İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

"Şəmsi İmanovun sənətinə qiymət vermək üçün tək bir "Vağzalı"sına qulaq asmaq kifayətdir. Onun çalğısında qeyri-adi nəfəs çalarları, ifa mədəniyyəti vardı. Sənətdə çox az adam olardı ki, onun adı toy dəvətnaməsinə yazılsın. Şəmsi də belə sənətkarlardan idi. Bu, ilk növbədə xalqın sənətkara olan rəğbətindən irəli gəlirdi. Onunla çox toylarda olmuşam. Sevinirəm ki, belə bir sənətçi ilə bir dövrdə yaşayıb, bir səhnədə çıxış etmişəm. Ruhu şad olsun."

                                                            Xalq artisti Canəli Əkbərov

Azərbaycan mahir klarnet ifaçısı Şəmsi İmanov 1930-cu il iyulun 2-də Şuşada anadan olub. Kiçik yaşlarından musiqiyə həvəs göstərən Şəmsəddinin ailəsində musiqi ilə məşğul olan olmasa da, İbad kişinin muğam sənətinə xüsusi rəğbəti olub. Bəlkə elə bu səbəbdən də, şəhərin bir çox tanınmış musiqiçiləri onunla dostluq etmiş, evinin qonağı olublar. Görünür, musiqi əhlinə olan belə doğma münasibət balaca Şəmsəddinə də sirayət edib. Şəmsi beş yaşındaykən ailəsi ilə birlikdə Bakının Xilə (Əmircan) kəndinə köçüb.

Atası ona musiqi təhsili verə bilməsə də, bu yoldan çəkindirməyə də bir o qədər səy göstərmir. Evdə hər dəfə sənətdən söz düşəndə İbad kişi həmişə — "Əgər uşağın həvəsi və qabiliyyəti varsa, gec-tez özünü büruzə verəcək, o özünə yol aça biləcək" — deyərdi. Elə də oldu. Əmircanın musiqi mühiti, kənd mədəniyyət evində tez-tez düzənlənən teatr tamaşaları balaca Şəmsəddinin musiqi zövqünü, sənət təxəyyülünü formalaşdırıb.

Ətraf qəsəbə toylarının aparıcı klarnetçalanı olan Kərim Şərifin kiçik qardaşı Tofiqlə dostluq edib. Hər iki dostun ilk sənət müəllimi də elə Kərim Şərifin özü olub. Klarnet, balaban ifaçılığına olan sonsuz maraq hər iki dostu bir-birinə daha sıx bağlayıb. Dostlar müntəzəm olaraq bir-birinin evinə gedib, yorulmaq bilmədən məşq ediblər. Çox qısa zamanda öz fitri istedadı və qabiliyyəti sayəsində gənc Şəmsəddin bir ifaçı kimi özünü təsdiqləyib.

Ara-sıra kənd camaatı onu da toy-nişan şənliklərinə dəvət edib. Yenicə tanınmaqda olan gənc sənətçi çox çəkmir ki, 1950-ci ildə hərbi xdmətə çağırılıb. Lakin hərbi hissədə də sevimli alətindən əl çəkməyib. Hərbi hissənin nəfəsli alətlər orkestrində çalışıb. Not savadı olmasa da, orkestr rəhbəri gəncin fitri istedad və qavrama qabiliyyətini, eləcə də peşəkar ifaçılığını nəzərə alaraq bir çox əsərlərin solo ifaçısını Şəmsəddinə tapşırıb.

Zaqafqaziya ümumqoşun hərbi hissə musiqi kollektivləri arasında keçirilən bir çox müsabiqə və festivallarda Şəmsəddin İmanov uğur qazanaraq hərbi hissə komandanlığının fəxri fərman və təşəkkürnamələrini alıb.

Notlu əsərlərlə yanaşı, ona ən çox populyarlıq gətirən milli musiqi, xalq mahnıları ifaçılığı olub. 1952-ci ildə hərbi xidməti uğurla başa vuran Şəmsi o dövrdə bir çox ustad klarnet ifaçıları ilə tanış olub. Suliddin İsmayılov, Nəsrulla Səmədov, Nadir Axundov, Bəhruz Zeynalov və digər tanınmış klarnet ifaçılarının lent yazılarına dönə-dönə qulaq asıb. Hər xırda xalı, nəfəsi öyrənməyə cəhd edib.

Günü-gündən sənətdə püxtələşən Şəmsəddin İmanov sənətdə arxayınçılığa yol verməyib. Musiqi təhsili olmasa da, tanınmış sənətkarların ifaları onun üçün əsl məktəb, örnək olub. "İzlə gedənin izi qalmaz" — deyə düşünən gənc ifaçı bu ifalardan çox şeyi əxz etsə də, həyatda öz yolunu, öz çalğı üslubunu tapmağa çalışıb. Gənc ifaçının xoş əks-sədası tezliklə Bakıya da gəlib çatıb. Və o, ilk dəfə olaraq 1956-cı ildə radionun fondu üçün səs yazılışına dəvət alıb. O günü onun ifa etdiyi "Kolxoz rəqsi" və "Xançobanı" oyun havaları bədii şura tərəfindən razılıqla qarşılanaraq radionun qızıl fonduna daxil edilib.

Sənətinə verilən belə yüksək dəyər gənc ifaçını daha da ruhlandırıb. Tez-tez radioda səsləndirilən bu ifalar onu bütün respublikaya tanıdırıb. Bu ifalar çeviklik və oynaqlığı ilə digər çalğılardan seçilib. Və ilk dəfə olaraq xalq ona Şəmsi, çaldığı üsluba isə "Şəmi yolu" adını verib. Bu yolun davamçıları günü-gündən artır. Onlardan biri də xalq tərəfindən sevilən Əşrəf Əşrəfzadə olur. Sonralar bu yolun davamçıları İsrafil Əzimov, Məmmədağa Umudov, Hacı Həmidoğlu və bir çox digər ifaçılar olur.

Az müddət — cəmi bir il sonra, 1957-ci ildə ikinci dəfə radioya dəvət olunan Şəmsi İmanov "Bayatı-Şiraz" muğamı və "Vağzalı" havasıyla hamını heyran edib. Bu gün radionun fondunda şöhrətli sənətkarın müxtəlif illərdə lentə alınan "Tiflisi", "Bakı", "Qazağı", "Tərəkəmə", "Dostluq", "Sülh" rəqsləri və digər oyun havalarıyla yanaşı özünün bəstələdiyi "Bəxtiyarı", "Şəbnəmi", "Mərdəkanı", "Sabirabadı", eləcə də əziz qardaşı Arifin xatirəsinə həsr etdiyi "Arifi" kimi rəqslərilə bərabər çoxsaylı bəstəkar və xalq mahnıları, ulu muğam sənətinın nümunələri — "Cahargah", "Segah", "Bayatı-Şiraz" hörmətlə qorunub saxlanılıb.

Ustad sənətkar 1997-ci il iyul ayının 3-də dünyasını dəyişib. Əslində bizdən ayrılan onun yalnız cismi olub. Özü isə hələ də dönə-dönə dinlənilən ifaları ilə əfsanəyə dönüb qəlblərdə əbədi məskən salıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, “Ədəbiyyat və Incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

 Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində bu gün sizlərə türk dünyasınının ğn böyük mədəni miraslarından olan “Kitabi-Dədə Qorqud” barədə danışacağıq.

“Oğuznamə”lərdən birində İrqıl Xoca Oğuzun böyük oğlu Gün xana belə deyir: “Oğuz böyük padşah olmuş və dünyanın idarəçiliyini öz hakimiyyəti altına almış, böyük sərvət və saysız-hesabsız mal-qara toplamışdı. İndi bütün bunlar sizə məxsusdur. Siz altı qardaşsınız və Allahın iradəsilə hər birinizin dörd oğlu, cəmi isə iyirmi dörd nəsliniz vardır. Onların aralarında gələcəkdə münaqişələr baş verməsini Allah rəva görməsin... Bunu dövlətin sabitliyi və sizin qəbilələrinizin təmiz adı üçün etmək zəruridir”.

Dünyanın işlərini ağılla saf-çürük etməyi bacaran, döyüşkən ruha malik olan türkü siyasət və döyüş meydanında məhv etmək müşkül məsələ idi. Bunu bacarmayan düşmənlər öz məkrli siyasətlərini həyata keçirmək üçün, birinci növbədə, türk xalqlarının bütövlüyünü pozmağa, onları üz-üzrə qoymağa və ölkələrində sabitliyi pozmağa çalışıblar. Yaxşı bilirdilər ki, türk xalqlarının birliyini sarsıtmadan, ölkələrində qarşıdurma yaratmadan onları məğlub etmək mümkün deyil. Bu səbəbdən də türklərin ədəbi abidələrində milli birlik həmişə və hər şeydən üstün tutulmuşdur.

Dediklərimizi Azərbaycan türklərinin yazılı yaddaşı olan “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında da aydın müşahidə etmək mümkündür. Dastanda milli birliyin qorunması və möhkəmləndirilməsinə möhtəşəm çağırış ruhu hakimdir və bu, təkidlə tələb olunur.Qarşıdurmalar pislənilir, vətənin bütövlüyü,  xalqnı həmrəyliyi  və milli birlik ideyaları qırmızı xətlə keçir.

Dastanın ümumi məzmunundan aydın olur ki, oğuzların milli birliyi həm xarici, həm də daxili düşmənlər tərəfindən tez-tez təhlükələrə məruz qalır. Xarici qüvvələri ermənivə gürcü feodalları, slavyanlar və Bizans təmsil edir. Düşmənlərmüxtəlif türk qəbilələri arasında nifaq salır, onları öz əlləri ilə məhv etməyə çalışırlar. İstəklərinə çatmaq üçün qıpçaq türklərini (Şöklü Məlik və Qıpçaq Məlik bugünkü anlamda erməniləri təmsil edirlər)oğuz türklərinin üzərinə qaldırırlar. Ona görə də tanınmış türkoloq Nizami Cəfərov qeyd edir ki, dastanda cərəyan edən tarixi hadisələr “oğuz-qıpçaq qarşıdurması” fonunda baş veirir.

Bununla kifayətlənməyən xarici düşmənlər türk ölkəsində ixtişaş törətmək, sabitliyi pozmaq üçün hətta  eyni qəbilədən olan türkləri də bir-biri ilə vuruşdurmağa, üz-üzə qoymağa çalışırlar. Məsələn, “Uşun Qoca oğlu Səyrək boyu”nda iki qardaşı – Səyrəklə Əyrəyi, “Salur Qazan tutsaq olub oğlu Uruz çıxardığı boy”da Qazan xanla Uruzu toqquşdurmağa səy göstərirlər. “Salur Qazanın evinin yağmalanması boyu”nda isə Qaraca Çobanı öz tərəflərinə çəkmək, Qazana qarşı qoymaq üçün ona bəylik təklif edirlər.

Amma oğuz türkləri heç vaxt düşmənlərin fitnə-fəsadına uymur, onların niyyətlərinin baş tutmasına imkan vermir, milli birliyi və vətənin bütövlüyünü qorumağı bacarırlar. El birliyi daxilində üsyan olanda, və ya da xarici düşmənlər el birliyini təhdid edəndə, təcavüzə başlayanda, bütün sancaq bəyləri bir nəfər kimi ölkə başçısı Bayandır xanın ətrafında sıx birləşirlər.Döyüş başlayır, qələbə qazanılır. Oğuzlar sübut edirlər ki, xalqın birliyi və vətənin bütövlüyü sarsılmazdır – İç və Daş Oğuz, adlı-sanlı igidlərin başçılıq etdikləri sancaqlarla Oğuz eli bir bütövdür. Onlar üçün Göyçə də,  Ağcaqala da, Bərdə də, Gəncə də, Dərbənd də, Əlincə qalası da əziz və doğmadır.

Dastanın ümumi məzmunundan belə bəlli olur ki, ölkədə qarışıqlıq yaradan daxili düşmənlər daha qorxuludurlar. Necə deyərlər, xain içəridən olanda qapı kilid tutmaz. Eposda Dirsə xanın “igidləri”, bəzi saray adamları, Təpəgöz və Aruz Qoca daxili düşmənlərin ümumiləşdirilmiş obrazlarıdır. Şəxsi mənafeləri üçün Dirsə xanla oğlu Buğacı üz-üzə qoyanların, xalqı fiziki cəhətdən məhv edən, onu yeddi dəfə köç etməyə məcbur qoyan, alplar başı Qazanı, onun qardaşı Qaragünəni, Büğdüz Əməni zəbun edən, Aruza qan qusduran və Qıyan Səlcuqu həlak edənTəpəgözün, Qazana asi olub İç Oğuzla Daş Oğuzu bir-birinə düşmən etməyə çalışan  Aruz qocanın xəyanəti və sui-qəsdi, ölkədə sabitliyi pozmaları məmləkətin dağılmasına, xalqın parçalanmasına və beləliklə, mülli müstəqilliyin məhv olmasına yönəlmişdir. Daxili çəkişmələr, iğtişaş və qiyamlar ölkəni qeyri-sabit içtimai-siyası duruma, anarxiya girdabına sürükləyir, vətəndaş qarşıdurmasına – vətəndaş müharibəsinə səbəb olur, siyasi və iqtisadi durumu çətinləşdirir, torpaqların xarici düşmənlər tərəfindən işğal olunmasına rəvac verir. Sadə vətəndaşların, görkəmli dovlət xadimi və sərkərdələrin fiziki məhvi ilə nəticələnir. Məsələn, dastanda daxili düşmənlərin hərəkətləri Bamsı Beyrək, Qıyan Səlcuq, Alp Rüstəm, Uşun Qoca oğlu, Dəmir donlu Mamaq kimi dövlət xadimi və sərkərdələrin faciəli ölümünə gətirib çıxarır.

Oğuzlar ölümü və zindanlarda can çürütməyi el birliyinə, vətənə və xalqa xəyanət etməkdən üstün tuturlar. Qaraca Çoban ona bəylik təkilf edən düşmənə deyir: “Boş-boş danışma, itim kafir! İtimlə bir yalaqdan yal içən, azğın kafir”. Yaxud  qiyam törədən Aruzdan  Qazana asi olmaq “təklifi” alan Beyrək  xəyanətkara deyir: “Mən Qazana asi olmazam. Mən Qazandan dönməzəm, bəllü bigil. Qazandan dönməzəm, gərəksə, yüz para eylə”.

Dastan Vətənin bütövlüyü və milli birlik üçün təhlükə yaradan halların qarşısını almağın konkret yollarını da göstərir. Bu yol ölkənin müdafiə qabiliyyətini yüksək saxlamaq, sosial ədalətin təntənəsi, qanunçuluğa əməl etmək, vətəndaş həmrəyliyi, insanların hüquq və azadlıqlarının qorunması,xalqın mənafeyini hər şeydən üstün tutan rəhbərlərin ətrafında sıx birləşməkdir.

Dastanda xalqı üz-üzə qoymaq,qiyam və iştişaş törətmək və buna cəhdetmək ən ağır cinayət sayılır. Ən böyük fəlakət, dövlətin sabitliyinə, milli birliyə ən ağır qəsd hesab olunur.

Bu cinayəti törədənlər mənsəbindən və mövqeyindən asılı olmayaraq, ən ağır şəkildə cəzalandırılır. Xainə və xəyanətkara aman yoxdur. Beyrək son nəfəsində belə xəyanətkarın (Aruzun) cəzalandırılmasını tələb edir. Xalqın birliyinə qəsd edən Aruz Qazanın doğma dayısı olsa da, etdiyi cinayətə görə başı kəsilir. Basat xalqa düşmən kəsildiyinəgörə süd qardaşı Təpəgözü məhv edir. Buğac atası Dirsə xana xəyanət edib, onu “kafir ellərinə” əsir aparmaq istəyən qırx namərdlə açıq döyüşdə onların bir qisminin boynunu vurur, bir qismini isə həbs edir. Beləliklə, vətəndaş qarşıdurması aradan qaldırılır, ölkədə sabitlik yaradılır, dövlət ilə xalqın birliyi, yekdilliyi təmin olunur.

Keçmişimizi öz səhifələrində yaşadan və bunu gələcək nəsillərə çatdıran, xalqımızın 1300 illik dünyagörüşünü, mədəniyyət və mənəviyyatını özündə əks etdirən  “Kitabi-Dədə Qorqud” bizə milli birliyimizin və həmrəyliyimizin necə böyük dəyər olduğunu  göstərir. Bu birliyin və həmrəyliyin pozulmasının hansı faciələrə səbəb olduğunu anladır. Beləliklə, gələcək nəsillərə milli birliyi qorumaq və daxili çəkişmələrdən çəkinmək barədə vacib mesajlar ötürür. Ötürülən mesajları düzgün oxumaq, anlamaq və nəzərə almaq isə hamımızın borcudur. Əslində “Cılız və xırda hisslərdən, şəxsi mənafedən doğan daxili çəkişmələrin Oğuz icmasının dağılmasına gətirib çıxarması və bunun sonuncu boyda dərin məyusluqla, ağrı və sarsıntı ilə təsviri tarixin bizə xatırlatdığı acı ibrət dərsidir”.

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı bizim heç vaxt dəyərini itirməyən dərsliyimizdir. Bu dərslik (dastan) “elə bir enerji mənbəyidir ki”, istəsək də, özümüzü ondan ayrı təsəvvür edə bilmərik. Onu oxumağa məcburuq. Çünki “Böyüyə hörmət, ata-anaya məhəbbət, iman və etiqad, namus və qeyrət, ailəyə, torpağa, vətənə sədaqət – bu insani keyfiyyətlər, mənəvi məziyyətlər Qorqud övladlarının qanına ana südü ilə, ata nəfəsi ilə birlikdə daxil olur və son mənzilə qədər də onlarla birlikdə gedir...Dastanın məzmununu, mənasını, onun hər bir kəlməsini hər bir azərbaycanlı məktəbdən başlayaraq öyrənməli və bilməlidir”. (Heydər Əliyev)

"Kitabi-Dədə Qorqud"a qayıdış azərbaycançılığa ən böyük töhfədir, gücümüzə güc qatır. Azərbaycançılıq isə etnik mənsubiyyət olmayıb, ölkədə yaşayan bütün etnik qrupları və xalqları ümumi mənafe ətrafında birləşdirməkdir. Onların mənəvi-əxlaqi və psixoloji birliyinin, birgəyaşam üsulunun ən gözəl formuludur.

Geniş missiya daşıyan dastan bizi başa salır ki, milli birlikistəniləntəxribatınqarşısınıalmaqiqtidarındadır. Milli müstəqilliyə qovuşmağımızda, 20 Yanvar hadisələrində və 1990-cı illərdə baş vermiş iğtişaşların aradan qaldırılmasında, müstəqilliyimizin möhkəmlənməsində və daxili sabitliyin qorunmasındakı həmrəylik, nəhayət, İkinci Qarabağ müharibəsində qazanılmış möhtəşəm qələbə milli birliyimizin və yekdilliyimizin misilsiz gücünün parlaq sübutudur. Birliyimizin təntənəsidir.

            Bu gün birliyimizin qorunması və möhkəmləndirilməsi isə həmişəkindən daha çox vacibdir. Ta­rixi şəraitin özü, xalqımızın beynəlxalq arenada üzləşdiyi ədalətsizliklər və ikili standartlar, türk ölkələrinin birliyinin yaranmasına və möhkəmlənməsinə olan siyasi qısqanclıqlar, revanş xəyalı ilə yaşayan erməni tör-töküntülərinin hələ də qalması, ölkəmizin indiyəcən məruz qaldığı çətin sınaqlar, hələ də  Respublikamızda siyasi sabitliyi pozmağa can atanların olmasımilli birliyimizin və həmrəyliliyimizin, etnik-siyasi mütəşəkkilliyimizin möhkəmləndirilməsini həyati zərurətə çevirir. Zaman böyük qayıdış və quruculuq işlərinin uğurla başa çatdırılması, ölkəmizin gələcək  inkişafı, “müstəqilliyimizin daimi və əbədi olması” üçün bizə birlik ideyası ilə yanaşı,  vahid xalq olaraq güclü lider ətrafında sıx birləşməyi diktə edir.

Bu yolda Ana kitabımız “Kitabi-Dədə Qorqud” isə həmişəki kimi güclü stimul verməklə öz böyük missiyasını yerinə yetirməyə davam edir.Biz “Kitabı-Dədə Qorqud”un “xatırlatdığı acı ibrət” dərslərindən nəticə çıxarmalı, Mehmet Akifin “Girmədən təfriqə bir millətə düşmən girəməz” misrasını özümüzə şüar etməli, etnik mənsubiyyətimizdən, dünya görüşümüzdən, fərqli mədəniyyət, inam və etiqadlarımızdan asılı olmayaraq vahid Vətənimizin və dövlətimizin mənafeyi naminə birliyimizi daha da möhkəmlətməli, dövlətimizə bərk-bərk sarılmalı və güvənməliyik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2 iyul Polis Günüdür. Dünən ölkəmizdə növbəti polis günü qeyd edildi.

“POLİS” yunan sözüdür. Mənası şəhər, dövlət deməkdir. Bir vaxtlar Qədim Yunanıstanın hər şəhəri müstəqil dövlət olub. Bu dövlətlərin özünəməxsus sosial-iqtisadi və siyasi quruluşu vardı. Polis torpaq sahibləri ilə müxtəlif sənət və peşə adamlarının ittifaqından əmələ gəlmişdi. Əkinçilər və tacirlər də buraya daxil idilər. Şəhərlərdə hakimiyyət ağsaqqallar şurasının, kəndlərdə isə hərbi rəhbərlərin əlində idi. Sonrakı əsrlərdə bu ictimai qüvvələr üç əsas təbəqəyə- aristokratlara, demokrtalara və oliqarxlara ayrıldılar. Demokratlar çoxluq təşkil edən geniş xalq kütləsi, aristokratlar varlılar və yüksək vəzifəlilər, oliqarxlar isə hakimiyyət başında olanlar idi. Sonralar bu üç təbəqə arasında saysız ziddiyyətlər baş verdi.

 Beləliklə, Qədim Yunanıstan heç zaman mərkəzləşmiş vahid dövlət şəklində birləşə bilmədi. Əvvəl Makedoniyalı İsgəndər, sonra isə romalılar Yunanıstanı işğal edib polislərin- şəhər dövlətlərinin varlığına son qoydular. Lakin şəhər-dövlətlərinin yaratdığı möhtəşəm yunan sivilizasiyası əbədi yaşadı. Onun bütün sahələrdəki mədəni nailiyyətləri kimi “POLİS” termini də bu gün yaşayır. Amma başqa mənada- dövlətin ictimai asayişə nəzarət etmək üçün yaratdığı hərbi dəstələr Avropa ölkələrində və ABŞ-da polis adlandı. Bu dəstələr daha mütəşəkkil forma alıb, dünyanın əksər ölkələrində tətbiq edildi. Hazırda dünyanın bir çox yerində olduğu kimi, sabiq sosialist dövlətlərinin çoxunda, o cümlədən, Azərbaycanda da ictimai asayişi qoruyan şəxslərə POLİS deyilir...

 Polisdə, o cümlədən hüquq mühafizə orqanlarında, silahlı qüvvələrdə rütbə artımı bəlkə də adi bir məsələdir. Məlumdur ki, bu sahədə vəzifə yüksəldikcə, ona müvafiq rütbə də verilir. Yadımdadır, DİN-in İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi Elşad Hacıyevin polkovnik-leytinant rütbəsi alması sözün əsl mənasında insanlar arasında sevinclə qarşılandı. Hamı onu təbrik etməyə tələsirdi.

Əslində, buna səbəb rütbə yox, Elşad Hacıyevə olan xalq məhəbbəti idi. Bəli, o, öz vəzifə borcunu ləyaqətlə yerinə yetirir, yerindədir. İnsan yerində olanda isə bütün bucaqlardan baxanda elə yerində görünür...

 Haraya göz gəzdirirsən gəzdir, sosial şəbəkə platformalarında, eləcə də KİV-də Elşad Hacıyevə rast gəlirsən. O, ölkə ərazisindəki kriminal hadisələr, polisin uğurları, nöqsanları haqqında ictimaiyyəti daim məlumatlandırır. Daha doğrusu, onu izləməklə ölkədə baş vaerən bütün hadisələrdən xəbərin olur. Zarafat deyil, sanki böyük bir təbliğat və təşviqat maşınının işini görür...

 Heyf ki, haqqında geniş bilgi əldə edə bilmədim. İnternet şəbəkəsində onun barəsində çox az məlumat var. Amma buna baxmayaraq, bu ölkənin bir vətəndaşı kimi, xidməti fəaliyyətini, sosial platformalarda insanlarla gözəl rəftarını əsas tutub, ona minnətdarlığımı çatdırmaq istəyirəm...

 Bəli, polkovnik-leytinant Elaşad Hacıyev Azərbaycan POLİSİNİ sevdirməyi bacarır. Onun timsalında növbəti 2 iyul Polis Günü xeyli əlamətdar göründü.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

"Alma almaya bənzər" filmində Kərimov obrazını canlandıran Azərbaycan kinorejissoru, ssenari müəllifi, kino xadimi Cəmil Quliyev barədə danışacağam. Çünki bu gün nun doğum günüdür.

Rejissor Cəmil Quliyev 1963-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1984-cü ildə Moskva şəhərində Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunu kinorejissor ixtisası üzrə (SSRİ Xalq Artistləri A. Alov və V. Naumovun emalatxanası) bitirib.

 1984-cü ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında quruluşçu rejissor kimi çalışıb, bir çox sənədli və bədii filmlərə quruluş verib. Cəmil Quliyevin quruluş verdiyi filmlər Fransa, İsveç, Türkiyə, Rusiya, Gürcüstan, Çexiya, Rumıniya və s. ölkələrdə Beynəlxalq festivallarda iştirak edib.

 1987-ci ildən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyətə başlayıb. 1998–2006-cı illərdə həmin Universitetin "Kino və televiziya sənəti" kafedrasının müdiri və dosenti olub. Hal-hazırda həmin universitetin professorudur. Beynəlxalq Audiovizual Festivalın direktoru vəzifəsində çalışıb.

 Azərbaycan Dövlət Film Fondunun direktoru, Mədəniyyət kanalının baş direktoru, Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının icraçı katibi, İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin Baş direktoru olub. Mədəniyyət Nazirliyinin Kinematoqrafiya şöbəsinin Filmlərin qeydə alınması, təbliği və yayımı sektorunun müdiri, "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının direktoru vəzifəsində çalışıb.

 Beynəlxalq Kinematoqrafiya Konfederasiyasının, Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının, Beynəlxalq Televiziya və Radio Akademiyasının akademiki və üzvüdür. 2009-cu ildə Beynəlxalq Muzeylər Şurasının (İCOM) üzvü seçilib.

Filmoqrafiya

Rejissoru olduğu filmlər

1. Yol

2. Qala

3. General de Qol

4. Ömər Eldarov

5. Nəsrulla Nəsrullayev

6. Kinorejissor Arif Babayev

7. Bir ömrün sədası

8. Fikrət Əmirov

Aktyor olduğu filmlər

- Alma almaya bənzər

- Murad-Sad

- Otel otağı

- Nə gözəldir bu dünya...

Ssenari müəllifi olduğu filmlər

1. Etiraf

2. Banqladeş qonaqları

3. Kədərimiz... Vüqarımız...

4. Kinorejissor Arif Babayev

5. Kinorejissor Həsən Seyidbəyli

6. Fikrət Əmirov

Bədii rəhbəri olduğu filmlər

- Yarasa

- Bir addım

- Sahə

- Mayak

Məsləhətçi olduğu filmlər

1. Qocalar

2. Məni izləyən müəmma

Prodüseri olduğu filmlər

- Titrəmə

- Sizə məktub var…

- Daxildəki ada

Cəmil Quliyev barədə gün ərzində daha bir yazı ilə tanış olacaqsanız. Əməkdaşımız Elman Eldaroğlu nun portretini hazırlamağa çalışacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

Mədəniyyət Nazirliyi və Teatr Xadimləri İttifaqı tərəfindən keçirilən “Zəfərdən qələmə” adlı pyes müsabiqəsi davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, şanlı Zəfərlə başa çatan 44 günlük Vətən müharibəsinin beşinci ildönümü münasibətilə keçirilən müsabiqənin əsas məqsədi yeni bədii əsərlərin yaranmasına stimul verməkdir.

Müsabiqənin şərtlərinə görə hər bir müəllif müsabiqəyə yalnız bir əsər təqdim edə bilər. Əsərlər orijinal olmalı, daha əvvəl heç yerdə çap edilməməli və yayımlanmamalıdır. Əsərlər Azərbaycan dillində yazılmalıdır. Əsərlərdə 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi və Azərbaycan Ordusu tərəfindən 2023-cü ildə Qarabağ bölgəsində həyata keçirilən antiterror əməliyyatının qəhrəmanları, müharibənin sosial, psixoloji və hərbi təsirləri, tarixi Zəfərimiz əks etdirilməlidir.

Müsabiqə şərtlərinə cavab verməyən əsərlər komissiya tərəfindən qəbul edilməyəcək.

Mədəniyyət Nazirliyinin müvafiq əmri ilə yaradılmış komissiya tərəfindən müəyyən edilmiş qiymətləndirmə meyarlarına uyğun olaraq, 3 nəfər qalib seçiləcək. Birinci yerin sahibinə 3000, ikinci yerin qalibinə 2500, üçüncü yeri tutan müəllifə isə 1500 manat pul mükafatı təqdim olunacaq.

Müsabiqəyə pyeslərin qəbulu sentyabrın 30-da başa çatacaq.

İştirakçılar tərəfindən əsərlər Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. elektron poçt ünvanına göndərilməlidir.

Əlavə məlumat üçün (012) 147 nömrəsinə müraciət edə bilərsiniz.

Mədəniyyət Nazirliyi müsabiqəyə təqdim olunan əsərlərin müəlliflik hüququ qorunmaqla toplu şəklində nəşrini həyata keçirə bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin (BMM) “Unudulmayanlar” layihəsi çərçivəsində muğam ifaçılığı sənətimizin görkəmli nümayəndəsi, Xalq artisti İslam Rzayevin anadan olmasının 90 illiyinə həsr olunan tədbir keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, BMM-dən AZƏRTAC-a bildirilib ki, xatirə gecəsi xanəndənin ifasında videolentin nümayişi ilə başlayıb.

Azərbaycan Milli Konservatoriyasının “İfaçılıq” fakültəsinin dekanı, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Səadət Verdiyeva çıxış edərək bildirib ki, İslam Rzayev sənətdə özünəməxsus ənənələr yaradıb. Xanəndənin formalaşmasında Seyid Şuşinski ilə yanaşı, Bülbül, Xan Şuşinski kimi sənət korifeyləri də əsas örnək olub. O, bunların hər birinin ifaçılıq üslubunu, sənətkarlıq meyarını mənimsəyib və özünəməxsus sənət yolunu seçə bilib.

Əməkdar incəsənət xadimi, professor Arif Əsədullayev, yazıçı, şair, dramaturq Seyran Səxavət, Xalq artisti, professor Şəfiqə Eyvazova İslam Rzayevlə bağlı xatirələrini bölüşüblər. Bildirilib ki, xanəndəlikdən əlavə İslam Rzayev bir çox bəstəkar mahnılarının əvəzolunmaz ifaçısı və unudulmaz pedaqoq kimi də yaddaşlarda yaşayır.

İslam Rzayevin ailəsi adından Arzu Şəmiyeva çıxış edərək xanəndənin əziz xatirəsinin yad edilməsində əməyi olanlara minnətdarlığını bildirib.

Tədbirin bədii hissəsində Əməkdar artistlər Gülüstan Əliyeva, Qoçaq Əsgərov, Nuriyyə Hüseynova, Sevinc Sarıyeva və xanəndələr Rövşən Əziz və Vüsal Qasımov çıxış ediblər. İfaçıları BMM-in Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin solisti Kamal Nuriyevin rəhbərliyi ilə instrumental heyət müşayiət edib.

Qeyd edək ki, İslam Rzayev 11 noyabr 1934-cü ildə Füzuli rayonunun Sərdarlı kəndində dünyaya gəlib. Onun təşəbbüsü ilə 1989-cu ildə Bakıda ilk Dövlət Muğam Teatrı yaradılıb. O, həyatının sonunadək Muğam Teatrının bədii rəhbəri vəzifəsində çalışıb. 70-dən artıq ölkədə qastrol səfərlərində olub, Fransa, İngiltərə, İran, İraq, Əlcəzair, Türkiyə, İsrail, Kolumbiya, Peru, Kuba, Yaponiya, Hindistan, Nepal kimi ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətini təmsil edib.

Xanəndə 2008-ci il yanvarın 26-da Bakı şəhərində vəfat edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.07.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində Bakı Birinci Türkolji Qurultayının 100 illiyi münasibətilə yazıları davam etdiririk.

Türkologiya – türk dillərinin, ədəbiyyatının, tarixi və mədəniyyətinin öyrənilməsi ilə məşğul olan elmi sahədir. XX əsrin əvvəllərində bu sahədə elmi koordinasiyanı təmin etmək, ümumtürk ortaq dəyərlərini sistemləşdirmək məqsədilə ilk beynəlxalq miqyaslı tədbir – Birinci Türkoloji Qurultay keçirildi. 1926-cı ildə Bakıda baş tutan bu hadisə, türkologiya elminin inkişafında və türk xalqları arasında mədəni həmrəyliyin gücləndirilməsində mühüm rol oynadı.

1926-cı il fevralın 26-dan martın 6-dək Bakı şəhərində keçirilən I Türkoloji Qurultayda Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan, Türkmənistan, Tatarıstan, Başqırdıstan, Sibir, Çin, Almaniya, İran, Polşa kimi ölkələrdən 130-dan çox alim iştirak edirdi. Qurultayın əsas məqsədləri aşağıdakılardan ibarət idi:

•Türk dillərinin və ədəbiyyatlarının müqayisəli tədqiqi,

•Ortaq əlifba — latın qrafikalı vahid türk əlifbasına keçid,

•Terminologiya və tərcümə məsələlərinin müzakirəsi,

•Türk xalqlarının mədəni irsinin qorunması və öyrənilməsi,

•Türklər arasında elmi əməkdaşlığın gücləndirilməsi.

 Qurultayda ən böyük əhəmiyyət daşıyan məsələ yeni əlifbaya keçid idi. O dövrə qədər bir çox türk xalqı ərəb qrafikasından istifadə edirdi. Latın əlifbası daha praktiki, elmi və müasir biliklərə çıxışı asanlaşdıran bir vasitə kimi qiymətləndirilirdi. Alimlər bu dəyişikliklə savadlılıq səviyyəsinin artacağını, tədrisin asanlaşacağını və türk xalqları arasında ortaq anlaşma dilinin formalaşacağını düşünürdülər.

 Qurultay türkologiya sahəsində bir sıra mühüm nəticələr doğurdu:

•Türk dillərinin sinxron və diaxron tədqiqi sürətləndi;

•Ortak söz bazası və qrammatik terminologiyanın müəyyənləşdirilməsinə başlanıldı;

•Türk xalqlarının folklor və ədəbiyyat nümunələrinin sistemləşdirilməsinə dair təkliflər verildi;

•Sovet İttifaqı daxilində mədəni birliyin saxlanılması istiqamətində modellər hazırlandı.

Bununla belə, 1930-cu illərin repressiyaları dövründə türkologiya sahəsində çalışan bir çox alim, o cümlədən, qurultay iştirakçıları siyasi səbəblərlə təqiblərə məruz qaldılar, bu isə sahənin inkişafına ciddi zərbə vurdu.

 1926-cı il I Türkoloji Qurultay təkcə elmi tədbir deyildi, o, türk xalqlarının intellektual və mədəni birliyinə yönəlmiş bir çağırış idi. Qurultayın nəticələri sonrakı onilliklərdə türkologiyanın strukturlaşmasına, elmi məktəblərin yaranmasına və ümumtürk mədəniyyətinin qorunmasına şərait yaratdı. Bu baxımdan Qurultay həm tarixi, həm də elmi dəyəri baxımından türkologiyanın qızıl səhifələrindən biri olaraq qalır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.07.2025)