Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Görkəmli alim və ictimai xadim Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyev 1897-ci il yanvarın 1-də İrəvan şəhəri yaxınlığındakı Hamamlı kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini İrəvanda İbadulla bəy Muğanlinskinin pansionatında almışdır.

Burada ona Fars Abbasın oğlu, sonralar tanınmış dilçi-alim kimi şöhrət qazanmış Cabbar Məmmədzadə dərs demişdir. Pansionatda şagirdlər ərəb, fars və rus dilləri ilə yanaşı fransız dilini də mənimsəyirdilər. Tədqiqatçı-alim Əziz Şərifin qeyd etdiyi kimi, həmin dövrdə İrəvanda azərbaycanlı uşaqları gimnaziyaya hazırlayan iki pansionat fəaliyyət göstərirdi: biri müəllim Cəfər bəy Cəfərovun, digəri isə İbadulla bəy Muğanlinski və Cabbar bəy Məmmədovun rəhbərliyi altında idi. Əziz Əliyev pansionatı bitirdikdən sonra 1908-ci ildə İrəvan gimnaziyasında təhsilini davam etdirmişdir.

Gimnaziyada oxuduğu illərdə Əziz Əliyev böyük zəhmətlə çalışırdı. 1914-cü ildə atasının xəstələnməsi səbəbindən həm təhsilini davam etdirmiş, həm də axşamlar uşaqlara dərs deməklə ailəsinə maddi dəstək olmuşdur. O, 1917-ci ildə gimnaziyanı qızıl medalla bitirsə də, maddi çətinliklər üzündən ali təhsil almaq imkanı məhdudlaşmışdır. Bu məqsədlə xeyirxah milyonçu H.Z. Tağıyevə müraciət etmiş və ondan aldığı 300 manat maddi yardım sayəsində Peterburqa gedərək Hərbi-Tibb Akademiyasına daxil olmuşdur.

1918-ci ildə ikinci kursda oxuyarkən yay tətilini İrəvanda keçirən Əziz Əliyevin həmin il atası vəfat etmiş, ailənin bütün məsuliyyəti onun üzərinə düşmüşdür. Bu səbəbdən təhsilini yarımçıq qoymalı olmuşdur. Daşnak təzyiqləri nəticəsində ailə əvvəlcə Naxçıvanın Şərur rayonuna, daha sonra Şahtaxtı kəndinə və Cənubi Azərbaycanın Ərəblər kəndinə köçmüşdür. 1921-ci ildə yenidən Şahtaxtıya qayıdan ailə burada iki il yaşamışdır.

1923-cü ilin mayında Bakıya gələn Əziz Əliyev işə düzəlmiş və elə həmin il Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tibb fakültəsinin terapevt şöbəsinə qəbul olunmuşdur. O, 1927-ci ildə ali təhsilini müvəffəqiyyətlə başa vurmuşdur. Bundan sonra onun intensiv və məhsuldar əmək fəaliyyəti başlanmışdır. 1929-cu ilin oktyabrından respublika xalq səhiyyə komissarının müavini, sonra Kliniki İnstitutun direktoru, 1932-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun rektoru təyin edilmişdir. Rektor olduğu 1932–1935-ci illərdə onun təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə Azərbaycan dilində 45 adda dərslik və dərs vəsaiti hazırlanaraq nəşr olunmuşdur. Bu əsərlər sırasında Əziz Əliyevin “Kliniki-diaqnostik laboratoriya analizi” və digər alimlərin fundamental tədqiqatları xüsusi yer tutur.

Əziz Əliyev müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışmışdır. 1934-cü ilin martında Bakı Şəhər Səhiyyə Şöbəsinin müdiri seçilmiş, qısa müddət sonra yenidən Azərbaycan Tibb İnstitutunun rektoru vəzifəsinə qaytarılmışdır. Eyni zamanda Azərbaycan Əczaçılıq İnstitutuna rəhbərlik etmiş və 1938-ci il iyunun 1-dək hər iki quruma başçılıq etmişdir.

1935-ci ildə namizədlik, 1937-ci ildə isə doktorluq dissertasiyası müdafiə edən Əziz Əliyev 1937-ci ildə dosent adına layiq görülmüşdür. Onun doktorluq işi 1938-ci ilin sonunda pul mükafatı ilə təltif edilmişdir. Elmi fəaliyyəti ictimai işlərlə sıx şəkildə əlaqəli olmuşdur. O, 1936-cı ildən Zaqafqaziya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü, 1937-ci ildən isə SSRİ və Azərbaycan SSR Ali Sovetlərinin deputatı seçilmişdir. Bu dövrdə 20-dən artıq elmi və publisistik məqalə dərc etdirmişdir.

1930-cu illərin sonlarında Əziz Əliyev respublikanın ən nüfuzlu və bacarıqlı kadrlarından biri kimi tanınırdı. O, əvvəlcə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin katibi, 1941-ci ilin martında isə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi seçilmişdir. İkinci Dünya müharibəsi başlanarkən Sovet qoşunlarının İrana daxil olması ilə əlaqədar Əziz Əliyev hərbi şuranın üzvü kimi həmin əraziyə göndərilmişdir.

1942-ci ilin sentyabrında Ümumittifaq Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin qərarı ilə Dağıstana birinci katib təyin edilmişdir. 1942–1948-ci illərdə onun rəhbərliyi Dağıstan üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etmişdir. Müharibə şəraitində ağır vəziyyətdə olan bu çoxmillətli respublikada Əziz Əliyev böyük təşkilatçılıq bacarığı nümayiş etdirmişdir. Onun rəhbərliyi dövründə kənd təsərrüfatı, elm, təhsil və mədəniyyət sahələrində ciddi irəliləyişlər əldə edilmiş, elmi-tədqiqat mərkəzləri, qadınlar üçün təhsil müəssisələri yaradılmışdır. Gənclərin ali məktəblərdə təhsil almasına geniş imkanlar açılmışdır.

Altı il ərzində Dağıstanda misilsiz işlər görən Əziz Əliyev xalq arasında “Qurucu Əziz” adı ilə tanınmışdır. Sonrakı illərdə ÜİK(b)P MK-nın inspektoru, Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti sədrinin müavini vəzifələrində çalışmışdır. 1952-ci ildə Azərbaycan SSR Elmi-Tədqiqat Ortopediya və Bərpa Cərrahlığı İnstitutunun direktoru təyin olunaraq yenidən həkimlik fəaliyyətinə qayıtmışdır. Onun rəhbərliyi dövründə institutda çoxcildlik elmi əsərlər və yüzlərlə elmi iş nəşr olunmuşdur.

1958-ci il aprelin 14-də professor adına layiq görülən Əziz Əliyev ömrünün sonunadək – 1962-ci ilə qədər Azərbaycan Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutuna rəhbərlik etmişdir. O, 1962-ci il iyulun 27-də vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. Onun xatirəsi Azərbaycanda və Dağıstanda küçə adlarında əbədiləşdirilmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan ədəbiyyatına böyük yazarlar pleadası bəxş etmiş Qazax diyarı haqlı olaraq bir adla da qürurlanır – Azərbaycan nəsrinə “Qətl günü” kimi şedevr roman bəxş etmiş Yusif Səmədoğlu ilə!

Bu gün Azərbaycanın xalq şairi Səməd Vurğunun oğlu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, xalq yazıçısı Yusif Səmədoğlunun doğum günüdür. O, Azərbaycan xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun qardaşı, yazıçı Mehdixan Vəkilovun qardaşı oğludur. Bir sözlə, məçhur yazarlar nəsil-şəcərəsinin tanınmış üzvüdür.

Yusif Səmədoğlu 1935-ci il dekabrın 25-də Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Qazax rayonunun Yuxarı Salahlı kəndinin Vəkilovlar soyundandır. Moskvada Yazıçılar İttifaqı nəzdində olan M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna daxil olub. Həmin İnstitutun IV kursundan ADU-nun Filologiya fakültəsinin beşinci kursuna dəyişilib.

 "Azərbaycan" jurnalı redaksiyasında ədəbi işçi, nəsr şöbəsinin müdiri, C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında kinostudiyanın ssenari redaksiya heyətinin üzvü, baş redaktoru, "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının direktor müavini, "Ulduz jurnalının baş redaktoru, "Azərbaycan" jurnalının baş redaktoru vəzifələrində işləyib.

 Azərbaycan Yazıçılar Birliyi katibliyi heyətinə (nəsr üzrə katib) seçilib. "220 saylı otaq", "Qalaktika", "Qətl günü" kitablarının müəllifi olub. 26 noyabr 1991-ci ildə təşkil edilən Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının tərkibinə daxil edilib.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə, saat 23:30-da keçmiş Sovet İttifaqının qoşun hissələri tərəfindən Bakıda törədilən qırğınlarla bağlı Azadlıq radiosu vasitəsilə dünya ictimaiyyətinə çatdırıb.

Əsərləri:

Qətl günü,

Xəzri,

Yaddan çıxmış sözlər,

Gözlər,

220 №-li otaq,

Güllər,

Saat işləyir,

Simurq quşu,

Qalaktika,

Soyuq daş,

Beşik,

46-cı ilin oyunları,

Foto-fantaziya,

Astana,

Bayatı-Şiraz,

İncə dərəsində yaz çağı.

Filmoqrafiya

- Axırıncı maqın sonu

- Azərbaycan SSR

- Böyük tamaşa

- Cəlil Məmmədquluzadə

- Çiçək yağışı

- Dostluq məşəli

- Səməd Vurğun

- Foto "Fantaziya"

Mükafatları

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- "Şöhrət" ordeni

- "Azərbaycan Respublikasının xalq yazıçısı" fəxri adı

İctimai xadim, xalq yazıçısı Yusif Səmədoğlunun həyat və yaradıcılığına həsr olunan "Deyilənlər gəldi başa" sənədli televiziya filmi çəkilib. Filmin Rejissoru Namiq Ağayevdir.

Xalq yazıçısı Anar “2=3+4” kitabında dostu olmuş Yusifdən geniş bəhs edib.

Yusif Səmədoğlu 1998-ci il avqustun 16-da vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün xalq artisti Miribrahim Həmzəyevin anadan olmasının 117-ci ildönümüdür. Maraqlı, örnək olası bir sənət yolu keçib bu aktyor. Gəlin vərəqləyək.

Miribrahim Həmzəyev 1908-ci il dekabrın 25-də Gəncə şəhərində tanınan mömin ailədə anadan olub. 1916-cı ildə Gəncədəki yeni tipli altısinifli məktəbə gedib. 1920-ci ildə Gəncə fəhlə klubunun nəzdindəki dram dərnəyinə üzv olub və buradakı tamaşalarda müntəzəm çıxış edib. 1920–1921-ci illərdə Gəncə hərbi komissarlığında işləyib və bu zaman dram dərnəyindən ayrılmayıb. 1921–1925-ci illərəd Gəncə Pedaqoji Texnikumunda oxuyub.

Həm burada, həm də şəhərdəki bir neçə dram dərnəyinin tamaşalarında oynayıb. 1925–1928-ci illərdə Gəncə mərkəzi klubunda direktor işləyib. 1930-cu ildə Mirzə Fətəli Axundov adına Bakı Teatr Məktəbinə daxil olan İbrahim Həmzəyev buranı 1933-cü ildə bitirib. O, Teatr Məktəbində təhsil alarkən paralel olaraq dram dərnəklərində çıxış edib.

Tətillərdə tamaşalar hazırlayaraq özü də rollar oynayıb. Ona 21 avqust 1931-ci ildə Hüseyn Ərəblinski adına dram dərnəyində 11 il fasiləsiz çalışdığına görə həmkarlar təşkilatı və dərnəyin kollektivi tərəfindən qızıl medalyon da hədiyyə edilib. Onun yaradıcılığı təcəssüm etdirən sənədlərdə aktyorun adı, əsasən, İbrahim kimi verilib. İbrahim Həmzəyev 1932-ci il fevralın 8-də Bakı Türk İşçi Teatrının yardım heyətinə götürülüb.

Teatr Gəncəyə köçdükdən sonra, 21 mart 1933-cü ildə Gəncə Türk İşçi Teatrının (sonralar Gəncə Dövlət Dram Teatrı) aktyor truppasına daxil olub. 1936-cı ilin mayın 20-də Tiflis Dövlət Türk Dram Teatrına birinci kateqoriya aktyor ştatına qəbil olunan Miribrahim Həmzəyev həmin ilin 15 sentyabrında Tiflisdən qayıdaraq yenidən Gəncə Dövlət Dram Teatrının truppasına qəbul edilib. 1 il sonra, 26 sentyabr 1937-ci ildə ərizə yazaraq işdən çıxıb və 19 oktyabr 1937-ci ildə Naxçıvan teatrının truppasına aktyor götürülüb.

Teatr səhnəsində oynadığı rollar

Faciəvi-psixoloji sevgili və dramatik qəhrəman rolları

- Arif, Şeyx Sənan ("İblis" və "Şeyx Sənan", Hüseyn Cavid)

- Qaçaq Nəbi ("Qaçaq Nəbi", Süleyman Rüstəm)

- Babək ("Babək", Osman Sarıvəlli)

- Çingiz ("Eşq və intiqam", Süleyman Sani Axundov)

- Yaşar, Elxan, Oqtay, Balaş, Aydın, Bəhram ("Yaşar", "Od gəlini", "Oqtay *Eloğlu", "Sevil", "Aydın" və "Solğun çiçəklər", Cəfər Cabbarlı)

- Nadir şah ("Nadir şah", Nəriman Nərimanov)

- Məlik Məmməd ("Məlik Məmməd", Əyyub Abbasov)

- Heydər bəy ("Hacı Qara", Mirzə Fətəli Axundzadə)

- Qatır Məmməd ("Qatır Məmməd", Zeynal Xəlil)

Təltif və mükafatları

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 21 iyun 1965

- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 17 iyun 1943

- "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 25 dekabr 1978

- "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı — 25 fevral 1946

Naxçıvan teatrında səhnəyə qoyduğu tamaşalar

- "Od gəlini", "Oqtay Eloğlu", "Nəsrəddin şah", "Solğun çiçəklər", "Yaşar" (Cəfər Cabbarlı)

- "Hacı Qəmbər" Nəcəf bəy Vəzirov

- "Ölülər" Cəlil Məmmədquluzadə

- "İki ananin bir oğlu", "Canlı heykəl" Süleyman Rəşidi

- "Səyavuş" Hüseyn Cavid

- "Nadir şah" Nəriman Nərimanov

İbrahim Həmzəyev 4 fevral 1982-ci ildə Bakıda vəfat edib. 6 fevral 1982-ci ildə Naxçıvanda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Min hava çalınıb könül tarımda,

Dünyanın nə çoxu, nə azıyam mən.

Fəsillər görüşür duyğularımda,

Elin həm qışıyam, həm yazıyam mən. 

Anam Qarabağın, Milin, Muğanın,

Siz də mənim kimi eşqilə yanın.

Başına döndüyüm Azərbaycanın,

Dəli Kürüyəm mən, Arazıyam mən. 

Dinlə "çahargahı", eşit "Qatarı",

Könül dünyamızın sərvəti, varı.

Ələsgərin sazı, Qurbanın tarı,

Cabbarın, Seyidin avazıyam mən. 

Öz tarixi vardır dağda qarın da,

Ürəkdə eşqin də, etibarın da,

Qədim Qobustanın qayalarında

Pozulmaz, silinməz bir yazıyam mən. 

Familəm, həmişə yanmaqdır peşəm,

Can deyən gözələ canan demişəm.

Bu yolda sevinc də, qəm də yemişəm.

Bir daha demərəm tamarzıyam mən. 

Bu gün şair, publisist, tənqidçi, elm xadimi, alim, pedaqoq, jurnalist, filologiya elmləri doktoru, professor Famil Mehdinin doğum günüdür.

Famil Mehdi 1934-cü il dekabr ayının 25-də  Ağdam  rayonunun  Sarıhacılı kəndində anadan olub.

Azərbaycanda publisistikanın elmi-nəzəri əsaslarını yazan ilk elm adamı kimi tarixə düşüb.

Bundan başqa onun jurnalistika ilə bağlı bir çox elmi monoqrafiyaları, qələmə aldığı dərs vəsaitləri də var. Amma böyük kütlə tərəfindən Famil Mehdi daha çox şair kimi tanınıb.

O, fəal pedaqoji, elmi və ictimai işlə məşğul olub, Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) filologiya fakültəsində müəllim, baş müəllim, jurnalistika fakültəsində jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasının müdiri vəzifəsində işləyib. Ali məktəb tələbələri üçün “Jurnalistika məsələləri” dərsliyinin müəlliflərindən biridir.

Şeirlərini tərcümeyi-halı kimi qələmə verən "şeirlərim mənim inamımdır, mübarizəmdir, məğrurluğumdur, hünərimdir" söyləyən Famil Mehdi ömrünün təxminən 50 ilini xalqına və elmin, sənətin inkişafına sərf edib.

Onun əsərləri keçmiş SSRİ xalqlarının və bəzi xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə edilib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Ötən ilin bu günləri baş vermiş təyyarə qəzasının ildönümü.

Tarix: 25 Dekabr 2024

Təyyarə: Embraer 190 (Azerbaijan Airlines)

Marşrut: Bakı → Qroznı

Yerləşdiyi yer: Aktau, Qazaxıstan yaxınlığı

Nəticə: 38 nəfər həlak oldu, 29 nəfər sağ qaldı.

Hadisənin gedişi

Ötən ilin dekabr ayında Azərbaycan milli aviakompaniyasına məxsus sərnişin təyyarəsi Bakıdan Qroznıya uçarkən çətin hava şəraitinə düşdü. Duman və məhdud görüş məsafəsi pilotları fövqəladə eniş qərarı verməyə vadar etdi. Təyyarə Aktau yaxınlığında enməyə çalışarkən yerə çırpıldı və nəticədə 38 sərnişin və ekipaj üzvü həyatını itirdi, 29 nəfər isə xəsarət alaraq sağ qaldı.

Pilotların fövqəladə hallarda göstərdiyi cəsarət və səylərə baxmayaraq, təyyarənin texniki və atmosferik çətinlikləri qəzanın qarşısını ala bilmədi. Hadisə dərhal Azərbaycan və beynəlxalq mediada geniş əks-səda yaratdı.

 Sərnişin və ekipajın hekayələri

Qəza zamanı xilas olanlar arasında müxtəlif millətlərdən sərnişinlər vardı. Bir çox sərnişin və ekipaj üzvü qəza zamanı cəsarətlə bir-birinə yardım etdi, bu da hadisənin faciəvi təsirini bir qədər yüngülləşdirdi.

Həlak olanların xatirəsi Azərbaycan və qonşu ölkələrdə anma mərasimləri ilə yad edilib. Sərnişinlərin ailələri üçün dəstək tədbirləri, psixoloji yardım proqramları təşkil edildi.

 Azərbaycan və dünya kontekstində əks-səda

Hadisə təkcə ölkəmizdə deyil, beynəlxalq miqyasda da diqqət çəkdi. Beynəlxalq hava nəqliyyatı qurumları qəzanı təhlil edərək uçuş təhlükəsizliyi standartlarını gözdən keçirdilər. Dünyanın bir çox ölkəsində, xüsusən də Avropa və Asiya ölkələrində, belə fövqəladə hallara qarşı təlimlər artırıldı.

 Təhlil və dərslər

Qəzanın əsas səbəbləri:

Çətin hava şəraiti (duman, məhdud görüş)

Fövqəladə eniş qərarı

İnsan faktorunun təsiri

Hadisə göstərdi ki, hava nəqliyyatında texnologiya və pilot bacarıqları nə qədər inkişaf etmiş olsa da, fövqəladə hallara hazırlıq və insan faktorunu idarə etmək həyati əhəmiyyət daşıyır. Qəzadan sonra Azərbaycan və beynəlxalq aviakompaniyalar təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirdi, yeni protokollar tətbiq olundu və pilot təlimləri yeniləndi.

 Mədəni və sosial dəyər

Qəzanın ildönümü ərəfəsində həlak olanların xatirəsi ehtiramla yad edilir. Bu hadisə həm də Azərbaycan və dünya auditoriyasına hava nəqliyyatının təhlükəsizliyi, sərnişin və pilot məsuliyyəti barədə dərs verir.

Həmçinin hadisə ictimai şüurda fövqəladə hallara hazırlığın əhəmiyyətini artırdı və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almağa yönəlmiş tədbirlərin vacibliyini göstərdi.

 Tövsiyə və xatırlama

Hadisəni xatırlamaq və təhlil etmək, təhlükəsizlik və hazırlıq dərslərini gələcək üçün öyrənmək baxımından vacibdir.

 Bu məqaləni yazma səbəbim həm faktoloji məlumat, həm də sosial və mədəni əhəmiyyət baxımından cəmiyyətimizə və insanımıza xidmət etmək və məlumatlandırmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

Fatimə Məmmədova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir dəfə sınamaqla başlayan kiçik maraq, bəzən insanın həyatını tamamilə məhv edə bilər. “Yox, mənim başıma heç nə gəlməz” deyən gənclər tez-tez elə bir yola girir ki, geri dönüş demək olar ki, mümkünsüz olur. Başlanğıcda sadəcə maraq və macəra hissi ilə atılan bu addım, zamanla bədənin tələbləri, ağrılar və psixoloji asılılıqla insanı tamamilə əsir alır.

Bu yolda ilk addım bəzən gözə görünməz olsa da, nəticələri ölümcül ola bilər. Hər “sadəcə bir dəfə” deyən gəncin arxasında qırılan talelər, sarsılan ailələr və geri dönülməz izlər qalır. Narkotik maddələr sadəcə seçim deyil,  insan həyatının, ümidlərin və yaxın münasibətlərin sınağıdır.

Regional Sosial Təşəbbüslərə Dəstək İctimai Birliyinin sədri, narkomaniya üzrə ekspert Emil Maqalov “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalına açıqlaması zamanı xəbərdarlıq edib ki, gənclərin narkotiklə bağlı düşüncəsi çox vaxt “sadəcə bir dəfə yoxlamaq”dan ibarət olur. Amma reallıq sərtdir:

“Bu niyyətlə başlayan gənclərin yalnız 20 faizi sonradan yolundan geri dönə bilir. Qalanlar isə bədənin tələbi və asılılıq riski ilə üz-üzə qalır.

Ekspert deyir ki, narkotik maddələrin təsiri dərhal hiss oluna bilər, bəzən isə fəsadlar daha ağır olur:

“Elə insanlar var ki, ilk istifadədən sonra dünyasını dəyişir. Kimyəvi maddələrdən istifadə edib psixi vəziyyətini itirən, nə etdiyini bilməyənlər də olur. Təkrar və davamlı istifadə qərarına gələnlərin sayı çoxdur”.

Ən təhlükəli mərhələ adətən 4–5-ci istifadədən sonra başlayır:

“Artıq bədən narkotiki tələb edir, ağrılar başlayır və insan mütləq şəkildə asılılığa məruz qalır”.

Emil Maqalov vurğulayır ki, narkotik yalnız istifadəçiyə deyil, onun ətrafına da ciddi zərər verir:

“Həyat yoldaşı, övladları, valideynləri də təsir altına düşür. Ağrıları azaltmaq üçün insan istənilən yola əl ata bilər, hətta yaxınlarının dəyərli əşyalarını oğurlayıb sata bilər. Nəticədə hər pis yol açıq olur”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

\

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həqiqətən də qızıl səsli xanəndələrimizdən idi. Muğam və təsnifləri, xalq mahnılarını xüsusi ecazkarlıqla oxuyurdu, necə deyərlər, zəngulələri könül oxşayırdı.

Ağaxan Abdullayevdən danışıram. Bu gün onu anacağıq.

Ağaxan Abdullayev 6 fevral 1950-ci ildə Bakı şəhərinin Əmircan kəndində anadan olub. 1958–1968-ci illərdə 84 saylı orta məkəbdə təhsil alıb. 1969–1973-cü illərdə A.Zeynallı adına Orta İxtisas Muiqi Məktəbində Nəriman Əliyevin sinifində təhsil alıb.

1973-cü ildə Əbilov adına Mədəniyyət evində muğam ixtisası üzrə müəllim vəzifəsinə dəvət olunub. 1977-ci ildən A.Zeynallı adına musiqi məktəbində muğam müəllimi kimi çalışıb.

1975-ci ildə Filarmoniyanın səhnəsində fəaliyyətə başlayıb. Rusiya, Qazaxıstan, Gürcüstan, Özbəkistan, ABŞ, Kanada, Almaniya, Hollandiya, İsveç, Belçika, Avstriya, Fransa, Avstraliya, Hindistan, İraq, Tunis, Türkiyə, İran və s. ölkələrdə konsert proqramları ilə çıxışlar edib.

Filmoqrafiya

1. Ver sözə ehya ki... (film, 1989)

2. Dağıdılmış körpülər (film, 1996)

3. Abşeron lövhələri (film, 2004) (qısametrajlı sənədli film)

4. Küçələrə su səpmişəm (film, 2004)

5. Ağaxan (film, 2006)

6. Bakı bağları. Nardaran (film, 2007)

7. Biz qayıdacağıq (film, 2007)

8. Biz qayıdacağıq (veriliş, 2007)

9. Muğam (veriliş, 2007)

10. Əslində Ağaxan Abdullayev (2005)

Mükafatları

1. "Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti" fəxri adı — 3 fevral 1993

2. "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 24 may 1998

3. "Humay" milli mükafatı — 2002

4. "Şöhrət" ordeni — 3 fevral 2010

5. "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatı — 10 may 2015

2000-ci ildə pedaqoji fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının Fəxri fərmanı, 2001-ci ildə Azərbaycan Respublikası Simurq Milli Mükafat Fondu, 2003-cü ildə "Yaşa Azərbaycan" mükafatı ilə təltif olunub.

Uzun illər xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkən Ağaxan Abdullayev 25 dekabr 2016-cı ildə 66 yaşında, Bakıda vəfat edib. Vəsiyyətinə əsasən, Türkan qəsəbəsi kənd qəbiristanlığında valideynlərinin yanında torpağa tapşırılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gədəbəy öz saf təbiəti, dağı-daşı ilə aşıq musiqisinə qol-qanad verib həmişə, ordan çox mahir ustad aşıqlar çıxıbdır. Amma saz şeiri və söz şeiri qoşaymış. Bu ellər sevilən, rəğbət qazanana şairlər oylağıdır həm də. Belə şairlərdən biri də İlyas Tapdıq olub ki. Bu gün onun anım günüdür.

İlyas Tapdıq 1934-cü il noyabrın 30-da Gədəbəy rayonunun Əli İsmayıllı kəndində doğulub. Gədəbəyin Kiçik Qaramurad kəndində orta məktəbi bitirdikdən sonra APİ-nin dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb. Ədəbi yaradıcılığa tələbəlik dövründə "Azərbaycan" jurnalında dərc olunan "Bakının gecəsi" şerilə başlayıb.

 Uşaqgəncnəşrdə redaktor (1957–1962), Azərnəşrdə redaktor, böyük redaktor (1962–1968), "Gənclik" nəşriyyatında böyük redaktor, redaksiya müdiri, baş redaktor (1968–1976), Azərbaycan Baş Mətbuat Müvəkkilliyində qrup rəhbəri (1976–1978), Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində televiziya gənclər baş redaksiyasının baş redaktoru olub.

 Azərnəşrdə bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri (1989–1992), Türkiyənin Ankara şəhərində Türk Standartları İnstitutunda və Xarici İşlər Nazirliyi və kalkınma ajansında müəllim, "Azərbaycan" qəzetinin Türkiyə üzrə xüsusi müxbiri (1992–1995) vəzifələrində işləyib.

İlyas Tapdıq müasir uşaq ədəbiyyatının tanınan nümayəndələrindəndir. Şairin uşaq əsərlərinin mühüm bir qismini yurdumuzun təbiətinə, gözəlliklərinə həsr olunan əsərlər təşkil edir. "Bildirçin" uşaqların çox sevdiyi, həvəslə əzbərlədiyi, söylədiyi əsərlərdəndir. "Dəmirağac" şeirində təbiətin möcüzəsi olan dəmirağacın xüsusiyyətləri poetik bir dillə bəhs edilir. "Bir evim var…" şeiri şifahi xalq ədəbiyyatının tapmaca janrında istifadə yolu ilə yazılıb.

Kitabları:

1. Kəndimizin çobanı. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1955, 16 səh.

2. Bulaq başında. Bakı: Azərnəşr, 1958, 66 səh.

3. Gözlər. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959, 112 səh.

4. Xumar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.

5. Arxalı dağlar. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1962, 112 səh.

6. Bir eşqin şimşəyi. Bakı: Azərnəşr, 1966, 156 səh.

7. Çimnaz oynayır. Bakı: Gənclik, 1967, 48 səh.

8. Əksim və qəlbim. Bakı: Gənclik, 1968, 216 səh.

Tərcümələri

(rus dilindən)

- İki xoruz (Litva xalq şeri). Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 16 səh.

- V. Suteyev. Miyo eləyən kim idi? Bakı: Azərnəşr, 1964, 20 səh.

- M. Zoşşenko. Kələkbazlar və ağıllılar. Bakı: Gənclik, 1968, 24 səh.

- E. Mejelaytis. Dovşan-oğlan. Bakı: Gənclik, 1969, 16 səh.

- Berestov. Səhər laylası. Bakı: Gənclik, 1970, 20 səh.

- İ. Pivovarova. Axşam və səhər. Bakı: Gənclik, 1972, 20 səh.

(türkmən dilindən)

1. K. Tannkuliyev. Kəpənək. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960, 16 səh.

2. K. Tanrıkuliyev. Tovuz quşu. Bakı: Gənclik, 1977, 12 səh.

(erməni dilindən)

- Q. Qabrielyan. Mən ki, balaca deyiləm. Bakı: Gənclik, 1974, 52 səh.

1974-cü ildə şairin erməni dilindən şeir kitabı tərcümə etməsi Sovet dövrünün reallığıdır, onda sovet bayrağı altında 15 qardaş Respublika birləşmişdi. Halbuki, qarda. Dediyimiz əfi-ilandan bixəbər idik.

Ürəyindən əməliyyat olunmuş şair 25 dekabr 2016-cı ildə axşam saatlarında Bakıda, evində vəfat edib. Şair Badamdar qəbirstanlığında, həyat yoldaşının yanında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)