“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Seyyid Əsrinin qəzəlləri təqdim edilir.

Heydərli Məcid Seymur oğlu 15 mart 1994-cü il tarixində Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Qarabağ seyyidlərindəndir. 2015-ci ildə Bakı İslam Universitetindən dinşünaslıq ixtisası üzrə məzun olub. “Fidan çiçəkləri” adlı şeir kitabının müəllifidir. Seyyid Əsri imzası ilə qəzəllər yazır. Seyyid Ümminin tələbəsidir. Azərbaycanın Milli İnkişafı Naminə (AMİN) İctimai Birliyinin sədri, birliyin nəzdində "Mərifət inciləri" ədəbi-irfani məcmuəsinin təsisçisidir. Həmmüəllifliyi və redaktorluğu ilə bir neçə mətnşünaslıq əsər dərc edilib. Mənzum bədii tərcümələri və ədəbi məqalələri dövri mətbuatda çap olunmaqdadır. BDU Elmi Kitabxanasının baş biblioqrafıdır.

Səlam, İlahi, mənimçün ki yar müjdəsidir,
Liqa ilə bitəcək intizar müjdəsidir.

Gülüm, o göz süzməyin də vüsal vədəsidir,
Qaranquşun uçuşu növbəhar müjdəsidir.

Boyun bəlasın alım mən, gülüş öpüş gətirər,
Fidan açarsa, çiçək tazə bar müjdəsidir.

Nə var olub onu yoxdan ki, var edən vardır,
Sənin o yox deməyin nəysə var müjdəsidir.

Düşübdüsə başıma ağ əlin, yəqin, oxşar,
Uşaq sevinci olan ilk qar müjdəsidir.

Könül, o sürmə qarası səni çəkir gözünə,
Ey ovçu, müşk izi ahu şikar müjdəsidir.

Tikanlı teldə dirəkdir dügünlü saçda qələm,
Bu can qərib, o sərhəd diyar müjdəsidir.

Yaxında, Əsri, sənin könlün eşq ilə tutacaq,
Bu, Rumə fəthdə Pərvərdigar müjdəsidir.

***
 
Versəm könül kimi sənə, ey kaş, canı da,
Sənsiz cəhan nədir, diləməm heç cinanı da.

Sünbül saçın məni samana döndəribsə də,
Ahım verər yelə od ilə kəhkəşanı da.

Batində bir yəqin günəşi parlayır bu gün,
Zahirdə yoxdu zərrə qovuşmaq gümanı da.

Qırx gün ki görmədim səni, xəlvət nə çəkdim, ah,
Hərçənd çilləkeşliyin ötmüş zəmanı da.

Tuba gözümdə varsa, olum kül odun kimi,
Çox görmə, bağban, mənə bircə fidanı da.

Axirzəmandı, Əsriyə ver yarın, ey fələk,
Eşqin vüsal ilə bitə bir dastanı da.

***

Atım bəhardə, ya Rəbb, fəraq dağını kaş,
Tutum o türfə fidanla vüsal bağını kaş.

Qızılgülə sarılan sünbülün təsəllisi yox,
Görüm yenə dolanıb birçəyi qulağını kaş.

Qızıl balıqdan odur istəyim ki, ol pərinin
Qovuşma göz yaşı ilə yuyum ayağını kaş.

Himayə sayəsi salsın hüma quşu başıma,
Hənalı əlləri yaxsın gəlin çırağını kaş.

Döyür ki, kirpiyimin barmağı yuxun qapısın,
Bir axşam ev yiyəsi qovmaya qonağını kaş.

Sarılsa, sarsa, nola sarsılan könül yarasın,
Təbibim açsa o şəfqət dolu qucağını kaş.

Düşüncə yadıma səssiz yeyincə addımlar,
Dinib dayanmaya saqi verə əyağını kaş.

Duayə açdığım əllərdə can quşum, Əsri,
İlahi, qırmaya əyləşdiyi budağını kaş.

***
 
Canım, o gün ki, sən kimi cananı sevmişəm,
Sevdirdiyiyçün ol ulu Sübhanı sevmişəm.

Kim sevsə, eşqin açmasa, ölsə, şəhid olur,
Bir müddət ol ümid ilə pünhani sevmişəm.

Əmma sevən də sevdiyinə sevdiyin deyər,
Pirim deyib məqamım, o fərmanı sevmişəm.

Sən ki saçılmaz ətir vurubsan, vurulmuşam,
Sanma ki, müşk tutsa da, hər yanı sevmişəm.

Həq və’didir ki, sonda vüsalın sorağı var,
Yandırsa qəlbimi belə, hicranı sevmişəm.

İsminlə bir fidanlığa döndərrəm axırı,
Məcnun kimi qəmində biyabanı sevmişəm.

Ey türk dilli, bu ərəbə bəxş edib səni,
Mən Seyyid Əsri Azərbaycanı sevmişəm.

***
 
Çarəm bir oxdu, sən kimi qaşı kəmanda var,
Yarəm sağaldı, bəlkə, bu yolla, gümanda var.

Məczub olar könül səni mə’zun görən günü,
Səhra yolu bu eşqdə son imtəhanda var.

Sayəndə bisəmər ölümün tək nişanəsi
İtkin məzarım üstə ləçəksiz fidanda var.

Əfsanəpərvər olma gəl, olsan da, ey könül,
Bax gör vüsal sonluğu bir dastanda var.

Məcnunsifət özün nə yaraşdırmısan ona,
Bir eyib güzgütək məgər ol növcavanda var?

Məğlub səslə Əsridə qalmayıb bir Əsrilik,
Təbriklər sənə, belə fateh hayanda var?

***
 
Bu qəm ki mən çəkirəm, çəksə bircə can, dözməz,
Nə bircə can, buna, billah, bütün cəhan dözməz.

Görəndə boy-buxunun güclə ahımı tuturam,
Xəzan küləklərinə körpəcə fidan dözməz.

Görüş çağı üzülən cismi göz yaşım yıxacaq,
Bəhar daşqınına bir quru saman dözməz.

Mənəm ki eşq çölündə ərəb, ölübdü dəvəm,
Bu ayrılıq yükünə hiç karvan dözməz.

Nə xoş ki, boynuma qansızca qanmadan çəkdim
Ağır əmanəti ki, dağ, yer, asiman dözməz.

Vəfası olmasın əksik, İlahi, sevdiyimin,
Ey Əsri, yoxsa mənim səbrimə zəman dözməz.

***
 
Nəsib danəsi, yaz keçdi, sünbül olmadımı?
Ümid qönçəsi axir qızılgül olmadımı?

Sevinclə xəlq bu novruz yeddi od qaladı,
Yanıqlı ahım ilə yeddi göy kül olmadımı?

Sözüm-sovum səhər-axşam duayə dönmədimi,
İşim-gücüm gecə-gündüz təvəkkül olmadımı?

Bu nazlı-nazlı gəliş tazə can verib, nəfəsim,
Həyatım ayrılığında ölümcül olmadımı?

Görəndə halımı zəncir boynuma sarılır,
Edən dəli məni ol burma kakül olmadımı?

Sənə var idi yenə Leyli meyli, ey Məcnun,
Sevilməz aşiqi gör, dərd yüngül olmadımı?

O gül fidanı desin Əsrinin könül halın,
Qanadlanıb bu yazıq yavru bülbül olmadımı?

***
 
Üzün ziyası bəsimdir, çirağı neynəyirəm?
Könüldə var ola eşqin, ocağı neynəyirəm?

Görəndə dincəlirəm şəhrin ortasında səni,
Mən istirahət üçün dağı, bağı neynəyirəm?

Səni, ey incə fidan, qarə ruzgar yıxar,
Düşünmə, bu qurugövdə dayağı neynəyirəm.

Dəyibsə qəlbinə acı zərafəti, şəkərim,
Görüm yanıb-yaxıla, dil-dodağı neynəyirəm?

Roman deyil bu həyat, ey müəllimə, məni sev,
Gərəkmidir acımaq ölmə çağı, neynəyirəm?

Qapı dalında nədən gizlədin özün məndən?
Yaxınlaşıb açıram söz, uzağı neynəyirəm?

Ogünki mehr nə idi, bugünki qəhr nədir?
Yaz istisin edəcək qış sazağı neynəyirəm?

İlahi, Əsri ilə yarını barışdır özün,
Özüm də bilmirəm hicran qabağı neynəyirəm.

***
 
Bir dəm dodaq dodağıma canan qovuşdurar,
Ölmüş bu canıma yeni bir can qovuşdurar.

Görcək məni görüm ki, qoşa qaşların deyil,
Boynumda kaş iki qolu bir an qovuşdarar.

Ziddik demə, acı dənizi şirin ilə Rəbb
Bəxş eyləməklə lö’lö yü mərcan qovuşdurar.

Mən səndən ayrı qalmamışam bircə an belə,
Hazırda da məni sənə hicran qovuşdurar.

Hər qədr müşkil olsa, könül, döz bu eşqdə
Asan ayırmağa fələk asan qovuşdurar.

Sən zərrə-zərrə yarə daşı, ey qarışqa ki,
Dağın aşırmaq ilə Süleyman qovuşdurar.

Həq bağbanı, Əsri, gələn yaz fidanına
Dünyanı eylədikdə gülüstan qovuşdurar.

***
 
Cəhan bağında bir incə fidandı sevdiciyim,
Nə gül ki, başdan-ayaq gülsitandı, sevdiciyim.

Ey ali məktəbin ə’laçısı xanım mə’zun,
Fəraq dərsi ağır imtəhandı, sevdiciyim.

Demə, vüsal ola bilməz, de, bilmək olmaz ki,
Xuda bilir, nə yəqin, nə gümandı, sevdiciyim.

Bu könlümü ələ al, qoysa incə dırnaqlar,
Gül üstə bülbülü sancan tikandı, sevdiciyim.

Nişandı, barmağına gəl taxım, bu qaşlı üzük
Səadət ulduzuma asimandı, sevdiciyim.

Məhəbbətindi qocaldan vücudimi, yoxsa
Ürək uşaqdı, nəinki cəvandı, sevdiciyim.

Əman yerimsən, əmansızca getmə gəl, getmə,
Əmandı, sevdiciyim, dur, əmandı, sevdiciyim.

Şükr ki, yaxşı-yaman vardır arəsi mənlə,
Bir arə yaxşı bir arə yamandı, sevdiciyim.

Bu ay ki ilk görüşün bir yaşı təmam oldu,
Səlamın Əsriyə xoş ərməğandı, sevdiciyim.

***

Ümid bəxş et, İlahi, vüsal üçün bu səhər,
Fəraqə son səhər olsun məlal üçün bu səhər.

Özün tikanə vurar, duysa binəva bülbül
Həzin nəvamı gülən gül cəmal üçün bu səhər.

Şirin-şirin dodağınçün yazanda vəsf qələm
Arı görüb bayılar, çıxsa bal üçün bu səhər.

İki göz istər edə seyr şehli nərgistək
Gözündə eynəki cahü-cəlal üçün bu səhər.

Səlamı gün kimi doğdu, səbadı, söyləyərdim,
O can verən "Necəsən?" tək sual üçün bu səhər.

O gün gələ, görüşə də’vət eyləyim o gülü,
Desin haçan, deyim onda, misal üçün, bu səhər.

Fidanı söyləsin, ey Əsri, mən səni sevirəm,
Uğurlu çağdır, İlahi, məcal üçün bu səhər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Redaksiyanın poçtundan rubrikasında bu gün sizlərə Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndəsi, rayonun ilk jurnalist xanımı, AJB-nin üzvü, "Həməşəra" və "Nizami Gəncəvi" Fəxri Diplomları laureatı, yazıçı-publisist, şair Solmaz Məmmədovanın “Özünü gözlə” adlı şeiri təqdim edilir.

ÖZÜNÜ GÖZLƏ

Gülü kötüyündən çıxarıb atan,

Su tökmək yerinə od alışdıran

Torpağı zəhərlə yandırıb yaxan,

Ziyankar adamdan özünü gözlə...

Hər işdə axtarıb, bir qərəz görən,

Günahkar olsa da, haqq özün bilən

İnad və küfründən heç əl çəkməyən,

Haqqa kəm baxandan özünü gözlə...

Aqil insanların içinə girən,

Heç ədəb, mərifət elmin bilməyən

Kaş ki, tapılaydı bir ağıl verən,

Belə sərsəridən özünü gözlə...

Əzəldən dürr sözün sərrafı olub,

Böyükdən nəsihət qəbul olunub

Kiçiklər dinləyib, həmişə susub,

Bu səddi aşandan özünü gözlə...

Bu səddi aşandan özünü gözlə...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əslində, onun adını “Leyli və Məcnun” poemasından götürüb valideyinləri. Bu mədəniyyət sevgisi nümayişidir. 

Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti Məcnun Kərimov 1 sentyabr 1945-ci ildə Zəngəzur mahalının Şəki kəndində müəllim ailəsində anadan olub. 1959–1963-cü illərdə Ağdam rayon orta ixtisas musiqi məktəbində təhsilini başa vurduqdan sonra, 1967-ci ilə kimi Zəngilan rayonu yeddi illik uşaq musiqi məktəbinin direktoru işləyib.

Ü. Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının "Xalq çalğı alətləri" şöbəsini bitirərək pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. Elə həmin ildən etibarən orta əsrlərdə Azərbaycanda istifadə edilən, dövrümüzə gəlib çatmayan, unudulan qədim musiqi alətlərinin öyrənilməsi və bərpasi istiqamətində elmi-tədqiat işlərinə başlayıb.

1991-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyasında ‘‘Qədim musiqi alətlərinin bərpası və təkmilləşdirilməsi’’ elmi laboratoriyasını yaratdı. Həmin ildən elmi laboratoriyanın müdiri vəzifəsində çalışıb. Burada unudulmuş 11 müxtəlif musiqi alətini (çəng, barbət, çəqanə, çoğur, tənbur, səntur, rübab, rud, qopuz, ney, nüshə) bərpa edib, onların müxtəlif surətlərini hazırlayıb.

 "Azərbaycanın qədim simli çalğı alətləri" (tarixi-nəzəri, bərpa və təkmilləşdirmə məsələləri) mövzusu üzrə dissertasiya müdafiə edib, sənətşünaslıq namizədidir. Azərbaycanın qədim musiqi alətləri haqqında tədqiqatların müəllifidir, 10-dan çox qədim musiqi alətimizi bərpa edib, bu mövzuda beynəlxalq simpoziumlarda çıxış edib.

Məqalələri

1. "Musiqi dünyası" jurnalı — Azərbaycanın qədim musiqi alətləri

2. "Musiqi dünyası" jurnalı — Tənbur və onun müxtəlif növləri

3. "Musiqi dünyası" jurnalı — Azərbaycan qədim simli alətləri: səntur

4. "Musiqi dünyası" jurnalı — Muğam ifaçılığı sənətində xanəndə və sazəndə dəstələrinin rolu (Fuad Əzimli ilə birgə)

Filmoqrafiya

- Udun nağılı 

- Sübhün səfiri 

Azərbaycan mədəniyyətinə göstərdiyi xidmətlərinə görə 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti, 2011-ci ildə Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. 

Uzun müddətd xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Kərimov 2013-cü il Oktyabr ayının 2-də, saat 19.00 radələrində 68 yaşında dünyasını dəyişib. O, Bibiheybət qəbiristanlığında – valideynlərinin yanında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəzi adamlar insanlar arasındakı müqayisəni israrla qüsurlu hesab edirlər. Fəqət, bəşəriyyət hələ ki, oxşar və fərqli cəhətləri, yaxud birinin o birisindən üstünlüyünü müəyyənləşdirmək üçün, müqayisədən dəqiq qarşılaşdırma, tutuşdurma tapa bilməyib. 

Bu dəfə sizə bütün müqayisələrdən alnıaçıq, üzüağ çıxan bir insan haqqında danışmaq istəyirəm. Şair, yazıçı, jurnalist, "Kredo" qəzetinin baş redaktoru- Əli Rza Xələflidən. Amma gəlin əvvəlcə onun ömür yoluna səyahət edək. O, 1953-cü ilin dekabr ayının 7-si Cəbrayıl rayonunun Xələfli kəndində dünyaya gəlsə də, doğum şəhadətnaməsində bu tarix oktyabrın 1-i kimi göstərilib. 1975-ci ildə indiki Pedaqoji Universitetin filologiya fakultəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Əvvəlcə doğulduğu rayonun Şahvəli, Tatar və Aşağı Xələfli kəndlərində müəllim işləyib. Həmin illərdəki pedaqoji fəaiyyətinə görə "Qabaqcıl maarif xadimi" fəxri adına layiq görülüb. 1980-ci illərin əvvəlindən mətbuatda çalışır. 1980-1993-cü illərdə rayon qəzetində müxtəlif vəzifələrdə işləyib. "Xudafərin", "Qoşa qanad", "Qarabağ" və "Həyat" qəzetlərində xüsusi müxbir, şöbə müxbiri, şöbə müdiri və eləcə də redaktor əvəzi olub. Ədəbi-publisistik yazıları və şeirləri dövrü mətbuatda müntazam çap olunur. 2002-ci ildə "Qızıl qələm" medalı mükafatına, 2003-cü ildə "Məmməd Araz"ali ədəbi mükafatına, 2004-cü ildə AYB Bədii Ədəbiyyatı Təbliğ Bürosunun "Qılınc və qələm" yaddaş mükafatına, 2008-ci ildə Beynəlxalq Rəsul Rza mükafatına, 2010-cu ildə isə Şahmar Əkbərzadə adına Beynəlxalq Ədəbiyyat mükafatına layiq görülüb...

Mehriban, qonaqpərvər, əyləncəli, simpatik, düşüncəli və cəlbedicidir. Xarakter baxımından cazibədar və sirli xüsusiyyətlərə malikdir. Ətrafındakı insanlara qarşı diqqətli və anlayışlı davranışı ilə tanınır. İti düşüncəsi və hadisələrə rasional yanaşma tərzi istənilən çətin vəziyyətdə onu doğru qərar verməsinə kömək edir. Dostluq və iş münasibətlərində güclü təsir bağışlayaraq qarşısındakı insanları heyran qoyur. Ünsiyyətdə inam qazanmağı və mürəkkəb məsələləri asanlıqla həll etməyi bacarır...

Tənqidçi-ədəbiyyatşünas Qurban Bayramov onun yaradıcılığını belə xarakterizə edir: “Əlirza Xələflinin poeziyası irfan dünyasından bir əlçim buluddur və bir bülbülün sızlar türküsünə çevrilib söz gülüstanına yağan ağ yağışdır. Onun poetik üslubda metaforikləşmiş dərin məna yarada bilmə funksiyası hər məqamda özünü göstərir. Poetik üslubun assosiativ təzadlar silsiləsi bu adlar silsiləsinin tarixi mahiyyətinin duyumuna, dərkinə xidmət edir. Əli Rza Xələfli ümumi epik təsvirdən aralanaraq öz hiss və həyəcanlarını ifadə edir, müxtəlif yönlərdə mühakimələr yürüdür, həyat, insan, cəmiyyət haqqında düşüncələrini ifadə edir, burada lirizm hərtərəfli  görünür. Onun yazdıqlarında bədii mətnin, parçanın məna tutumu çox yüksəkdir. Bir qoşa misrada – məsnəvidə obraza elə səmimi, duyğulu yanaşa bilir ki, kiçik mətndə, az sözlə bütöv bir obrazı, xarakteri təqdim edir. Bu məna tutumu barədə müxtəlif mülahizələr də söyləmək olar. Amma şair sözdə ciddidir, sözü havayı yerə işlətmir. Bu mənada Əli Rzanın ədəbi - fəlsəfi mühakimələri ciddi marağa səbəb olmaya bilmir...”

Həyat eşqi ilə dolu adamdır. Yüksək yumor hissi var, şən və istiqanlıdır. Sevməyi və sevilməyi xoşlayır. Qayğkeş olduğundan əldə etdiklərini imkansızlarla bölüşməyə hazırdır. Onun ən müsbət tərəfləri isə əsasən məntiqli qərar verməsi və düşdüyü mühitdə hörmət qazanmağı bacarmasıdır. Bir az romantik, bir az da emosionaldır. Yaxşı həmsöhbətdir. Məsələlərə ədalətli yanaşmağı xoşlayır. Nəzakətlidir, diplomatikdir. İş həyatına gəldikdə isə çox istedadlıdır. Narahat və stresli mühitlərdə işləməyi sevmir...

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Yusif Mahmudov isə onun haqqında yazır: “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında, ümumən ədəbi mühitdə və elmi-ictimai media aləmində “Kredo”su ilə özünə möhkəm yer eləmiş Əli Rza Xələfll dövrümüzün görkəmli nasiri, şairi və jurnalisti kimi çox yaxşı tanınan və sevilən şəxsiyyətdir. Şübhəsiz, Əli Rza müəllimin bir yazar kimi dəsti-xətti lap sonsuzluqdan belə oxucusunu çağırır. Manevrli publisistikası şirinliyi, duzluluğu, fərqliliyi ilə ədəbiyyatımızın içində bütövləşmiş bir heykəl kimidir. Onun yazılarında da, adi danışıq və nitqlərində də cəmiyyət və təbiətin qırılmaz ülvi bağlılığı, vəhdəti apaydın süd kimi görünür. Alovlu çıxışlarını dinlədikcə, sanki sehirli nağıllar aləmində itib-batırsan. Ədəbiyyat tariximizin, o cümlədən folklorumuzun gözəl bilicilərindən olan Əli Rza Xələflinin yazılarında bir elat dünyası yaşayır. O, bu dünyadan ana təbiətin füsunkarlığını seyr edir, onu sözə gətirir, elmi istiqamət verir, ictimailəşdirir. Onun Söz gücü Təbiətin ilahi eşqini ürəklərə daşıyır. Bunu bayatılarında daha aydın hiss etmək olur. Təbiətə sevgi ona qayğıkeş münasibətdən başlayır. Bu cür münasibətin yeniyetmə və gənclər arasında yaradılmasının gələcək nəslin həyati vacib bir məsələ kimi ekoloji mühitin sağlamlaşdırılmasında mühüm əhəmiyyəti vardır. Bədii detllardan məqsədli və elmi şəkildə istifadə səmərə verə bilər...”

Qəlbi həyatın hər anını doya-doya yaşamaq arzusu ilə doludur. Onun üçün yeni təcrübələr və sərgüzəştlər həyatın ən dəyərli hissələridir. O, enerjili, optimist və macəra ruhuna malikdir və onun daim yeni məlumatlar öyrənmək və müxtəlif mədəniyyətlərlə tanış olmaq istəyi heç vaxt tükənmir. Onun bu liberal xarakteri karyerasından tutmuş şəxsi həyatına qədər hər sahədə özünü göstərir. Məhdudiyyətlərdən qaçmağa üstünlük verir və həyatda öz yolunu qurmaqda çox qərarlıdır. Münasibətlərdə isə tərəfdaşı ilə səmimi və dürüstdür. Müstəqillik onun üçün çox vacibdir, lakin o, həm də mənalı və dərin əlaqələr qurmaq arzusundadır. Erkən gəncliyindən həyatda azadlıq, macəra və yeni kəşflər axtarır. Bu, onun optimist və macəraçı xarakterini və həyata dərin sevgi və marağını əks etdirir. Yaxşılıq etməyi çox sevir. Əgər kiməsə pislik edibsə, onu həyatı boyu unutmur və davamlı peşmançılıq hissi keçirir. Hər şeyə müsbət tərəfdən baxmağı bacaran insandır. Bəli, bu baxımdan yaxın ətrafı ona həsəd apara bilər...

Deyir ki:- "Azərbaycanın indiki mənzərəsi qələm adamları tərəfindən kifayət qədər ya dərk olunmur, ya da çətin anlaşılır. Çünki müstəqilliyin 30 illik mərhələsini keçməyimizə baxmayaraq, nə köhnə meyarlar tam aradan qalxmayıb, nə də yeni meyarlar kifayət qədər açılmış deyil. Və yaxud yeni meyarların yeni ədəbi yanaşma düşüncəsi prosesi çox ləng gedir. On-on beş il əvvəl “postmodern” adı ilə özünü göstərən ədəbi tüğyançılıq da sanki sönüb. Çünki həmin ədəbi tüğyan və tüğyançılar özləri də eksperiment hüququndaydılar. Adını nə qoyursan-qoy, hər bir yeni zaman axtarış üçün meyar açır. Əxlaqda, mənəviyyatda, siyasətdə, hətta dinə münasibətdə yeni meyarların yaranması həyat hadisələrinə münasibətdə dəyişməyi tələb edir..."

Bəli, oktyabrın 1-i Əli Rza müəllimin rəsmi ad günüdür, 72 yaşı tamam olur. Ona möhkəm can sağlığı, uzun ömür və yaradıcılıq uğurları arzulayıram...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Romantik və realist aktyor məktəblərinin estetik prinsiplərini öz yaradıcılığında cazibəli ahəngdarlıqla ehtiva edən Həsənağa Dərya oğlu Salayev 5 dekabr 1921-ci ildə Bakıda qulluqçu ailəsində doğulub. 

Atası Dərya kişi oğlu yeddi yaşına çatanda onu Bakıdakı 6-cı Şura məktəbinə qoyub. Həsənağa 1937-ci ildə oranın doqquzuncu sinfini yüksək qiymətlərlə bitirib. Elə həmin il Bakı Teatr Texnikumuna daxil olub. Tələbə ikən 1938-ci ildə Akademik Milli Dram Teatrının aktyor heyətinə qəbul edilib. 1941-ci ildə təhsilini başa vurduğu günlərdə müharibəyə gedib və doğma teatra 1946-cı ildə qayıdıb.

Qısa müddətdə Həsənağa Salayev teatrın repertuarında yer tutan və təzə hazırlanan tamaşalarında maraqlı rollar oynayıb. Müxtəlif illərdə Səməd Vurğunun "Xanlar" (Mamulya), "Fərhad və Şirin" (Fərhad), "Vaqif" (Eldar, Qacar və Vaqif), Zeynal Xəlilin "Qatır Məmməd" (Əziz), Ənvər Məmmədxanlının "Şərqin səhəri" (Mustafa), Vilyam Şekspirin "Otello" (Montano), "Antoni və Kleopatra" (Sezar), "Qış nağılı" (Florizel və Leont), Nazim Hikmətin "Türkiyədə" (Hüseyn Həlim), Mirzə İbrahimovun "Həyat" (Abbas), Mehdi Hüseynin "Cavanşir" (Qartal və Söhrab), "Alov" (Əmin Bəxtiyarov), Lope de Veqanın "Sevilya ulduzu" (Tavera), Şıxəli Qurbanovun "Sənsiz" (Fərhad), Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi" (Vəli), Cəfər Cabbarlının "Solğun çiçəklər" (Bəhram), "Od gəlini" (Qorxmaz), "Almaz" (İbad) əsərlərinin tamaşalarında xarakterik səhnə surətləri yaradıb.

Aktyor eyni zamanda "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının istehsal etdiyi "Fətəli xan", "Görüş", "O olmasın, bu olsun", "Onu bağışlamaq olarmı?", "Koroğlu", "İstintaq davam edir" bədii və "Aygün" televiziya filmlərində Süleyman, Musa, Əzim Əzimzadə, Qüdrət, Eyvaz, Mayor Rüstəmov, Əmirxan rollarına çəkilib.

Həsənağa Salayev aktyorluq sənətində qazandığı qələbələrə görə 10 iyun 1959-cu ildə Azərbaycan SSR əməkdar artisti, 1974-cü ildə isə xalq artisti fəxri adları ilə təltif edilib. Yaradıcılığının ən müdrik çağında, 54 yaşında Həsənağa Salayev qəfildən iflic xəstəliyinə düçar olub. Bir daha səhnəyə çıxmayan aktyor 2 oktyabr 1981-ci ildə dünyasını dəyişib. Həsənağa Salayev çılğın ehtirası, vüqarlı görünüşü, sərbəst səhnə davranışı, əzəmətli boybuxunu, tamaşada yöndaşlarına diqqəti ilə seçilirdi. Gurultulu və cingiltili səsini məharətlə tənzimləyən aktyor romantik rollarla realist personajları, mürəkkəb psixoloji dönüşlü dramatik obrazları eyni məharətlə oynaya bilirdi.

O, klassik və tərcümə əsərlərində ifa etdiyi obrazları çağdaş dövrün ictimai-sosial, mənəvi-əxlaqi problemləri ilə ustalıqla əlaqələndirirdi. Həsənağa Salayev ruhən, emosiya coşğunluğu, səs diapazonu, ehtiraslarının çılğınlığı ilə romantik aktyor idi, ancaq lirik, dramatik və psixoloji rolları da məharətlə oynayıb.

Teatr səhnəsində rolları

1. Tavera (Sevilya ulduzu, Lope de Veqa)

2. Fərhad (Fərhad və Şirin, S.Vurğun)

3. Sezar (Antoni və Kleopatra, V.Şekspir)

4. Oqtay (Oqtay Eloğlu, C.Cabbarlı)

5. Doktor (Unudulan adam, N.Hikmət)

Filmoqrafiya

1. Aygün 

2. Cazibə qüvvəsi 

3. Doğma xalqıma

4. Fətəli xan 

5. Görüş 

6. İstintaq davam edir

7. Körpə 

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam " Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının dəyərli izləyiciləri.

“Psixologiya və Şeir” rubrikası insanın daxili aləmini iki fərqli, lakin bir-birini tamamlayan prizmadan təqdim edir. Psixologiya insan davranışlarını, duyğularını və düşüncələrini izah edir, şeir isə həmin duyğulara bədii çalar qataraq onları daha təsirli şəkildə ifadə edir. Bu rubrikada elmin dərinliyi ilə poeziyanın incəliyi bir araya gələcək və oxuculara həm düşünmək, həm də hiss etmək imkanı verəcəkdir.

Beləliklə, qonaqlarımızı Sizə təqdim edirik: Şair qonağımız BDU- nun SEP- fakültəsinin Fəlsəfə ixtisasının məzunu, AYB-nin üzvü, " Sükutdan asılmış ruh", "Qəfəs darlığı", “Bir sərbəst şeir, iki qafiyə kədər", Türkiyədə dərc olunan  "Günüm gecəylə başlar" şeir kitablarının müəllifi , “Zərif kölgələr" antologiyasının və "Vətən mücahidləri" kitabının həmrəhbəri sevimli xanım Aysel Nəsirzadə, psixoloq qonağımız CİBS Psixologiya və Təlim Mərkəzinin psixoloqu Müjqan Məmmədovadır.

Ruh bədəndə yerin danır…

Bilsən necə qəm çəkirəm

Divar nəmi çəkən kimi.

Göz yaşlarım selə dönür

Gün gecəyə keçən kimi.

Düyünlənib acı qəhər,

Boğur məni yenə gecə.

Ürəyimə verir kədər,

Həsrət olub bir bilməcə.

Bilmirəm ki, bu nə sirdir?..

Bilməm, niyə narahatam...

Yadıma gəlmir, bir ildir

Başım atıb rahat yatam.

Vücudumun təpəri yox ,

Ruh bədəndə yerin danır.

Nə göylərə təslim olur,

Nə yerdəki yerin anır.

Yazan özü belə yazıb,

Taleyi mən seçməmişəm.

Ölüdən betərəm onsuz,

Bir dünyadan köçməmişəm.

Ruh–bədən konfliktinin təsviri

Şeirin əsas xətti ruhun bədəndə yerini tapa bilməməsidir. Bu, eksistensial narahatlığın və özünü identifikasiya böhranının poetik ifadəsidir. İnsan özünü nə tam bu dünyaya aid, nə də başqa bir dünyaya hazır hiss edir. Bu, dərin daxili boşluq və məna axtarışı yaşayan şəxslərdə rast gəlinir.

“Ruh bədəndə yerin danır,

Nə göylərə təslim olur, 

Nə yerdəki yerin anır.”

Bu misralar insanın mənəvi bir limbo vəziyyətində olduğunu göstərir — nə göy (ilahi) ilə, nə də yer (maddi) ilə tam uyğunlaşa bilir.

Qəm və həsrət motivləri

“Düyünlənib acı qəhər 

 Boğur məni yenə gecə” bu misralar boğulma hissini, yəni emosional bloklanmanı ifadə edir. Bu həm də ifadə olunmamış hisslərin, xüsusilə həsrətin daxildə düyünlənməsi deməkdir. Həsrətin “bilməcə” adlandırılması onun adını, səbəbini tam dərk etməmək deməkdir.

Psixoloji mənzərə

Bu şeir eksistensial böhran, daxili boşluq, özünə və həyata aidiyyət hissinin itməsi, uzunmüddətli narahatlıq və ümidsizlik kimi halın bədii təsviridir. Şeirdəki obrazların hamısı bu psixoloji tabloya uyğun gəlir:

Divar nəmi → İçə işləyən, yığılan kədər.

Selə dönən göz yaşı → Emosional daşqın, amma hələ də boşalmamış ağrı.

Düyün → ifadə olunmamış, açılmamış emosiyalar.

Bu şeir şairin ozunə aid hisslərdirsə, bu bir ruhi transformasiya mərhələsinin başlanğıcı da ola bilər. Ruh bədəndə yerini tapmadıqda, bu çox vaxt köhnə kimlikdən çıxıb yenisinə keçmə prosesində olur. Bu, mənəvi oyanış və ya şəxsi böhranın eyni üzüdür.

Taleyi mən seçməmişəm  bu, nəzarət itkisi hissinin ifadəsidir. Şəxs öz həyatını idarə edə bilmədiyini, sadəcə yazılan bir ssenarini yaşadığını düşünür. Bu isə passivlik, ümidsizlik və ozü ölü olmadan ölmüş kimi hiss metaforası ilə tamamlanır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bugün uşaqlığımla görüşdüm yenə. Görüşə gələrkən məndən eyni geyinməyimizi istəyəndə tərəddüd etdim, amma sonra onun ən sevdiyi rəngi geyinməkdə razılaşdıq. 

Görüş yerimiz evimizə yaxın olan mağazanın həyətindəki balaca bağça idi. Ancaq ora gedə bildiyini, başqa yerləri tanımadığını dedi. Görüşdük. Onu gəzməyə aparmağı təklif etdikdə oyuncaqlarını evdə tək qoya bilməyəcəyini dedi.

 Onunla nə edəcəyimi bilmirdim. O mənim sadəcə keçmişim deyildi, bugün də içimdə saxladığım, bugün də qoruduğum, qəlbimdə yaşatdığım bir parçam idi. 

Onun 6 yaşı var idi. Bu il artıq məktəbə başlamışdı, 1-ci sinfə gedirdi. Mənsə bu il universitetdən məzun olmuş, həyatın başqa yollarına atılmışdım. 

Keçmişi gələcəyə birləşdirəm bir körpü çəkdik onunla bugün. Mənə ən çox hansı oyunları sevdiyini, hansı çizgi film qəhrəmanı olduğunu, böyüyəndə kim olacağını, necə bir həyatı olacağını xəyal etdiyini danışdı. Elə şirin danışırdı ki, hər dediyi gözlərimi doldurdu, üzümə səmimi, qəlbdən bir təbəssüm qoydu. Onunla danışarkən özümü ondan sonrakı 15 ildə olmadığım qədər hüzurlu hiss etdim bəlkə də. Doya-doya baxdım o şən, hər şeydən xəbərsiz, tək qorxusu istədiyi şirniyyatları almadan evə gələn valideynlər idi. Heç müəllimlərdən də qorxmurmuş, sinif birincisi imiş.

Əlimdən tutub dartaraq məni birgə qurduğumuz o körpüyə apardı. "Getmə, gəl bizə gedək, bizdə qal, heç hara getmə" deyə dartırdı. Balaca əlləri, balaca biləkləri 2 barmağımı sarmalamışdı. Onu qucağıma alanda bir şey hiss etdim. Onu geridə qoymaq onu tək qoymaq demək olacaqdı. Boynuma elə möhkəm sarılmışdı ki, bu təkliyi nə ona, nə özümə yaraşdıra bildim. Onu da özümlə aparmaq qərarına gəldim. "Anamı tək qoyacıq?" deyə soruşduqda onun bizi gözlədiyini dedim. Hoppanaraq qucağımdan enib körpünün gələcək istiqamətinə qaçdı. "Gəl gedək, mən tez böyümək istəyirəm" deyə qışqırdı. 

Yerimdə dayandım. Yavaş yavaş ona yaxınlaşıb bir daha qucaqladım və onu özümlə aparmaqdan vazkeçdim. Səssizcə qulağına pıçıldadım:

-Mən heç vaxt icazə verməyəcəm ki, sən böyüyəsən....

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gülşəndə açıb səba ilə gül tək,

Könlüm düşdü bir aşiqə könül tək.

Ey Natəvan, bu sevda bir atəşdir,

Yandırar canı, qoymaz səni tək-tək.

Azərbaycanın görkəmli  şairəsi Xurşidbanu Natəvan 6 avqust 1832-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olub. O, Qarabağ xanlığının sonuncu hakimi olan Mehdiqulu xan Cavanşirin qızı olub. Belə nəcabətli ailədən gəlməsi və xan nəslinə mənsub olması səbəbindən "Xan qızı" ləqəbi ilə tanınınıb. Onun ailəsi Azərbaycan tarixində görkəmli iz qoyan nəsillərdən biri sayılır.

Təhsil və Dünyagörüşü:

Natəvan yaxşı təhsil alıb, ərəb və fars dillərini öyrənib, Şərq poeziyasını dərindən mənimsəməyib. Onun ədəbi və fəlsəfi bilikləri dövrün bir çox kişi müasirlərindən belə üstün olub. O, həm də klassik Şərq ədəbiyyatının – xüsusən də Sədi, Hafiz, Füzuli kimi sənətkarların əsərlərini dərindən bilirdi.

Ədəbi Fəaliyyəti:

Xurşidbanu Natəvan poeziyada əsasən qəzəl və rübai janrlarında yazıb. Əsərlərində sevgi, tənhalıq, ayrılıq, insani dəyərlər, könül çırpıntıları və qadın hissləri əsas mövzular olub. Natəvan ilk dövrlərdə "Xurşid" təxəllüsündən istifadə etsə də, sonradan "Natəvan" (aciz, gücsüz) adını seçib. Bu təxəllüs onun həyatda üzləşdiyi faciələrə – xüsusilə oğlunun  ölümünə – bir işarə olub.

Natəvanın şeirləri həm klassik, həm də milli ruhla yoğrulub. Onun dili bədii, zəngin və hissiyyatla doludur. Natəvanın qəzəlləri sonralar Azərbaycan xalq musiqisində və muğamlarında da ifa olunub. 

Ədəbiyyat Məclisi – "Məclisi-üns":

1864-cü ildə Natəvan Şuşada "Məclisi-üns" adlı ədəbi bir cəmiyyət yaradıb. Bu məclis Qarabağda və ümumilikdə Azərbaycanda ədəbi həyatın canlanmasında mühüm rol oynayıb. Məclisdə dövrün görkəmli şair və ədibləri toplaşır, ədəbi müzakirələr aparılır, yeni əsərlər təqdim edilib. Bu məclis qadın rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən ilk ədəbi qurumlardan biri olub.

Xeyriyyəçilik və İctimai Fəaliyyət:

Xurşidbanu Natəvan təkcə şair deyil, həm də böyük xeyriyyəçi və ictimai xadim olub.

 O, Şuşada bir çox sosial layihələr həyata keçirib. Ən məşhuru 1872-ci ildə Şuşa şəhərini içməli su ilə təmin etmək üçün çəkdirdiyi su xətti – "Xan qızı bulağı" olub. Bu bulaq Natəvanın öz şəxsi vəsaiti hesabına tikilib, şəhər əhalisinin böyük ehtiyacını qarşılayıb.

Bundan başqa, o, yoxsul ailələrə kömək edib, məktəblərin, məscidlərin və digər ictimai binaların tikilməsinə maddi dəstək göstərib. Onun bu fəaliyyəti dövrün ziyalıları və xalqı tərəfindən yüksək qiymətləndirilib.

Ölümü və Xatirəsi:

2 oktyabr 1897ci ildə vəfat edib. Onun cənazəsi Şuşadan Ağdama qədər piyada daşınıb və İmarət qəbiristanlığında dəfn olunub. Onun vətənə, ədəbiyyata, insanlara olan sevgisi bu gün də xatırlanır və dərin hörmətlə anılır.

Mirası və Əhəmiyyəti:

Xurşidbanu Natəvan Azərbaycan ədəbiyyatının ilk qadın nümayəndələrindən biri olaraq milli poeziyamıza yeni nəfəs gətirib, qadın şairlərin yolunu açıb. Onun həm ədəbiyyatda, həm də xeyriyyəçilikdə qoyduğu iz bu gün də yaşayır.

Onun adı məktəblərə, küçələrə verilib, onun irsi əsasında sənədli filmlər çəkilib. Natəvan həm poetik istedadı, həm də yüksək mənəviyyatı ilə Azərbaycan tarixinə unudulmaz bir qadın kimi daxil olub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

“Başlanğıcda Söz vardı. Söz Tanrı ilə birlikdəydi və Söz Tanrı idi. Hər şey Onun vasitəsilə var oldu, var olan heç bir şey Onsuz olmadı.”

Sözün şərəfinə min illərdir şeirlər yazılır, nəğmələr qoşulur. Söz əbədiyaşarlığını və diriliyini daim qoruyub saxlayır.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt bölməsi yarandığı vaxtdan bəri, bölmənin yaradıcısı və uzun müddət rəhbəri olmuş mərhum şair Sabir Sarvanın ideya və təşəbbüsü ilə şəhərimizdə hər il “SÖZ” bayramı keçirilir. Artıq ənənəyə çevrilmiş bu bayram bu il Poeziya Evində gerçəkləşdi.

Tədbir Vətən torpaqlarının bütövlüyü uğrunda canlarını fəda etmiş şəhidlərimizin və dünyasını dəyişmiş qələm adamlarının xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başladı.

Poeziya Evinin direktoru İbrahim İlyaslı qonaqları salamlayaraq sözün ilahi gücündən və qüdrətindən danışdı.

AYB Sumqayıt bölməsinin sədri Gülnarə Cəmaləddin ölməz Füzulinin “Söz” qəzəlini səsləndirərək tədbirin məqsəd və məramından bəhs etdi.

Daha sonra söz ədəbi ictimaiyyətin nümayəndələrinə verildi. Ofelya Babayeva, Rauf Qaraişıq, Avtandil Ağbaba, Rafiq Oday, Gülnar Ümid, Akif Amal, Asif Asiman, Zakir Zahir, Elşad Xaqan Davudoğlu, Hikmət Fərzəli, Elçin Nur, Sübhan Quliyev, Mədaxil Cavadlı, İlqar Həbibi, Kəramət Əmirli, Əliyar Mərdiyev, Polad İbrahimoğlu, İlhamə Müslümova, Rəna Təbəssüm, Almaz Ərgünəş Bəyazid, Hafiz Ataxanlı, Cabir Ağaoğlu Albantürk və Əli Niyazbəyli öz ürək sözlərini bölüşdülər, yeni şeirlərini səsləndirdilər.

Tədbirin sonunda AYB Sumqayıt bölməsinin sədri Gülnarə Cəmaləddin təşkilati işlərdə əməyi keçənlərə və iştirakçılara təşəkkürünü bildirdi və Sabir Sarvanın “Mən varam” şeiri ilə “SÖZ–2025” mərasimini yekunlaşdırdı.

Beləliklə, payızın poetik ab-havasına köklənmiş şəhərin şeirli-sözlü bayramı bir daha yaddaşlara həkk olundu və tarixə qovuşdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2025)