“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Qulu Ağsəsin essesi təqdim edilir.

ESSE

Qulu AĞSƏS

“ALTI VƏ SIFIR”DAN SONRAKI EXTRA TİME

         Hasarın üzərində yazılıb: “Narahatlığa görə üzr istəyirik”.

         Altından da yad dildə:

         “Sorry for the inconvenience”.

         Yapon yazıçısı Yasunari Kavabata deyirdi: “Fərqli dillərin yaranması bir qəbilənin digər qəbilədən öz sirlərini qorumaq istəyi ilə əlaqədardı”.

         Hasarın üzərindəki elanda bir dil başqa dilə sirrini açır.

         İkinci dili köməyə çağıran birinci dil hasarı ö üzə özü təkbaşına aşa bilmir.

Dünyasa hasarın o üzündədi. Və beləcə biz dünyaya çıxa bilmirik.

Fransız Jül Renarın remarkası: "Fransada oxucusunu tapmayan yazarlar özlərini sakitləşdirmək istəyəndə deyirlər ki, onları Almaniyada oxuyurlar..."

Bu yerdə Əli Bağışdan zəng gəlir.

İkimiz də eyni anda sözə başlayır, bərabər susuruq.

Xalq artisti Yalçın Adıgözəlovla bir məclisdəydik. Ağız deyəni qulaq eşitmirdi. Yalçın bəy cibindən bir siqar çıxardı. Hamı susdu. Elə bildik, əlindəki dirijor çubuğudu.

Əli Bağış mübahisəni sevir və həmişə haqlı çıxır. Onun "dirijor çubuğu" ayrıdı. Davanın şirin yerində votsapa bir "məcun" şəkli yollayır: "Sən heç bundan içmisən ömründə?"

         Mən də ona "qədəhaltı" göndərirəm:

Nə xoş sabahdı,

saatıma qonan qar dənəciyi

dondurmaq istəyir vaxtı...

İkimizin də kefi durulur. Ayılıb görürük ki, bir kitablıq yazışmalarımız qalıb. Deyirəm gəl belə eləyək, "Kəlamlar"ını ayrı bir qovluga topla, at mənə.

O, uşaq təəccübüylə:

"Kəlam nəyə deyirsən?"

Mən redaktor inadıyla: "Haqlıyamsa, yanımda deyilsənsə, lənət olsun sənə, haqsızamsa, yanımdasansa, lənət olsun mənə".

Görür ki, vəziyyət nəzarətdən çıxır, sabahacan möhlət umur və bir gün sonra növbəti sifariş alır: "Publisistikanı da poçtuma at!" Onu da göndərəndən sonra videozəng edib ürəyimi üzümdən oxumaq istəyir. Yəni sənin fikrin nədi.

Stanislav Kurilovu köməyə çağırıram. 14 dekabr 1974-cü ildə sovet gəmisindən okeana atılan, 3 günə 100 km məsafə üzən "fövqəladəm"i.

Jurnalistlər ondan soruşanda ki bəs okeandakı heyvanlardan qorxmadınız, nə desə, yaxşıdı:

– Bir neçə saatdan sonra elə bildim, mən də akulayam, delfinəm, balinayam...

Hiss edirəm, Əli Bağış onun yaradıcılığını izləməyimdən məmnun qalıb. Səhəri gün poçtumda təzə hekayə görürəm: "Dörd tabut" muharibədən yazılıb. Qarabağ savaşından. Onu çoxdan bir yol oxumuşdum. Yenə də hiss-həyəcanla gözdən keçirirəm.

Pəncərəni açıram ki, başımın tüstüsü evə dolmasın.

Bəni-Adəmin beş duyğu hissi var.

Yaradıcıların altı – intuisiya.

Bir hiss də var: məsuliyyət hissi.

Əli Bağış "Dörd tabut"un altına o hisslə girib.

Məsuliyyət hissiylə.

Qarabag müharibəsindən çox hekayə yazılıb: Azərbaycanın və Ermənistanın gözu ilə.

Əli Bağış bu müharibəyə "üçüncü" ölkədən baxıb.

Məncə, müharibə Tanrının dünyanı insanın idarəsinə buraxdığı məqamdı.

Hə, insan, buyur görək sən neynirsən?

İnsan bir-birini qanına batırıb.

Bu yaxınlarda məşhur kəşfiyyatçı Xanı minaya düşüb şəhid oldu. Savaş üçün doğulanların missiyası bitdi.

"Dörd tabut"un epiloquna inanaq:

"Anuş suya, iki körpəyə, gəlininə, Sonaya və Sonanın gəlininə baxa-baxa pıçıldadı:

– Siz türklərdə su aydınlıqdı. Bəlkə, heç bir-birlərini öldürmədilər..."

Bu hekayədən sonra Əli Bağışın şeirlərinə bir də baxasıydım. Ehtiyac duymadım. Kitabdan oxuyaram.

Əli Bağışın yaxşı hesab verməyi var. Yazdıqları da hesabdı. Amma bu dəfə "çölə" yox, "içəri" verdiyi hesab...

P.S. Həmişə çalışıb ki, dostlarının başını uca eləsin. 60 yaşında ənənəni pozmaq istəyir: hamı başını aşağı salsın və bu kitabı oxusun...

P.P.S. "Altı və Sıfır" dörd fəsildi. "Kəlamlar" – yaz, "Publisistika" – yay, "Nəsr" – payızdı."Şeirlər"sə...  qış deyil...

                                                         4 oktyabr 2025

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

BRODSKİ MƏSƏLƏSİ

Səməd Vurğunun 60 illiyi keçirilərkən yubiley komissiyasının sədri Rəsul Rza və Vaqif Səmədoğlu Leninqrada bu tədbirə gediblər. Elə bu illərdə böyük rus şairi İosif Brodski sürgün olunmuşdu, adını çəkmək belə qadağandı.

Səməd Vurğunun yubiley tədbirindən sonra ziyafətdə Vaqif tost deyib:

– Mən bu qədəhi üç poeziya şəhərinin – Aleksandr Puşkinin Peterburqunun, Aleksandr Blokun Petroqradının və İosif Brodskinin Leninqradının şərəfinə qaldrırıram.

Vaqifin danışığına görə araya mübhəm bir sükut çökür. Kimsə hətta məclisi tərk edir.

Restorandan çıxanda Vaqif Səmədoğlu Rəsul Rzadan soruşdur: – Nahaq dedim bu sağlığı?

Rəsul Rza deyir:

– Nahaq dedin, amma əcəb elədin!

HƏRDƏMXƏYAL VAQİF

Vaqif Səmədoğlunun həyat yoldaşı Nüşabə xanımın xatirəsi – Vaqifə xitabən:

1995-ci ildə sənin “Mən burdayam, İlahi” kitabını çapa hazırlayırdım. Sən evə gələndə əlindəki qovluqdan bir neçə vərəq çıxartdın. “Ön sözdür. Anar yazıb, dedi ki, nəyi bəyənməsən, içindən çıxart”, dedin.

Tez oxudum. Böyük, dəyərli yazıydı. Esseni oxuduqca qürur duyurdum. Axı mən sənin poeziyanla təzə tanış olurdum) Ancaq dostluğunuza ərk edərək Anarın orda səsləndirdiyi “hərdəmxəyallığın” kimi fikirlər məni təəccübləndirdi. Mən bilmirdim heş sənin hərdəmxəyal olmağını. Anar “nəyi bəyənməsən çıxart” deyəndə bu yerini nəzərdə tuturmuş, yəqin. Bunu sənə deyəndə sən tez Anara zəng edib gülə-gülə dedin: “Anar, Nüşabə deyir ki, sənin bu xüsusiyyətlərini bilsəydim, heç sənə ərə getməzdim…”

Mən ucadan dedim: Yox, elə deməmişəm.

Heç nə çıxarılmadı. Anar necə yazmışdısa, elə də çapa getdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyadan, zəmanədən narazılıq etsək də, həyatımız nə qədər gərgin, haqsızlıqlar içində keçsə də yaşamaq gözəl və şirindir. Yəqin ki, bir yaşında uşaq da, yüz yaşında qoca da belə düşünür.

Böyük şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə nahaq yerə deməyib ki:

“Səndən doymaq olarmı? 

Həyat, sən nə şirinsən?!

Ancaq hamının deyil,

Sən həyatın qədrini

Yalnız bilənlərinsən!..”

Bəli, xoşbəxt o adamlardır ki, əhvalı xoş, canı sağlam, səmərəli ömür sürürlər. Söhbət Sumqayıt şəhər Ruhi Əsəb Xəstəlikləri Dispanserinə iyirmi ildən yuxarı rəhbərlik edən, tibb elmləri namizədi, əməkdar həkim Mayıl Tağıyevdən gedir. Necə deyərlər, onu Sumqayıtda 17-dən 107-yə hamı tanıyır...

Deyir ki:- “Bütün ömrüm boyu pisixiatr həkim işləmişəm. Həmişə çalışmışam ki, insanlara faydam dəysin. Nə dilimdən, nə də əməllərimdən heç kim ziyan görməsin...”

Bəlkə də nə vaxtsa səhvləri olub, amma haçansa günah işlətdiyinə inanmıram. Demirəm ki, müqəddəsdir, Allahın məsum bəndələri srasında onun da adı var, fəqət yaxşı bilirəm ki, saf insandır. Namuslu, qeyrətli kişilərdəndir. Necə deyərlər, hər kəsin qarşısında alnıaçıq, üzüağdır...

Yaxşı yadımdadır, rəhmətlik qardaşının yaşı yetmişə çatsa da övladı olmamışdı. Bir sınıq qəlbi sevindirmək üçün, o vaxt Mayıl həkim ona gözəl bir yubiley tədbiri təşkil edib dostlarını qardaşının başına yığmışdı. Kaş görəydiniz, ucqar dağ kəndində yaşayan həmin qardaşı necə sevinirdi, necə qayğısız görünürdü...

Rəhmətlik Məmməd Aslanla çox mehriban dost idilər. Məmməd Aslan onun xətrini çox istəyirdi. Şairin pulu-parası hardandı? Mayıl həkim ona həmişə maddi dəstək verər, tez-tez özüylə Yardımlıya aparardı. Dağları gəzərdilər. Rəhmətlik deyərdi ki, mən Yardımlıya gedəndə elə bil doğma Kəlbəcərimi görürəm. Şair həm də həvəskar fotoqraf idi. Füsünkar mənzərələri fotoaparatın yaddaşına köçürməkdən yorulmazdı. Bu gün Mayıl həkimin özəl klinikasında divarlardan Məmməd Aslanın çəkdiyi gözəl təbiət mənzərələri insanların zövqünü oxşayır...

Erkən gəncliyindən Sumqayıtda məskunlaşsa da Mayıl Tağıyev bütün ömrü boyu doğulduğu ata-baba yurduna biganə qalmayıb. Bir vaxtlar rentgen cihazı ilə təhciz olunan xüsusi avtomobil və həkim heyətilə birlikdə dəfələrlə rayona gedib, əhalini təmənnasız olaraq müayinədən keçiriblər...

Dərəbəylik dövründə unun, qəndin qıt vaxtlarında şəxsi nüfuzundan istifadə edərək, bu ərzaqları Rusiyadan gətizdirir, rayon camaatının ölkədəki qıtlıqdan əziyyət çəkməməsinə çalışırdı...

Məgər birdir, ikidir Mayıl həkimin xeyirxahlıqarı? Sadaladıqca bitməz. Kim bilir, bəlkə də Allahla öz arasında o qədər xeyirxah əməlləri gizli qalıb ki...

Dekabrın 5-də Mayıl Tağıyevin 77 yaşı tamam oldu. Ona bu 78-ci yaşında uzun ömür, ağrı-acısız həyat, firəvan günlər arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

"Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor və bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri Texniki Humanitar liseydir.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR

Kamalə Rəfayıl qızı Mirzoyeva 13.12.1969-cu il tarixində Göyçay şəhərində anadan olub. 1976-1986-cı illərdə Bakı şəhəri 31 nömrəli məktəbdə təhsil alıb, məktəbi Xüsusi nümunəli attestatla bitirib.

1986-1991-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin fizika fakultəsində təhsil alıb. Universiteti Fərqlənmə Diplomu ilə başa vurub.

2018-ci ildə Montreux Bisiness School-da təhsil alıb və MBA üzrə magistr dərəcəsi alıb. Hal-hazırda Odlar Yurdu Universitetinin psixologiya fakültəsinin doktorantıdır.

1991-1995-ci illərdə 267 saylı məktəbdə, 1995-2011-ci illərdə 167 saylı məktəbdə, 2011-2016-cı illərdə Akademik Zərifə Əliyeva adına liseydə fizika müəllimi kimi  fəaliyyət göstərib.

2016-2021-ci illərdə 291 saylı Araz Ekologiya liseyinin direktoru vəzifəsini daşıyıb, 2021-ci ildən bu günə qədər Texniki Humanitar liseyin direktoru vəzifəsində çalışır.

“İlin müəllimi” müsabiqəsinin qalibi, “Qabaqcıl Təhsil İşçisi” fəxri adının daşıyıcısıdır.

 ŞAGİRD

Mən, Nəzrin İbişova. İdmanla tanışlığım çox erkən yaşlarımda olub.

3 yaşından gimnastika ilə məşğul olmağa başlamışam və 12 yaşına qədər bu sahədə əhəmiyyətli uğurlar qazanmışam.  4 dəfə Azərbaycan Respublikası çempionu, eyni zamanda bir neçə beynəlxalq turnirin gümüş mükafatçısı olmuşam. Gimnastika mənə həm bədən elastikliyi, həm nizam-intizam, həm də inadlı olmağı öyrədib.

2021- ci ildən özümü yeni bir idman növündə sınamağa qərar verdim və taekvondo ilə məşğul olmağa başladım. Qısa müddət ərzində — cəmi üç il ilə bu sahədə göstərdiyim irəliləyiş həm məşqçilərimin, həm də komanda yoldaşlarımın  diqqətini çəkdi.

Koreya Səfirliyinin Kubokunun bürünc mükafatçısı olaraq gənclər arasında isə 2021- ci ildə ölkə çempionatının gümüş, 2022- ci ildə isə bürünc medalını qazanmışam. Hal-hazırda taekvondo üzrə qara kəmər sahibiyəm

Mənim üçün idman sadəcə medallar və titul deyil. Bu, məni formalaşdıran bir yol, özümü daha yaxşı tanımağım üçün bir vasitədir. İdman mənə öyrədib ki, ən böyük rəqib – dünənki özündür. Hər gün bir az daha güclü, daha iradəli və daha inamlı olmaq isə mənim üçün ən böyük qələbədir!

ESSE

Mənim dünyam

“Mənim dünyam" sükutda danışır, rənglərlə, xətlərlə və toxunuşlarla qəlbimi göstərir. Sözlər çatmadıqda, hisslərim canlanır və hər fırça zərbəsi, hər misra, hər toxunuş mənim içimdəki dünyanın pəncərəsi olur.

Orada duyğular, fikirlər və təəssüratlar öz rəngləri, xətləri və formaları ilə danışır. Mən dünyanı fərqli görürəm: rəsmim, şeirlərim, əllə toxuduğum oyuncaqlar vasitəsilə. Mənim üçün yaradıcılıq — sözsüz danışmaq, özümü ifadə etməyin ən təbii yoludur.

Hər bir şeirim mənim hisslərim və düşüncələrimdir, onlarda sevincim, həyəcanım, xəyallarım və ruhumun kiçik sirləri yaşayır. Hər bir çəkdiyim rəsm daxili aləmimin bir parçasıdır, baxışımı və dünyanı necə hiss etdiyimi kağıza köçürür. Rəng və xətlərin oyunu mənim içimdəki dünyanın əksidir. Toxuduğum oyuncaqlar isə mənim kiçik dünyamdır: hər birinə diqqət, sevgi və ruhumu qoyuram.

Mənim yaradıcılığım dünyaya buraxdığım bir parçadır. Hər fırça zərbəsi, hər tikiş, hər misra enerjimi, baxışımı və fərdiliyimi daşıyır. Bu sadəcə məşğuliyyət deyil, bu mənim həyatımı yaşama və özümü tanıma tərzimdir.

Bütün bunlara baxanda başa düşürəm ki, mənim dünyam mənə məxsusdur, orada  azadam, səmimiyəm və tamamilə özüməm. Mən onu öz əllərim, ürəyim və baxışımla yaradıram. Mənim dünyamda yaradıcılığımın çox böyük yeri var. Orada sevdiklərimə də pay var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Təranə Turan Rəhimli,

şair, ədəbiyyatşünas, filologiyaelmləri doktoru, dosent. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Cəvahir Tanrıverdi məsuliyyəti, öz şəxsiyyətinə hörməti, milli-mənəvi dəyərlərə sədaqəti ilə çox böyük hörmət və rəğbətimi qazanan tələbələrimdən olub. Hələ ilk tanıdığım vaxtlardan doğulduğu torpağın – Qazax elinin insanlarına xas olan şirin sözü-söhbəti, gözəl nitqi, saz çalmağı, bədii qiraəti ilə diqqətimi cəlb edib.

Onu 2003-cü ildə universitetdə müəllimlik həyatımın ilk günündə, ilk daxil olduğum tələbə auditoriyasında tanımışam. 102-ci qrupda, əsmər bənizli gözəl, uca boylu, bir qədər utancaq qızın elə ilk dərsdəki fəallığı, ixtisasına sevgisi, yenicə qazandığı tələbə  adının ilk gündən haqqını vermək çabası diqqətimi cəlb etmişdi.  Dörd illik tələbə həyatında hər il bir fərqli fənndən dərs dediyim Cəvahir zaman keçdikcə özünəməxsus kövrək təbiəti , daxili mənəvi saflığını bütün gözəlliyi ilə təqdim edən sonsuz səmimiyyəti ilə məndə olduqca dərin təəssürat yaratmışdı.

Uzun illər sonra istəkli tələbəm çapa hazırladığı şeirlər kitabını redaktə və ön söz üçün mənə təqdim edəndə onun qəlbini daha yaxından tanımaq imkanım oldu. Bu gənc ürəyin təlatümləri, sevincləri, həyəcanları, ruhi-mənəvi sarsıntıları, dünyaya, yaşama son dərəcə həssas münasibətinə bələd oldum. Cəvahir Tanrıverdinin real həyatdakı ciddiyyəti, təmkinli xarakteri ilə şeirlərindəki uca qadın  mənəviyyatı, yüksək  humanizm ülvi bir vəhdətdədir.

Bu şeirlərin, kövrək qəlb pıçıltılarının ünvanı bəzən  həyatda yaxından tanıdığı, sıx ünsiyyətdə olduğu insanlar – ailə üzvləri, doğmaları, müəllimləri və b.  İlə bağlı yaşadığı  ülvi duyğular, bəzən Vətənin, ana torpağın, yurdun harayı, dərdi, sevinci, zəfəri , bəzən də uzaqdan  müşahidə etdiyi, lakin qəlbinin bütün dərinliyi ilə hiss etdiyi, ruhuna yaxın buraxdığı  daha böyük miqyaslı qlobal, bəşəri hadisələrdir.

Lakin hər bir şeirdə onun həssas qəlbinin döyüntüsü, kövrək  qadın ürəyinin narahatlığı aşkar hiss olunur.

Cəvahir Tanrıverdinin şeirlərində insanın əzəl başlanğıcı olan təbiətə, bütün ruhunun qidası, milli-mənəvi zəmini olan Vətənə, üzərində əməyi olan doğmalarına, uzun illərin zəhməti ilə ərsəyə gələn və dəyər qazanan sevgiyə qırılmaz tellərlə  bağlılıq duyğusu tərənnüm olunur. Onun “Sən dənizsən, mən ada” adlı ilk şeirlər kitabı təbiət şeirləri ilə başlayır. Təbiət mövzusunda yazdığı şeirləri özündə birləşdirən “Təbiət sevgisi” başlığından da göründüyü kimi, bu bədii düşüncədə təbiətə munis bir münasibət var.  Gənc şair “payızın qoxusu – ruhumun ətri” deyə saralmlş yarpaqların içində, xəzəl xışıltısında belə min bir məna  axtarır:

Payızın qoxusu – ruhumun ətri,

Rəngbərəng yarpaqlar çiçəyə dönür.

O həzin mehdə bir eşq hərarəti,

Bir damla yağışda həyat görünür.

 “Dağlar”, “Küləklə söhbət”, “Küknar və akasya” , “Məni də apar, bənövşə”, “Təbiət sevgisi”,  “Lalə”  kimi şeirlərində də  təbiətə özünəməxsus poetik münasibət var. “Lalə” şeirində baharın ilk çağında düzlərdə açan  zərif bir çiçəyə heyranlıq duyğusu ilə yanaşı, həm də ömrü az olan lalə üçün dərin  həyəcan hissi ilə qarşılaşırıq. “Laləyə toxunma, laləyə dəymə, Qəmli gözlərində hələ yuxu var” deyə o həssas çiçəyi üzməyə tələsənləri xəbərdar edir:

Nə qızılgül kimi tikanı yoxdur,

Nə də keşiyində duranı yoxdur.

Ömrü bircə bahar, qalanı yoxdur,

Bir fəsillik sevgi qibləgahı var.

“Akasya və küknar” şeirində isə yanaşı əkilmiş iki ağacı müqayisə  ediərək  həyatın hər üzünü – şaxtasını, sazağını görmüş qoca küknarın illərin yükündən ağırlaşan tünd yaşıl çaları ilə  dünyanın qəmindən, kədərindən xəbərsiz  körpə akasyanın  gənclik təravətli açıq yaşıl rənginə müdrik bir  poetik münasibət bildirir.

Küknarla gənc akasya –

Biri qışdır, biri yaz.

Biri şuxluq, təravət,

Birinin ömrü ayaz.

...Biri: “ömrü duy!” – deyir.

Biri: “həyatı yaşa!”

Fərqli çalarlardadır

Küknar ilə akasya.

Cəvahir Tanrıverdinin  təbiət şeirlərində “ürəyində bahar döyünən payız”,  keçdiyi hər yeri “min şəklə salan külək”, uzaqdan uzağa, toxunuşsuz, təmassız kainata  nurunu – təmənnasız sevgisini  ötürən ay,  hər yaranı sağaldan dağlar,  “dərin bir sevginin qarmağına ilişən dəniz”,  sevgisinə əmək verən,  çör-çöp yığıb yuva  tikən dişi  quş... kimi rəngarəng obrazlar dil açıb danışır.  Məhz  təbiətə belə sonsuz sevginin nəticəsi gənc şairə “Ən çox sevdiyim fəsil” şeirini yazdırır. Bu şeirin adı hansı fəslin daha sevimli olduğuna diqqəti çəksə  də, məzmundan anlaşılır ki, lirik “mən”in  ilin bütün mövsümlərinə qarşı dərin poetik duyğuları var və  şeirin hər bəndi onun fərqli bir fəslə sevgisini izhar edir. Gənc şairin  təbiət sevgisi Vətən şeirlərinin də əsas leytmotivini təşkil edir. “Qazaxdadır”, “Xanbulan”, “Astara”, “Qazax torpağı” və s.

Şeirlərdə vətənə olan sonsuz məhəbbət həm də təbiət lirikası ilə birləşib. Eyni zamanda, bu şeirlərdə darda qalan torpaqlarımızın harayı,  vətən dərdi,  yurd nisgili motivləri də acı kədərlə dilə gətirilir. Azərbaycan torpaqlarının uzun illər  işğal altında  qalmasından doğan bu kədər  Cəvahir Tanrıverdinin son illərdə qələmə aldığı şeirlərdə sevinc nidası ilə əvəzlənir. Qəm notları  öz yerini  böyük  zəfərdən doğan şadlıq duyğusuna verir,. Beləliklə, “Unutma, Qarabağ Azərbaycandır”,  “Bizimdir”,  “Ali Baş Komandan, biz səninləyik!”,  “Bu torpaq sənindir”, “Üçrəngli bayrağım, zəfər bizimdir”, “Gün o gün oldu” kimi şeirlərdə zəfər ətirli günlərin sonsuz fərəhi, qüruru, əzəməti tərənnüm edilir. Bu şeirlərdən birində  “gün o gün olsun” – el alqışının reallaşdığı, 30 il həmvətənlərimizin bir-birinə “gün o gün olsun ki, bayramları Şuşada, Kəlbəcərdə qeyd edək, tonqal qalayaq” diləyinin gerçəkləşdiyi,  böyük zəfər sevincinin yaşandığı  GÜN  xüsusi coşqu ilə tərənnüm edilir.  Bəzən küskün ümidlə, bəzən susqun ürəklə “gün o gün olsun” deyən xalqımızın sonunda öz arzusuna çatdığı, həmin gün gəldiyi üçün  yerə-göyə sığmayan lirik qəhrəmanın sevincdən özünə yer tapmadığı bu şəkildə ifadə edilir:

“Gün o gün olsun”, - dedik,-

“Gələn il tonqal çataq

Şuşada, Kəlbəcərdə.”

Bir cümləyə sığındı

Dünya boyda dilək də.

...İllərlə qızınmadıq

Hər alışan tonqalın

İstisinə, oduna.

Üzümüzdə don gülüş,

Qəlbimiz qan ağladı.

Qaladıqca, arzular

Sinəmizi dağladı.

Şeirdəki “Yuxudurmu, İlahi, Şuşada yanan tonqal? “sualı bir gözümüz şəhidlər üçün ağlarkən, digər gözümüzdən qələbəmizin sevinc  yaşları axan o günlərin dərin  yaşantılarını, həyəcanını xatırladır.  Cəvahir Tanrıverdinin yazdığı kimi,  həmin günlərdə də, indi də Bakı, Quba, Lənkəran, Qazax, Şəki, Naxçıvan, hətta Təbriz...  -- bütöv bir Azərbaycan Şuşada yanan tonqalın istisinə qızındıq:

Sən varsan, alışırsan,

Yaşa , tonqalım, yaşa!

“Gün o gün olsun”, - dedik,

Gün bu gün oldu, Şuşa.

Bütün duyğuların açarı eşqdir, bu,  əsrlərin həyat təcrübəsinin isbatladığı bir aksiomdur.  Cəvahir Tanrıverdinin şeirlərində eşq – böyük əmək istəyən, sahib çıxdığın zaman əsil məhəbbətə çevrilən ülvi bir duyğudur. Eşq – ailədir, qurduğun isti yuva, ürəyinin odu ilə yandırdığın,  qoruduğun ocaqdır,  ömür-gün yoldaşıdır, sədaqətdir, vəfadır...   Müəllifin öz sözləri ilə desək, bu şeirlərdə “sevginin dadı, rəngi, qoxusu”  bir başqadır. Naz etməyə yol açdığı üçün küsməkdən xoşu gələn, yar könlünü alanda hər incikliyi unudan, evdə oğul-uşaq sevinəndə ruhu rahatlıq tapan, sevgisi şeirə-sənətə, kainatın nizamına, mövcud olan bütün varlığa vurğunluğunu artıran, ömür yoldaşının zər kimi qədir-qiymətini bilən gənc qadın bu şeirlərin rəğbət doğuran  lirik qəhrəmanıdır.

  Cəvahir Tanrıverdinin ömür-gün yoldaşına həsr etdiyi şeirlərdə tamamilə fərqli “bir ab-hava” var. Başdan -başa ailə müqəddəsliyini tərənnüm edən bu poetik düşüncələr xalqımızın milli-mənəvi dəyərlər sistemində evin başçısının aparıcı mövqeyini, çalarında qayğı və sevginin birləşdiyi qoruyuculuq, rəhbərlik funksiyasını aydın nəzərə çatdırır.   “Ömür yoldaşı” şeirində oxuyuruq:

Mən ki anlayıram zər qiymətini,

Nəfəsin olmasa, sönər bu ocaq.

Qanadın gərilmiş başımız üstdə,

Sənsiz quru daşa dönər bu ocaq.

Və bu “Babək biləkli”, ailə təməlinə “hər qoyduğu daşa vətən deyən”, alovu gur yanan bir  ocaq çatan, “şir ürəkli”  Azərbaycan ərinin fikri oğul-uşaq, qurduğu, üstündə əsdiyi yuvadır.  Buna görə də o yuvanı həyatın bütün fırtınalarından qorumaq üçün ömürlük mübarizədədir:

Göydə buludlara, yerdə küləyə

Bir sərhəd çəkirsən, dəyməsin bizə.

Hər soyuq, hər pünhan, hər yad baxışdan

Elə qoruyursan, gəlməyək gözə.

Bu ailə sevgisinin hüdudsuzluğu sonsuz rəğbət doğurmaqla yanaşı, həm də klassik şeirimizdən  bəri vərdiş etdiyimiz “sevgililər qovuşmayanda sevgi  eşq mərtəbəsinə yüksəlir” qənaətini tamamilə  alt-üst edir. Səadətindən zövq alan, ona yorulmadan əmək verən,  qiymətini bilən, ailə müqəddəsliyini eşqin ən uca zirvəsi sanan aşiqlər bizi inandırır ki, məhz ailə həyatında sevənlər bir-birini tamamlayır, bir bütün olur. “Mən- Sən” şeirində olduğu kimi....

Ən gözəl fəsildə, ən gözəl gündə

Mən elə sən oldum, sən də mən oldun.

Bahar çiçəyində, güz xəzəlində

Mən elə sən oldum, sən də mən oldun.

Çiçək körpələrin səs-səmirində, 

Ocağı isidən od hənirində,

Süfrənin ən şirin naz-nemətində

Mən elə sən oldum, sən də mən oldun.

Ülvi sevginin doğurduğu bu bütünlük, biütövlük duyğusuna inandıran misralardan sonra “Sən işə yollananda darıxıram evdə mən” deyən qadının işdən evə gələnədək həyat yoldaşını intizarla gözləməsinə işarə edən, bu bir neçə saatlıq  həsrətdən şikayəti ifadə edən “nolar, məni də apar”  fikri son dərəcə səmimi səslənir.

Aşağıdakı misralar da onun uzun  illər boyu ömür-gün yoldaşına sevgisini qəlbində  böyüdüb əzizlədiyini, dünya  içində yaratdığı dünyası olduğunu  təsdiqləyir:

Sən ki mənim yer kürəmsən,

Mən ki sənin qoynundayam.

Sən yoxsansa, mən də yoxam,

Sən dənizsən, mən adayam.

(“Ada”)

Cəvahir Tanrıverdinin doğmalarına – anasına, atasına, övladlarına... ithaf etdiyi şeirləri var. Lakin bu şeirlər içərisində qaynatası Əzizxan Tanrıverdiyə həsr etdiyi şeirlər xüsusi bir çəkiyə malikdir. Ata qədər əziz, təkcə universitetdə ona dərs dediyi üçün, magistr dissertasiyasının elmi rəhbəri  olduğu üçün yox, bütövlükdə həyatı öyrətməkdə önəmli rolu olan böyük müəllimi, sevgisi, qayğısı ilə  əvəzsiz doğmasına çevrilən Əzizxan  Tanrıverdi...  Kitabda “Yerin yaman görünür” başlığı altında toplanan şeirlərdə alim, şəxsiyyət, alovlu vətənpərvər, qayğıkeş ata, ailə başçısı, böyük Türkçü Əzizxan Tanrıverdinin dolğun obrazı yaradılıb. Bu şeirlərin hər birində gənc şairin öz tərənnüm obyektinə böyük sevgisi bədii əksini tapıb. Dədə Qorquddan yaza-yaza Qorqud müdrikliyi zirvəsinə yüksələn,milli  tarixə işıq tutub bu günümüzə dəyər qatan, gələn nəsillər üçün sözləri seçib saxlayan, ən böyük varidatı milli əxlaqi dəyərlər və Türk mənəviyyatı olan uca bir insandan  bəhs edən misralar gözlərimiz önündə  bütöv bir ömrün epopeyasını canlandırır.  Bu şeirlər əziz bir insanın cismani yoxluğunun ən ağır yuxu kimi təsiri, onun erkən vəfatının doğurduğu nisgil, acı qəm-kədərlə yanaşı, mənalı bir ömrün dastanını danışır.  Bu örnək həyatın  çırağının əbədi yanacağına, nəsillərin yolunu aydınladacağına ümud və inamı  ifadə edir:

Hər gələcək nəsillərlə

Səni elmin yaşadacaq.

Bu əsrin Qorqud atası

Dədə Əzizxan qalacaq.

(“Kitabların canlı abidələrdir”)

  Vətən üçün canını fəda edən şəhidlər, qələminə sarılıb sözü ilə döyüşən şairlər, varlığını, ömrünü  millətin , Vətənin bu günü,  sabahı üçün şam kimi əridən Qənirə Paşayeva tək qəhrəman Azərbaycan övladları  Cəvahir Tanrıverdi şeirlərində sonsuz sevgi və ehtiramla anılır, tərənnüm edilir. “Sən dənizsən, mən ada” kitabı gənc şairin oxucularla ilk görüşüdür. Ümid edirəm ki, ilk şeirlər kitabının doğurduğu təəssürat Cəvahir Tanrıverdini qələmə daha möhkəm sarılmağa, sözdən sarsılmaz qala ucaltmağa ruhlandıracaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ötən gün həmişə qonaq-qaralı, tədbirli, görüşlü olan “Ədibin Evi”ndə növbəti bir tədbir - “Rəqəmsal mühitdə qadın hekayələri” adlı müzakirə keçirildi. Mətbuat və ədəbi dairələrin nümayəndələri, eləcə də blogerlərin iştirak etdiyi, ASAN Radio və TV-nin direktoru, tanınmış aparıcı Emin Musəvinin moderatorluğu ilə keçən tədbir Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və BMT-nin Azərbaycandakı nümayəndəliyinin birgə təşkilatçılığı ilə 25 noyabr -10 dekabr tarixlərində təşkil edilən “Gender əsaslı zorakılığa qarşı 16 günlük fəallıq kampaniyası” çərçivəsində baş tuturdu.

Mövzu ilə bağlı iştirakçılarla fikirlərini Əməkdar jurnalist Flora Xəlilzadə və ADA Universitetinin media eksperti Lalə Kişiyeva bölüşdülər.

Flora Xəlilzadə Mir Cəlal ocağının ona çox əziz olduğunu dilə gətirərək vaxtilə ona dərs deyən görkəmli Azərbaycan yazıçısı, tənqidçisi və pedaqoqunu gender bərabərliyinə qatqı verməkdə nümunə gəitrdi, onun həm əsərlərində tərənnüm etdiyi, həm də özünün yaşadığı və tələbələrinə təlqin etdiyi dəyərlərindən danışdı, dedi ki, Mir Cəlal müəllim qız tələbələrinə daim qayğı ilə yanaşır, bizi oğlan qrup yoldaşlarımıza bir növ tapşırardı, hamımıza bərabər imkanlar yaratmağa çalışardı.

Əlbəttə ki, gender bərabərliyi yolunda elə bunlar cəsarətli cəhdlər hesab oluna bilər.

Flora xanım həm də qadın hüquqsuzluğu ilə mübarizədə bədii ədəbiyyatın görkəmli rolunu da qeyd etdi, bunu “Əlfi Qasımovun “Adilənin taleyi” romanından gətirdiyi müqayisəli təhlillə diqqətə çatdırdı. Həm də vurğuladı ki, medianın gender stereotiplərinin yaradılması və ya dəyişdirilməsində, eləcə də gənc nəslin formalaşmasında əvəzsiz rolu var.

Lalə Kişiyeva gender nəzəriyyələrinə əsaslanaraq cəmiyyətdə dəyişən meyillər, burada informasiya texnologiyalarının rolundan bəhs etdi. Tədqiqatlara əsasən Azərbaycanda qadınlarla bağlı onlayn mühitdə ictimai münasibətdə pozitiv dəyişiklikləri qeyd edən media eksperti qadınlar barədə “uğur hekayələrinin” sayının artdığını bildirdi və bu işıqlandırmanın davamlı olmasının vacibliyini qeyd etdi. Beynəlxalq təcrübəyə, habelə dərs dediyi ADA universiteti tələbələrinə yönəli müşahidələrinə istinadən natiq bildirdi ki, fərdlər müxtəlif olduğu kimi dünyagörüşləri də müxtəlifdir, eləcə də mühit fərqləri də nəzərəçarpandır. Bu səbəbdən də qadın xoşbəxtliyi tam subyektiv amillərə söykənir.

“Ədibin Evi” Ədəbiyyata Dəstək Fondunun icraçı direktoru Şəfəq Mehralıyeva gender bərabərsizliyi anlamına ümumi baxışla qiymət verdi, xüsusən gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə önəm verilməsinə diqqət çəkdi, ailə institutunun təkmil olmasının faydalarına toxundu, sosial mediadakı bəzən olduqca gərəksiz mövzuların trenddə olması gerçəkliyində rəhbərlik etdiyi qurumun bu sayaq tədbirlərlə cəmiyyətin diqqətini cəlb etmək istəklərini dilə gətirdi.

Yazıçı-publisist Aqşin Yenisey Fransa təcrübəsi ilə hətta demkratik ölkələrdə belə qadına qarşı şiddətin olması faktlarını bu məsələni şərq-qərb qarşıdurması kimi qələmə verməyin uğursuzluğuna isbat olaraq gətirdi, eyni zamanda qadın azadlığının çağdaş postfeminizm dövründən sonrakı daha radikal dönəmə adlaya biləcəyi, qadınların daha kişilərlə bərabərləşməyi deyil, onları ötüb keçmək istəmələri ilə yeni şəraitə qədəm qoyacağı ehtimalını dilə gətirdi.

“Rəqəmsal mühitdə qadın hekayələri” adlı müzakirə interaktiv şəkildə davam edərək müasir Azərbaycan ədəbi və media mühitinə təsir edən amilləri nəzərdən keçirdi. Fikir bildirən hər kəs mövzu ilə bağlı narahatçılığını dilə gətirsə də sonda həm də nikbin olduğunu, hər şeyin yaxşılığa doğru dəyişəcəyinə inamını da izhar etdi.

İştirakçılar və dinləyicilər daha sonra isti çay və şirniyyat masası arxasında ünsiyyəti davam etdirdilər.

Bəli, rəqəmsal mühitdə qadın hekayələri müxtəlifdir. Yetər ki, bu müxtəliflikdə qara deyil, al-əlvan rənglər daha üstün olsunlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları haqqında olan layihəsində bügünkü söhbətimiz Tomris Xatun barədədir.

Tomris Xatun (e.ə. VI əsr) türk tarixinin ən məşhur qadın hökmdarlarından biridir. O, Sak (Massaget) tayfalarının kraliçası olmuş və dövrünün ən güclü imperatoru sayılan İran hökmdarı I Kirə qarşı göstərdiyi qəhrəmanlıqla tarixə adını qızıl hərflərlə yazdırmışdır.

Tomris Xatun ədalətli və ağıllı bir hökmdar kimi tanınırdı. O, həm dövlət idarəçiliyində, həm də hərbi strategiyada böyük ustalıq göstərmişdir. I Kir Sak torpaqlarını ələ keçirmək üçün hiyləgərcəsinə plan hazırladıqda, Tomris onun qarşısına məhz öz ordusunun başında çıxmışdı. Kirin ordusu ilk döyüşdə hiylə ilə uğur qazansa da, Tomris Xatun xalqının intiqamını almaq üçün yenidən güclü bir hücuma keçmiş və tarixdə “Massaget–Pers döyüşü” kimi tanınan həmin savaşda Kirin ordusunu məğlub etmişdir.

Əfsanəyə görə, Tomris döyüşdən sonra Kirin cəsədini tapdırıb qanla dolu bir qaba atdıraraq demişdi:

“Doğrusu, sən doyunca qan içməyi sevirdin – indi doyunca iç!”

Bu hadisə yalnız bir qələbə deyildi – türk qadınının savaş iradəsi, liderlik gücü və dövlətçilik qabiliyyətinin simvoluna çevrildi.

Tomris Xatun bu gün də türk xalqlarında azadlıq, cəsarət, iradə və qürur rəmzi kimi xatırlanır. O, həm tarix, həm ədəbiyyat, həm də mədəniyyət sahəsində böyük ilham mənbəyidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Səriyyə Salahova,

Naxçıvan televiziyasının redaktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan qadını tarixən müdrik zəkası, mehribanlığı, qayğıkeşliyi, bacarığı, əməksevərliyi, sədaqət və vətənpərvərliyi ilə daima sevilib, seçilib. Nəsilbənəsil davam edən bu ənənə bu gün də gənclər arasında yaşadılır. Elə bu ənənənin davamçısı olan, Türkiyə ağır sənayəsində ilk sahibkar hərbçi Naxçıvanlı qadınla oxucuları tanış edək.

Bildirim ki, təsadüfən tanışdığım müsahibim iş bacarığı və mükafatları ilə gündəm olmaq istəmirdi. Onunla qısa söhbətdən sonra bir jurnalist olaraq sizin fəaliyyətinizi yazmalı və gəncliyə nümunə olaraq göstərmək istədiyimi bildirdim. Hazırda Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində yaşayan, 2020-ci ildən “Nikhas Makina Endüstri” müəssisənin sahibi olan Nilufər Sadiqovayla telefon vasitəsilə əlaqə saxladıq.

Müsahibim Nilufər Sadıqova 1985-ci ildə Naxçıvan şəhərində anadan olduğunu, 7 nömrəli tam orta məktəbdə təhsil aldığını bildirir.

-Ailəmiz hərbçi ailəsi olub. Mən atamın sənətini seçərək, sənədlərimi Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbə verdim. Qəbul olduqdan sonra, burada istekam ixtisası üzrə hərbi təhsil aldım. Hərbi təhsilimi bitirdikdən sonra iki il Bakıdakı “N” saylı hərbi hissənin istehkam bölüyündə xidmət etməyə başladım. Sonra öz istəyimlə Naxçıvana təyinat aldım. Burada baş leytenant rütbəsində xidmət göstərdikdən sonra öz ərizəmlə işdən azad edildim. 3 il Bakı şəhərində müxtəlif sahələrdə işlədim. Həmin müddətdə mənə Türkiyə universitetlərində magistratura təhsili almaq imkanı yarandı. Mən seçimimi Hacəttəpə universitetinə edərək, Xarici Ticarətin İdarə Edilməsi bölümündə təhsil almağa başladım. Bu illər ərzində ancaq sənaye sahəsində, istehsalat bölməsində çalışdım. Lunapark atraksiyonlarını istehsal edib xaricə satışını təşkil edirdim. Satış zamanı xaricə gedib, quraşdırma və təfil vermə işləri ilə məşğul olurdum.  Universitetdən məzun olanadək müxtəlif iş yerlərində çalışdım. Fəaliyyət göstərdiyinm müəssisədə 3 teknikada 6 nəfər çalışırdı. Beş il burada işlədiyim dövrdə 16 texnika, 30 işçi olmuşduq. Çünki buraya hərbi müdafiyə sənayesini də əlavə etdilər.  Zireh tanklara ehtiyat hissələri istehsal edirdik. Hər bir detala xüsusi diqqət edir, maraqla öyrənirdim. Sifarişlər veriləndə texnikaların zirehlərin hansı hissələrində istifadə edildiyini qədiqliklə baxaraq öyrənirdim. Bütün bu təcrübələr məni belə bir qənaətə gətirdi ki, bu işi daha özüm də edə bilərəm. Əvvəlcə bu işi təkbaşıma görməyə başladım. Burada mənə bu güvəni verən mühəndislər də oldu. Onların mənim bu işi bacaraq əminliyini vermələri məni daha cəsarətləndirdi. Bir avadanlıqla öz müəssisəmi qurdum və işləyə-işləyə 10 avadanlığa çatdırmağı bacardım. Müəssisədə hazırda özümlə bərabər, altı nəfər işləyir. Onlara işçi kimi deyil, ailəm kimi münasibət bəsləyirəm.

Müsahibim bildirir ki, arzuları çoxdur, ancaq ən böyük arzusu bu müəssisənin bir filialını Naxçıvanda yaratmaqdır.

-Demək olar ki, bunun üçün mən orda torpaq sahəsi alıb artıq bir çox işlər görmüşəm. “Nikhas Makina Endüstri” müəssisənin filialı “Nikhas” MMC şirkəti Naxçıvanda açmaqda məqsədim əsasən, gəncləri texnika öyrənməyə cəlb etməkdir.  Burada da ehtiyat hissələrlə bərabər, ehtiyac duyulan metallar istehsal etməkdir. Təbii ki, bu arzumda mənə kömək olan, dəstək verən mühəndis yoldaşlarım var.

İnanıram ki, Naxçıvanda çox bacarıqlı gənclər var. Onlar sadəcə məlumatsızdırlar. Tövsüyə edirəm ki, gənclər Tiktok və Instagram səhifələrində vaxt keçirərək gələcəklərini məhv etməsinlər. Texnologiya öyrənməyə, bu sahədə biliklərini artırmağa yönəltsinlər. Mən bu gün tək qadın olaraq bunu bacara bilirəmsə, əmin olsunlar ki, onlarda bacaracaqlar. Hər zaman yeni nələrisə öyrənməyə həvəs göstərsinlər. Əzmkar və mübariz olsunlar. Çünki, texnologiya maraq göstərən hər 10 gəncdən biri istehsalçı olsa, bu gələcəkdə onun müəssisəsində bir çox insanın işlə təmin olması, eyni zamanda yeni istehsalçıların yaranması deməkdir, bu da inkişafa aparan əsas yoldur.

Bilirsiniz, mən hərbçiyəm və mənim işlədiyim taborda iş yoldaşlarımın çoxu Vətən müharibəsində şəhid olublar. Onlar vətən torpaqlarını bütövləşdirmək üçün canlarından keçiblər. Ancaq mən bunu etməmişəm. Ona görə, İnşallah Naxçıvanda fəaliyyət göstərəcək şirkətimi təmamilə gənclərə və şəhid övladlarına ithaf edəcəyəm. Onlar bu müəssisədən nələrisə öyrənsə, bununla da mən vətənə olan xidmət borcumu yerinə yetirmiş olaram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

87 il ömür sürdü, onun 70-ni teatra və kinoya həsr edib...

Bu gün anadan olmasının 107-ci ilini qeyd etdiyimiz Gülxar Həsənovanın həyat və yaradıcılıq yoluna bir tamaşa edək.

Gülxar Həsənova 10 dekabr 1918-ci ildə hazırkı Gəncə quberniyasının Bayramlı kəndində (hazırkı Şəmkir rayonu) anadan olub. Bakı Teatr Texnikumunda oxuyub, Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirib. Gülxar Həsənova səhnə fəaliyyətinə Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrında başlayıb.

O, Üzeyir Hacıbəyovun məsləhəti və köməkliyi ilə 1942-ci ildə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet teatrına işə qəbul olunub. Melodik səsə malik istedadlı aktrisanın sonrakı taleyi Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının səhnəsi ilə bağlı olub. O, burada parlaq, koloritli qadın obrazları yaradıb. 1980-ci ildən teatrın məşqçi pedaqoqu olub.

Onun ifasında Əsli, Xanəndə qız ("Əsli və Kərəm", "Koroğlu", Ü.Hacıbəyov), Şahsənəm ("Aşıq Qərib" Z.Hacıbəyov), Təravət xanım ("Bahadır və Sona", S.Ələsgərov), Anna ("Gəlin qayası", Ş.Axundova) və digər partiyalar böyük professionallığı, özünəməxsusluğu ilə seçilir. Onun yaradıcılığının zirvəsi Müslüm Maqomayevin "Şah İsmayıl" operasında yaratdığı güclü, cəsarətli Ərəbzəngi və Ü.Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" operasında Leyli, Leylinin anası partiyalarıdır. Səhnə fəaliyyətini bitirən Gülxar Həsənova milli muğam operasında gənc xanəndələrə ifaçılıq sənətinin sirlərini öyrədib.

Filmoqrafiya

- Böyük ömrün anları (film, 2006)

- Gecə qatarında qətl (film, 1990)

- Xoşbəxtlik qayğıları (film, 1976)

- Məkanın melodiyası (film, 2004)

- Min birinci söz (film, 1997)

- Son tamaşa (film, 1989)

- Yollar görüşəndə... (film, 1979

Təltifləri

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 1 dekabr 1982

- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 30 aprel 1955

- "Şöhrət" ordeni — 9 dekabr 1998

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 11 iyun 2002

- "Şərəf nişanı" ordeni — 9 iyun 1959

Gülxar Həsənova 30 mart 2005-ci ildə Bakıda vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dənizi verdim ki, sənə hədiyyə,

Gəldiyim sahilə gələsən bir də.

Məni görməyəndə o mənəm - deyə,

Mənimlə danışıb, güləsən bir də. 

Bu gün şair, nasir, dramaturq, publisist, tərcüməçi kimi çoxşaxəli fəaliyyət yolu keçmiş dəniz, göy, məhəbbət şairi adlandırılan, "İstiqlal" və "Şərəf" ordenli xalq şairi Nəbi Xəzrinin doğum günüdür. 

Nəbi Ələkbər oğlu Babayev 1924-cü il dekabrın 10-da Bakı şəhəri yaxınlığındakı Xırdalan kəndində tacir ailəsində anadan olub.

Orta məktəbi bitirdikdən sonra İkinci dünya müharibəsində arxa cəbhədə iştirak edib. 1943-cü ildə xəstələndiyi üçün ordudan tərxis edilib. Ordudan tərxis olunduqdan sonra o, bir müddət "Kommunist" qəzetində  korrektor və Azərbaycan radiosunda diktor vəzifələrində çalışıb.

1945-ci ildə şairin "O cavanın laylığı" və "Söz" şeirlərini oxuyub bəyənən Səməd Vurğun Nəbi Xəzrini yanına çağırtdırıb və onu Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edib.

Azərbaycan Dövlət Universitetində, Leninqrad Dövlət Universitetində və Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda ali təhsil almış Nəbi Xəzri Leninqrad Universitetində oxuyarkən erməni tələbələrdən biri onun qrup yoldaşları olan qızlara sataşdığı üçün şair onunla mübahisə edib. Dava böyüyüb və dekanın şairi universitetdən qovması ilə nəticələnib. Daha sonra qızlar rektorla danışıb onun yenidən universitetə bərpa edilməsinə nail olublar

Təhsilini bitirib Bakıya qayıtdıqdan sonra şair Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında məsləhətçi və katib, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi, Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsi sədrinin və Azərbaycan mədəniyyət nazirinin müavini, Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətinin rəyasət heyətinin sədri və "Azərbaycan Dünyası" Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin prezidenti vəzifələrində çalışıb.

Nəbi Xəzri 1954-cü ildə İsa Muğannanın baldızı, həm də xalası qızı olan Gülarə xanımla ailə həyatı qurub və beş övladı dünyaya gəlib. Lakin bir qızı və bir oğlu uşaq vaxtı dünyasını dəyişib.

1950-ci ildə şairin "Çiçəklənən arzular" adlı ilk kitabı Nəbi Babayev imzası ilə çap olunub. Daha sonra dənizi və dənizin ətrini ətrafa yayan xəzri küləyini çox sevdiyi üçün o, 1958-ci ildə özünə Xəzri təxəllüsünü götürüb.

2007-ci ilin yanvarında insult keçirən şair nitq qabiliyyətini itirib və dörd gün sonra, yəni yanvarın 15-də dünyasını dəyişib, 1-ci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.12.2025)