Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bü günə olan əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

Beynəlxalq Əlillər Günü

1992-ci ildə Rusiya Federasiyasının təşəbbüsü ilə BMT-nin Baş Məclisində dekabr ayının 3-nün Əlillər Günü kimi qeyd olunmasıyla bağlı qərar qəbul edilib. Hər il keçirilən Beynəlxalq Əlillər Günü əlillərin ehtiyaclarını başa düşmək və məhdud imkanlara malik olan insanların ləyaqət, hüquq və rifahına dəstəyi irəli çəkmək və həmçinin, məhdud imkanlı insanların siyasi, sosial və mədəni həyatın bütün aspektlərinə cəlb edilməsinə çalışmaq əsas meyar hesab olunur. Dünya əhalisinin təxminən 10 faizini fiziki cəhətdən qüsurlu insanlar təşkil edir. Əlilliyi olan insanların 20 faizi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayır.

Ölkəmizdə bu ilin əvvəli üçün 600 min nəfərə yaxın əlil, o cümlədən 72 min sağlamlıq imkanları məhdud uşaq var idi. Amma əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev cənabları bu sayın xeyli azalması uğrunda məqsədyönlü fəaliyyətə başladığından, bu rəqəmin ciddi itkiyə məruz qaldığı istisna deyil.

Ümumdünya kompüter qrafikası, dizaynerlər və animatorlar günü

“Evans & Sutherland” adlı ilk kompüter qrafikası ilə məşğul olan şirkəti hələ uzaq 1968-ci ildə yaratmışdılar. Onun yaradıcısı Amerika alimi Ayven Sazerlend idi. O, həm də internetin pioneri hesab edilir. 1984-cü ildə stereolitoqrafiya metodunun kəşfi ilə 3D çap üsulu da ram edildi. Sonradan bu üsul kompüterlərə də aid edildi. Bu gün kompüter qrafikası sahəsində Dell, İntel, Adobe, Vidia kimi öncüllər liderlik edirlər. Əgər sizin tanış dizaynerləriniz, tanış 3 D mütəxəssisləri varsa heç də pis olmaz ki onları təbrik edəsiniz.

“Öz əlinlə hədiyyə düzəlt” günü

Uşaqlar bağçada rəngli kağız və kartondan hədiyyələr düzəldirlər, bu hədiyyələri böyüklər məmnuniyyətlə qəbul edirlər, bu öz yerində. Amma bu bayram həm də böyüklər üçün nəzərdə tutulur. İndi bir məni agah edin görək, biz öz əlimizlə nə hədiyyə düzəldə bilərik və tutalım, səkkiz martda xanımlar üçün vatman kağıza yapışdırdığımız gül  rəsmini xanımlar başımıza vurmazlarmı.

Böyük Stradivarinin müəllimi

1989-cu ilin bu günündə Mixail Qorbaçovla Corc Buş SSRİ ilə ABŞ arasındakı soyuq müharibənin rəsmən bitdiyini elan etdilər. 1984-cü ildə ən böyük sənaye qəzalarından biri Hindistanda baş verdi, Bxopal kimya kombinatından zəhərli qazın sızması nəticəsində 2000 insan öldü, 20000 insan kor oldu. 1979-cu ildə İranda yeni konstitusiya qəbul edildi, cəmiyyətin islamlaşması, şəriət məhkəməsi, qadınların zorən çadra taxması qəbul edildi. 1973-cü ildə amerikalılar ilk dəfə Yupiter planetinə uçdular. 1959-cu ildə ruslar “Lenin” adında ilk atom sualtı gəmi istehsal etdilər. 1910-cu ildə Parisdə ilk leon lampası nümayiş olundu. 1894-cü ildə “Dəfinələr adası” romanının müəllifi, şotland yazıçı Robert Stivenson dünyasını dəyişdi. 1775-ci ildə ilk dəfə ABŞ-da hazırkı ulduzlu xətt-xətt bayraq ucaldıldı. Və ən nəhayət, 1596-cı ildə italyan skripkaçı, Antonio Stradivarinin müəllimi Nikolo Amati dünyaya gəldi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

İmran Verdiyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı

Tarixi mənbələr göstərir ki, “Xalxal” toponimi Azərbaycan Respublikasında, həmçinin Cənubi və Qərbi Azərbaycanda geniş yayılmışdır. “Xalxal” isimli nəinki kənd, hətta qədim şəhər, meşə, çay, dağ, bulaq, qala adları da olub, bəziləri indi də var.

“Xalxal” adlı belə kəndlərdən biri də Oğuz (keçmiş Vartaşen) rayonundadır. Bu kənd rayon mərkəzindən 15 km. şimal-şərqdə, Ərmənət kəndinin qərbində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyindədir. Xalxal İnzibati Ərazi Dairəsinin mərkəzidir. Xalxal  kəndinin yaxınlığından həm də eyni adlı çay da keçir. (Xalxaldan 5 km cənubda, Xalxalçayın sol sahilində Xalxalqışlaq adlı başqa kiçik bir kənd də vardır.)  

 V əsrdə erməni cöğrafiyaçılarının əsərlərində də adı çəkilən bu kənd çox qədim tarixə malikdir. Vaxtı ilə M.Kalankatuklu tərəfindən Xalxalın   alban çarlarının iqamətgahı olduğu bildirilmişdi. Toponimin  təkrar hecalarla (qar+qar=xal+xal) düzəlməyi də onun qədimliyini sübut edir. 1824-cü il kameral təsvirinə görə kənddə 220 ev olub, əhalinin sayı isə 987 nəfər təşkil edib.

Xalxal toponiminin yaranması və formalaşması barədə xeyli mülahizə və fikirlər söylənilmişir. Biz həmin fikir və mülahizələri yazıb Sizləri yormaq istəmirik. Ona görə də birbaşa, həm də mümkün qədər qısa şəkildə öz fikrimizi söyləyəcəyik.

Bizcə, “Xalxal” etnotoponimdir. Bu oykonim qədim türk tayfalarından biri olan qarqar etnonimi əsasında yaranmışdır. Qarqarlar haqqında məlumat verən müəlliflər, onu Qafqaz Albaniyasının ən qədim, ən böyük, geniş ərazilərdə yaşayan və Azərbaycan xalqının etnogenizinin formalaşmasında böyük rolu olan tayfalarından hesab edirlər. Tədqiqatçıların bir qrupu onları türk dilli, digər qrupu isə Qafqazdilli hesab edirlər. Tədqiqatçı Kamilla Trever qarqarların e.ə. III əsrdə Qafqaz dağlarında məskunlaşdığını, sonra dağlardan Qarabağ düzünə yayıldığını göstərir. Tədqiqatçılar M.Zehtabi və M.Ismayılov da qarqarların miladdan qabaq IV-II yüzilliklərdə Qafqaz dağlarının ətəklərində məskunlaşdığını qeyd edirlər. 

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru S.Sadıqova “Qərbi Azərbaycan ərzisindəki etnotoponimlər” adlı məqaləsində yazır ki, “...Qarqarlar miladdan qabaq IV-II yüzilliklərdə Qafqaz dağlarının ətəklərində, sonrakı dövrlərdə isə həm də Qarabağ düzənliklərində məskunlaşmışlar. Lakin sonradan onların məskunlaşdığı ərazilər genişlənmişdir. Çünki Qarqar etnonimi və onun fonetik variantları olan Karkar, Xarxar, Xalxal, Xerxer, Herher, Qerqer, Gərgər etnonimlərinin arealı çox böyükdür”.

Araşdırmaçılar Qafqaz Albaniyasında qarqarların üç bölgədə yaşadıqlarını göstərirlər: 1. Qarabağda, 2. Albaniyanın Şimal-Şərq bölgəsində, 3. Albaniyanın Şimal-Qərb bölgəsində

Oğuzun ərazisi də (Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Qəbələ ilə birlikdə)  sonuncu bölgəyə – Şimal-Qərb bölgəsinə daxildir.  Rayonunun qərb qonşusu Şəkinin “Qarqarlar ölkəsi” (V.Areveltsinin əlyazmaları-XIII əsr) adlandırılması, şərq qonşusu Qəbələdə Qarqar etnonimini əks etdirən “Qaraqar” (Xarxar) xarabalığının aşkar olunması indiki Oğuz ərazisində də qarqarların yaşadıqlarını sübut etmək üçün kifayətdir, bizcə. Necə ola bilər sağında və solundakı iki böyük bölgədə qarqarlar yaşayıb, ortada qalan kiçik bir bölgədə yaşamayıb!?

Qarqar etnoniminin əks olunduğu ərazidəki Xalxal toponimi özü qarqarların Oğuz bölgəsində də yaşadığını göstərir. Çünki Xalxal elə “Qarqar”ın təhrif olunmuş formasıdır.

Filologiya elmləri doktoru, professor H.Mirzəyev göstərir ki, dil və tarixi faktlara əsasən demək olar ki, nəinki XarXar (Qaraqar), hətta Xalxal  toponimi də mənşə etibarı ilə qarqar etnonimi ilə bu və ya digər cəhətdən, az və ya çox dərəcədə bağlıdır. Coğrafiya elmləri doktoru, professor N.Məmmədov, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru S.Sadıqova və digərləri də  Karkar, Xarxar, Xerxer, Herher, Qerqer, Gərgər etnonimləri ilə yanaşı Xalxal etnonimini də “qarqar”ın fonetik variantı hesab edirlər. Başqa bir sıra tədqiqatçılar da Xalxal toponiminin Azərbaycanın Alban vilayətindəki qədim qarqar tayfa adının qismən təhrif olunmuş variantını özündə əks etdirdiyini bildirirlər. (N.Məmmədov, K.Səmədova və b.)  Qədim mixi yazılarda Qarqar sözünün Xarxar kimi yazılması da bunu sübut edə bilər.  

 Ə. Siyablı özünün “Türküstan” qəzetində (30 sentyabr-06 oktyabr 2025) çap olunmuş “Dünya tarixinin turan dövrü” məqaləsində yazır: “...Mixi mətnlərində qarqar adının Xarxar şəklində də yazılması bu etnonimin Azərbaycanda çox yayğın olan Xalxal adı ilə də eyniyyət təşkil etdiyini və adın yazılışındakı fərqliliyin ancaq R-L əvəzlənməsi ilə baş verdiyi yəqindir”.

Bir daha qeyd edirik ki, Xalxal oykonimi qarqar etnonimi əsasında yaranmışdır. Və bu, bizim şəxsi qənaətimizdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər kəsin içində gizli bir güman var. Əgər istədiklərim gerçəkləşsə, hər şey düzələr. Sanki kainatın mərkəzində dayanan bir qapı var və biz o qapını açan kimi həyatımızın xəritəsi işıqlanacaq. Amma qəribədir dostum, nə vaxt ki, arzular öz şəklini tapmağa başlayır, elə həmin anda həyatın kənarında, gözə görünməyən bir kölgə də uzanmağa daha aydın desək qaranlıq böyüməyə başlayır. Elə bil ki, xoşbəxtliyin hər doğan günəşi arxa tərəfdə bir qaranlıq yaradır.

Biz istəklərimizi ardımızca sürükləyirik, amma heç vaxt onların qiymətini düşünmürük. Çünki hər gerçəkləşən arzu, kainatın başqa bir nöqtəsində görünməz bir nə isə alır. Bəzən sakitliyi, bəzən tarazlığı, bəzən isə özümüzə olan əminliyi. Sanki həyat bizə deyir, "Heç nə pulsuz deyil, hətta xoşbəxtlik belə." İnsan arzuları ilə genişlənir, amma reallığın sərt qanunu ilə daralır. Bu daralma bəzən ürəyə toxunurzl, çünki biz istədikcə, həyat da bizdən nələrisə istəyir. Gah bir münasibət düzəlir, gah başqa bir dostluq dağılır. Gah bir qapı açılır, gah başqa bir pəncərə bağlanır. Gah bir yol işıqlanır, gah digərinin üstünü duman örtür. Elə bil ki, dünya bizə bir növ səssiz müqavilə təqdim edir,  "istəyinə çatacaqsansa, itirməyə də hazır ol." Amma bu itkilər həmişə fəlakət deyil. Bəzən həyatın yandırdığı şeylər bizim daşınmadığımız yük olur. Bəzən dağılanlar, getməsi lazım olanlar idi. Bəzən biz qaranlıq sandığımız hadisələr, əslində, işığın yerini boşaldan sükut idi.

 Həyatın paradoksu da budur, xoş şeylər baş verəndə pisliklərin gəlməsinin səbəbi bizi qorxutmaq deyil, bizi ayıltmaqdır. Bizə deməkdir ki, qeyri-mükəmməllik həyatın öz nəfəsidir. Təmiz saf sevinc yoxdur, içində həmişə bir az narahatlıq, bir az risk, bir az bilinməzlik var. Çünki insan yalnız xoşluqla dəyişmir. İnsan, əsasən, çətinliklə böyüyür. Və arzular gerçəkləşərkən baş verən o "pis şeylər", əslində, bizim yeni mərhələyə keçid rituallarımızdır.

Bəlkə də bu ona görədir ki, həyatın öz ritmi var. O ritm bizə öyrədir ki, xoşbəxtlik yeknəsək bir sistem deyil, işıq və kölgənin növbələşdiyi bir landşaftdır. Bizim irəliləyişimiz də bu növbələşmənin içində baş verir. Hər qazanılan şey, dünyanı bir az daha kompleks, bir az daha real göstərir. Və buna görə bəlkə də qorxmağa ehtiyac yoxdur. Çünki arzularımız həyata keçərkən yanlarında gətirdikləri o qaranlıqlar, bizim məğlubiyyətimiz yox, yetkinliyimizin sübutudur. Bu o deməkdir ki, həyat bizi hələ də formalaşdırır, hələ də bizdən kimisə yaradır..

 Sonda insan anlayır, arzular reallaşanda pis şeylərin baş verməsi, xoşbəxtliyin lənəti deyil, məhz onun qiymətidir. Amma maraqlıdır ki, bu qiyməti ödəməkdən şikayət etmirik. Çünki içimizdə bir səs həmişə pıçıldayır:

"Əgər bu yolun sonunda bir az işıq varsa, mən bu kölgədən keçməyə hazıram."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kitab oxu mədəniyyətinin getdikcə zəifləməsi müzakirə mövzusuna çevrilib. Xüsusilə gənc nəslin oxu vərdişlərinin əvvəlki nəsillərlə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə azalması narahatlıq doğurur. Amma məsələ həqiqətən oxumamaqda, yoxsa oxu formalarının dəyişməsindədir?

Müasir gənclər əslində kifayət qədər oxuyur, sadəcə oxu forması dəyişib. Ənənəvi kağız kitab əvəzinə rəqəmsal platformalar, elektron kitablar, onlayn məqalələr və sosial media məzmunu üstünlük təşkil edir. Bu, oxumamaq deyil, fərqli oxumaqdır. Sosial media platformalarında ədəbi məzmun geniş yayılıb. Instagram-da qısa nəsr və şeirlər, Telegram kanallarında kitab icmalları, Wattpad kimi platformalarda milyonlarla istifadəçi tərəfindən yazılan və oxunan əsərlər mövcuddur. TikTok-da #BookTok heştəqi altında milyardlarla baxış toplanıb və bu, gənclərin oxuya marağını göstərir.

Rəqəmsal dövrün ən ciddi çağırışlarından biri diqqət parçalanmasıdır. Psixoloji tədqiqatlar göstərir ki, müasir insanın diqqət müddəti əhəmiyyətli dərəcədə qısalıb. Bildirişlər, mesajlar, sosial media yeniləmələri daim diqqəti yayındırır.

Bu şəraitdə uzun, mürəkkəb əsərləri oxumaq əlavə səy tələb edir. 500-600 səhifəlik klassik romanlar müasir gənc üçün maraqdan çox, öhdəlik kimi qəbul edilir. Qısa formatlar, dinamik süjet xətləri, sürətli inkişaf daha cəlbedici görünür. Məktəb ədəbiyyat proqramının təqdim etdiyi metodika tez-tez əks nəticə verir. Ədəbi əsərləri məcburi şəkildə, test suallarına cavab vermək məqsədilə oxumaq, oxu zövqünü öldürən əsas amillərdən biridir.

Ədəbi əsərlərin həddindən artıq formalist təhlili, "müəllifin nə demək istədiyini" axtarmaq, şablon izahlar gəncləri ədəbiyyatdan uzaqlaşdırır. Əsəri estetik zövq obyekti kimi deyil, imtahan materialı kimi qəbul etmək oxu mədəniyyətinə ciddi zərbə vurur. Müasir gənclərin həyat ritmi sıxdır: təhsil, kurs, əlavə dərs, işləmə ehtiyacı, sosial öhdəliklər. Bu şəraitdə kitab oxumaq üçün vaxt tapmaq çətinləşir. Boş vaxt olduqda isə beyin yorğunluq səbəbindən daha az əqli səy tələb edən məşğuliyyətlərə meyl edir.

Amma maraqlıdır ki, eyni gənclər podcast dinləməyə, YouTube videoları izləməyə vaxt tapır. Bu, məsələnin yalnız vaxt problemi olmadığını, həm də məzmunun necə təqdim edilməsinin əhəmiyyətli olduğunu göstərir.

Məktəb proqramında əsas yer tutan klassik əsərlər dil və məzmun etibarilə müasir gəncə uzaqdır. Orta əsr poeziyasının dili, XIX əsr romanlarının lüğət tərkibi, mürəkkəb sintaksis strukturları əlavə çətinlik yaradır.

Nizami, Füzuli, Tolstoy, Dostoyevski böyük ədiblərdir, amma onların dilini başa düşmək üçün müəyyən hazırlıq lazımdır. Bu hazırlıq olmadan gəncə bu əsərlər sadəcə çətin və darıxdırıcı görünür.

Texnoloji inkişaf oxuya yeni imkanlar yaradıb. Audioкitablar xüsusilə populyarlaşıb - yolda, idman zamanı, ev işləri görərkən dinləmək mümkündür.

Podcast-lər, YouTube-da ədəbi məzmun, onlayn ədəbiyyat platformaları oxu mədəniyyətinin yeni formalarıdır. Onları inkar etmək əvəzinə, bu formatları ədəbiyyata gətirib çıxaran körpü kimi qəbul etmək lazımdır.

Nəticədə gənclər əslində az oxumur,onlar fərqli oxuyur. Onların oxu vərdişləri texnoloji və mədəni dəyişikliklərdən təsirlənib, amma oxuya maraq tamamilə itməyib. Məsələ, klassik oxu mədəniyyətini müasir reallığa necə uyğunlaşdıra biləcəyimizdədir.

Ədəbiyyat təhsilini islahatlandırmaq, müasir tərcümələr və adaptasiyalar hazırlamaq, rəqəmsal platformalardan səmərəli istifadə etmək, gəncləri məcburi əvəzinə könüllü oxumağa təşviq etmək - bunlar problemi həll etməyə kömək edə biləcək addımlardır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Müharibədə fotokamerayla döyüş yoldaşlarını bolluca çək, sonradan bu çəkdiklərin filmə çevrilsin...

Teyyub Axundov 1920-ci il yanvarın 30-da Bakıda anadan olub. Kiçik yaşlarından fotoqrafiya və kinoya böyük həvəs göstərib. 14 yaşında kinostudiyaya gəlib. O vaxt Bakı kinostudiyasında görkəmli kinodramaturq Cəfər Cabbarlının eyniadlı əsəri əsasında "Almaz" filminin çəkilişləri aparılıb. Sənətə meyilli gənc həvəskar da həmin filmin yaradıcı heyətinə operator assistenti kimi işə qəbul edilib. 1938-ci ilə qədər də operator assistenti kimi fəaliyyət göstərib.

Teyyub Axundov sevdiyi sənətdə püxtələşmək üçün kinostudiyada çəkilən filmlərdə böyük həvəslə çalışır, peşəkar rejissor və operatorlardan sənətin sirlərini öyrənməkdən zövq alıb. 1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsi başlayanda, digər vətənpərvər oğullar kimi, o da cəbhəyə gedib. Ukrayna cəbhəsində vuruşub, Stalinqrad, Kirovoqrad, Nikolayev, Kişinyov, Budapeşt, Praqa uğrunda döyüşlərdə iştirak edib. İki dəfə yaralanaraq hospitala düşüb. Qələbə xəbərini Vyanada eşidib.

Ön cəbhədə şücaətlə döyüşən Teyyub Axundov eyni zamanda döyüş bölgəsində əlinə keçən fotoaparatla əsgər dostlarının, viran qalmış şəhər və kəndlərin, müharibənin dəhşətlərindən əziyyət çəkən insanların acınacaqlı həyatını lentə alıb, özü də bilmədən müharibənin salnaməsini yaradıb. Bu fotolardan sonralar sənədli filmlərdə də istifadə edilib.

Kinorejissorlar tarixi-bioqrafik ("Mahnı belə yaranır"), detektiv ("Onu bağışlamaq olarmı?"), tarixi-inqilabi ("Qatır Məmməd"), hərbi-vətənpərvərlik ("Dağlarda döyüş"), lirik-psixoloji ("Tütək səsi", "Şərikli çörək") və başqa janrlarda çəkilən filmlərdə kamera arxasına keçməyi ona həvalə ediblər.

İstedadlı kinooperator 1954-cü ildə Yan Frid və Hüseyn Seyidzadənin çəkdiyi "Doğma xalqıma" adlı ekran əsərinin operatorlarından biri olub. Bu, Azərbaycanın ilk rəngli bədii-sənədli filmi olub. O, filmdə tanınmış operatorlar Ə. Atakişiyev və X. Babayevlə birlikdə çalışıb. Bir il sonra isə müstəqil operator kimi görkəmli rejissor T. Tağızadənin "Görüş" filmində (C. Məmmədovla birgə) çalışıb.

 Teyyub Axundov xatirələrində yazıb: "Çəkdiyim filmlər içərisində "Onu bağışlamaq olarmı?" və "Birisigün gecəyarısı" filmlərinin çəkiliş proseslərini heç vaxt unutmuram. Bu filmlərdə çox geniş yaradıcılıq imkanları var idi, mən də bundan gen-bol istifadə etdim".

Filmoqrafiya

1. 20+1

2. Alman klinikasına şəxsi səfər

3. Ankilostomidoz

4. Azərbaycan aşıqları

5. Azərbaycanın subtropiklərində

6. Bağçada rahat yer

7. Bir nömrəli...

Teyyub müəllim xronika sahəsində də uzun illər çalışıb, operator kimi "Sülh uğrunda mübarizə", "Onun 150 yaşı var", "Çağırışa cavab", "Azərbaycan subtropiklərində", rejissor-operator kimi "Gənc metallurqlar", "Mən Xəzər dənizçisiyəm", "Şirvan qoruğu", rejissor kimi "Mikayıl Müşfiq", "Bizim qayğılarımız" və s. sənədli filmləri çəkib.

Teyyub Axundov 1991-ci il dekabrın 3-də, 71 yaşında vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizə bir xalçaçı-rəssam barədə danışacağam.  Bu gün 63 yaşını qeyd edən Eldar Hacıyev barədə.

Eldar Hacıyev 1962-ci il 3 dekabr tarixində Bakı şəhərində həkim ailəsində dünyaya göz açıb. O, Bakı şəhərində 1969-1979-cu illərdə 20 saylı orta ümumtəhsil məktəbini bitirib.1979-1984-cü illər ərzində M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun "Xalçaçılıq və Bədii toxuculuq" fakültəsinin Xalçaçı-rəssam ixtisasını başa vurub. 1997-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür.

O portret janrında Ulu Öndər Heydər Əliyevin, Prezident İlham Əliyevin, Məhəmməd Füzulinin, Bülbülün, Corc Buşun, Putinin, II Aleksinin və digər görkəmli şəxsiyyətlərin portretlərini böyük ustalıqla işləyib. Eldar Hacıyevin yaradıcılığına xas əsas xüsusiyyətlərdən biri də onun müəllifi olduğu xalçalarının müasir günümüzdə qədim Azərbaycan xalça sənətində qismən az müraciət olunan ipək saplarla toxunulmasıdır.

Belə ki, xalçaçı-rəssam E.R.Hacıyevin miniatür, dini mövzulu və süjet xalçalarını məhz ipək saplar üzərində yaradıb. Bu xalçalar sırasında "Nizami Gəncəvinin, Ömər Xəyyamın əsərlərinə çəkilən miniatürlərə, dini-Pravoslav süjetlərinə, Bibliya tarixinə həsr olunan işlərini sadalaya bilərik.

"Ağ dəvələr" xalçası

Xalçada qırmızı ornamental fon üzərində ağ dəvələrin təsvir edilməsi və kontras diqqəti cəlb edib. Qırmızı fon üzərində Qarabağın “Xətai”xalçası harmonik tərzdə işlənmişdir.Təntənə ilə bəzədilən iki ağ dəvə üzərində isə təsvir edilən xalçalar “Açma-yumma”və”Butulkalı”Qarabağ xalçalarıdır.

"Şuşa qızı" xalçası

Eldar Hacıyev yaradıcılığında Şuşaya həsr edilən ən gözəl və al-əlvan nümunələrdən biri də məhz “Şuşa qızı”xalçasıdır.Qara fon üzərində mərkəzdə  Qarabağ atı,atın üzərində isə milli geyimi ilə diqqəti cəlb edən Şuşa qızı təsvir edilib. Şuşa qızı sağ əlində Şuşanın,gözəl Qarabağın,uzun illər Qarabağa olan həsrətin,sevginin simvolu olan Xarı bül-bül gülünü, digər əlində isə üzərinə bül-bül qonan gül çələngini tutub. Müəllif Şuşa qızının geyiminin rəng seçimində Azərbaycan Respublikasının Bayrağının rənglərinə- müraciət edib

Xalçaçı rəssamın “Yeddi gözəl”, ”Bəhramgur ovda”, ”Fitnənin öküzü qaldırması”,”Leyli və Məcnun”,”Xosrov və Şirin”,”Məhsəti Gəncəvi”,”Mirzə Şəfi Vazeh”,”Ana Məryəm”,”Vladimir ikonası”,”Ömər Xəyyam”,”Şərq gəlini”,“Ağ dəvələr,Qarabağ xalçaları”,”Şuşa qızı”,”Qələbə”,”Qarabağda toy”,”Bəy atları”,Şuşa xalçası”,”Ağ atlar”,”Qırmızı Qarabağ atları”,”Qarabağın xəritəsi”,”Azərbaycan xalçaları”,”Qarabağda Novruz”,”Qarabağ xalçalarının rəqsi” və s. kimi 50-dən artıq rənglərin vəhdəti ilə yaranan xalçaları Azərbaycan xalçaçılığının ən uğurlu nümunələrindəndir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Musiqi sahəsindən danışanda müğənnilər, çalğışılar və bəstəkarlar – yalnız bunlar xatırlanır. Amma musiqiçünaslar, pedaqoqlar – bu sahəyə töhfə verən digər xadimlər nədənsə həmişə kölgədə qalır.

Biz bu gün həmin o kölgədə qalanlardan biri barədə söhbət açacağıq.

Xurşid Ağayeva 20 aprel 1906-cı ildə anadan olub. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını bitirmişdir (1935). Üzeyir Hacıbəyli haqqında ilk monoqrafiyanın müəllifidir. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında musiqi tarixindən dərs deyib, elmi işlər üzrə prorektor olub.

Xurşid Ağayeva 1918–1920-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Parlamentinin ilk sədrinin birinci müavini olan Həsən bəy Ağayevin qızıdır. O, 1930-cu ildə isə musiqiçi müəllimlərin Moskva ixtisasartırma İnstitutuna oxumağa göndərilib. Xurşid xanım musiqi nəzəriyyəsi və tarixi üzrə tədris kitablarının Azərbaycan dilinə tərcüməsi üzərində işləyib.

O, 1940-cı ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının prorektoru vəzifəsində çalışıb. Xurşid Ağayeva "Ü.Hacıbəyov" monoqrafiyasının, Azərbaycan musiqisinə aid məqalələrin, "XIX əsrdə Azərbaycan musiqi mədəniyyəti ocaqları" (ölümü ilə əlaqədar tamamlanmayıb) əsərinin müəllifidir.

Xurşid Ağayeva 3 dekabr 1953-cü ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Aktyorlar uşaqlıqdan, yeniyetməlikdən səhnəyə maraq göstərirlərsə, daha tez püxtələşir, daha mükəmməl olurlar.

Məmmədağa Dadaşov 12 aprel 1912-ci ildə Bakıda doğulub. Səhnəyə ilk dəfə on dörd yaşında, oxuduğu məktəbdə çıxıb. 40 saylı pioner dəstəsinin dram dərnəyinə üzv olub. GTT məhz həmin dərnəyin bazası əsasında yaranıb və truppanın ilk aktyorlarının sırasında Məmmədağa Dadaşov da olub. Ömrünün sonuna qədər səhnədən və bu kollektivdən ayrılmayıb.

Məmmədağa Dadaşov komediya, faciə, dram əsərlərində və nağıl-tamaşalarda müxtəlif səciyyəli rollar oynayıb. Azad ("Azad", Əyyub Abbasov), Valer, Leandr ("Zorən təbib" və "Skapenin kələkləri", Jan Batist Molyer), Vəhşi pişik ("Özbaşına gəzən pişik", Reyhard kiplinq), El oğlu ("E1 oğlu", Abdulla Şaiq), Çingiz ("Nərgiz", Mirmehdi Seyidzadə), Məhkəmə sədri ("Müfəttiş", Nikolay Qoqol).

Ağa Zaman, Məşədi Qurban, Hatəmxan ağa ("Molla İbrahimxəlil kimyagər", "Xırs quldurbasan" və "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah", Mirzə Fətəli Axundzadə), Hacı Saleh ("Tamahkar", Süleyman Sani Axundov), İmran ("Anacan", Yusif Əzimzadə), Nüsrət ("Yaşar", Cəfər Cabbarlı), Simnar xan ("ÇİÇəkiİ dağ", Məmmədhüseyn Təhmasib), Casus ("Qavroş", Viktor Hüqonun "Səfillər" romanı əsasında səhnələşdirənləri Zəfər Nemətov və Əli İsmayılov), Qasım xan ("Əlvida, Hindistan!", Qeybulla Rəsulov) və s. kimi rolları ifa edib.

Filmoqrafiya

- General

- Dədə Qorqud

- Yol əhvalatı

- Köç

- Sən nə üçün yaşayırsan

Mükafatları

- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

- "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı

Aktyor Bakıda 3 dekabr 1996-cı ildə vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət!

Bəzən əl çatmayan arzular baş qaldıranda sözlər boğazında ilişib qalar. Sanki qarşında özünün bir parçasını görürsən. Ona tamaşa edəndə nə danışa bilirsən, nə də toxuna. Danışsan dilini, toxunsan əllərini yandırar...

Qarşında dayanır,amma yenə də ona çata bilmirsən. Olduğun və olmaq istədiyin yer arasında sadəcə bir boşluq var. Və sən bu boşluqla yaşamağa davam edirsən. Hər gün daha da daraldığını, dərinlərdə ilişib qaldığını hiss edirsən sanki bütün çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün sadəcə görünən insan obrazı kimi oynayan, amma hər gün içində bir az daha çökən bir qəhrəman kimi hiss edirsən. Bəlkə də səbəbi sən deyilsən, amma yaşamağa məcbur qaldığın  bir sıra  şeylər səni özündən uzaqlaşdırır. Getdikcə sıxmağa başlayır. Elə bil səhnədə rol oynayırsan. Zahirən gülən, daxildə isə içinə sığmayan bir yorğunluq var.

Tək qalanda anlayırsan ki, sənə nəfəs verən şeylər,sənin getmək istədiyin yollar başqaları üçün tamam başqadır. Ya mümkünsüz, ya da gərəksiz bir şey kimi görünür. Bəzən özünü belə ifadə etməkdən qaçarsan. Çünki bir gün anlayırsan ki, səni özündən başqa heç kəs daha dərindən görə bilməyəcək...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2025)