Kanadanın Niaqara şəlaləsi  28 May – Müstəqillik Günü münasibətilə Azərbaycanın Dövlət Bayrağının rəngləri ilə işıqlandırılıb.

İşıqlandırma mərasimi Kanadada fəaliyyət göstərən “Vətən” Azərbaycan İncəsənət və Mədəniyyət Mərkəzinin, Kanada Azərbaycan Evinin və Amerika Orta Qərb ştatları üzrə Azərbaycan Mərkəzinin (ACMA) birgə təşkilatçılığı ilə baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, Kanadada yaşayan Azərbaycan icması, eləcə də Azərbaycana dost münasibət bəsləyən xalqların nümayəndələri mərasimi böyük sevinc və coşğu ilə izləyiblər. Onlar “Azərbaycan”, “Xudayar təsnifi” və digər bir sıra musiqilərin sədaları altında rəqs ediblər.

Bundan əlavə, “Vətən” Azərbaycan İncəsənət və Mədəniyyət Mərkəzinin və Kanada Azərbaycan Evinin təşkilatçılığı ilə Torontodan Niaqara Fols şəhərinə avtoyürüş də keçirilib.

Hadisə ərazidə olan yerli sakinlərin və turistlərin diqqətini cəlb edib. Aksiya ilə maraqlananlara Azərbaycanın Müstəqillik Günü haqqında ətraflı məlumat verilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

27 May, 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulovanın Səmərqənd şəhərinə “İslam Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı – 2025” statusunun verilməsi münasibətilə etdiyi rəsmi səfəri çərçivəsində türk dünyasının elmi ictimaiyyəti üçün əlamətdar bir hadisə baş verib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova Səmərqənddə yerləşən “İpək Yolu” Beynəlxalq Turizm və Mədəni İrs Universiteti nəzdində fəaliyyət göstərən “İpək Yolu” Beynəlxalq Tədqiqat İnstitutunu ziyarət edib. Səfərçər çivəsində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə İnstitut arasında əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Sazişin əsas nəticəsi kimi, Fondun himayəsi altında fəaliyyət göstərəcək Türk İrsi Mərkəzinin institutun bazasında rəsmi açılışı həyata keçirilib. Yeni Mərkəz türk dövlətləri arasında akademik əməkdaşlığın, elmi tədqiqatların və mədəni mübadilənin inkişafı üçün bir platforma rolunu oynayacaq.

Türk İrsi Mərkəzlərinin yaradılması Fondun elmi-təhsil və mədəni fəaliyyətlərini genişləndirmək məqsədi ilə həyata keçirdiyi strateji təşəbbüslər sırasındadır. Belə mərkəzlər artıq Qazaxıstan və Qırğızıstanda uğurla fəaliyyət göstərir və yaxın vaxtlarda türk dünyasının digər ölkələrində də açılması planlaşdırılır.

Türk İrsi Mərkəzləri türk xalqlarının tarixi irsinin qorunması, mədəni dəyərlərinin təbliği və elmi təşəbbüslərin həyata keçirilməsi üçün mühüm dayaq nöqtələrindən birinə çevriləcək. Bu məkanlarda alimlər, mütəxəssislər və tələbələr bir araya gələrək birgə layihələr həyata keçirəcək, akademik dialoqu dərinləşdirəcək və türk irsinin hərtərəfli öyrənilməsi və mənalandırılması üçün fənlərarası tədqiqatlar aparacaqlar.

Səmərqənddə Mərkəzin açılması mədəni və təhsi ləlaqələrinin möhkəmləndirilməsi, eyni zamanda türk dünyasının zəngin və rəngarəng irsinin beynəlxalq səviyyədə tanıdılması istiqamətində mühüm bir addıma çevrilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti xanım Aktotı Raimkulova, Səmərqənd şəhərinin “İslam Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı – 2025”  elan olunması münasibətilə keçirilən rəsmi mərasimdə açılış nitqi ilə çıxış edib.

Səmərqənd iki min beş yüz ildən artıqdır ki, sivilizasiyalarının qovşağı və Orta Asiyada Böyük İpək Yolunun əsas mərkəzlərindən biri kimi fəaliyyət göstərmiş, dünyanın ən qədim və şöhrətli şəhərlərindən biridir. Bu fəxri statusun verilməsi şəhərin tarixi və mədəni əhəmiyyətinin yüksək qiymətləndirildiyini göstərir.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu həm İslam, həm də Türk dünyasının mənəvi irsinin qorunmasına və mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafına xidmət edən bu təşəbbüsü tam şəkildə dəstəkləyir.

Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, mərasimdə 20-dən çox ölkənin nümayəndələri, eləcə də nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri iştirak ediblər. Tədbir yüksək təşkilatçılıq səviyyəsində baş tutub. 

Fond bu əlamətdar hadisə münasibətilə Özbəkistan Respublikasını səmimi qəlbdən təbrik edir və ölkəyə davamlı inkişaf və rifah arzulayır.

Həmçinin böyük məmnuniyyətlə bildiririk ki, qardaş Özbəkistan dövləti Türk Mədəniyyəti və İrsi Fonduna rəsmi olaraq tamhüquqlu üzv kimi qoşulub. Bu mühüm addım mədəni əməkdaşlığın genişlənməsi və birgə təşəbbüslərin həyata keçirilməsi üçün yeni imkanlar açacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Ramin Yaşardır.

Ramin Yaşar

Təbriz

UŞAQLAR AYIQ ORDUDUR

Can ürəklər, can könüllər,

Sudan duru, aydan arı.

İsti-isti, şirin-şirin,

Qaçın gəlin mənə sarı.

Qaçın gəlin ay uşaqlar,

Gəlin vətəndən danışaq.

Qızıl almada dil açıb,

Güllü gülşəndən danışaq.

Danışaq, söyləyək Azər,

Babəkin "Baycan" yurdudur.

Ay-ulduzlu gələcəyə,

Uşaqlar ayıq ordudur.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Orta məktəbdə oxuduğu vaxtlarda o dövrün “Pioner” qəzetində “Haradan başlanır vətən?”- mövzusunda keçirilən inşa müsabiqəsinin elanını görüb, müsabiqədə iştirak etmək qərarına gəlir və tezliklə elanda göstərilən ünvana inşa yazıb göndərir. İnşada qeyd edir ki:- “Vətən mənim üçün yaşadığım evdən, həyətimizdən və hər gün altında oynadığım tut ağacından başlayır.” Çox keçmir ki, inşa əks-səda doğurur və müsabiqənin qaliblərindən biri də o olur.

Ümumiyyətlə, vətən mövzusu ona çox əzizdir və bədii yaradıcılığının əsas qayəsini təşkil edir. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, hətta elmi işinin də mövzusu vətənlə bağlı olub...

“Ən böyük sevgi vətənə, torpağa olan sevgidir. Bu danılmaz sevgidir. Məsələ bundadır ki, bu söz çox deyildiyindən onun səmimiliyinə inam azalıb. Bütün sevgilər ötür. Anaya, torpağa olan məhəbbət isə ötüb keçmir.”- söyləyir.

Kövrək qəlbi var. Özünü yağışa bənzədir. Adə­tən, kövrələndə istəmir ki, kimsə buna şahid olsun. “Mə­nim də qəl­bim­də yağışa bən­zər hal­lar tez-tez olur. Əgər ley­san ya­ğır­sa, tez kə­sir, am­ma na­rın ya­ğış ya­ğır­sa, onun kəs­mə­si, ki­ri­mə­si gec olur.”- deyə duyğularını dilə gətirir...

Deyir ki:- “Həmişə çalışmışam ki, ünsiyyətdə olduğum insanlarda yalnız yaxşı xüsusiyyətlərini görüm, belə olanda ünsiyyət də normal alınır. İnsanlar ünsiyyətdə bir-birinə müsbət enerji ötürə bilirsə qarşıya çıxan bütün maneələri aşmaq olur. Yox, əgər münasibətdə qarşınızdakının mənfiliklərini axtarsanız, ünsiyyət qura bilməyəcəksiniz, çünki müsbət enerji mübadiləsi olmayacaq. Nə yazıq ki, bəzən işıqlıgördüyün adamla münasibətdə bütün fikirlərin alt-üst olur. İnsan odur ki, buna baxmayaraq özündə qala bilsin, dəyişməsin.”

O, 1962-ci ilin may ayının 29-da Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda dünyaya gəlib. 1984-cü ildə indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1984-1994-cü illərdə Üzeyir Hacıbəyov adına Naxçıvan Musiqi Texnikumunda müəllim, 1995–1999-cu illərdə "Səs" qəzetində müxbir vəzifələrində çalışıb. 2005-ci ildə jurnalist kimi fəaliyyətinə görə "Tərəqqi" medalına, daha sonra "Əməkdar jurnalist" adına layiq görülüb. 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə Milli Televiziya və Radio Şurasının üzvü təyin edilib. 1999-cu ildən tarixi "Kaspi" qəzetinin təsisçisi və ideya rəhbəridir. 2011-ci ildən 2018-ci ilə qədər Milli Televiziya və Radio Şurasının sədr müavini vəzifəsində çalışıb. Filologiya üzrə fəlsəfə doktorudur. Bir sıra kitabların müəllifidir...

“Qa­dın güc­lü ol­ma­lı­dır. Bi­zim gü­cü­müz ya­xın­la­rı­mı­za bö­yük ener­ji ve­rir. Biz güc­lü­yük­sə, hə­yat yol­da­şı­mız güc­lü­dür, ata­mız güc­lü­dür, qar­da­şı­mız güc­lü­dür. Qa­dın güc­lü, in­tel­lek­tu­al, his­siy­yat­lı olan­da ət­ra­fı­na da bu­nu ötü­rə bi­lir. He­sab edi­rəm ki, bu fik­ri sə­bəb­siz de­mirəm. Bə­zən elə mə­qam­lar olur ki, o za­man ağıldan əla­və, in­tui­si­ya da la­zım gə­lir və qa­dın­da bu, da­ha güc­lü­dür. Bə­zən qadın­la­rın in­tui­si­ya­sı ağıl­dan bir qə­dər irə­li­də ola bi­lir. Bu mə­na­da, qa­dın­lar daha in­tui­si­ya­lı­dır və bu­nun­la on­lar da­ha bö­yük iş­lər gö­rə bi­lirlər...”- söyləyir.

Zərif ruhu var, qəlbi o qədər təmizdir ki, hamıya-hər kəsə xoşbəxtlik arzulayır. Necə deyərlər, dili dualı xanımdır. Müsahibələrinin birində deyir ki:- “Özüm bö­yü­mə­miş, bo­yum çıx­ma­mış ru­hu­mu, içi­min sə­si­ni, qəl­bi­min pı­çıl­tı­sı­nı, kön­lümün hə­nir­ti­si­ni eşit­dim. İçimdə­ki səs­lə yaşa­dım. Yaz­dıq­la­rım yarpaq aç­dıq­ca ömür ağa­cım da bö­yü­dü. Nə­nə-ba­ba­lı dün­ya­mdan, bağımız­da­kı gi­lə­nar çi­çək­lərin­dən, şaf­ta­lı, ərik ağac­la­rın­dan, Şə­rur yay­laq­la­rı­na ha­kim kəsilən “Yal­lı”dan ayrı­lıb kü­lək­lər şə­hə­ri­nə- Ba­kı­ya gəl­dim. Ki­tab­xa­na­la­rın­da­kı kif qo­xu­lu kitab­la­rın şə­hə­ri­nə. Kim nə de­yir-de­sin, So­nanı Sona Vəliyeva edən də, elə bu şə­hər ol­du. “Şə­rur qön­çə­si” şə­hər­də çi­çək­lən­di. Poe­zi­ya­dan pub­li­sis­ti­ka­ya yol tutdu. Se­və-se­və, se­vi­lə-sevi­lə. Sa­də­li­yin, sə­mi­miy­yə­tin, pe­şə­kar­lı­ğın nü­mu­nə­si ki­mi ta­nı­nan bu qa­dın in­di doğmala­rı üçün əziz bir in­san, yüz­lər­lə oxu­cu­su üçün isə “Kas­pi” qə­ze­ti­nin tə­sisçisi, şai­r, pub­li­sist So­na Və­li­ye­va­dır.”

 ...Bəli, o, bu dəfə sizə ürək­lə­rə yol ta­pan, kö­nül­lə­ri tər­pə­dən li­ri­ka­sı­na gö­rə tanı­nan, se­vi­lən Sona xanımdan danışıram. O, sadə­li­yin­də əzə­mət, qü­ru­run­da mər­hə­mət gəz­di­rən zə­rif­lər­dən­dir. Bar ve­rən ağac ki­mi bə­rə­kə­ti ço­xal­dıq­ca, başı­nı aşağı tu­tub, ürə­yi­ni Allaha, kön­ül qa­pı­sı­nı isə insan­la­ra açır. Bir sözlə, o xoş­bəxt­dir...

Bu gün - mayın 29-u naşir, şair, publisist Sona Vəliyevanın növbəti ad günüdür. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayıram...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Hamımızın tanıdığı, elə surəti görününcə dodağımıza gülüş qonduran əfsanəvi kino aktyoru, səssiz komediya janrının dühası Çarli Çaplin fəxri “Oskar” mükafatını aldıqda, zaldakı tamaşaçılar onu  təxminən 12 dəqiqə alqışlamışlar. “Oskar”ı alanlar  heç vaxt bu qədər uzun sürən sürəklə alqışlanmamışdı!

Yəhudi ailəsində doğulan Çarli Çaplin 88 il yaşamışdır.  Hamını güldürsə də həyatı boyu kədər yükü daşımışdır. Onun sərrast söz demək qaviliyyəti də olmuşdur, bir şox kəlmələri aforizm kimi dillər əzbəri idi. O deyirdi:

Bu dünyada heç nə əbədi deyil, hətta bizim problemlərimiz belə.

Yağışda gəzməyi sevirəm, çünki heç kim mənim göz yaşlarımı görmür.

Həyatda ən çox itirilən gün gülmədiyimiz gündür.

Dünyanın ən yaxşı altı həkimi: Günəş, istirahət, idman, pəhriz, özünə hörmət, dostlar. Həyatınızın bütün mərhələlərində onlara sadiq qalın və sağlam həyatdan həzz alın...

Əgər Aya baxsanız, Tanrının gözəlliyini görərsiniz...

Əgər Günəşi baxsanız, Tanrının qüdrətini görərsiniz...

Əgər güzgüyə baxsanız, Tanrının ən gözəl yaratdığını görərsiniz. Buna inanın.

Biz hamımız turistik, Tanrı bizim səyahət agentimizdir ki, artıq marşrutumuzu, gedəcəyimiz yeri və istiqamətimizi müəyyənləşdirib... Ona etibar edin və həyatdan zövq alın.

Həyat sadəcə bir səyahətdir! Buna görə də, bu günü yaşa! Sabah olmaya da bilər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 İdman ən yaxşı motivəedəndir

İnsanı pozitivliyə motivə edən faktorlar arasında, çox şübhəsiz, bədən tərbiyəsi və idman ən vacib yerlərdən birini tutur. Adətən cəmiyyətin mədəni səviyyəsi böyük ölçüdə insanın fərdi xüsusiyyətlərinin tam açılması və bunlardan istifadədən asılıdır. Burada da xüsusən qeyd edilməlidir ki, ümumbəşəri mədəni sərvətlər sistemində sağlamlığın və fiziki hazırlığın səviyyəsi ən vacib tərkib hissələrindəndir.

Bədən tərbiyəsi və idman insan fəaliyyətinin müstəqil növüdür ki, cəmiyyətin inkişafında onun böyük əhəmiyyəti var. Bu növ cəmiyyətin formalaşmasında, insanın formalaşmasında, habelə ictimai münasibətlərin inkişafında hədsiz rola malikdir.

Bədən tərbiyəsi – cəmiyyətin ümumi mədəniyyətinin bir hissəsi olaraq sağlamlıq səviyyəsinin möhkəmlənməsinə yönəldilmişdir. O, hərtərəfli və harmonik şəxsiyyətin tərbiyəsi kimi sosial funksiya həyata keçirir.

Hazırda insanın rifah halının yüksəldilməsinin prioritet hesab edildiyi bütün ölkələrdə, o cümlədən də Azərbaycanda bu sahənin sağlam gənclik yetişdirilməsində, ümumən, şəxsiyyətin motivasiyasında əhəmiyyəti roluna böyük diqqət yetirilməkdədir.

Bədən tərbiyəsi və idman şəxsiyyətin real-praktik və ideal-psixoloji fəaliyyətinin vəhdətidir, bu fəaliyyət ərzində insan həm cəmiyyətlə, həm də təbiətlə əlaqədə olur. Bu əlaqələr nə qədər universal olsa o qədər hərtərəfli inkişaf edəcək.

Mənim ölkəmdə bu gün stadionların, idman meydançalarının inşası, Olimpiya mərkəzlərinin istifadəyə verilməsi (hazırda ölkədə 21 olimpiya-idman kompleksi fəaliyyət göstərir) durmadan vüsət almaqdadır.

Uşaq yaşlarından azərbaycanlıların kütləvi olaraq idman bölmələrinə üzv yazılması tendensiyası sezilir, ölkədə idman çox populyardır.

Adətən idmanın ölkəyə qızıl medallar gətirmək, ölkənin himnini səsləndirmək, idman imicini möhkəmləndirmək baxımından rolu qeyd olunur, həvəskar idmandan daha çox peşəkar idmana üstünlük verilir. Amma bizdə sabahını düşünən bütün digər ölkələrdə olduğu kimi bədən tərbiyəsinə, həvəskar idmana böyük önəm verilməkdədir. Niyə də olmasın, axı bədən tərbiyəsi və kütləvi idman:

 - İnsan orqanizminin ümumi inkişafına, möhkəmlənməsinə səbəb olur, onun sağlamlığına şərait yaradır, involyusiya proseslərini dayandırır, insanın hərəkətliliyini təmin edir;

 - gənci əmək fəaliyyətinə hazırlayır, onun əmək qabiliyyətini yüksəldir, fiziki dözumlülüyünü, güc və iradəsini artırır;

 - gənci vətənin müdafiəsinə hazırlayır, onun qəhrəman və cəsur olmasına, hər cür çətinliklərə sinə gərə bilməsinə stimul yaradır;

 - vətəndaş üçün asüdə vaxtın rasional istifadəsini təmin edir; idman meydançaları və zallar, stadionlar, bir növ, aktiv istirahət meyarına çevrilir;

 - istənilən çətin anda, hətta həyatdan ağır psixoloji zərbələr alınan vaxt belə qazanılan fiziki hazırlıq üstünlükləri insanın toparlanmasına, mətinlik və dözüm nümayiş etdirməsinə kömək edir;

 - bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olmaq insanı siqaret, alkoqol, narkotik kimi zərərli vərdişlərdən tam kənarda saxlayır, fiziki təmrinlər insanı ümidsizlik, bədbinlik, həyatdan küskünlük kimi neqativ hallardan sığortalayır, ona pozitivlik, həyat eşqi bəxş edir.

 - bədən tərbiyəsi və idman dolayısı ilə şəxsiyyətin formalaşmasında əsas keyfiyyətlərin yaranmasına da xidmət edir, düzgün fiziki təlim görmüş şəxs yaxşı düşünmək, qərar qəbul etmək və bu qərarın yerinə yetirilməsinə nail olmaq, məqsəd və vəzifələrə çatmaq üçün qarşısına çıxan bütün maneələri dəf edə bilmək üstünlükləri də qazanır.

Bədən tərbiyəsi və idmanın insan sağlamlığına gətirdiyi töhfələri isə saymaqla qurtarmaz:

 - Daimi fiziki hərəkətlərlə məşğuliyyət nəticəsində insan bədənində mübadilə prosesi aktivləşir, insanın enerjisi artır;

 - Fiziki hərəkətlərdən uzaq qaçan insanda əzələ atrofiyası, sümük möhkəmliyinin azalması, mərkəzi əsəb sisteminin, nəfəs yolları funksiyalarının pisləşməsi müşahidə edilir. Orqanizmin həyat fəaliyyəti və tonusu aşağı düşür;

 - Məqsədyönlü fiziki hərəkətlərlə və idmanla məşğul olmaq qan dövranını, ürək əzələlərinin fəaliyyətini, əzələlərin qanla təminatını, əsəb sistemini yaxşılaşdırır.

 - Belə hərəkətlər ürəyi möhkəmləndirir, qan təzyiqini normallaşdırır;

 - Belə hərəkətlər müsbət şəxsi keyfiyyətlərə yol açmaqla yanaşı, diqqətli olmağa, zehnin və yaddaşın güclənməsinə, immun sisteminin möhkəmlənməsinə də səbəb olur.

 - Fiziki yüklənmələr zamanı yaranan böyrəküstü harmonlar ürəyə olduqca müsbət təsir göstərir;

 - Xüsusən qaçış, üzgüçülük, velosiped sürmə kimi idman növləri sağlamlığa mükəmməl təsir göstərir.

Dünyada təkcə fitnes klublarda 120 milyon insan idmanla məşğul olmaqdadır.

Bu gün Azərbaycanın bütün məktəbəqədər müəssisələrində, məktəblərində, əksər ali məktəbində, ordusunda, müdafiə tipli müəssisələrində dövlət proqramı əsasında icbari bədən tərbiyəsi məşğələləri keçirilir (bunlar müxtəlif kütləvi idman oyunları, istehsalat gimnastikası, bədən tərbiyəsi fasilələri və s. şəklində tətbiq olunur).

Mötəbər beynəlxalq yarışları yüksək səviyyədə təşkil edən Azərbaycanın hazırda dünyada idman ölkəsi kimi tanınması, ölkəmizin müsbət idman imicinin formalaşması bu gün hər bir azərbaycanlını qürurlandırmaqdadır. İlk Avropa oyunlarının 2015-ci ildə məhz Bakıda keçirilməsi, dünyanın ən baxımlı idman turnirlərindən olan «Formula-1» yarışmasının «Azərbaycan qran-prisi»nin həyata vəsiqə qazanması kimi iki uğuru ayrıca qeyd edərdim.

Ölkədə idmana verilən önəmin bariz nümunəsi ölkə Prezidenti İlham Əliyevin həm də Milli Olimpiya Komitəsinin Prezidenti olmasıdır.

Tarixi mənbələrə müraciət etsək, görərik ki, lap qədim dövrlərdə – bürünc dövründə Azərbaycanda insanların müxtəlif fiziki hərəkətlərini əks etdirən yazılar, rəqslər mövcud olub. Ölkəmizə gələn hər bir əcnəbinin qədim qayaüstü yazılarına və rəsmlərinə böyük maraqla tamaşa etdiyi Qobustan qayaları ölkəmizdə bədən tərbiyəsinin qədimliyinə aşkar sübutdur.

Bu gün Azərbaycanda 8940 idman qurğusu və bədən tərbiyəsi sağlamlıq kompleksi fəaliyyət göstərir, 14 idman cəmiyyəti mövcuddur.

Müstəqil Azərbaycanın idmançıları indiyədək (1996 – 2016-cı illər) Yay Olimpiya oyunlarında 8 qızıl, 12 gümüş və 26 bürünc olmaqla cəmi 46 medal qazanmışlar, Avropa və dünya birincilikləri və kuboklarında ümumilikdə müxtəlif əyarlı 2615, o cümlədən 897 qızıl medala layiq görülmüşlər.

Təsadüfi deyil ki, idmana sülhün elçisi, bədən tərbiyəsinə isə sağlamlığın özülü adını vermişlər.

Xüsusən elmi-texniki tərəqqinin inkişaf etdiyi, istehsalatın tam avtomatlaşdırıldığı, avtomobil və liftlərin cövlan etdiyi, məişətdə paltaryuyan, qabyuyan maşınların, tozsoranların hegemonluğu şəraitində, urbanizasiyanın və texnizasiyanın insan hərəkətliliyini tam məhdudlaşdırdığı, hipodinamiyaya gətirdiyi hazırkı şəraitdə başa düşmək lazımdır ki, bədən tərbiyəsi və idman, ümumən, hərəkətlilik insanın xilası deməkdir.

İdmana gəlin, idmana tapının, əziz oxucularım. İdman sağlamlıq, gözəlliklə yanaşı, güc və çevikliklə yanaşı həm də ən yaxşı motivasiyaedəndir, bax bunu unutmayın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalın ilə birgə layihəsində bugünkü mövzumuz “Türk xalqlarında mədəni inteqrasiya və UNESCO irs siyahısına daxil olan elementlər”dir.

Türk xalqları minilliklər boyu geniş coğrafiyada – Orta Asiyadan Anadoluya, Qafqazdan Sibirə qədər uzanan ərazilərdə yaşamış, bu məkanlarda özünəməxsus, amma bir-birinə yaxın olan mədəniyyətlər formalaşdırmışdır. Tarix, din, dillə bağlı oxşarlıqlar, eyni həyat tərzi və adət-ənənələr bu xalqlar arasında mədəni inteqrasiyanın təbii şəkildə formalaşmasına səbəb olmuşdur.

Mədəni inteqrasiya dedikdə, fərqli dövlətlərdə yaşayan, lakin ortaq etnik-mədəni köklərə sahib toplumların bir-biri ilə mədəni baxımdan yaxınlaşması, bənzər adətlərin, sənət növlərinin və dəyərlərin paylaşılması nəzərdə tutulur. Türk xalqlarında bu inteqrasiya, xüsusilə folklor, musiqi, dini və dünyəvi bayramlar, dil və sənət sahələrində özünü daha qabarıq şəkildə göstərir.

Türk xalqları arasında inteqrasiyanın ən güclü təzahürlərindən biri şifahi xalq ədəbiyyatı sahəsində müşahidə olunur. Məsələn, “Dədə Qorqud” dastanı təkcə Azərbaycan türklərinə deyil, eyni zamanda Türkiyə, Qazaxıstan və Türkmənistan türklərinə də mənsub sayılır. Dastandakı obrazlar, motivlər və əxlaqi qaydalar bütün Türk coğrafiyasında ortaq anlayışlarla üst-üstə düşür.

Bundan başqa, Novruz bayramı da Türk dünyasının demək olar ki, bütün xalqlarında qeyd olunan qədim və ortaq bir bayramdır. Baharın gəlişi, təbiətin oyanması, ailə və icma daxilindəki münasibətlərin yenilənməsi ideyaları Türk xalqlarının dünya görüşünün ümumi köklərindən xəbər verir.

Bir çox Türk xalqlarına aid olan mədəni dəyərlər beynəlxalq səviyyədə də tanınmış və UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Bu siyahıya daxil olan elementlər, həmin dəyərlərin sadəcə milli deyil, həm də bəşəri irsin bir hissəsi kimi qəbul edildiyini göstərir.

UNESCO siyahısında yer alan bəzi ortaq Türk irsi nümunələri aşağıdakılardır:

• Dədə Qorqud irsi – Azərbaycan, Türkiyə və Türkmənistan tərəfindən birgə təqdim olunmuşdur. Bu dastan qəhrəmanlıq, ailə dəyərləri, şifahi ənənənin ötürülməsi kimi universal dəyərləri özündə birləşdirir.
• Novruz bayramı – Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Türkiyə tərəfindən təqdim olunmuş ortaq bayram ənənəsidir. Onlar bu bayramı yaşatmaqla keçmişi və gələcəyi birləşdirən mədəni körpü qururlar.
• Aşıq və ozan sənəti – Bu sənət növü musiqi, poeziya və hekayətçiliyin vəhdətidir. Hem aşıqlar, həm də ozanlar müxtəlif Türk xalqlarında eyni vəzifəni – xalqın yaddaşını qoruyan və ötürən rolunu oynayırlar.
• Xalçaçılıq – Qafqazdan Orta Asiyaya qədər geniş coğrafiyada ortaq naxış və texnikalara rast gəlmək mümkündür. Xüsusilə simvolik motivlər – həyat ağacı, qoç buynuzu, su və günəş işarələri – xalqlar arasında estetik və mənəvi bağlılığı sübut edir.
• Yurt və köçəri mədəniyyət – Qırğızıstan, Qazaxıstan və Türkmənistan kimi ölkələrdə yurt ənənəsi hələ də simvolik mənaya malikdir. Bu yaşayış forması Türk xalqlarının tarixdəki həyat tərzinin əyani təzahürüdür.

Son illərdə Türk Dövlətləri Təşkilatı və ona bağlı mədəni qurumlar (məsələn, Türksoy) vasitəsilə mədəni inteqrasiyanı gücləndirmək üçün ciddi addımlar atılır. Ortak mədəniyyət günləri, festivallar, sənətkar mübadiləsi və folklor konfransları bu inteqrasiyanı daha da möhkəmləndirir.

 UNESCO çərçivəsində bu əməkdaşlıq daha rəsmi səviyyədə baş tutur. Mədəni irsin birgə təqdim edilməsi, ortaq nominasiya sənədlərinin hazırlanması və eyni dəyərlərin bir neçə ölkə tərəfindən sahiblənilməsi Türk xalqları arasında qarşılıqlı etimad və mədəni həmrəyliyin artmasına xidmət edir.

Türk xalqları arasında mədəni inteqrasiya tarixdən gələn ortaq köklərə əsaslansa da, bu proses bu gün də davam etməkdədir. UNESCO-nun irs siyahısına daxil olan elementlər yalnız bir xalqın deyil, ümumi bir mədəni coğrafiyanın zənginliyini əks etdirir. Bu inteqrasiya, təkcə mədəniyyət sahəsində deyil, gələcəkdə təhsil, turizm və diplomatiya sahələrində də ortaq uğurlara zəmin yarada bilər. Mədəniyyət vasitəsilə formalaşan bu birlik, Türk dünyasının qlobal səviyyədə daha güclü və koordinasiyalı çıxış etməsinə imkan verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)