8. “Yasaq” (Əbülqasım Firdovsi )

9. “Təskinlik verməyi unutmayın” (Antuan de Sent-Ekzüperi)

10. “Audiensiya”, “V ölçü”, “Uzun incə bir yoldayam” (Vaqif İbrahimoğlu)

 

Rəşid Şerif 26 mart 2020-ci ildə Bakı şəhərində uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)

                                   

  

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nəsr saatında sizlərə Könül Məmmədovanın “Möcüzələr diyarı” hekayəsini təqdim edir.

                                     

 

Kral həmişəki kimi saray əyanları, kral əshabələri, zadəganları ilə birlikdə dəniz qırağında səhər gəzintisində idi. Dalğaların ləpədöyənə, sonra da kralın əbasının ətəyinə dəyməsi, məiyyətini islatması heç kimi narahat etmirdi. Kral Qızıl Henri səltənətinə güvənib heç kimi sıxmırdı, sadə vətəndaşlar kimi azad və rahat yaşayırdı. Krallığında qoyduğu qayda-qanunu isə heç kim pozmağa cəsarət etməzdi. Bu, kralın qəddarlığından yox, ədalətindən irəli gəlirdi. Yeni doğan günəşin işığında kralın yaşıldan qəhvəyiyə doğru dəyişən ala gözləri dənizin üzündə cansız qalan qızı gördü. Kral qara saçlarının ön hissəsində xal kimi görünən sarımtıl saçlarını əli ilə axraya atıb, diqqətlə dənizə baxdı. Həyəcanla qızı dənizdən çıxartmağı əmr etdi. Əl-ayağa düşən əyanlar qızı dənizdən çıxartdılar. Kral ilk dəfə gözünü bir qızdan çəkə bilmirdi. Əyanlar kralın qıza baxdığını görüb daha da vəlvələyə düşdülər, bir-birlərinin qollarına vurub pıçıldaşdılar. Kralın istəyi ilə naməlum qızı ayıltmağa çalışdılar.

Möcücələr diyarının kralı Qızıl Henri 13 yaşında taxta çıxmışdı. Atası kral III Uzunsaçlı Lotharın illərlə uşağı olmurdu. Övlad həsrəti ilə yaşayan III Uzunsaçlı Lothar illərlə özünə baxmır, saçları uzandıqca uzanırdı, fikir etməkdən gözlərinin əti o qədər sallanmışdı ki, gözləri açıq olanda da yumulu görünürdü.  Kralın varisi yox idi deyə, hamının gözü var-dövlətində, hakimiyyətində idi.  III Uzunsaçlı Lotharın uzun saçlarını qınasalar da, bu saçlar ona döyüşlərdə uzun kəndir kimi kömək edirdi. 24 il sonra kral III Uzunsaçlı Lothar saçlarını kəsdi, oğlu Henri dünyaya gəldi. O, dünyaya gələndə ölkələrində möcüzə baş verdi. Bu ölkədə daha heç vaxt fəsil dəyişmədi. Həmişə yaz oldu. Elə o gündən günəşin qızılı şəfəqlərindən ilhamlanıb Henrini “Qızıl Henri” deyib əzizlədilər. Günəşin şüaları ölkədə kimsə xəstələndiyi vaxt batardı. O zaman möcüzələr diyarında yağış yağardı. Qızıl Henrinin 13 yaşı olanda ildırımlar çaxdı, yağış dayanmadan yağdı, qar yağanda atası böyrək çatışmazlığından dünyasını dəyişdi. Kralın yoxluğuna dözməyən kraliça həmin gün kral ilə əbədi qovuşdu. O gündən taxta çıxan kral Qızıl Henri ölkədə xəstələnməyi qadağan etdi. Heç bir ölkədən bu ölkəyə qonaq gələ bilməzdi, krallıqdan heç kim kənara çıxmazdı. Möcüzələr diyarının əhalisi 36 il idi həmişə yaz fəsli olan ədalətli ölkələrində şadlıq, bolluq, firavanlıq içində yaşayırdı. Hamı ölkə əhalisini ailəsi bilirdi. Tək dərdləri kral Qızıl Henrini evləndirmək idi. Kral indiyənə qədər heç bir qızın üzünə gülümsəməz, heç bir qıza elçi gözü ilə baxmazdı. Ta bu günə kimi...

 Kral Qızıl Henri ilk dəfə idi bir qızın üzünə baxıb gülümsədi. Bütün saray əhli həm sevinirdi, həm də sevincdən göz yaşlarını gizlədə bilmirdi. Kralın üzünə gülümsədiyi su pərisi kimi gözəl qız dənizdə boğulmuşdu. Sarayın təbibləri qızı ayıltmağa çalışdılar. Nəhayət, qız gözlərini açdı. Su pərisinin dəniz gözlərində öz əksini görən kral, gözünü o gözlərdən çəkə bilmirdi. İlk dəfə idi illlər sonra ölkəyə yad insan gəlmişdi. Ölkə əhalisi bundan narahat olmurdu, əksinə, xoşhal idilər. Ümid edirdilər ki, kral su pərsi ilə evlənəcək. 18 yaşlı su pərisi Abelya başına gələnləri nəql edib dedi ki, onun ata-anası yoxdur. Anası o, dünyaya gələndə dünyasını dəyişib, atası da bir qəza nəticəsində əbədi olaraq gözlərini yumub. Nənəsinin himayəsində böyüyən su pərisi Abelya dənizin dibindən yosunları yığarkən burulğana düşüb, sonrası yadında deyil. İndi gözünü bu diyarda açıb.

Kral əshabələri Abelyanı saraya gətirdilər. Abelya libasını dəyişib kral ilə bərabər şam etdi. Kralın ürəyindəki sevgini artıq hər kəs hiss etmişdi. Kral baş vəzirə bildirdi ki, Abelyanı möcüzələr diyarının kraliçası kimi görmək istəyir. Bu şad xəbər dildən-dilə gəzdi. Abelyanı kraliçalıq taxtına hazırlayırdılar. Qəfil Abelyanın temperaturunun yüksəlməsi, gözünün qızarması, qanlı nəfəsi hamını təşvişə saldı. İlk dəfə aşiq olan Kral bu xəbəri bilsəydi, Abelyanı krallıqdan uzaqlaşdıracaqdı. Əyanlar qərar verdilər ki, Abelyanı gizlədib sağaltmağa çalışsınlar. Abelyanı zirzəmidə gizlətdilər. Təbiblər Abelyanın dərdinə dərman tapa bilmirdilər. Təbiblərdən birinin də halı pisləşdi. Məlum oldu ki, Abelyanın xəstəliyi keçiçidir. Kralın sərt reaksiyasından qorxan əyanlar əl-ayağa düşdülər.  Bütün xəstəliklərdən uzaq olan təbiblər, kral əshabələri Abelyanın ölkəyə gətirdiyi Yustinian vəbasından da xəbərsiz idilər. Xəstəliyin səbəbi, bir millimetrdən kiçik olan, siçanların tükləri arasında gizlənən, uçucu bir həşəratın mədəsində ölümcül vəba bakteriyasını daşıması idi. Bu böcəklər ətrafdakı digər siçanların tükləri arasında uçaraq yerləşir, sürətlə çoxalırdılar və bu yoluxucu xəstəlik onlardan insana taun çöpü vasitəsilə keçirdi. 

Bir neçə gün idi krallıqda günəşsiz səhər açılırdı. Göy üzü tutqun idi, buludlar qaralmışdı.  Kral Qızıl Henri nə baş verdiyini təxmin edirdi. Amma öz səbrini basaraq əyanlardan cavab gözləyirdi. Abelyanın halı getdikcə pisləşirdi. Əl-ayağa düşən təbiblər nə edəcəklərini bilmirdilər, artıq özləri də xəstəliyin daşıyıcısı idilər. Nəhayət, çarəni qapılar arxasında gizlənməkdə tapdılar. Yağış yağmağa başladı. Əhali narahat idi, hamı bir-birinə şübhə ilə yanaşırdı. Kral krallığında ilk dəfə baş verən hadisədən təlaşlı idi, əsəblə o tərəf-bu tərəfə gedirdi. Qurtuluş yolu yox idi. Vəziyyəti bilən baş vəzir xəbəri krala çatdırdı. Kral beyni ilə ürəyi arasında savaşırdı. Ürəyi Abelyanın ölməyini istəmirdi, onun ölkədən getməsini də istəmirdi, amma beyni öz qoyduğun qanuna ilk özün əməl et deyirdi. Sarayda həyacan təbili çalındı. Təbiblər qaçaraq gəldi: “Artıq Abelyanın halı çox pisdir. Ona qulluq edən xidmətçi də, aşpaz da xəstələnib. Nə xəstəlikdisə, yoluxucu xəstəlikdir”.  Kral təcili qərar verməli idi: Abelya getsin, yoxsa qalsın. Əslində, qərar bəlli idi, amma kralın sevgisi imkan vermirdi ki, onu dilinə gətirsin. İki daş arasında qalan kral təkliyə çəkildi.  Göy üzünə zillənən ala gözləri tünd-qəhvəyi rəngə büründü. Gözündən axmayıb ürəyinə süzülən göz yaşlarını içində boğaraq məşvərət otağına gəldi. Kralın əmrindən əvvəl vəzirin çıxışı kralın narahatlığını daha da artırdı: “Kral həzrətləri, mən belə fikirləşirəm ki, Abelyanın dəniz vasitəsilə gəlişi bizim düşmənlərimizin işidir. İllərdir ölkəmizə gələ bilməyən düşmən içimizə xəstəlik salıb bizi zəiflətmək, işçi qüvvəmizi, əsgər sayımızı azalmaq istəyir. Sonra da hücum edib torpaqlarımızı zəbt etmək niyyətindədir”.  Vəzirin dedikləri kralın beyninə batdı, ürəyinə daş basaraq casusun edamına əmr verdi və yenə otağına çəkildi. Hər kəs kral Qızıl Henrinin əzab çəkdiyini bilirdi, amma heç kim cürət edib bir kəlmə danışa bilmirdi. Edam anında cəlladın əlləri qızdırmadan titrəyib yerə yıxıldı, artıq cəllad da Yustinian xəstəliyə yoluxmuşdu. II cəlladın vəzifəsi qəddarlıq olsa da ürəyi çox yuxa idi, kralını dünyada hər kəsdən çox sevirdi. Kralın sevdiyini öldürməyə əli gəlməyən II cəllad tələsik Abelyanı krallığın ən ucqar nöqtəsinə – dağ zirvəsindəki qalaya apardı. Hər kəsə dedi ki, Abelyanı öldürdüm, basdırdım.  Kralın artıq üzü gülmürdü, gözündən tökə bilmədiyi yaşlar yağış damlaları kimi buluddan torpağa tökülürdü. Xəstəliyin yoluxma sayı günü-gündən artırdı. Bu vaxt krallığa gələn məktub Kralın iztirabını daha da artırdı. Məktubda buyrulurdu: “Əziz kral Qızıl Henri həzrətləri, ölkənizə giriş-çıxış qadağası olsa da, bildirmək istəyirik ki, dünyada ölümcül Yustinian vəbası yayılıb. Əhalinizi hər ehtimala qarşı qoruyun. Siz insanlara giriş-çıxışa qadağa qoya bilərsiz, amma böcəklərə, siçovullara, siçanlara yox”. Kral aldığı məktubdan sonra özünə gələ bilmədi. Yemir, içmir, verdiyi qərara görə əzab çəkirdi. Abelyanın, sevdiyi ilk qadının edamına nahaq qərar vermişdi. İlk dəfə verdiyi ədalətsiz qərar ilə barışa bilmirdi. Saray əhli də,  əhali də kral qədər məyus idi. Vəzir kralın hüzuruna gələrək üzr istədi. Artıq heç bir üzr krala kömək edə bilməzdi, nə etmək olardı, olan olmuşdu. Kralın susqunluğu vəzirə cavab idi. Kral bir insan qarşısında susurdusa, o adam ölkəni tərk etməli idi. Vəzir də cavabını almışdı.

Kral yaman dərdə düçar olmuşdu. Bir yandan sevdiyinin həsrəti, bir yandan da ölkəsində xəstəliyin günü-gündən artması. Bütün təbiblər xəstəliyə dərman axtarırdı. Bu vəziyyətdə tək xoşbəxt olan II cəllad idi. O, Abelyanın sağ olmasına sevinirdi, amma cəsarət edib krala deyə bilmirdi. Artıq kral da yoxlucu xəstəliyə tutulmuşdu.

Abelya da vicdan əzabından qovrulurdu. Möcüzələr diyarına gətirdiyi xəstəliyin qurbanları dayanmadan artırdı. Abelya səbəb olduğu xəstəliyə dərman tapmaq istəyirdi. II cəlladın da xəstəliyə yoluxması onun istəyini daha da artırdı. II cəllad onun gözü qarşısında əriyib gedirdi. Abelya qızdırma içində yansa da cəsarətini toplayaraq ayağa qalxdı. Dağ başında olan şəfalı otlardan dərman düzəltməyə çalışdı.  Düzəltdiyi dərmanları cəlladın üzərində sınayırdı, amma bir nəticə yox idi. Abelya məyus olsa da, dərman axtarmağa davam edirdi. Cəllad kralın ölüm ayağında olduğunu eşidib tez saraya gəldi. Fikirləşdi ki, Abelyanın sağ olduğunu desə, kral bəlkə, sağalar. Amma yağan qar cəlladın son sözünü ürəyində qoydu.

Kralın halı saatbasaat pisləşirdi. O, Abelya deyib sayıqlayırdı. Baş vəzir dünya təbiblərini gətirsə də, kralın dərdinə çarə tapılmırdı. Bu vaxt saraya gələn Abelya hər kəsi təəccübləndirdi. II cəlladın yalanı üzə çıxdı, ilk dəfə əhali bir yalana sevindi. Kralın otağına daxil olan Abelya ona heyrətlə baxdı. Toqquşan baxışlardan ətrafa qığılcımlar səpələndi. Kral Qızıl Henri isə elə bildi ki, havalanır, gözünə adam görünür. Abelya ona toxunanda yerindən dik atıldı. Abelyanın sağ olduğuna inana bilmirdi, onun əlindən tutub son nəfəsinədək dəniz gözlərinə baxmaq istəyirdi. Abelya bu vaxt çantasından sonuncu düzəltdiyi dərmanı çıxarıb kralın dodaqlarına sürtdü. Kralın can verdiyini görən Abelya göz yaşları içində qaşıq-qaşıq dərmanın hamısını ona verdi. Qəfil kralın gözündə işıqlar parlamağa başladı. Dərman kralı sağaldırdı. Abelya xəstəliyə çarə tapdığına, kralın sağaldığına elə sevindi ki, ilk öpüşünü kralın dodağına qondurdu.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.09.2025)