Ramiz Göyüş, yazıçı-publisist, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Akademik Nizami Cəfərovun çox dəyərli kəlamlarından birində deyilir: “Biz gərək örnək insanlarımıza dəyər verək, onlara tanıdaq”. Qazax mahalı Azərbaycanımıza çoxsaylı örnək insanlar bəxş edib və onlardan bir də Həmid Abbasdır desəm, düşünürəm ki, səhv etmiş olmaram.

Bu günlər ədəbi ictimaiyyət şair, tərcüməçi, jurnalist, ictimai xadim, əməkdar incəsənət xadimi Həmid Abbasın 90 illik yubileyini qeyd edir. Bu xüsusda mən, Seymur Orucovun və Barat Vüsalın şəxsində Ağstafa Rayon İcra Hakimiyyətinin, AYB Qazax Filialının və Qazax-Tovuz Regional Mədəniyyət İdarəsinin Həmid Abbasın 90 illik yubileyi ilə əlaqədar birgə təşkil etdikləri və yüksək səviyyədə keçən tədbirini alqışlayır, şairiin bir oxucusu olaraq təşkilatçılara təşəkkürlərimi bildirirəm.

Bu yerdə Xalq şairi Məmməd Arazın bir beyt şeri yada düşür:

 Bir xatirəm köçəcəkmi xatirələrə,

 Min xatirə köçəcəkdir mənimlə əfsus..

Və mən də Böyük Səməd Vurğunun ”De gəlsin hər nəyin vardır, Deyilən söz yadigardır” kəlamlarına əməl edərək, istədim ki, şairin 90 illik yubileyinə məndən də bir xatirə yadigar qalsın...

1970-1981 ci illərdə Azərbaycan KP Mərkəzi Komiitəsində məsul vəzifədə çalışmış, 18 il Mədəniyyət İşçiləri Müstəqil Həmkarlar İttifaqı Respublika Komitəsinin sədri vəzifəsində işləmiş Həmid Abbas Azərbaycan ictimai həyatında yaxşı tanınan bir vəzifə sahibi olmaqla həm də gözəl şair, tərcüməçi və jurnalist və vətənpərvər bir şəxsiyyət idi. Şəxsi münasibətlərimiz olmasa da mən onu həm ictimai xadim kimi, həm də şair kimi yaxşı  tanıyır, şeirlərinə yazılmış mahnılara sevə-sevə qulaq asır, şeirlərini oxuyurdum. Yadımdadır 1985-ci ildə onun yeni,  “ Ömrün elə çağıdır ki...”  kitabı nəşr olunanda görkəmli ədəbiyyatşünas alim, Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadə “Ədəbiyyat və İncəsənət” qəzetində bir məqalə yazmış, nəğmələr şairi kimi Həmid Abbasın yaradıcılığına yüksək dəyər vermişdi. Məqaləni oxuduqdan sonra mən də kitabın axtarışına çıxmışdım. O vaxtlar kitablar ancaq kitab mağazalarında satılırdı və mən də hansı kitab mağazasına üz tuturdumsa ancaq  “Kitab artıq satılıb” cavabını alırdım. Təsəvvür edin ki, 7000 nüsxə ilə nəşr olunmuş kitabı tapa bilmirdim. Nəhayət şairin həmin kitabını Bakı şəhərinin ucqar məhəllələrindən birində yerləşən bir mağazadan tapdım və o gündən həmin kitab mənim kiçik kitabxanamın ən əsas yerlərindən birində qərar tutubdur və sevimli kitablarımdan biridir. O vaxtdan sonra çox istəyirdim ki, şairin özü ilə görüşüm, yaxından tanış olum və ünsiyyət qurum.

Belə bir imkan 1994-cü ildə yaranmışdı. Həmin ilin payız vaxtları idi. Həmid Abbas “Qazax” Xeyriyyə Cəmiyyətinin idarə heyətinin bir neçə nəfər üzvləri ilə, Cəmiyyətin Mingəçevir şəhərində filialını təşkil etmək üçün Mingəçevirə gəlmişdilər. Cəmiyyətin filialını böyük coşqu ilə təssis etdik. O vaxtlar Mingəçevirdə polis rəisi vəzifəsində işləyən, vətənpərvər və təəsübkeş eloğlumuz Xəlil Xəlilov (Görkəmli ziyalımız Hüseyn müəllimin kiçik qardaşı) cəmiyyətin filialının təşkilinə böyük dəstək verirdi. Təvəzökarlıqdan uzaq da olsa qeyd edim ki,  mən də bu məsələdə aparıcı şəxslərdən biri idim. Tədbirdən sonra axşam şam yeməyi ətrafında əyləşdik və “Qazax” Xeyriyyə Cəmiyətinin tərkib  hissəsi kimi filialın qarşısında duran vəzifələrindən ətraflı söhbət açdıq. Arada poeziya da yaddan çıxmadı və təbii ki, söhbətin mərkəzində Həmid Abbas dururdu. Həmid Abbas Mingəçevir şəhərindən, onun qurucularından, Böyük şairimiz Səməd Vurğunun Mingəçevirə səfərlərindən, onun şəhərin qurucularına həsr etdiyi “Muğan” poemasından,  poemanın qəhrəmanı Sarvan Salmanovdan ətraflı söhbət açdı. Sonda özünün də Mingəçevirə şeir həsr etdiyini dedi və həmin şeirin  dərc olunduğu kitabı mənə göndərəcəyinə söz verdi.

Xarakter etibarı ilə çox mehriban və səmimi olan şairlə beləcə çox səmimi ünsiyyətimiz yarandı. Onunla ikinci görüşümüz 1996-cı ilin noyabrında Mingəçevirdə Xalq şairi Səməd Vurğunun 90 illik yubileyi keçirilən günlərdə oldu. Bu yubiley haqqında mən bir neçə dəfə ətraflı yazmış və danışmışam və təkrarçılığa yol vermək istəmirəm. Yubileyə gələnlər arasında Həmid Abbas da var idi və onunla uzun illərin yaxın adamı kimi çox mehriban görüşdük. Həmid müəllim keçən görüşümüzdə söz verdiyi kitabı da özü ilə gətirmişdi.

Yubiley tədbirlərində iştirak etmək üçün Mingəçevirə gəlmiş Fərman Eyvazlının ölümü  ilə bağlı olay barədə də  əksəriyyətin məlumatı olduğu üçün təfərrüata varmıram. Baş vermiş hadisə hamımız kimi Həmid Abbasın da şair qəlbini sarsıtmışdı və ertəsi gün,  Fərman Eyvazlı ilə son səfər yoldaşı olan şair, ürək yanğısı ilə aşağıdakı şeirini  yazıb mənə göndərmişdi: (Şeirin əlyazma variantı məndədir). Həmin şeiri təqdim edir və hər iki ziyalımızın xatirəsini ehtiramla yad edirəm:

“Son səfər”

Qələm dostum Fərman Eyvazlının

əziz xatirəsinə

Bir qızıl payızda çıxdı səfərə,

Yol boyu danışdı, güldü dostumuz

Günorta çatanda Mingəçevirə,

Fərəhdən gözünü sildi dostumuz.

Söz açdı cavanlıq illərindən O,

Qazağın ətirli güllərindən  O,

Sonra yapışaraq əllərimdən O,

Sonsuz sevincini böldü dostumuz.

Sən demə son dəfə gülürmüş Fərman

Özü öz işini bilirmiş Fərman,

Vurğuna səcdəyə gəlirmiş Fərman,

Son anda sevindi, güldü dostumuz,

Ustada baş əyib öldü dostumuz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Urmiyadan Əli Rəştbərdir.

Əli Rəştbər

Urmiya

VƏTƏN

Gəldiyim yollardır şahdim mənim,

Səni sevə sevə gəlmişəm Vətən.

Sənin qəm günündə kövrək olmuşam,

Güldüyün zamanlar gülmüşəm Vətən,

Səni sevə_sevə gəlmişəm Vətən.  

Adımı tarixdə yazsalarda pan,

Sevgin urəyimdə qiymətlı mərcan.

Duymuşam səsini səslənən zaman,

Səni öz canımdan bilmişəm Vətən,

Səni sevə_sevə gəlmişəm Vətən.

Sevdim ocağını sevdim odunu,

Yaşadım sevginin şirin dadını,

İkiyə böləndən tarix adını,

Məndə ürəyimi bölmüşəm Vətən,

Səni sevə_sevə gəlmişəm Vətən.

Bakın ya Təbrizin birdirlər mənə,

Ömürlük hayatda bağlıyam sənə,

Xocalı dərdindən neçə min dönə,

Donmuşam ،yanmışam  , ölmüşəm Vətən,

Səni sevə_sevə gəlmişəm Vətən.

Qoy aləm eşitsin Qayıb'ın hayın,

Üsyanlı ruhunda susan harayın.

Şeir xəritəmdən araz tək çayın,

Adını çoxdandır silmişəm vətən,

Səni sevə-sevə gəlmişəm vətən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Naxçıvan bölməsi

Dünən Məmməd Arazın doğum günü idi...

Bu dünyadan Vətən daşı olmayandan olmaz ölkə vətəndaşı deyən bir Məmməd Araz keçsə də o, qəlbimizin eşq adasında daim yaşayır, hər fəsil dəyişdikcə, Günəş batdıqca, Ay çıxdıqca ədəbiyyatımızdan boylanır, anır, yenidən anılır. Ömrü boyu nə şöhrət, nə də şan axtardı. Dünyanın mənliyini, sənliyini və heç kimliyini öz misraları ilə əbədi susdurdu. Bu həqiqət gecə susdurulsa, gündüz, gündüz susdurulsa, gecə oldu.

Ədəbiyyatımızı vərəqlədikcə şairin əsərlərinin bizə boylanmasını görməmək mümkün deyil.  Çünki o, təkcə ədəbiyyat səhifələrinə yazılan şeir deyil, başdan-ayağa ədəbiyyatdır, ədəbiyyatın oxudur, məhvəridir, çevrəsidir. Təkcə tarixin səhifələrinə hopan iz deyil, yaddaşın özüdür, özülüdür.

           Görüm bir necədir yerlərə hopub,

         Vətən torpağının şehinə dönmək.

         Kiçik bir qayanın döşündən qopub

         Böyük bir dünyanın mehinə dönmək.

O, vəznlərin yox, mənaların şairi idi. O, qiymətdə vəznsiz, vəzndə qiymətsiz idi. Özü kimi oxucularıda kasıb olan şair, təmənnasız insanların, sadə insanların şairi idi. Onun poeziyasında təkcə Vətən, təbiət, millət anlayışı yox, oxucu ürəyinin ən dərin qatına enib onları bədbinlikdən qoruyan müqəddəs bir nəsihət, hərarət artıran ümman vardı. O, bir nağıl idi, bir dərəyə söykənən həyətin divarında. O, bir ümman idi, bir çaya qonşu kəsilən gözlərinin çırağında. O, nəhəng zülmət qalağı tək qaranlıqda seçilən zirvə idi.

Ötüb keçən zaman bir göz qırpımında bizdən uzaqlaşdıqca Məmməd Araz dünyasının dərinliyi, həlimliyi və qəlb oxşarlığı daha aydın və nəzif görünür. Böyük filosof Lüdviq Vitgenşteyinin dediyi kimi, üstünə işıq düşməyən bir fikri yazmağa dəyərdimi? Onun şeirləri aydınlıqdan, nurdan yoğrulmuşdu və nur qədər yaşayacaqdı. Bir gün Məmməd gedəcək, amma ürəklərə axan Araz daim yaşayacaq, nur saçacaqdı. Məmməd Araz xalqın ruhunu itməyə qoymayan sənətkardır. Yaşadığı hər gün üçün can əritdi, ömür əritdi. Xatirələr küləyində xəbirləşən şairin ürək çırpıntılarını küləklər, yazda yaylağa, qışda qışlağa daşıdı.

İstəyirəm yatım qalım yazılarımın arasında deyən şair onu sevən, onu hiss edən oxucularına əsərlərini həlim dildə çatdıraraq yeni yanaşmalara vəsilə olurdu. Bu yol Məmməd Araz yolu idi. Bu yolda nə təkrarçılıq, nə də cümləpərdazlıq vardı. Onun şeirləri salvartının dağlarından, şişli qayının mamırından yoğrulmuş mamır qədər yaşayacaqdı. O, şeirin, şeir onun özü idi. Yol gedəndə deyərdin ki, Günəşəcən gedəcəkdi. Öz qəlbinin tufanında təkbaşına avar çəkdi. Bu yurda, bu elə, bu torpağa şirin nəğmə, həzin səz  olub səpələndi.

         Keçək dərələrin boğanağından,

         Keçək dolayların doğanağından,

         Günəşin zirvədə doğan anından

         Nur olub bu yurda səpələnməsək,

         Sən kimə gərəksən,

         Mən kimə gərək?!

Ey daşlaşan, torpaqlaşan, qayalara öz daşınla, öz duzunla dibək olan, Azərbaycan torpağında Araz boyda şırım olan, sinələri qayasına yamaq edən, haqq yolunu ayağına dolaq edən, bayrağını Xəzər boyda bayraq edən Şəhriyar haraylı, Bəxtiyar haraylı Məmməd Araz! Oyan ey süsənbər! Səpil quma, göyər yerdə, bit qayada. Xətainin ayağına at yolladın, Səttarxana heykəl yondun, Xudafərin həsrətinə bir dağ çəkdin. Şəhidlərin qəbri üstə yanan səsini, yanan qandı, duyan duydu, bilən bidi, sənin vətən daşının hər zərrəsində “vətəndaş” olduğunu.

Ömrünün son çağlarında Murov dağın zirvəsinə qalxmaq Xəlil Rzaya qismət olmasa da, xəstəliyin, azar-bezarın acığına, elə lap əcəlin acağına Məmməd Araza nəsib oldu. “Qayalara yazılan səs” kitabını sinəsinə, ömür-gün yoldaşı Gülxanım xanımı qoluna keçirib sərt çovğunla, qar-boranla üz-üzə dayanan, Məmməd Araz sözünə, Məmməd Araz şeirinə ehtiyacı olan Vətən əsgərlərinin görüşünə yuvanmadı. O Vətəndən yazmadı Vətən oldu.

Heç bir mükafatın yetmədi mənə,

Bircə “sağ olun” da bəsimdi, Vətən!

Bəsimdi hər səhər təltif yerinə

Qapımda küləyin əsibdi, Vətən!

Ünvanına yarpaq-yarpaq şeirlər yağan, hər alqışda qələminə söykənən Murov döyüşçülərindən ayrılmaq istəməyən şair üçün göyün gözləri dolur, buludlar ayrılığa tab gətirmirdi. Son payız yağışları başlayanda “dağ ürəkli” şair ürəyini Murovda qoyub, səsi hıçqırıq, hər ahı bir duman olub onu uğurlayan enişli Murov yoluna səpələndi.

Ey dəvə yal, düşdüm daha belindən,

Ovsar cığır, çıxdın daha əlimdən.

Balam çiçək, bir də öpüm telindən.

Salamat qal, bu dağlarda ürəyim,

Salamat qal,

Salamat!

Bir vaxtlar şairin sinəsində həsrətə, qubara dönmüş Qarabağ yanğısı artıq onun ruhunu əsarətdən qurtarıb cəsarət rəmzinə çevirib. El-oba qeyrətinin Vətənin dar günündə sınağa çəkildiyi bir zamanda “Yer üzünün Qarabağ düzü”, “Qarabağ simfoniyası” adlı yazılarında bu gözəl diyarın taleyinə öz münasibətini bildirmişdi. Şuşanın füsunkar təbiətinin vurğun olan şair yazırdı...

Gecənin qoynunda yanır dağ şəhər,

Fəzadan asılı, çilçıraq şəhər.

Dağlar öz ovcunda yandırıb onu,

Ulduzlar qoynuna qaldırıb onu

Bu dağlar vüqarı, bu dağlar gücü.

Bu gecə kəşf etdim bir Şuşa bürcü

Bir Şuşa bürcü, tamaşa bürcü...

Xalq şairi ömrünün ən mənalı günlərinə ürəyinin bir parçası adlandırdığı, yayda Günəşi, qışda qarı çox olan, düşmənə aman verməyən sərt qayalar qoynunda Haçadağa, Nəhəcirə, ilmə-ilmə tarix yazmış Gəmiqayaya qucaq açmış Naxçıvandan baxaraq Məmməd Araz sənət zirvəsini “Dünya sənin, dünya mənim, dünya heç kimin” imzasıyla Nuh qayaların daş yaddaşına yazdırdı. Şairin yaradıcılığında daş obrazı daha rəngarəng olduğundan onun yaradıcılıq dünyası bizə “Daş qayalar”ı xatırladır. Məmməd Araz yaradıcılığında Nursu kəndinin təbiətindən başlayan poetik təəssüratlar, kövrək notlar, həzin laylalar, sətiraltı misralarla Arazın tərənnümünün timsalında yüksək vətəndaşlıq ideyaları ilə tamamlanır. Şahbulaq yaylağı ətrafındakı yazı masasına bənzəyən sal daşlar Məmməd Arazın ilk şeir dəftərinin daşlaşmış səhifələrinə çevrilərək Məmməd Araz dünyasından baxır dünyaya:

Mənim ürəyimin bir parçasıdır,

Doğma Şahbuzum da, Naxçıvanım da

Məmməd Araz indi ana torpağı Naxçıvanda yazdığı misralar ilə heykəlləşib, dillərdə sözə çevrilib. Naxçıvanın ilhamlı suyundan içən şairin şeirləri aşır, daşır, sərhəd tanımır, hüdud bilmir. Araz qədər təmkinli, Araz qədər coşqun, Araz qədər susqun şeirdir Məmməd Araz. O, təmkininə sığınan, coşqunluğa bürünən, susqun görünən misralardan ibarətdir. Söz sənətimizdə ağır çəkisi olan ədib hər zaman el gücündən güc alaraq, ədəbiyyatın ən uca dağlarını yıxaraq hər yerə səs saldı. Naxçıvanın təbiəti yetişdirdi şairi. Naxçıvanın ilhamlı təbiəti, sakit ruhu şairə yol açdı. Hərdən kəlmələrinin başını duman aldı, çən aldı, hərdən yağış aldı, qar aldı, fəqət sonda eşq adlı şeir yolu aldı. Eşq adlı şeir yolunda sevda yolçusu olan şair sevgiylə yaşadı, sevgiylə yaratdı, ona görə indi məhz onu sevgi ilə dilə gətirir, dərin hisslər ilə anırıq. Gur çayları səsinə qataraq dərəni keçdi, düzdə dayandı təbiəti, beləcə, şeirə gətirdi. Sevdiyi elindən-obasından ilham alıb, məhəbbəti şeirə gətirdi, qəlbindəki çırpıntını, hərarəti şeirə gətirdi.

Ey ilham pərisi, varsansa əgər,

Bu axşam üstümə qanadını gər,

Qoyma bir anlıq da küsüm dünyadan,

Sevgi ümidimi üzüm dünyadan,

Mənə məhəbbət ver sevim bir kəsi,

Sevim, elə sevim özü bilməsin.

O, Araz qələmi ilə şeiriyyatı şeirə gətirdi. Araz ona “göz yaşından düzülmüş boyunbağı, bir qızın hörüyü, bir ananın yuxusu, Qıratın yalmanı, Bozatın tərliyi, lal çöllərin nəğməkar bülbülü, Musa Yaqubun harayı, Mirzə Cəlilin naləsi oldu. O nə qədər sevilsə də, şeirlərinə  güvənib dünəni, bu günü, sabahı bilsə də, narahatlıq çəkdi.

Sahilində küləklər,

Gəzməyib mənim kimi.

Sularında ördəklər

Üzməyib mənim kimi.

... O mənim mürəkkəbim,

Mən onun qələmiyəm.

...Yox, Araz deyəndə mən,

Təkcə çay düşünmürəm.

...Mən Arazın səsiyəm,

Mən onun yatağıyam.

Mən onun sahiliyəm,

Mən onun ləpəsiyəm.  

Məmməd Araz şeiri fikir donu hesab edirdi. Onun ədəbi sözləri, misraları, hər dövrünün son modası olaraq dilimizin, ürəyimizin əzbərinə çevrildi. Müharibələri qəbul edə bilməyən şair hər bir şair kimi yurdunun generalı, şeir kimi isə yurdunun əsgəri oldu. Məmməd Araz öz yaradıcılığı ilə  ürəksiz başlardan, başsız ürəklərdən uzaq olub, ən gözəl əsərləri yaratdı. Mövzusu tükənməyən hər zaman bir mövzu olan  Məmməd Araz dağları, daşları, çəmənləri yığıb ədəbiyyatımızda  Araz təbiəti yaratdı. Artıq biz o təbiətin axarından çıxa bilmirik, bu dünya, təbiət var olduqca şair təbiətin hər parçasında bizimlə yaşayıb, nəfəs alaraq, ruhumuzu dindirəcək.

Çox tozanaq atlını təmkin atıınla keçdin,

Sel boğan dərələri bir mərd qadınla keçdin.

Bütün keçilməzliyi, Vətən, adınla keçdim...

Haqqın var, Məmməd Araz,

Haqqın var yaşamağa!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2024)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Çoxdandır ki, səsim gəlmirdi. Bu səbəbdən, redaksiyamızın poçtuna bir il əvvəl göndərdiyim şeirləri redaktorlar qərara alıblar ki, bu gün yayınlasınlar. Niyə də yox, qoy olsun. Oxucularla hər görüş toy-bayram deyilmi?

ÖZÜMÜN GÜNAHIM

Bir çiçək də böyümür divarlar arasında,

Bir bənövşə yaşamır heç ömrünü sonacan.

Hamı məndən inciyib, hamı mənə qırılıb,

Nə olsa da özümün günahıdır, anacan.

Köksümdə qucaq-qucaq illərlə dərd böyütdüm,

Çinar kimi adamın qəddin büküb, əyiltdim.

Dostla getdiyim yolu yenə də tək qayıtdım,

Dünya cəhənnəm olsa mən içində yanacam.

Bağışla, ağlayıram, uşağam da, neyləyim?!

Sən də yoxsan, dərdimi axı kimə söyləyim?

Elə bil and içmişəm, cana zülüm eyləyim?

Gözlərimi bağlayım, sayım birdən onacan.

Yaşamaqdan saymıram, bəlkə doğulmamışam,

Uçuq-sökük görünüb hələ dağılmamışam.

Mən insanam, əzizim, daşdan yoğrulmamışam,

Yenə Bakı küləyi soyuğundan donacam.

Açmıram daha bir gün sabahı xeyir ilə,

Kimlər yola salmışam yazılan şeir ilə.

Külək qapı-bacanı durmadan döyür elə,

Gələnim olmayacaq, yenə tənha qalacam,

Nə etsəm də özümün günahıdır, anacan.

BU GECƏ DƏ PARILDAMAZ ULDUZUM

Yenə dağınıq otaq,

Qulağımda telefonun dəstəyi,

Yorur məni bu şəhərin

Küləyinin əsməyi.

Elə bil ki, gözlərim də

Havalardan nəm çəkir.

İstəmirəm, deməsinlər:

“Şairə bax,

Səhər-axşam qəm çəkir.”

Bilirəm ki, bu gecə də

Parıldamaz ulduzum.

Öyrəşmişəm, bütün belə

Savaşlara uduzum.

Düşünürəm kainatın

Sehrini də pozublar.

Ömrümün ağ yerinə

Ancaq qara yazıblar.

Gözyaşlarım şərab kimi

Badələrə süzülür.

Ömrü boyu

Bədbəxtlikdən

Ürəyimiz üzülür.

Kim itirdi varlığını,

Bu yolların sonunda?

Körpə kimi ağlamaq var,

Niyə həyat yolunda?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ondan başlayaq ki, Azərbaycan kinosunun ən gözəl incilərinin rejissoru Hüseyn Seyidzadədir, bu incilərdən 1956-cı ildə ekranlaşdırılan "O olmasın, bu olsun",  eləcə də "Dəli Kür"(1969), "Yenilməz batalyon" (1965), "Koroğlu" (1960), "Qayınana" (1978) filmlərinin adlarını çəkə bilərik. Demək ki o, həqiqətən də böyük rejissor idi. Bu gün onun doğum günüdür.

Rejissor Hüseyn Seyidzadə 1910-cu il oktyabrın 15-də Qərbi Azərbaycanda - İrəvanda anadan olub. Görkəmli dövlət xadimi Həsən Seyidovun kiçik qardaşıdır. 1927-ci ildə Bakıda tikiş fabrikində əmək fəaliyyətinə başlayıb, sonra fəhlə teatrına daxil olub, aktyor köməkçisi kimi fəaliyyət göstərib. Bir ildən sonra o, Gənc işçi teatrının aktyoru olub. 1930-cu ildə Leninqradda rejissorluq kursunu bitirib və Bakıya qayıdıb. 1936-cı ildə Moskvada Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunun kinorejissorluq fakültəsini bitirdikdən sonra "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında işləyib.

1938-ci ildə "Bakılılar", "Böyük şəfəq", 1939-cu ildə "Ayna" filmlərinin çəkilişində rejissorluq edib. Sonra o, "Lenfilm" studiyasında öz peşəsini təkmilləşdirib. 1943-cü ildə rejissor Niyazi Bədəlovla birgə müharibəyə sovqat göndərən insanların vətənpərvərlik duyğularından söhbət açan "Sovqat" filmini çəkib. 1956-cı ildə Bakının kinoteatrlarında ekrana Hüseyn Seyidzadənin "O olmasın, bu olsun" filmi çıxarılıb. Azərbaycanda elə bir kino əsəri yoxdur ki, "O olmasın, bu olsun" qədər məşhur aktyor ansamblı toplaya bilsin. Dünyanı dolaşan bu film Hüseyn Seyidzadə yaradıcılığının şah əsərlərindəndir. Sonra da yuxarıda adını çəkdiyim digər möhtəşəm işlər ortaya qoyubdur.

Hüseyn Seyidzadə mübariz sənətkar olub. O, sözünü açıq deməyi xoşlayırdı. O, 1970-ci ildə Azərbaycan SSR-nin Əməkdar incəsənət xadimi adına layiq görülüb. Son vaxtlar Natəvan haqqında film çəkmək istəyirdi. Lakin ölümü ilə əlaqədar bu baş tutmur.

Filmoqrafiya

1. Bakılılar (film, 1938)

2. Bir ailə (film, 1943)

3. Bütün qadağaların fövqündə (film, 2002)

4. Dəli Kür (film, 1969)

5. Doğma xalqıma (film, 1954)

6. Əbədi odlar ölkəsi (film, 1945)

7. Əlsiz adamlar (film, 1932)

8. Fəallıq (film, 1975)

9. İlk komsomol buruğu (film, 1930)

10. İşgüzar adamlar (film, 1977)

Hüseyn Seyidzadə 1979-cu il iyunun 2-də vəfat edib. Bakıda küçələrdən biri onun adını daşıyır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yəqin ki hamının yadındadır, 44 günlük müharibə vaxtı Azərbaycan Prezidenti yorulmadan xarici müxbirlərə müsahibələr verir, alınan ərazilər barədə əhalini məlumatlandırırdı, o günlərdə hamı Prezidenti izləməkdəydi. Eləcə də Müdafiə Nazirliyinin, digər dövlət rəsmilərinin xəbərləri diqqətlə izlənilirdi. Onlar içində ən çox seçilən xarici diplomatlar üçün mətbuat konfransları düzənləyən, müxtəlif səpkili bəyanatlar verən, yorğunluğu və yuxusuzluğu üzündə əks olunmasına rəğmən, bir an da dayanmaq bilməyən, geri çəkilməyən Hikmət Hacıyev idi. Həqiqətən də həmin günlərdə ona əsl xalq sevgisi oyandı. Hər məmura bu qədər sevgi qazanmaq əlbət ki, müəssər olan şey deyil.

Hikmət  Hacıyev 1979-cu ildə Gəncə şəhərində anadan olub və buradakı 24 saylı orta məktəbi bitirib. Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər və Beynəlxalq Hüquq fakültəsinin bakalavr və magistr pillələrini bitirib. NATO-nun Müdafiə kolleci, Təhlükəsizlik məsələlərinin tədqiqi üzrə Corc Marşal mərkəzi və Belçikanın ULB universitetinin magistr pilləsinin məzunudur.

Hikmət Hacıyev 2000-ci ildən Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi sistemində çalışıb. Müxtəlif illərdə o, Azərbaycanın NATO nümayəndəliyində, Azərbaycanın Küveytdəki səfirliyində işləyib. 2008-ci ildən Hikmət Hacıyev Xarici İşlər Nazirliyində Təhlükəsizlik problemləri departamentinin 2-ci katibi vəzifəsini, 2011-ci ildən isə Azərbaycanın Misirdəki səfirliyində müşavir vəzifəsini tutub.

2013-cü ilin avqustunda Azərbaycan Respublikasının Misirdəki səfirliyinin müşaviri kimi uzunmüddətli xarici xidməti ezamiyyətini başa vuraraq Xarici İşlər Nazirliyinə qayıdıb. 2013-cü ilin sentyabrından Xarici İşlər Nazirliyində şöbə müdiri vəzifəsində işləyib.

Hikmət Hacıyev 2014-cü ildən 2018-ci ilə qədər Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) mətbuat xidmətinin rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 18 sentyabr 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsi müdirinin müavini, 26 noyabr 2018-ci ildə isə bu şöbənin müdiri, 29 noyabr 2019-cu ildə isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi təyin olunub.

Təltifləri

1. "Diplomatik xidmətdə fərqlənməyə görə" medalı

2. 2-ci dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni.

Əlbəttə ki, belə bir gündə Hikmət Hacıyevə səmimi təbriklər çatdırmaq hər bir kəsin arzusudur, biz oxucularımız və öz adımızdan bu təbriki Hikmət müəllimə çatdırırıq. Doğum gününüz mübarək, Hikmət Hacıyev!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”


Dost bağında bülbul oldum, çox ötdüm,
Hal anlamaz qonça güllər sağ olsun.
Eşqili baş sərxoş gəzib dolaşar,
İpək tellər, incə bellər sağ olsun.

Çox gəzmişəm bu dərdlərin damını,
Nuş etmişəm badəsini camını,
Mən görmədim şirinlərin tamını,
İndən belə acı dillər sağ olsun.

Köhnəqalam söylər köçdü köçənlər,
Altun irdələyib, gövhər seçənlər,
Arşınlayıb kəfənimi biçənlər,
Üstümə daş hörən qollar sağ olsun.

Şerilərində klassik aşıq poeziyası çalarları duyulan, son dərəcə xəlqi yazan, üçbəndlik qoşmada yurd salan şair Murad Köhnəqalanın bu gün doğum günüdür. Başlığın isə əslində yazıma aidiyyatı yoxdur, sadəcə, bir dəfə hansısa saytda bu adda bir yazı oxumuşdum və bu adı bəyənmişdim.

Murad Köhnəqala 1959-cu il oktyabrın 15-də ozanlar yurdu Tovuz rayonunun Köhnəqala kəndində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. Tovuz rayonu 1 saylı toxumçuluq sovxozunda fəhlə işləyib. Ordu sıralarında xidmət edib. Tərxis ediləndən sonra Şəmkir rayonunun Zəyəm Cırdaxan kəndində zərgər Sərdar Sultanovun şagirdi olub. Tovuz şəhər təmir-tikinti sahəsində fəhlə, Bakı şəhər metro tikintisində fəhlə işləyib

1980-ci illərdən mətbuatda öz şerlərini vaxtaşırı çap etdirib. Elə yazdığı gözəl şeirlər də ona ali təhsil və böyük bir ədəbiyyat məktəbinuin şəyirdi olmaq şansı yaradıbdır, o, Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsilini davam etdirib. Respublika Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzində elmi redaktor işləyib. Bir vaxt "Yol" qəzetinin təsis etdiyi "Altun Ay" mükafatına layiq görülüb. Avrasiya Mətbuat fondunda əlaqəçi jurnalist olub. Sonra Sibirdə, Uzaq Şərqdə yaşayıb. Bakı İncəsənət mərkəzinin şeir şöbəsində çalışıb. Azad Yazarlar Ocağı adlı ədəbi təşkilatın yaradıcısı olub. Müstəqil media orqanlarında bədii və publisistik yazılarla çıxış edir

Kitabları

1. "Alma əhvalatı"

2. "Bulud pinəçisi"

3. "Nizami Cəfərovla türk dünyasına səyahət"

4. "Yuxularım"

5. "Amurun hekayələri"

Və sonda, Murad Köhnəqaladan daha bir şeir:

Məğrurluq eyləyib comərdəm deyən,
Suyulub özgənin malına dəyməz
Haramlar üstündə gələn səltənət,
Bir qara iyidin telinə dəyməz.

Qüdrətdən enibdi gözəlin xalı,
Tanrıya bəllolar aşiqin halı,
Sözü tutulmayan ərin saqqalı,
Çölün yovşanına, koluna dəyməz.

Köhnəqalam söylər köhnə söhbətdi,
Haqqın göndərdiyi cana minnətdi,
Yaxşı arvad, yaxşı övlad dövlətdi,
Hər yetən kişinin əlinə dəyməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, o, Azərbaycan tarixinin ən işıqlı simalarından biri, ən tanınmış ziyalılar sırasında yüksək yerdə dayanan bir şəxsiyyət olub, xalqına, el-obasına, dövlətinə bağlı bir şəxsiyyət olub. Və vətənpərvərlikdə hamıya örnək olub.

O, Xudu Məmmədov.

Xudu Məmmədov 1927-ci il dekabrın 14-də Ağdam rayonunun Mərzili kəndində anadan olub. Ağdamda orta məktəbi bitirərək Azərbaycan Dövlət Universitetinin Geologiya-Coğrafiya fakültəsinin Geologiya şöbəsinə daxil olub, 1951-ci ildə təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurub və müəllimi Heydər Əfəndiyevin təkidi ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Kimya İnstitutuna təyinat alıb.

Xudu Məmmədov daha sonra SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. Namizədlik dissertasiyasının ilkin mövzusu "Borosilikat-aksinit mineralının quruluşunun təyini" olub. Amma quruluşu açmaq üçün eksperimental materiallar alınması ərəfəsində (1952-ci il) yapon tədqiqatçıları bu mineralın quruluşunu təyin ediblər. 1955-ci ildə X. Məmmədov SSRİ EA-nın Kristalloqrafiya İnstitutunun elmi şurasında bu dəfə "Kristalloqrafiya və Kristallofizika" ixtisası üzrə "Ksonolit və vollastonit minerallarının kristal quruluşu" mövzusunda müvəffəqiyyətlə namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

Xudu Məmmədov bir neçə dəfə dünyaşöhrətli ingilis fiziki Con Bernalın qonağı olub, 1966-cı ildə isə təqribən bir il onun laboratoriyasında çalışıb.

Azərbaycanlı kristalloqraf-alim 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülüb. O, 1957-ci ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Qeyri-üzvi və Fiziki Kimya İnstitutunun struktur kimya laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışıb. Əsas elmi işləri kristallokimya sahəsindədir.

1969-cu ildə Xudu Məmmədov doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, 1970-ci ildə geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, 1973-cü ildə professor elmi adlarına layiq görülüb.

Xudu Məmmədov 1976-cı ildən Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olub.

Silikat birləşmələrindən bir çoxunun quruluşunu müəyyənləşdirib, həmin birləşmələr sinfi ilə boratlar, karbonatlar, yarımkeçiricilər və s. arasında kristallokimyəvi qohumluq olmasını aşkara çıxarıb, 50-dən çox üzvi liqandlı kompleks birləşmənin molekul və kristall quruluşunu öyrənib, tədqiqatlarında elektronoqrafiya, rentgen-spektral analiz və hidrotermal sintez üsullarından geniş istifadə edib. O, 250 elmi əsərin, 10 müəlliflik şəhadətnaməsi və 3 monoqrafiyanın müəllifidir. Xudu Məmmədovun rəhbərliyi ilə 10 elmlər doktoru və 35 fəlsəfə doktoru yetişdirilib.

Görkəmli alim Xudu Məmmədov 345 elmi əsərin müəllifi olub ki, onların da 11-i ixtira olub, keçmiş SSRİ-nin müəlliflik şəhadətnamələri ilə müdafiə olunub.

Onun bir ziyalı kimi Qarabağ münaqişəsi və milli-azadlıq mübarizəsi zamani ideoloq kimi öndə getməsini, ardınca minlərlə insanı aparmasını isə qədirbilən xalqımız heç vaxt unutmayacaq.

Təltif və mükafatları

1. 1990-cı ildə Xudu Məmmədovu (ölümündən sonra) Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin İdarə heyəti milli-azadlıq hərəkatındakı xidmətlərinə görə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mükafatına layiq görülüb.

2. Xudu Məmmədov "Şərəf nişanı" (1967),

3. "Qırmızı Əmək Bayrağı" (1986) ordenləri,

4. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin "Fəxri fərmanı" və bir sıra medallarla təltif olunub.

Xudu Məmmədov 15 oktyabr 1988-ci ildə Bakıda vəfat edib!

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ona sevgi şairi deyirdilər. 80-ci illərdə o qədər populyar idi ki, hər bir yeniyetmə, gənc mütləq ondan nəsə əzbər bilirdi. Məsələn, “Bəhanəsiz get” şeiri sevənlərin ayrılıq himni hesab edilirdi. O şeiri indiki gənclərə də yönəltmək lazımdır, internetdən robotlaşmasından qopub, bir qədər duyğusal olsunlar.

Getmək istəyirsən bəhanəsiz get
Oyatma mürgülü xatirələri.
Səsin həmin səsdir, baxışın ögey
Gedirsən, səsin də yad olsun barı.

Sən dəniz qoynuna tullanmış çiçək
Üstünə dalğalar atılacaqdır.
Saxta məhəbbətin, saxta sənəd tək
Nə vaxtsa üstündə tutulacaqdır.

Demirəm, sən uca bir dağsan, əyil,
Demirəm, əlacım qalıbdır sənə,
Nə səndə məhəbbət qara pul deyil,
Nə mən dilənçiyəm, əl açım sənə.

Döşənim yollar tək ayaqlarına,
Sənə yalvarım mən, bu mümkün deyil.
Qoymaram qəlbim tək vüqarım sına
Alçalıb yaşamaq ömür-gün deyil.

Getmək istəyirsən, o yol, o da sən,
Bir cüt göz baxacaq arxanca sənin.
Getdinmi, geriyə dönmək istəsən,
Tikanlı yastığa dönəcək yerin.

Getmək istəyirsən, nə danış nə din
Yaxın yol uzaqlar, dumanda-çəndə.
Nəyimi sevmişdin deyə bilmədin
İndisə yüz eyib görürsən məndə…

Getmək istəyirsən, bəhanəsiz get
Oyatma mürgülü xatirələri.
Səsi həmin səsdir, baxışın ögey
Gedirsən səsin də yad olsun barı.

Şair Nüsrət Kəsəmənli 29 dekabr 1945-ci ildə Qazax mahalının Dağ Kəsəmən kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirincə böyük şəhərə - Bakıya gəlib. Şeiri isə elə məktəb illərindən yazırmış.

Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olub (1966). Universitetin II kursunda ikən "Bakı" və "Baku" qəzetlərində müxbir, ədəbi işçi vəzifələrinə qəbul edildiyinə görə qiyabi şöbəyə keçirilib (1969). Universiteti bitirdikdən sonra Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında referent və ədəbi məsləhətçi olub.

1960-cı illərin əvvəllərindən bədii yaradıcılığa başlayıb. 150-dək şeirinə musiqi bəstələnib. "Boş kəndlərin harayı", "Mövzu üzrə improvizasiya", "Ənbizlərin keşiyində", "Sovet Azərbaycanına səyahət" və s. sənədli filmlərin, "Afroditanın qolları", "Qarabağ əhvalatı" bədii filmlərin ssenari müəllifıdir. Moskvada gənc yazıçıların VI, VII Ümumittifaq müşavirələrində iştirak edib.

Fəal ictimaiyyətçi olub: Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında Həmkarlar Komitəsinin sədri, Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İttifaqı respublika komitəsi rəyasət heyətinin üzvlüyünə namizəd, Azərbaycan Tarix və Mədəniyyət Abidələri Mühafizə Cəmiyyətinin üzvü, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının VI, VII qurultayında idarə heyətinin üzvü, poeziya şurasının sədri seçilib.

 C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında baş redaktor işləyib.  "Dünyaya pəncərə" sənədli televiziya verilişinin ssenari müəllifi və aparıcısı olub (1985-ci ildən).

15 oktyabr 2003-cü ildə müalicə almaq üçün getdiyi Təbrizdə vəfat edib. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının qurucularından biri və VHP Ali Məclisinin (Ali Şurasının) ilk üzvlərindən olub.

Qeyd etdim, Azərbaycanda daha çox yazdığı sevgi şeirləri ilə tanınıb, onun “Gümüş yuxular” kitabı üst-üstə 100 min tirajdan artıq tirajla çıxıb, bir çox mahnılar üçün şeirlər yazıb. Eyni zamanda Nüsrət Kəsəmənli məhəbbət janrında yazdığı şeirlərlə Azərbaycan ədəbiyyatında başqa bir səhifə açıb, hardasa buna psixoloji lirika da demək olar.

Kitabları

1. Sevirsənsə, B., 1971;

2. Gözlərimin qarası, B., 1975;

3. Özümə bənzədiyim günlər, 1979;

4. Gümüş yuxular, B., 1981;

5. Təklikdə danışaq, B., 1983.

Məşhur şeirləri

1. Daha nağıllara inanmıram mən

2. Biri vardı, biri yox…

3. Səni unutsam…

4. Vətən alov etsin odunu sənin

5. Mənsiz qalacaqdır bu dünya bir gün

6. Oğru olmaq istəyirəm

7. Ağacın altında kölgə

8. Qoyunlar yeyəcək canavarları…

Filmoqrafiya

1. Afroditanın qolları (film, 1987) (qısametrajlı bədii film)

2. Azərbaycana səyahət (film, 1988)

3. Azərbaycanda müsəlmanların həyat tərzi haqqında (film, 1987)

4. Doğma sahillər (film, 1989)

5. Dünyada yeganə (film, 1989)

Az yaşayıb, 58 il nədir axı. Poeziyamızı növbəti gözəl şeirlərindən məhrum edib. Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.10.2025)