“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında bu gün sizlərə NDU-nun Jurnalistika ixtisası üzrə I kurs tələbəsi, TEC Yazarlar klubunun üzvü Yusif Əhmədin “Son anımın rəngi al” adlı hekayəsi təqdim olunur.

 

 

YUSİF ƏHMƏD

SON ANIMIN RƏNGİ AL

 

Hava al qırmızıya boyanmışdı. Saat 6-ya qalırdı. Sentyabr artıq çoxdan gəlmişdi. Günlər qısaldıqca qısalırdı. Bakının küçələrində işdən evə yorğun gələnlərə, belində ağır yük daşımaqdan birtəhər olmuş abituriyentlərə daha çox rast gəlinirdi. Amma ilin hansı fəsli olmasına baxmayaraq, o, hər zaman Bakı küçələrində fəaliyyətdə idi. Maşınında oturub siqaret tüstülədirdi. Ətrafdan soyuqqanlı görünsə də, əslində onun içində çılğın bir adam yatırdı. Əlbəttə, o, iş rejimində soyuqqanlı görünməli idi. Çünki işi ondan soyuqqanlılıq və yüksək zəka tələb edirdi.

O, Prokurorluğun kiçik ədliyyə müşaviri, 27 yaşlı İskəndər Kaplanov idi. Bu gün o, tək deyildi. Yanında araşdırmaçı jurnalist dostu Artur Cabbarov da var idi. Onlar birgə əməliyyatda idilər. Maşında oturmaqlarının səbəbi onlara tapşırılan adamı izləmək idi.

—    Fikrin nədi, rəis? — deyə Artur uzaqlara tamaşa edərək dilləndi.

—    Hələlik bizə izləmək tapşırılıb. Bu adamın işdə əli olmağına inanmıram. Bir də ki, axı bu işi mən iki gündü götürmüşəm.

—    Əvvəldən götürsəydin, tapmışdın, hə? — deyə Artur güldü.

—    Mən elə şey demədim, — İskəndər də güldü. — Bu nə qədər qumar oynayır… Deyim ki, külli miqdarda pul udur, yox. On dəfə oynayır, bir dəfə udur, — deyə bir az oturacaqda yerini rahatlayıb ətrafa nəzər saldı.

Gözünə dayanacaqda bir cütlük dəydi. Bir müddət acı-acı bu cütlüyə tamaşa etdi. Uşaq yaşlarından onunla oynayan, küsəndə günlərlə danışmayan, aldığı yeməkləri hər zaman onunla bölüşən və artıq son yeddi ildə onu görməyən Saranı görmüşdü bu gün. Necə də dəyişmişdi… Əslində içində sevinirdi Saranı görməyinə. Əgər Sara tək olsaydı, heç tərəddüd etmədən ona yaxınlaşardı. Çünki içində bu qıza qarşı hissləri hələ də ölməmişdi. Bir tərəfdən də ona baxdıqca peşmançılıq hissi keçirirdi.

Kaplanov maşından düşüb damağına bir siqaret qoydu. İstəyirdi ki, Sara onu görsün, heç olmasa bircə dəfə olsa belə onun gözlərinə baxsın, uzaqdan-uzağa onunla danışsın. Heç olmasa indi ona “Mən hələdə səni sevirəm” sözünü desin. Gözlədikləri marşrut gəldi. Sara və həyat yoldaşı marşruta minərək getdilər. İskəndər özündən asılı olmayaraq cəld maşına əyləşib Artura tərəf döndü:

—    Artur, düş, sən izlə bunu. Mən gələcəm indi, bir az tez.

—    Nə olub?

—    Düş, gələcəm birazdan.

Artur maşından düşdü. İskəndər yüksək sürətlə birbaş onların mindiyi marşrutu izləməyə başladı. İndi ona yalnız və yalnız Sara maraqlı idi. Bircə evinin yerini bilsəydi, hər gün onu görməyə gələrdi. Ən azından onu bircə dəfə görüb illərdir içində daşıdığı o acını,  peşmançılığını ona deyəydi.

Marşrut Saragilin düşdüyü dayanacaqda saxladı. Onlar piyada deyəsən evlərinə tərəf gedirdilər. İskəndər maşından enib onları izləməyə başladı. İçində qorxu, həyəcan, sevgi, boşluq hissləri bir-birinə qarışmışdı. Axı asan deyil — neçə il gözünə görsənməyən sevdiyi qadını uzun aradan sonra görmək.

Evlərinin yerini artıq öyrənmişdi. Yəqin ki, səhər tezdən gələcəkdi Saranı görməyə. Maşına əyləşib Arturun yanına qayıtdı. Amma Artur yox idi. Deyəsən, izlədikləri adamın izinə düşmüşdü. Zəng vurdu Artura:

—    Alo, hardasan?

—    Bayaq hansı yönə getmişdinsə, o yönə tərəf gəldim.

—    Niyə?

—    Çünki izlədiyimiz adam bu yönə doğru istiqamət aldı.

—    Yaxşı, hansı tərəflərdəsən, de, gəlim.

—    Əslində gəlməyə ehtiyac yoxdu, görüm nə baş versə, yığaram sənə.

—    Nə deyirəm, yaxşı.

—    Yaxşı.

—    Artur…

—    Buyur.

—    Sən Allah, incimədin?

—    Yox, əşi, nə incimək.

—    Çox sağ ol.

—    Sən sağ ol.

Səhər tezdən Saranın yaşadığı binanın təxminən 100 metr aralığında qara “Mercedes” dayanmışdı. Hava yenə al qırmızı idi. Eynən ona kəndlərindəki havanı xatırladırdı. Əslində İskəndər gecə yarısı Arturu evinə qoyduqdan sonra elə Saragilin yaşadığı yerə gəlmişdi. Çox həyacanlı idi. Tutaq ki, Sarayla qarşılaşsa ona nə desin axı? Bir anlıq uşaqlıq xatirələri canlandı beynində.

—    İskəndər, anam yemək bişirib,  gəl, gedək bizə.

—    Nə tez acdın, indi meyvə yedik də.

—    Sənə nə var e, dedim, gedək də.

—    Deyirəm, Sara, nə tez böyüdük, o gün hələ təzəcə məktəbə gedirdik, indi isə bu il məktəbi bitirəcəyik.

—    Hə, ay İskəndər, həə… Bu kənddə nə qədər xatirələrimiz oldu. İndi dağılışacağıq, hərəmiz bir yönə gedəcəyik. Prokuror olacaqsan sən, hə?

—    Allah qoysa, hə. Bilirsən də, uşaqlıq arzumdu.

—    Bilirəm. Qorxuram ki, prokuror olandan sonra bizi saymayasan.

—    Elə şey olar? Sən gəlməyəcəksən Bakıya?

—    Nə bilim, əsas odu, sən get. Sonra bizi də apararsan, — deyə gülüşdülər.

—    Ancaq heyif, heyif ki, atam oxumağıma icazə vermədi.

—    Həə, — deyə İskəndər təəssüflə dedi.

—    Cəmi ikicə ay qalıb məktəbi qurtarmağımıza.

—    Ay elə demə, darıxıram.

—    Mənə kim tort bişirəcək?

—    Bax, ağladacaqsan indi məni. Elə danışırsan ki, elə bil heç qayıtmayacaqsan buralara.

—    Həyatdı da, ola bilər də.

—    Nəhs-nəhs danışma, gəl gedək yeməyə.

İskəndər bu xatirələri yadına saldıqca gözləri dolurdu. Bu bir gündə içini necə ağır boşluq hissi tutmuşdusa, siqareti siqaretə calayırdı. Görünür, peşmançılıq çəkirdi. Nəyə görə peşman olmuşdu görəsən? Hə, onu da xatırladı.

İskəndər artıq sevdiyi peşəsinə qəbul olmuşdu. O, iki gün sonra oxumağa Bakıya getməli idi. Sara ilə kənddə həmişə birgə oturduqları bir yer var idi. Bu yerdən gün batımı olduqca aydın və gözəl görünürdü. Onlar həmişə bu gün batımını birgə izləyərdilər.

Həmin gün İskəndər yenə Sara ilə bu yerə gəlmişdi.

—    Çox gözəldi, hə? — Sara İskəndərə günəşi işarə edərək dedi.

—    Bu gün yox, — deyə kədərli şəkildə İskəndər Saraya baxdı.

—    Niyə?

—    Çünki mən gedirəm. Bu gün batımını orda görəndə biz gələcəyik yadıma və mən darıxacam.

—    Mən də darıxacam. Amma qayıdacaqsan da sən?

—    Əlbəttə qayıdacam.

—    Sən Allah, düzünü de, Bakıda qızları görüb yaddan çıxarmayacaqsan məni?

   İskəndər laqeyd halda onun üzünə baxıb dedi:

—    Yox, ay qız, mən heç qız görəcəm ki, səni yaddan çıxarım?

—    Yəni demək istəyirsən ki, əgər görsən, yaddan çıxaracaqsan da?

—    Yox, əlbəttə ki.

—    Yaxşı da, İskəndər, — deyə Sara güldü.

   Sara bir az İskəndərə doğru əyildi:

—    Sevirsən məni?

İskəndər bu sözdən tutuldu. Uşaq yaşından bu qızla böyümüşdü. Günü-gündən ona olan sevgisi daha da artırdı. Amma bircə dəfə belə olsun, bu 11 ildə ona “Səni sevirəm” sözünü deməmişdi. İndi nə deyəydi axı ona? Fikirləşirdi ki, bəlkə indi artıq hər şeyi kənara qoyub desin: “Hə, Sara, mən səni sevirəm. Özüm də çox, lap çox — uşaqlığımdan sevirəm səni. Amma özümdə o cəsarəti tapa bilmirdim.”

Qərar verdi — deyəcəkdi indi ona. Və dedi də:

—    Gör neçə ildi sevirəm səni.

—    Neçə ildi?

—    Düz 11 ildi.

—    Pahh!

—    İnanmırsan mənə?

—    Bəs niyə demirdin?

—    Fikirləşdim ki, bəlkə hələ tezdi, ya da nə bilim…

—    Bunu gedənə yaxın deyirlər, İskəndər? — Sara kövrəlmişdi. Sonra özünə əsəbləşirdi ki, axı niyə o sualı verdi İskəndərə?

Heç bir söz demədən ayağa durub evlərinə tərəf üz tutdu. İskəndər isə sadəcə bu gün batımını izləyib iliyinəcən darıxırdı. Uzaqdan çobanın qoyun sürüsü gəlirdi. Havada isə qaranquş dəstəsi uçurdu. Deyəsən, onlar da yavaş-yavaş buradan köçüb gedirdilər. Hələ məhəllədən uşaqların oynayarkən qışqırıq səsləri də gəlirdi. Əslində bu, həmişə baş verən hadisələr idi. Amma bu gün nədənsə ona hər şey darıxdırıcı gəlirdi. Ayağa qalxıb o da evlərinə tərəf üz tutdu.

Bir siqaret yandırdı. Hələ də Sara evdən çıxmamışdı, çünki hələ tez idi. Siqareti tüstüləyərək yenidən xatirələri canlandı.

***

Kənddən gedən günü məhəllədəki dostlarıyla, ailəsiylə, Saranın valideynləri ilə görüşdü. Amma Sara yox idi. Bildi ki, Sara həmişə gün batımını birgə izlədikləri yerdədir. Getdi ora. Sara orda idi. Heç yanına oturmadı, ayaq üstə ona səsləndi:

—    Bağışla, Sara. Bilirəm, gecikdim, amma mən qayıdacam. Səni evimizin gəlini edəcəm. Səni çox sevirəm.

Əyilərək onun başından öpdü. O isə göz yaşlarına hakim ola bilmirdi. Ayağa qalxıb İskəndəri bərk-bərk qucaqladı. Beləcə İskəndər çıxıb Bakıya gəldi.

Bura gəlməyi ilə artıq onun hisslərində dəyişiklik baş vermişdi. O kövrək, fədakar İskəndərdən əsər-əlamət qalmamışdı. O, çox soyuqqanlı adama çevrilmişdi. Tətillərdə belə evə az-az gəlirdi. Sara heç onun yadına belə düşmürdü. Sonra necə oldusa, bir gün Saranı xatırlamağa başladı.

Yaxın günlərdə gələcək tətildə kəndə getməyi qərara aldı. Kəndə gələrkən elə acı bir mənzərə ilə rastlaşdı ki… Çox pis zamanda gəlmişdi. Saranın toyu idi. Onu evləndirmişdilər. İmkanlı bir şəxslə özü də. Əlbəttə, Saranın valideynləri bu şansı əldən vermək istəmədikləri üçün onun yerinə qərar vermişdilər.

Siqaret közü əlinin üstünə düşərək onu acı xatirələrdən ayırdı. Düşündü ki, elədiyi hərəkət heç də düzgün deyil. Sara ailəlidir. Belə bir vaxta onun qarşısına çıxmaqla, keçmişi oyadaraq  nə Sara üçün nə də onun üçün yaxşı nəticə verərdi.

Maşını işə salıb geri dönərək yola çıxdı. Birdən əyləcə basdı. Maşının şüşəsindən baxaraq arxadan illərdir üzünə həsrət qaldığı qadının gəldiyini gördü. Tərəddüdü an çəkdi. Yüksək sürətlə qaza basdı. Maşının təkərləri küçədə əks- səda verdi. Sonra isə gözdən yox oldu…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” Şeir saatı rubrikasında bu gün sizlərə Xəyalə Sevilin şeirləri təqdim edilir.

 

 

SONRA SƏRİNLƏYİR ÜRƏYİN ODU

 

Sonra sərinləyir ürəyin odu,

Sonra ruhdan düşür adam hər şeyə.

Gözlərini bağlayırsan hamıya,

Bir də yaşanmasın yaşanan deyə.

 

Sonra birdən qəribsəyir əllərin,

...Tale yaman yerdə ayırdı bizi.

Heç bilmirsən yerin-yurdun hardadı,

Evin içidimi, ya çölün düzü?

 

Sonra səsin gəlir gecədən – həzin,

...Keçməyən nə var ki? – bu da keçəndi.

Amma ürəyimin dərin yerində

Bir həsrət var, o keçməyir haçandı.

 

 

AYRILAQ DA, SƏNƏ NECƏ XOŞDUSA

 

Öyrəndim ki, nə ilk, nə son kəs deyil,

Bu dünyada heç nə dözülməz deyil.

Ürəyimi sındırmağın bəs deyil?

Olan-qalan inamın da qaçdısa?..

 

Mən də səni dağ bilmişdim, eh, çətin,

İlk fürsətdə tükəndi cəsarətin.

Bu bədəni, boy-buxunu nə edim?

Əgər için cılızdısa, boşdusa.

 

Yarı yolda qırıldı ki ruh bağı,

Uzaq dayan, görünmə heç, ha baxım.

Əl altında saxladım ayrılığı,

Ayrılaq də, sənə necə xoşdusa.

 

 

ELƏ QƏRİBƏYDİ DUYĞULAR ONDA

 

Elə qəribəydi duyğular onda,

Nə heç nə yox idi, nə də var idi.

Məni birdəfəyə məğlub eyləmək

Tək sənə verilmiş ixtiyar idi.

 

Onda anlamadın, indi anlasan...

İndi anlasan da, nə fərqi var ki?

Nə qədər ki aramızda məsafə,

Anlaşmazlıq, uzaqlıq nə qədər ki...

 

Barı heç olmasa təsəlli üçün

Bir qırıq xoş söz de, könlünü yumma.

"Hər şey düzələcək, yaxşı olacaq", –

Desən, inanardım, demədin, amma.

 

 

İNNƏN BELƏ SƏN DƏ LAZIM DEYİLSƏN

 

İnnən belə sən də lazım deyilsən,

Qırılmışam, tökülmüşəm, qəmliyəm.

Sən ki mənim alın yazım deyilsən,

Vaxt lazımdı ki, özümü cəmliyəm.

 

Nəyin var ki? Sözünü tutmağın yox,

Məni yaxşı unutmağın var sənin.

Ürəyimin heç xeyrini görmədim,

Ürəyimdən topladığım bar sənin.

 

Bu gecə də özün yoxsan, sözün var,

Sən bilməzsən, susub danışmaq olur.

Salamımız, sağolumuz yerində,

Görürsənmi? Küsüb danışmaq olur.

 

 

MƏN İNDİ HƏR ŞEYİ UNUDUM GƏRƏK

 

Mən indi hər şeyi unudum gərək,

Geriyə qayıdım o boyda yolu.

Bu da taleyimin məndən aldığı,

Bu da taleyimin quru "sağ" olu.

 

Özümdən yüz dəfə üzr istəyim,

Özümü son dəfə bağışlayımmı?

Mən heç həyatımda bu qədər kinli,

Bu qədər amansız olmadım amma.

 

Mənim yerimdimi bu yer, İlahi?

Hər şeyə, hamıya naşı düşmüşəm.

Ah, mənim əvvəlki ağılsızlığım...

Hər şeyi sonradan başa düşmüşəm.

 

 

XƏYALIM XATİRƏNİ DOLANDI, GƏZDİ, KEÇDİ

 

Xəyalım xatirəni dolandı, gəzdi, keçdi,

Yenə gözü açıq görüldü yuxum.

Sevgimdən aldığın o həzz də keçdi,

Mənim hamıdan çox peşman olduğum.

 

Heç nə danışmıram sənin haqqında,

Amma susmağım da yaxşı hal deyil.

Saat geridədi, vaxt geridədi,

Bu da ömür deyil, eh, yığval deyil.

 

İçim üzümdədi, əlim dizimdə,

Hələ üstü açıq qalıbdı yaram.

Zamanla bitəcək, amma hələ ki

Ən pis hisslər ilə xatırlayıram.

 

 

GƏRƏK DARIXMAYAYDIM

 

Yaşadığım nə varsa,

Davam edən keçmişdi –

Təzəsi yox günlərin.

Elə bir yerdəyəm ki,

Nə dayazam, nə dərin.

Susub içimi çəkdim –

Ağırdı içimin yükü,

Tale məni nə saydı?

Mənim də səhvim az deyil,

Gərək darıxmayaydım.

Doğmayam, yadam özümə?

Bu ruh bədənin nəyidi?

Məni anlamadılar!

Hamıdan uzaq gəzmək də

Sevilmək istəyidi.

 

 

SƏNİ ÇOX XATIRLADIRDI

 

Səni çox xatırladırdı,

Yatıb öldürdüm gecəni.

Dağıtdım fikrimin səliqəsini

Ki, düşünməyim heç səni.

Nə yeridi,

Nə vaxtıdı həsrətin.

İndi səni düşünməyə

Bəs axı nə gərək var?

Fikirli gəzirəm,

Qəmgin gəzirəm

Görən deyir,

Bu işdə bir ürək var.

Ümid bitir,

Təsəllilər başlayır:

Qoy getsin gedənlər,

Nə olacaq ki?

Özümə də yer qalsın

Ömrümün sıxlığında.

Mən varam,

Həmişə öz yanımdayam

Hamının yoxluğunda...

 

 

TUT ƏLİNDƏN ÜRƏYİNİN

 

Tut əlindən ürəyinin,

Gözündən uzağa qoyma.

Bir az təkliyə düşsə,

Yadına düşəsiyəm.

Xatirəm əziz qonağın,

Keçib yuxarı başa

Nələr danışacaq sənə.

Gör necə?

Tanış gələcək

Bu od sənə, ocaq sənə?

Tut əlindən ürəyinin,

Gözündən uzağa qoyma.

Bilirəm unutmamısan.

Demişdin ki, unudacam,

Amma...

Hansı sözünü tutdun ki,

Heç bunu da tutmamısan.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Ərdəbildə yaşayan Həkimə Babakişizadədir.

 

Həkimə Babakişizadə

Ərdəbil

 

 

İLLİK ANLAR

 

Yaşımın zirvəsində

Tamsındığım (illik anları)

Baxdığım eniş yoluna heyfsilənirəm.

Yüksəkliyi qırx illiyimin

Təpəsindən

Ürəyimin başına qaldırıram.

Ürəyim buz baltasıdır.

Gəldiyim yoldan getdiyim yolun sonuna qədər göz işləyir.

Dənizi çıxardıb balıqlıqdan, balığa göstərmək kimi

Bir anlayış doğulur canımın ruh qatında.

Qaça-qaçdan qurtaran arxayınlıq

Çöküb varlığın dibinə.

İki, bir arasından çıxan sirr sözdür

Dumana bürünən, gələcəyə düşündüklərim.

Ölüb-dirilməkdən qırxı çıxan adamam.

Yaşımın zirvəsi Babək qalasıdır

Diz ağrıların yollarda qorxudub gələn yolçuyam bu gün

Qorxulu götürülən bir xülyalı.

İndi

Müharibə çağı düşmən əlinə düşən ölkədə paslı

Post sandığından çıxan

Qırx illik suallar cavabına

Yazılmış məktubdur,

Çatdığım yol.

Bu yolun üstü yoxdur!

Bu yolun ucu başdır

Bu yolun başdan başlanırmış demə

Bu yolun arxasından gəldikdə

Lapdan diskinib dayanarmış adam.

Bu yol ömürün gedər durağı imiş deməli!

Çata-çata gedən bir yol...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

 

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

 

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

 

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

 

1.

“İcazə ver soruşum

 niyə soyuqsan?!

Bu ocaq daha yanmır

küçədə yağış...

Otağa isti dolur

Sən yenə yoxsan.”

2.

Mənim qulağıma hələ də gəncliyimin Bakı çayxanalarından ucalan cürbəcür səslər gəlir. Çılğıncasına mübahisə edən, bir-birini nəyə isə inandırmağa çalışan, bir-birini sevən və bir-birinə nifrət edən doğma, çılğın səslər...

3.

A.Blok: “Təsadüfi cizgiləri sil ondan

 Sən görərsən, dünya gözəl dünyadı...”

Əsas məsələ də elə budur - təsadüfi cizgiləri tapmaq...

4.

Homer təkcə şair deyil. Homer müxtəlif dövrləri birləşdirən bir prinsipdir. Eynən Dədə Qorqud kimi. Dədə Qorqud da prinsipdir. Bir ayağı Təpəgöz boyunda, o biri ayağı Beyrək boyunda olan prinsip.

5.

“... Çünki sən gözəldin, gözəl görünmək

Heç kimə bu qədər yaraşmamışdı.”

6.

Bəzən bütöv bir ömür - əlçatmaz qocalığa qədər uzanan təlatümlü, amma bu şərtlə ki, bütöv bir ömür yaşamaq lazım gəlir ki, səndən çox çox uzaqlarda və sakit bir qədimlikdə qalmış o təmiz uşaqlığın qədrini anlayıb biləsən.

7.

- Hansı yolla gedək?

- Bilmirəm.

- O zaman getməyə yol çoxdu, deməli.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)

 

 

 

 

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bizim nəsil Kəlbəcəri görməmiş, yalnız haqqında eşirmişdik.

Azərbaycanın ərazicə ən böyük rayonu. Azərbaycanın təbiətinin ən möcüzəli məkanı. Əfsanəvi “İstisu” mineral suyunun məskəni. Qədim Alban abidələrinin qorunduğu yer... – bu sayaq bilgilər bizi düşmən tapdağında olan bu rayonun tezliklə azad olunması, bizim də gedib o cənnəti gözlərimizlə görməyimiz arzularını coşub-daşdırırdı. Nə xoş bizə ki, indi Kəlbəcər bizə qayıdıb.

 

Kəlbəcər rayonunun sahəsi 3054 km2-dir, bu nəhəng ərazili rayonda bir şəhər, bir şəhər tipli qəsəbə (İstisu), 145 kənd vardır. Ağdərə rayonunun 20-yə qədər kəndi də Kəlbəcər inzibati bölgüsünə daxildir. Mərkəzi Kəlbəcər şəhəridir. Rayonunun əhalisinin sayı 85,5 min (01.04.2013) nəfərdir. Əhalisinin 98 % azərbaycanlılardan, 2 % ruslardan, İrandan gəlmə kürdlərdən və digər millətlərdən təşkil olunub. “Kəlbəcər” toponiminin mənşəyi qədim türk dilində (oykonimin ilkin forması Kevliçer kimi qəbul edilib) “çay üstündə qala” deməkdir. Kevli “çayın üstü”, çer/car “qala” mənasını verir.

Kəlbəcər şəhəri Bakıdan təxminən 450 km qərbdə, Bərdə - İstisu avtomobil yolunun kənarında, Tərtər çayı sahilində, sıldırım qayalıqlar üzərində yerləşir. Azərbaycanın cənnət məkanı olan Kəlbəcər rayonunu başdan-başa gülüstan adlandırmaq olar. 30 000-dən artıq bulağı olan rayon əsl təbiət muzeyidir. Rayon ərazisində 4 mindən artıq bitki növü bitir ki, bunlardan da 200-ü dərman bitkisidir. Zəngin meşələr diyarı olan Kəlbəcərdə yüzlərlə mineral bulaq var. Min bir dərdin dərmanı olan İstisuyun şöhrəti dünyanı gəzir, zirvəsindən tufanı-çəni heç zaman əskik olmayan Murov və Dəlidağ əsl məğrurluq və gözəllik rəmzi sayılır.  Məhz bu səbəbdən də Qafqaz geologiyasının atası hesab edilən V.Avix Kəlbəcər haqqında demişdir: “Kim Tərtərçay dərəsi boyunca təbiəti seyr etməmişdirsə, İsveçrənin gözəlliyinə yalnız o məftun ola bilər”.

Kəlbəcər rayonu ərazisində Azərbaycanın qədim xristianlıq dövrünə aid çoxlu tarixi abidələr var, Xaçın knyaz sarayı, Gəncəsər, Havaptux, Müqəddəs Tanrı anası monastırları, Mamakan xatun, Müqəddəs Stepanos və Xilaskar kilsələri bu qəbildəndir.

Kəlbəcər rayonu 2 aprel 1993-cü ildə ermənilər tərəfindən işğal olunmuşdu. 321 nəfər əsir düşmüş və ya girov götürülmüş, 511 nəfər vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116 kitabxana, 43 klub, 42 mədəniyyət evi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 9 xəstəxana, 75 tibbi məntəqə, 32 ambulatoriya və aptek, yüzlərlə inzibati bina, minlərlə mənzil, 100 min baş qaramal, 500 min baş qoyun-quzu, yüzlərlə maşın, texnika talan edilmiş, rayonun milyardlarla manatlıq sərvəti Ermənistana daşınmışdı. Kəlbəcərin 71 000-dən çox əhalisi məcburi köçkün kimi Azərbaycanın digər yaşayış məntəqələrində məskunlaşmışdı. Ötən il sentyabrın 27-də növbəti erməni təxribatının qarşısını alan müzəffər Azərbaycan ordusu ərazilərimizi bir-birinin ardınca düşmən tapdağından azad etdi. 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanan sülh müqaviləsinə əsasən 25 noyabrda Ermənistan Silahlı Birləşmələri Kəlbəcər rayonunu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinə təhvil verdi.

Hazırda Kəlbəcər qarış-qarış bərpa olunur.

Bu gün Kəlbəcərin günüdür. Sayğılı olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.11.2025)