Super User
O "pis şeylər", əslində, bizim yeni mərhələyə keçid rituallarımızdır
Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Hər kəsin içində gizli bir güman var. Əgər istədiklərim gerçəkləşsə, hər şey düzələr. Sanki kainatın mərkəzində dayanan bir qapı var və biz o qapını açan kimi həyatımızın xəritəsi işıqlanacaq. Amma qəribədir dostum, nə vaxt ki, arzular öz şəklini tapmağa başlayır, elə həmin anda həyatın kənarında, gözə görünməyən bir kölgə də uzanmağa daha aydın desək qaranlıq böyüməyə başlayır. Elə bil ki, xoşbəxtliyin hər doğan günəşi arxa tərəfdə bir qaranlıq yaradır.
Biz istəklərimizi ardımızca sürükləyirik, amma heç vaxt onların qiymətini düşünmürük. Çünki hər gerçəkləşən arzu, kainatın başqa bir nöqtəsində görünməz bir nə isə alır. Bəzən sakitliyi, bəzən tarazlığı, bəzən isə özümüzə olan əminliyi. Sanki həyat bizə deyir, "Heç nə pulsuz deyil, hətta xoşbəxtlik belə." İnsan arzuları ilə genişlənir, amma reallığın sərt qanunu ilə daralır. Bu daralma bəzən ürəyə toxunurzl, çünki biz istədikcə, həyat da bizdən nələrisə istəyir. Gah bir münasibət düzəlir, gah başqa bir dostluq dağılır. Gah bir qapı açılır, gah başqa bir pəncərə bağlanır. Gah bir yol işıqlanır, gah digərinin üstünü duman örtür. Elə bil ki, dünya bizə bir növ səssiz müqavilə təqdim edir, "istəyinə çatacaqsansa, itirməyə də hazır ol." Amma bu itkilər həmişə fəlakət deyil. Bəzən həyatın yandırdığı şeylər bizim daşınmadığımız yük olur. Bəzən dağılanlar, getməsi lazım olanlar idi. Bəzən biz qaranlıq sandığımız hadisələr, əslində, işığın yerini boşaldan sükut idi.
Həyatın paradoksu da budur, xoş şeylər baş verəndə pisliklərin gəlməsinin səbəbi bizi qorxutmaq deyil, bizi ayıltmaqdır. Bizə deməkdir ki, qeyri-mükəmməllik həyatın öz nəfəsidir. Təmiz saf sevinc yoxdur, içində həmişə bir az narahatlıq, bir az risk, bir az bilinməzlik var. Çünki insan yalnız xoşluqla dəyişmir. İnsan, əsasən, çətinliklə böyüyür. Və arzular gerçəkləşərkən baş verən o "pis şeylər", əslində, bizim yeni mərhələyə keçid rituallarımızdır.
Bəlkə də bu ona görədir ki, həyatın öz ritmi var. O ritm bizə öyrədir ki, xoşbəxtlik yeknəsək bir sistem deyil, işıq və kölgənin növbələşdiyi bir landşaftdır. Bizim irəliləyişimiz də bu növbələşmənin içində baş verir. Hər qazanılan şey, dünyanı bir az daha kompleks, bir az daha real göstərir. Və buna görə bəlkə də qorxmağa ehtiyac yoxdur. Çünki arzularımız həyata keçərkən yanlarında gətirdikləri o qaranlıqlar, bizim məğlubiyyətimiz yox, yetkinliyimizin sübutudur. Bu o deməkdir ki, həyat bizi hələ də formalaşdırır, hələ də bizdən kimisə yaradır..
Sonda insan anlayır, arzular reallaşanda pis şeylərin baş verməsi, xoşbəxtliyin lənəti deyil, məhz onun qiymətidir. Amma maraqlıdır ki, bu qiyməti ödəməkdən şikayət etmirik. Çünki içimizdə bir səs həmişə pıçıldayır:
"Əgər bu yolun sonunda bir az işıq varsa, mən bu kölgədən keçməyə hazıram."
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
Niyə gənclər daha az mütaliə edir? - AKTUAL
Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Kitab oxu mədəniyyətinin getdikcə zəifləməsi müzakirə mövzusuna çevrilib. Xüsusilə gənc nəslin oxu vərdişlərinin əvvəlki nəsillərlə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə azalması narahatlıq doğurur. Amma məsələ həqiqətən oxumamaqda, yoxsa oxu formalarının dəyişməsindədir?
Müasir gənclər əslində kifayət qədər oxuyur, sadəcə oxu forması dəyişib. Ənənəvi kağız kitab əvəzinə rəqəmsal platformalar, elektron kitablar, onlayn məqalələr və sosial media məzmunu üstünlük təşkil edir. Bu, oxumamaq deyil, fərqli oxumaqdır. Sosial media platformalarında ədəbi məzmun geniş yayılıb. Instagram-da qısa nəsr və şeirlər, Telegram kanallarında kitab icmalları, Wattpad kimi platformalarda milyonlarla istifadəçi tərəfindən yazılan və oxunan əsərlər mövcuddur. TikTok-da #BookTok heştəqi altında milyardlarla baxış toplanıb və bu, gənclərin oxuya marağını göstərir.
Rəqəmsal dövrün ən ciddi çağırışlarından biri diqqət parçalanmasıdır. Psixoloji tədqiqatlar göstərir ki, müasir insanın diqqət müddəti əhəmiyyətli dərəcədə qısalıb. Bildirişlər, mesajlar, sosial media yeniləmələri daim diqqəti yayındırır.
Bu şəraitdə uzun, mürəkkəb əsərləri oxumaq əlavə səy tələb edir. 500-600 səhifəlik klassik romanlar müasir gənc üçün maraqdan çox, öhdəlik kimi qəbul edilir. Qısa formatlar, dinamik süjet xətləri, sürətli inkişaf daha cəlbedici görünür. Məktəb ədəbiyyat proqramının təqdim etdiyi metodika tez-tez əks nəticə verir. Ədəbi əsərləri məcburi şəkildə, test suallarına cavab vermək məqsədilə oxumaq, oxu zövqünü öldürən əsas amillərdən biridir.
Ədəbi əsərlərin həddindən artıq formalist təhlili, "müəllifin nə demək istədiyini" axtarmaq, şablon izahlar gəncləri ədəbiyyatdan uzaqlaşdırır. Əsəri estetik zövq obyekti kimi deyil, imtahan materialı kimi qəbul etmək oxu mədəniyyətinə ciddi zərbə vurur. Müasir gənclərin həyat ritmi sıxdır: təhsil, kurs, əlavə dərs, işləmə ehtiyacı, sosial öhdəliklər. Bu şəraitdə kitab oxumaq üçün vaxt tapmaq çətinləşir. Boş vaxt olduqda isə beyin yorğunluq səbəbindən daha az əqli səy tələb edən məşğuliyyətlərə meyl edir.
Amma maraqlıdır ki, eyni gənclər podcast dinləməyə, YouTube videoları izləməyə vaxt tapır. Bu, məsələnin yalnız vaxt problemi olmadığını, həm də məzmunun necə təqdim edilməsinin əhəmiyyətli olduğunu göstərir.
Məktəb proqramında əsas yer tutan klassik əsərlər dil və məzmun etibarilə müasir gəncə uzaqdır. Orta əsr poeziyasının dili, XIX əsr romanlarının lüğət tərkibi, mürəkkəb sintaksis strukturları əlavə çətinlik yaradır.
Nizami, Füzuli, Tolstoy, Dostoyevski böyük ədiblərdir, amma onların dilini başa düşmək üçün müəyyən hazırlıq lazımdır. Bu hazırlıq olmadan gəncə bu əsərlər sadəcə çətin və darıxdırıcı görünür.
Texnoloji inkişaf oxuya yeni imkanlar yaradıb. Audioкitablar xüsusilə populyarlaşıb - yolda, idman zamanı, ev işləri görərkən dinləmək mümkündür.
Podcast-lər, YouTube-da ədəbi məzmun, onlayn ədəbiyyat platformaları oxu mədəniyyətinin yeni formalarıdır. Onları inkar etmək əvəzinə, bu formatları ədəbiyyata gətirib çıxaran körpü kimi qəbul etmək lazımdır.
Nəticədə gənclər əslində az oxumur,onlar fərqli oxuyur. Onların oxu vərdişləri texnoloji və mədəni dəyişikliklərdən təsirlənib, amma oxuya maraq tamamilə itməyib. Məsələ, klassik oxu mədəniyyətini müasir reallığa necə uyğunlaşdıra biləcəyimizdədir.
Ədəbiyyat təhsilini islahatlandırmaq, müasir tərcümələr və adaptasiyalar hazırlamaq, rəqəmsal platformalardan səmərəli istifadə etmək, gəncləri məcburi əvəzinə könüllü oxumağa təşviq etmək - bunlar problemi həll etməyə kömək edə biləcək addımlardır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
Fotoaparatdan kinokameraya qədər
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Müharibədə fotokamerayla döyüş yoldaşlarını bolluca çək, sonradan bu çəkdiklərin filmə çevrilsin...
Teyyub Axundov 1920-ci il yanvarın 30-da Bakıda anadan olub. Kiçik yaşlarından fotoqrafiya və kinoya böyük həvəs göstərib. 14 yaşında kinostudiyaya gəlib. O vaxt Bakı kinostudiyasında görkəmli kinodramaturq Cəfər Cabbarlının eyniadlı əsəri əsasında "Almaz" filminin çəkilişləri aparılıb. Sənətə meyilli gənc həvəskar da həmin filmin yaradıcı heyətinə operator assistenti kimi işə qəbul edilib. 1938-ci ilə qədər də operator assistenti kimi fəaliyyət göstərib.
Teyyub Axundov sevdiyi sənətdə püxtələşmək üçün kinostudiyada çəkilən filmlərdə böyük həvəslə çalışır, peşəkar rejissor və operatorlardan sənətin sirlərini öyrənməkdən zövq alıb. 1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsi başlayanda, digər vətənpərvər oğullar kimi, o da cəbhəyə gedib. Ukrayna cəbhəsində vuruşub, Stalinqrad, Kirovoqrad, Nikolayev, Kişinyov, Budapeşt, Praqa uğrunda döyüşlərdə iştirak edib. İki dəfə yaralanaraq hospitala düşüb. Qələbə xəbərini Vyanada eşidib.
Ön cəbhədə şücaətlə döyüşən Teyyub Axundov eyni zamanda döyüş bölgəsində əlinə keçən fotoaparatla əsgər dostlarının, viran qalmış şəhər və kəndlərin, müharibənin dəhşətlərindən əziyyət çəkən insanların acınacaqlı həyatını lentə alıb, özü də bilmədən müharibənin salnaməsini yaradıb. Bu fotolardan sonralar sənədli filmlərdə də istifadə edilib.
Kinorejissorlar tarixi-bioqrafik ("Mahnı belə yaranır"), detektiv ("Onu bağışlamaq olarmı?"), tarixi-inqilabi ("Qatır Məmməd"), hərbi-vətənpərvərlik ("Dağlarda döyüş"), lirik-psixoloji ("Tütək səsi", "Şərikli çörək") və başqa janrlarda çəkilən filmlərdə kamera arxasına keçməyi ona həvalə ediblər.
İstedadlı kinooperator 1954-cü ildə Yan Frid və Hüseyn Seyidzadənin çəkdiyi "Doğma xalqıma" adlı ekran əsərinin operatorlarından biri olub. Bu, Azərbaycanın ilk rəngli bədii-sənədli filmi olub. O, filmdə tanınmış operatorlar Ə. Atakişiyev və X. Babayevlə birlikdə çalışıb. Bir il sonra isə müstəqil operator kimi görkəmli rejissor T. Tağızadənin "Görüş" filmində (C. Məmmədovla birgə) çalışıb.
Teyyub Axundov xatirələrində yazıb: "Çəkdiyim filmlər içərisində "Onu bağışlamaq olarmı?" və "Birisigün gecəyarısı" filmlərinin çəkiliş proseslərini heç vaxt unutmuram. Bu filmlərdə çox geniş yaradıcılıq imkanları var idi, mən də bundan gen-bol istifadə etdim".
Filmoqrafiya
1. 20+1
2. Alman klinikasına şəxsi səfər
3. Ankilostomidoz
4. Azərbaycan aşıqları
5. Azərbaycanın subtropiklərində
6. Bağçada rahat yer
7. Bir nömrəli...
Teyyub müəllim xronika sahəsində də uzun illər çalışıb, operator kimi "Sülh uğrunda mübarizə", "Onun 150 yaşı var", "Çağırışa cavab", "Azərbaycan subtropiklərində", rejissor-operator kimi "Gənc metallurqlar", "Mən Xəzər dənizçisiyəm", "Şirvan qoruğu", rejissor kimi "Mikayıl Müşfiq", "Bizim qayğılarımız" və s. sənədli filmləri çəkib.
Teyyub Axundov 1991-ci il dekabrın 3-də, 71 yaşında vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
"Şuşa qızı" xalçası, "Ağ dəvələr" və sair
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Sizə bir xalçaçı-rəssam barədə danışacağam. Bu gün 63 yaşını qeyd edən Eldar Hacıyev barədə.
Eldar Hacıyev 1962-ci il 3 dekabr tarixində Bakı şəhərində həkim ailəsində dünyaya göz açıb. O, Bakı şəhərində 1969-1979-cu illərdə 20 saylı orta ümumtəhsil məktəbini bitirib.1979-1984-cü illər ərzində M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun "Xalçaçılıq və Bədii toxuculuq" fakültəsinin Xalçaçı-rəssam ixtisasını başa vurub. 1997-ci ildən Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvüdür.
O portret janrında Ulu Öndər Heydər Əliyevin, Prezident İlham Əliyevin, Məhəmməd Füzulinin, Bülbülün, Corc Buşun, Putinin, II Aleksinin və digər görkəmli şəxsiyyətlərin portretlərini böyük ustalıqla işləyib. Eldar Hacıyevin yaradıcılığına xas əsas xüsusiyyətlərdən biri də onun müəllifi olduğu xalçalarının müasir günümüzdə qədim Azərbaycan xalça sənətində qismən az müraciət olunan ipək saplarla toxunulmasıdır.
Belə ki, xalçaçı-rəssam E.R.Hacıyevin miniatür, dini mövzulu və süjet xalçalarını məhz ipək saplar üzərində yaradıb. Bu xalçalar sırasında "Nizami Gəncəvinin, Ömər Xəyyamın əsərlərinə çəkilən miniatürlərə, dini-Pravoslav süjetlərinə, Bibliya tarixinə həsr olunan işlərini sadalaya bilərik.
"Ağ dəvələr" xalçası
Xalçada qırmızı ornamental fon üzərində ağ dəvələrin təsvir edilməsi və kontras diqqəti cəlb edib. Qırmızı fon üzərində Qarabağın “Xətai”xalçası harmonik tərzdə işlənmişdir.Təntənə ilə bəzədilən iki ağ dəvə üzərində isə təsvir edilən xalçalar “Açma-yumma”və”Butulkalı”Qarabağ xalçalarıdır.
"Şuşa qızı" xalçası
Eldar Hacıyev yaradıcılığında Şuşaya həsr edilən ən gözəl və al-əlvan nümunələrdən biri də məhz “Şuşa qızı”xalçasıdır.Qara fon üzərində mərkəzdə Qarabağ atı,atın üzərində isə milli geyimi ilə diqqəti cəlb edən Şuşa qızı təsvir edilib. Şuşa qızı sağ əlində Şuşanın,gözəl Qarabağın,uzun illər Qarabağa olan həsrətin,sevginin simvolu olan Xarı bül-bül gülünü, digər əlində isə üzərinə bül-bül qonan gül çələngini tutub. Müəllif Şuşa qızının geyiminin rəng seçimində Azərbaycan Respublikasının Bayrağının rənglərinə- müraciət edib
Xalçaçı rəssamın “Yeddi gözəl”, ”Bəhramgur ovda”, ”Fitnənin öküzü qaldırması”,”Leyli və Məcnun”,”Xosrov və Şirin”,”Məhsəti Gəncəvi”,”Mirzə Şəfi Vazeh”,”Ana Məryəm”,”Vladimir ikonası”,”Ömər Xəyyam”,”Şərq gəlini”,“Ağ dəvələr,Qarabağ xalçaları”,”Şuşa qızı”,”Qələbə”,”Qarabağda toy”,”Bəy atları”,Şuşa xalçası”,”Ağ atlar”,”Qırmızı Qarabağ atları”,”Qarabağın xəritəsi”,”Azərbaycan xalçaları”,”Qarabağda Novruz”,”Qarabağ xalçalarının rəqsi” və s. kimi 50-dən artıq rənglərin vəhdəti ilə yaranan xalçaları Azərbaycan xalçaçılığının ən uğurlu nümunələrindəndir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
Həsən bəy Ağayevin qızı
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Musiqi sahəsindən danışanda müğənnilər, çalğışılar və bəstəkarlar – yalnız bunlar xatırlanır. Amma musiqiçünaslar, pedaqoqlar – bu sahəyə töhfə verən digər xadimlər nədənsə həmişə kölgədə qalır.
Biz bu gün həmin o kölgədə qalanlardan biri barədə söhbət açacağıq.
Xurşid Ağayeva 20 aprel 1906-cı ildə anadan olub. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını bitirmişdir (1935). Üzeyir Hacıbəyli haqqında ilk monoqrafiyanın müəllifidir. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında musiqi tarixindən dərs deyib, elmi işlər üzrə prorektor olub.
Xurşid Ağayeva 1918–1920-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Parlamentinin ilk sədrinin birinci müavini olan Həsən bəy Ağayevin qızıdır. O, 1930-cu ildə isə musiqiçi müəllimlərin Moskva ixtisasartırma İnstitutuna oxumağa göndərilib. Xurşid xanım musiqi nəzəriyyəsi və tarixi üzrə tədris kitablarının Azərbaycan dilinə tərcüməsi üzərində işləyib.
O, 1940-cı ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının prorektoru vəzifəsində çalışıb. Xurşid Ağayeva "Ü.Hacıbəyov" monoqrafiyasının, Azərbaycan musiqisinə aid məqalələrin, "XIX əsrdə Azərbaycan musiqi mədəniyyəti ocaqları" (ölümü ilə əlaqədar tamamlanmayıb) əsərinin müəllifidir.
Xurşid Ağayeva 3 dekabr 1953-cü ildə vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
14 yaşından səhnədə olub
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Aktyorlar uşaqlıqdan, yeniyetməlikdən səhnəyə maraq göstərirlərsə, daha tez püxtələşir, daha mükəmməl olurlar.
Məmmədağa Dadaşov 12 aprel 1912-ci ildə Bakıda doğulub. Səhnəyə ilk dəfə on dörd yaşında, oxuduğu məktəbdə çıxıb. 40 saylı pioner dəstəsinin dram dərnəyinə üzv olub. GTT məhz həmin dərnəyin bazası əsasında yaranıb və truppanın ilk aktyorlarının sırasında Məmmədağa Dadaşov da olub. Ömrünün sonuna qədər səhnədən və bu kollektivdən ayrılmayıb.
Məmmədağa Dadaşov komediya, faciə, dram əsərlərində və nağıl-tamaşalarda müxtəlif səciyyəli rollar oynayıb. Azad ("Azad", Əyyub Abbasov), Valer, Leandr ("Zorən təbib" və "Skapenin kələkləri", Jan Batist Molyer), Vəhşi pişik ("Özbaşına gəzən pişik", Reyhard kiplinq), El oğlu ("E1 oğlu", Abdulla Şaiq), Çingiz ("Nərgiz", Mirmehdi Seyidzadə), Məhkəmə sədri ("Müfəttiş", Nikolay Qoqol).
Ağa Zaman, Məşədi Qurban, Hatəmxan ağa ("Molla İbrahimxəlil kimyagər", "Xırs quldurbasan" və "Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah", Mirzə Fətəli Axundzadə), Hacı Saleh ("Tamahkar", Süleyman Sani Axundov), İmran ("Anacan", Yusif Əzimzadə), Nüsrət ("Yaşar", Cəfər Cabbarlı), Simnar xan ("ÇİÇəkiİ dağ", Məmmədhüseyn Təhmasib), Casus ("Qavroş", Viktor Hüqonun "Səfillər" romanı əsasında səhnələşdirənləri Zəfər Nemətov və Əli İsmayılov), Qasım xan ("Əlvida, Hindistan!", Qeybulla Rəsulov) və s. kimi rolları ifa edib.
Filmoqrafiya
- General
- Dədə Qorqud
- Yol əhvalatı
- Köç
- Sən nə üçün yaşayırsan
Mükafatları
- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı
- "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı
Aktyor Bakıda 3 dekabr 1996-cı ildə vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
Danışsan dilini, toxunsan əllərini yandırar...
Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət!
Bəzən əl çatmayan arzular baş qaldıranda sözlər boğazında ilişib qalar. Sanki qarşında özünün bir parçasını görürsən. Ona tamaşa edəndə nə danışa bilirsən, nə də toxuna. Danışsan dilini, toxunsan əllərini yandırar...
Qarşında dayanır,amma yenə də ona çata bilmirsən. Olduğun və olmaq istədiyin yer arasında sadəcə bir boşluq var. Və sən bu boşluqla yaşamağa davam edirsən. Hər gün daha da daraldığını, dərinlərdə ilişib qaldığını hiss edirsən sanki bütün çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün sadəcə görünən insan obrazı kimi oynayan, amma hər gün içində bir az daha çökən bir qəhrəman kimi hiss edirsən. Bəlkə də səbəbi sən deyilsən, amma yaşamağa məcbur qaldığın bir sıra şeylər səni özündən uzaqlaşdırır. Getdikcə sıxmağa başlayır. Elə bil səhnədə rol oynayırsan. Zahirən gülən, daxildə isə içinə sığmayan bir yorğunluq var.
Tək qalanda anlayırsan ki, sənə nəfəs verən şeylər,sənin getmək istədiyin yollar başqaları üçün tamam başqadır. Ya mümkünsüz, ya da gərəksiz bir şey kimi görünür. Bəzən özünü belə ifadə etməkdən qaçarsan. Çünki bir gün anlayırsan ki, səni özündən başqa heç kəs daha dərindən görə bilməyəcək...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
“Qar ancaq qışda yox, yazda, hətta yayda da yağa bilər” - HƏR GÜN KAMAL ABDULLADAN 7 QRANULA
Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.
Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”
Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:
1.
“ Səhvlərimizin qrammatikası”ndan: Qar ancaq qışda yox, yazda, hətta yayda da yağa bilər. Bu da həyatın inversiyasıdır. Dildə inversiya (tərsinə düzülüş) varsa, həyatda da inversiya niyə olmasın?!
2.
“ Səhvlərimizin qrammatikası”ndan: Biz hələ də Koroğlunun nəvələriyik və bunun əksi olaraq hələ də şəcərəmizi Koroğlunun düşmənlərinə - bəylərə, xanlara aparmağa çalışırıq.
3.
“ Səhvlərimizin qrammatikası”ndan: Mənəviyyatımızın tarixini yazmaq vacib olan kimi başqa bir tarixin də yazılması vacibdir. Bu, mənəviyyatsızlığımızın tarixidir.
4.
Hələ bilinmir, kimin bəxti daha çox gətirir – ölüb gedənin, ya ki qalanın?!
5.
Hər normal mətnin öz əndərunu var. Və “hiyləgər” mətn onu öz içində gizlətməyi bacarmalıdır.
6.
“Səni mən unutmaram –
xatirən
ən naməlum dumanlara bürünəcək.
Səni mən unutmaram
Ana bətninə qədər unutmadıqlarım tək.”
7.
Solan çiçəyin arxasınca yetişən meyvəni görə bilmiriksə, min illərin yaşamaq təcrübəsi hara qaçır bizdən?!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
“Naxçıvan şivələrinin frazeoloji lüğəti” adlı kitab işıq üzü görüb
Fariz Əhmədov,
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor Əbülfəz Quliyev, institutun elmi katibi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Zülfiyyə İsmayıl və Dilçilik şöbəsinin baş elmi işçisi, filologiya elmləri doktoru, dosent Nuray Əliyevanın birgə müəllifliyi ilə hazırlanmış “Naxçıvan şivələrinin frazeoloji lüğəti” kitabı nəşr olunaraq elmi ictimaiyyətin, dilçilik mütəxəssislərinin və geniş oxucu kütləsinin istifadəsinə verilib.
Frazeoloji vahidlər yalnız dil faktı deyil, həm də onu yaradan xalqın dünyagörüşünü, düşüncə tərzini, adət-ənənələrini, məişət xüsusiyyətlərini və mənəvi dəyərlərini əks etdirən mühüm dil qatıdır. Bu baxımdan Naxçıvan bölgəsinin şifahi dil ənənələrində qorunub saxlanılan frazeoloji materialların sistemli şəkildə toplanması və elmi dövriyyəyə gətirilməsi regionun dil irsinin öyrənilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
“Apostrof-A” nəşriyyatında çap olunan, 340 səhifədən ibarət lüğətin elmi redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rəşad Zülfüqarovdur. Nəşr ön söz, materialların toplanıldığı yaşayış məntəqələrinin siyahısı və lüğət hissələrindən ibarətdir. Bu quruluş oxuculara həm lüğətin elmi-metodoloji əsasları, həm də frazeoloji vahidlərin coğrafi arealını ardıcıl şəkildə izləmək imkanı yaradır.
Lüğətdə Naxçıvan şəhəri və Babək, Culfa, Kəngərli, Ordubad, Şərur, Şahbuz və Sədərək rayonlarının müxtəlif yaşayış məntəqələrindən toplanmış frazeoloji vahidlər əhatə olunub. Yaşayış məntəqələrinin ayrı-ayrılıqda göstərilməsi materialların konkret mənşəyini müəyyənləşdirmək baxımından tədqiqatçıların işini xeyli asanlaşdırır.
Nəşrdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının müxtəlif bölgələrində işlənən və məhəlli xarakter daşıyan 20 minə yaxın frazeoloji ifadə toplanıb. Lüğətin tərtibi uzun illər aparılmış dialektoloji ekspedisiyalar zamanı əldə edilən zəngin danışıq materialları əsasında həyata keçirilib. Hazırlıq prosesində həm yazılı mənbələrdən, həm də canlı danışıq materiallarından geniş istifadə olunub.
Kitabın əsas məqsədi Naxçıvan şivələrində bu günədək şifahi şəkildə yaşamaqda davam edən frazeoloji sərvəti yazılı şəkildə qorumaq, sistemləşdirmək və elmi dövriyyəyə daxil edərək gələcək nəsillərin istifadəsinə verməkdir. Lüğət dilçilik, folklor, etnoqrafiya, tarix və mədəniyyət sahələrində çalışan tədqiqatçılar üçün zəngin material təqdim etməklə yanaşı, Azərbaycan dilinin dialekt və şivələrinə maraq göstərən geniş oxucu auditoriyası üçün də dəyərli mənbədir.
“Naxçıvan şivələrinin frazeoloji lüğəti” regionun dil irsinin qorunması və təbliği istiqamətində mühüm elmi addım olmaqla yanaşı, Azərbaycan dilçiliyinə verilən əhəmiyyətli töhfələrdən biri kimi qiymətləndirilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)
İmişlidə “Kəlağayı Günləri 2025” layihəsi çərçivəsində sərgi və konsert proqramı keçirilib
İmişli rayonunda “Kəlağayı Günləri 2025” layihəsi çərçivəsində genişmiqyaslı sərgi və konsert proqramı təşkil olunub. 1 dekabr tarixində baş tutan tədbir Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi, “Kəlağayı Ev Muzeyi” və Diferensial Təhsil Tədris Mərkəzinin birgə təşkilatçılığı ilə Diferensial Təhsil Tədris Mərkəzində keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, tədbir şəhidlərin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad olunması və Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başlanıb.
Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İB-nin sədri və Kəlağayı Ev Muzeyinin direktoru Güllü Eldar Tomarlı iştirakçılara layihə haqqında ətraflı məlumat təqdim edib. O qeyd edib ki, layihənin əsas məqsədi kəlağayının Azərbaycan mədəniyyətindəki yerini, onun milli kimlik və zəriflik simvolu kimi əhəmiyyətini geniş ictimaiyyətə çatdırmaqdır.
Diferensial Təhsil Tədris Mərkəzinin direktoru Elşən Şəmmədli çıxışında bildirib ki, milli dəyərləri təbliğ edən bu cür tədbirlər gənclərin maarifləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. O vurğulayıb ki, kəlağayı milli geyim mədəniyyətimizin ayrılmaz hissəsidir:
“Qız-gəlinlərimizin kəlağayıdan istifadəsinin vaxtı çatıb. Ulu nənələrimizin ismət örpəyi olan kəlağayı həm tariximiz, həm də sağlamlıq baxımından vacibdir — qışda soyuqdan, yayda günəşdən qoruyur.”
İmişli Rayon Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Sərvər Şirinovçıxış edərək bildirib ki, kəlağayı Azərbaycan qadınının simvoludur və bu sənət birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
“26 noyabrın Kəlağayı Günü kimi qeyd edilməsi və İmişlidə bu layihənin keçirilməsi mədəni irsimizin təbliği baxımından böyük önəm daşıyır,” – deyə o bildirib.
Tədbirdə rəssam Gülnarə Məmmədovanın qədim və müasir kəlağayılardan ibarət kolleksiyası, şəhidlərimizin portretləri, milli mövzulu və təbiət təsvirli əsərləri nümayiş etdirilib. Rəssam vurğulayıb ki, onun sərgiləri Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İB-nin keçirdiyi tədbirlərdə dəfələrlə təqdim olunub.
Çıxış edənlər- Milli Məclisin mətbuat əməkdaşı Tural Eminov, İmişli Rayon Ağsaqqallar Şurasının üzvü Hüseyn Minbaşı, MKS-in müdiri Hürü Şirinova, 8 saylı məktəbin direktoru Rəna Quliyeva və digər natiqlər milli dəyərlərin qorunmasından və gənclərə çatdırılmasının vacibliyindən danışıblar.
Tədbirin bədii hissəsində müğənnilər Natiq İmanov və Qurban Arazlının musiqiləri, eləcə də Elgün İbrahimov, Anar Xudiyev, Tunar Əzizim və Tunar Məmmədlinin saz ifaları alqışlarla qarşılanıb.
Tədbirin sonunda Güllü Eldar Tomarlı 26 noyabr – “Azərbaycan Kəlağayısı Günü” münasibətilə müəllifi olduğu “Kəlağayı Bayramı” kitabını və şair Brilyant Atəşin “Keçmişdən sabaha yol – kəlağayı” kitabını iştirakçılara hədiyyə edib.
O, təşkilati dəstəyə görə Diferensial Təhsil Tədris Mərkəzinin direktoru Elşən Şəmmədliyə təşəkkürünü bildirib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.12.2025)


