Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tatarıstanın tanınmış şairi, publisisti və filoloq-alimi Lenar Şeyxin “İsti ürək, buzlu yol…” adlı yeni poetik toplusu Bakıda gün üzü görüb. Kitab Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) ilə Regional Hüquqi və İqtisadi Maarifləndirmə İctimai Birliyinin (RHİMİB) birgə layihəsi əsasında nəşr olunub.

Bu nəşr Lenar Şeyxin Azərbaycanda çıxan ilk kitabıdır və çağdaş tatar poeziyasının ruhunu, lirizmini, milli yaddaşını oxuculara təqdim edir. Topluda sevgi, gənclik duyğuları, özləm, vətəndaş səsi, həmçinin Türk dünyasının ortaq ağrıları və ümidləri poetik dillə ifadə olunur.

“NC Poliqraf”da çıxan kitabın layihə rəhbəri, redaktoru və önsöz yazarı Əkbər Qoşalı, layihənin məsləhətçiləri İsmət Orucəliyev və Arzu Bağırova, rəyçisi İntiqam Yaşar, koordinatoru Nilufər Lətif Abbasdır.

Şeirləri dilimizə tatarca və ruscadan Afaq Şıxlı və Əhməd Şəfəqli uyğunlaşdırıb; illüstrasiyaları isə tatar rəssamı Rüstəm Həbibullin çəkib.

“Şairin misralarında həm gənclik duyğuları, həm millət sevgisi, həm də yaşamın dərin fəlsəfəsi boylanır. O, oxu­cunu saf məhəbbət dünyasına da aparır, tarix və yaddaş yükünü bölüşməyə də çağırır. Hər şeir bir iz buraxır – kiminin qəlbində ümid, kiminin gözündə nur, kiminin yad­daşında özləm...

DGTYB ilə RHİMİB-nin or­taq işi olan bu kitabın gün üzü görməsi bizim üçün sadəcə bir dəstək aktı deyil, həm də mənəvi borc kimi xarakterizə oluna bilər. Çünki sevgi ilə yazılan misralar gələcək nə­sillərin ruhuna işıq saçır, dilimizin və mədəniyyətimizin gücünü yaşadır”. – RHİMİB sədri Arzu Bağırova kitaba yazdığı “sevgi dolu hissələrin gümüş ilməsi” adlı ürək sözündə belə vurğulayır.

“Lenar Şeyxin poetik dünyasında bir leytmotiv də var: insanın insana ehtiyacı! “Bir isti söz…” şeirində şairin könül istəyi təkcə sevginin yox, həm də insan mü­nasibətlərinin mahiyyətinə çevrilir. “Soyuqdan da soyuq buzu əridəcək isti bir söz…” – istəyi həm şəxsi, həm də ictimai mühitin diləyi olsa gərək...

“İsti ürək, buzlu yol...” kitabı, oxucunu həm anların içinə aparır, həm də onları anıya çevirir. Bu şeirlər oxunanda bir tərəfdən şəxsi duyğularla isinir, digər tərəfdən millətin bütöv taleyinə qovuşursan.

Lenar Şeyx – tatar poeziyasının yeni nəsil səsi – bu ki­tabda həm öz gəncliyini, yaşantılarını, sabahını, həm də ulusunun səsini, nəfəsini ifadə etməyə çalışır. Onun mis­ralarında sevgiyə susamış könül də dilə gəlir, tarixə həssas vicdan da danışır.

Əminik ki, bu kitabı vərəqləyən hər kəs öz “an”ını və öz “anı”sını tapacaqdır”. – Bunlar isə Əkbər Qoşalının önsözündəki vurğulardır.

Topludakı şeirlər içində “Dan qızına”, “Bir isti söz…”, “Oyan, tatar!..”, “Ey Krım!”, “Təkər”, “Göy yasəmən”, “Qara yorğa at verin…”, “Payız” kimi örnəklər özəlliklə diqqət çəkir. Kitab həm gənclik romantizmini, həm milli özünüdərk çağırışlarını, həm də insan ruhunun incəliklərini poetik şəkildə birləşdirir.

Nəşr həm Azərbaycan–Tatarıstan ədəbi bağlarına, həm də ümumtürk mədəni inteqrasiyasına daha bir uğurlu töhfədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Афаг Шихлы,

Поэт, переводчик, публицист, член Союзов писателей Азербайджана, России и Евразии

Сила языка, культуры и литературы нации напрямую связана с объемом и качеством переводной литературы. Нация становится обладательницей могущественной культуры и литературы благодаря тому, что переводит духовные и культурные достижения других народов на родной язык, обогащаясь их опытом.

Язык, на который переводится мировая культура и литература, и литература, обогащенная этими переводами, вливаются в мировой язык и мировую литературу. Другими словами, каждый язык, переводящий мировую литературу, создает духовный мост литературных связей и сам обогащается таким образом.

Каждый перевод — словно новорожденная жизнь: он вдохновляется оригиналом, но у него свое дыхание, своя судьба.
Художественный перевод как вид литературного творчества — это воплощение произведения, созданного на одном языке, на другом. Этот процесс — не просто перевод слов, но и перенос мысли, чувства, ритма, художественного дыхания автора на родной язык, представление его искренне и живо. Художественный перевод расширяет выразительные возможности родного языка, обогащает его, а иногда открывает широкие возможности для создания и совершенствования новых стилей в поэзии, прозе и драматургии.
Художественный перевод — главный помощник человечества в постижении мира, расширении коллективной памяти человечества, исчезновении барьеров и границ.

Я занимаюсь переводами более пятнадцати лет. Это дает мне возможность общаться в мире литературы с такими же, как я, — с людьми, думающими так же, близкими по духу, единомышленниками. Благодаря переводам я живу среди словарей и книг. Я постоянно нахожусь в поиске между изящным, тонким, богатым литературным языком и бытовой лексикой. Они дают мне возможность встречаться с умными и талантливыми людьми, живущими в разных уголках мира, разговаривать с ними, думать как они, заставлять их думать как мы. Переводя, я словно не чужое произведение перевожу, а свое пишу. Я люблю их как плод своего труда.

Книга «Звездный дождь», которую мы представляем нашим читателям, — это первый сборник стихов известной и талантливой тувинской поэтессы Сайылыкмаа Комбу, переведенный на наш родной язык. Эта книга также является для меня выражением первой встречи с глубоко близкой поэзией, первого изумления, первой гордости.

С Сайылыкмаа мы познакомились в столице Республики Татарстан Казани на конференции, посвященной 130-летию Габдуллы Тукая.
На этой конференции мы были вместе с известным азербайджанским поэтом, общественно-политическим деятелем Акбером Гошалы. Неповторимо теплое и искреннее отношение Акбера муаллима к людям сделало всех представителей конференции, прибывших из тюркского мира, друзьями и братьями.
С этой женщиной, почувствовав с первой встречи близость и родство, у нас сложились очень искренние отношения.
Сайылыкмаа ханум даже с того времени стала называть меня сестрой.

В 2023 году она приехала в Москву с сюрпризом — с книгой «Каспийские напевы». Без моего ведома она перевела мои стихи на свой родной язык и оформила в книгу. Когда я взяла в руки книгу с моими стихами на тувинском языке, моя грудь наполнилась чувством гордости за величие и братство тюркского мира.
Эта книга стала для меня самым большим подарком. Звучание моих стихов на тувинском языке было словно обретением новой жизни. «Каспийские напевы» для меня — не просто книга, а символ братства и единства. Этот жест Сайылыкмаа очень тронул меня. Переведя мои стихи на свой язык, она словно пригласила меня в свой мир, в свою культуру.
После этого случая я еще раз убедилась, что, несмотря на различия в языке и культуре, наши сердца одинаковы, наши чувства общие.

Незабываемым событием для меня стала презентация этой книги, прошедшая в Москве при поддержке Региональной общественной организации «Национально-культурная автономия азербайджанцев города Москвы» и женского союза при ней. Стихи, прочитанные Сайылыкмаа на тувинском языке, наполнили меня гордостью, мое сердце преисполнилось радостью.

Да! Искусство не знает границ. Мои стихи обрели новое дыхание на тувинской земле, приобрели новую аудиторию. Это было для меня самой большой наградой. Благодаря этим переводам еще один уголок тюркского мира познакомился с моим творчеством.
Поэзия Сайылыкмаа Комбу — это голос тувинских рек, тишина серых гор, дыхание степей, безмолвный шепот народной памяти. В ее строках чувствуется острое наблюдение женского сердца, глубокая любовь к матери-природе и человеческой жизни, ответственность за слово, верность общечеловеческим чувствам. Она — женщина, любящая лето — любящая тепло, свет, жажду жизни, творец, дышащий словом.
Эти стихи сочетают в себе достоинство писателя, женскую нежность и народное мышление. Поэтический мир Сайылыкмаа Комбу объединяет нас не только с Тувой, но и со всем человечеством. Ее голос доносится из далеких тундр, но близок нашей душе. В строках поэтессы слово — это не только мысль, но и дыхание — идущий изнутри зов души, единой с природой. Она не чужая, она — наша. Потому что настоящая поэзия не знает ни нации, ни границы. Настоящая поэзия общечеловечна.

Мы (Акбер Гошалы — редактор, я — переводчик и автор предисловия), представляя эту книгу азербайджанскому читателю, ещё раз подтверждаем, что поэзия — это не только слова, но и перевод души. Она требует от переводчика не меньшей любви, точности и чутья, чем от автора.

«Звездный дождь» для меня — не просто перевод, но и долг верности. Я надеюсь, что он, как и переводные произведения других тюркоязычных народов, послужит созданию новых связей между тюркскими народами и укреплению уз братства в Азербайджане и других странах, где проживает мой народ.

Надеемся, что это окно в поэтический мир Сайылыкмаа Комбу — эта книга — будет полезна каждому читателю, интересующемуся тувинской поэзией и литературой тюркских народов в целом.
Пусть эта книга послужит дальнейшему укреплению культурных связей между двумя народами!
                                    Москва, 2025

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bu rəsmi dövlətimizin başçısı İlham Əliyev 8 yaşında çəkib. Və o vaxt Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri Semyon Sviqunun həyat yoldaşı Roza Mixaylovnaya hədiyyə edib.

Xatırladaq ki, Sviqun - Əliyev ailələrinin çox sıx dostluq əlaqəsi olub.

Roza Sviqun yazır:

“Rəsmin özü, rəssamın yaşı ilə izah edilən sadəliyinə baxmayaraq, konsepsiya baxımından sadəcə möhtəşəmdir! Mərkəzdə arxa tərəfində SSRİ bayrağı, dirəkdə isə beşguşəli ulduz olan böyük döyüş gəmisi var. Gəminin kənarında “Buzqıran Lenin” yazısı həkk olunsa da, əsgərlərimizin düşmənə qarşı rəşadətlə döyüşdüyü silahları daşıdığından gəminin dizaynı açıq şəkildə hərbi xarakter daşıyır.

İlham Əliyev hiyləgər düşməni təsvir edir - o, paraşütlə içəri girmək istəyirdi, lakin bu, mümkün deyildi. Düşmənlərdən biri artıq məğlub olub, cəsədi suda çarəsiz qalıb, ikincisi isə əsgərlərimizin nəzərətindədir.

Gəminin üstündə hərbi təyyarə asılıb: İlhamın heç bir ulduz və ya “SSRİ” yazısı qoymadığından fikirləşsək, bu, düşmən təyyarəsidir və onunla ərazimizə desant atıblar.

Sovet İttifaqının silahlı qüvvələri üçün məcazi, düşüncəli, iddialı və açıq qürurla dolu bir rəsmdir.”

Mənbə: generaltsvigun.ru

P.S. Bəzən gələcək yolun konturları uşaq ikən fitrətimizlə yazılır. Buna güclü ordunun güclü liderinin erkən təxəyyülünün təntənəsi də demək olar. Uşaqkən çəkdiyi qalibiyyət savaşı rəsminin ssenarisini böyüyəndə oz misilsiz Ali Baş Komandanlığı ilə gerçəkləşdirdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əfsanəvi kəşfiyyatçı Mühüd Orucov barədə danışacağam.

Mühüdün göstərdiyi şücaətləri dinlədikcə həm qürurlanıram, həm də kədərlənirəm. Qürurlanıram ona görə ki, doğulduğum yurdun Mühüd kimi Qəhrəman oğlu var. Kədərlənirəm ona görə ki, Əfsanəvi Kəşfiyyatçı bu dünyadan vaxtsız köçdü. Əfsanəyə, dastana çevrilən Eloğlumun Qəhrəmanlıqları saysız-hesabsızdır. Mühüdün döyüş yoldaşları ilə əlaqə saxlayıram, onun düşmən arxasında etdiyi cəngavərliklər barədə söhbətləri yorulmadan dinləyirəm.

Mən Muhüdün qəhrəmanlığını sözə, cümləyə necə düzüm ki, ona layiq olsun, -deyə öz-özümə sual edirəm. İndi Muhüdün qəhrəmanlığı, gücü haqqında iki hadisəni yazacağam. Onları mənə tanışam həmsöhbətimin vəzifəsi və statusu ilə əlaqədar adını qeyd etmirəm.

Həmsöhbətim deyir:

"Səbinə xanım, hərbi maşın var. Bilmirəm adını bəlkə eşitmiş olarsınız - SATKO. Bir gün SATKO-nun təkəri yarı yolda xarab oldu. Təkər dəyişməli idi. Domkrat yox idi. Əlimiz heç yana çatmırdı domkrat üçün. Mühüd dedi: Maşını çiynimə qoyun. Özüm saxlayacam. Siz təkəri dəyişin. Əvvəl inanmadıq, elə bildik zarafat edir. İsrar etdi və biz Mühüd deyən kimi etdik. Bəlkə də inanmazsınız, bu həqiqətən belə də oldu. Mühüd maşını çiynində saxladı. Biz təkəri dəyişdik. Mühüd həm dərin ağla, həm də sarsılmaz gücə malik idi".

Mühüdü yaxından tanıyan həmin şəxs onun cəngavərliyindən danışır. Onu qəhər boğur. Qırıq-qırıq səslərlə yenidən söhbətinə davam edir:

"Muhüd düşmən arxasında elə Qəhrəmanlıqlar göstərib ki, deyərdim ki, tarixdə belə fenomen gücə malik insan olmayıb. Kəşfiyyat tapşırığına uyğun hərəkət edən bizim Mixaylomuz lazımdırsa düşməni diri götürərdı, lazımdırsa yerində məhv edərdi. İnanın bircə dəfə əlini düşmənin boğazına atırdı. Başqa heç bir fəndə ehtiyac qalmırdı. Əlini düşmənin boğazına atdısa, dərhal düşmənin nəfəs borusu (xirtdəyi) çölə çıxırdı. Və anında düşmən məhv olurdu. Mühüd belə Mühüd idi. Əfsanəvi Kəşfiyyatçımız idi o."

Həmsöhbətimlə necə sağollaşdığım yadımda deyil. Heyrətdən donub qalmışdım. Mühüdün həyat yoldaşı Qumru xanımın zəngi məni yenidən özümə qaytardı. "Səbinə xanım, sizə təşəkkür edirəm. Muhüd haqqında sosial şəbəkələrdə paylaşımlar edirsiniz", dedi o. Amma təşəkkürə nə lüzum. Bu mənim borcumdur. Xalqı üçün canını qurvan vermiş o cür qəhrəmnımız var, onu da təbliğ etməyib, kimi edəsiyik ki?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam əziz izləyicilərimiz, xoş gördük.

"Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı bu dəfə də çox maraqlı mövzu ilə qarşınızdadı.

Siz, bir kitabı neçə saata oxuduğunuzu heç hesabladınızmı, oxuma sürətiniz Sizi qane edirmi?!

Bəli, bu gün psixoloqumuz Fazil Cəfərov bizə "Fotooxu" (PhotoReading) haqqında geniş məlumat verəcək.

-Xoş gördük, dəyərli Fazil bəy, söz sizindir.

-Xoş gördük, əziz Ülviyyə xanım. Uzatmadan mövzumuza keçək.

Müasir dövrdə hər birimiz məlumat axınının ortasındayıq. Dərs materialları, elektron mətnlər, sosial media və bitib-tükənməyən xəbərlər…

 Bu qədər informasiyanı ənənəvi, sözbəsöz oxuma üsulu ilə mənimsəmək çox vaxt aparır və çox zaman yorğunluqla nəticələnir.

Xüsusilə imtahanlara hazırlaşan tələbələr və ya peşəkar inkişafına vaxt ayıranlar üçün bu, əsl maneəyə çevrilir. Sanki bir stəkanla okeanı boşaltmağa çalışırıq.

Bəs sizə desək ki, beyninizin təbii qabiliyyətlərindən istifadə edərək bu prosesi kökündən dəyişə bilərsiniz?

 Söhbət "Fotooxu" (PhotoReading) adlanan, ilk baxışda inanılmaz görünən, lakin elmi əsaslara söykənən bir texnikadan gedir. Bu, sadəcə sürətli oxuma deyil, beynin məlumatı emal etmə üsulunu yenidən proqramlaşdırmaqdır.

1. Siz Oxumursunuz, Səhifənin "Şəklini çəkirsiniz"

Fotooxunun əsas prinsipi ənənəvi oxu anlayışından tamamilə fərqlidir. Burada məqsəd sözləri ardıcıl olaraq oxumaq və təhlil etmək deyil. Bunun əvəzinə, siz bütün səhifəni bir kamera kimi, tək bir vizual görüntü olaraq qavrayırsınız.

Metodun banisi, amerikalı tədqiqatçı Pol Şelinin (Paul Scheele) araşdırmaları göstərir ki, insan beyninin şüuraltı hissəsi saniyədə 20.000-dən çox vizual məlumatı qəbul etmək potensialına malikdir. Lakin adi, xətti oxu zamanı biz bu heyrətamiz potensialın yalnız 1-2%-dən istifadə edirik. Fotooxu, bu istifadə olunmayan koqnitiv rezervi şüurlu şəkildə aktivləşdirməyi hədəfləyir.

Ənənəvi oxu zamanı beynimiz bir anda cəmi 5-9 simvolu emal edə bilir. Fotooxu isə bu məhdudiyyəti aradan qaldırır. Beyin səhifənin mətnini deyil, onun vizual xəritəsini yadda saxlayır.

Bu proses beynin təbii görmə yaddaşı potensialını aktivləşdirir və məlumatı bütöv vizual təsvir kimi qəbul etməyə imkan verir. Nəticədə, məlumatlar daha sürətli və parçalanmamış bir şəkildə mənimsənilir.

Bu, kortəbii bir proses deyil; əksinə, "Hazırlıq", "Fotoxatırlama" və "Aktivləşdirmə" kimi aydın mərhələlərdən ibarət olan nizamlı bir sistemdir. Hər mərhələ beynin şüurlu və şüuraltı resurslarını ardıcıl olaraq işə salaraq məlumatın sadəcə "görülməsini" deyil, həm də dərindən mənimsənilməsini təmin edir.

2. Bu, Sadəcə Məntiq İşi Deyil, "Bütöv Beyin" Fəaliyyətidir"

İnsan beyni saniyədə minlərlə vizual informasiyanı qəbul edə bilir, lakin biz bu qabiliyyətdən cəmi bir neçə faizini istifadə edirik. Fotooxu bu təbii bacarığı şüurlu şəkildə aktivləşdirməyi öyrədir."

Bu nəhəng, istifadə olunmayan potensialı şüurlu şəkildə işə saldığınız zaman nələrin mümkün olacağını bir anlıq düşünün. Məlumatı mənimsəmək artıq yorucu bir proses deyil, beynin təbii axınına çevrilir.

Beynimiz bir-birini tamamlayan iki yarımkürədən ibarətdir.

Metodun əsasında beynin iki yarımkürəsinin sinxron fəaliyyəti dayanır. Bu sinerji öyrənmə prosesini bütöv və çoxşaxəli edir:

Sağ yarımkürə: Təsəvvür, intuisiya, emosiya və vizual qavrayış kimi funksiyaları idarə edir. Fotooxu prosesində məhz bu yarımkürə səhifəni bir "şəkil" kimi qəbul edərək bütöv mənzərəni formalaşdırır.

Sol yarımkürə: Məntiq, analiz və dil funksiyalarına cavabdehdir. Bu yarımkürə sonrakı mərhələlərdə vizual olaraq qəbul edilmiş məlumatı təhlil edir, sistemləşdirir və şüurlu anlayışa çevirir.

Sinerji: Fotooxu bu iki yarımkürə arasında harmonik bir əlaqə yaradaraq, sırf xətti və sol yarımkürə dominantlığında olan ənənəvi oxunun məhdudiyyətlərini aradan qaldırır. Nəticədə, məlumatın həm vizual-emosional, həm də məntiqi-analitik səviyyədə mənimsənilməsini təmin edən bütöv bir öyrənmə modeli formalaşır.

Nəticədə, siz məlumatı eyni anda həm görür (sağ yarımkürə), həm hiss edir (sağ yarımkürə), həm də analiz edirsiniz (sol yarımkürə). Bu "bütöv beyin" yanaşması məlumatın daha dərin səviyyədə anlaşılmasına, ideyalar arasında daha yaradıcı və intuitiv əlaqələrin yaranmasına səbəb olur.

3. Əsl Sirr Gərginlikdə Yox, Sakitlikdə Gizlidir

Dərin öyrənmə üçün gərgin və stressli konsentrasiyanın vacib olduğu barədə ümumi bir yanlış fikir var. Fotooxu bu stereotipi tamamilə dağıdır. Bu texnika zamanı beyin gərginlikdən uzaqlaşaraq alfa dalğa rejiminə – sakit, lakin ayıq və diqqətli bir vəziyyətə keçir.

Bu psixoloji vəziyyət öyrənmə üçün ideal mühit yaradır. Alfa dalğaları yaradıcılıq və yaddaş potensialını gücləndirir, şüuraltının məlumat axınını daha asan və effektiv şəkildə qəbul etməsinə imkan verir.

Bu, həm də "oxu yorğunluğu" və "informasiya stressi" kimi müasir problemləri azaldır. Fotooxu ilə siz stresssiz öyrənmə mühiti yaradırsınız, çünki proses məcburi bir tapşırıqdan çox, təbii və axıcı bir fəaliyyətə çevrilir.

4. Koqnitiv və Pedaqoji Üstünlüklər: Fotooxunun Öyrənmə Nəticələrinə Təsiri

Fotooxu texnikasının tədris prosesinə inteqrasiyası təkcə oxu sürətini artırmaqla məhdudlaşmır; bu metod tələbə və şagirdlərin öyrənməyə yanaşmasını kökündən dəyişdirə bilər. Bu bölmə, pedaqoqlara bu texnikanın tətbiqini əsaslandırmaq üçün güclü arqumentlər təqdim edir.

Sürətli Qavrayış və Yüksək Yaddaş Göstəricisi Mətni sözbəsöz oxumaq əvəzinə, onu bütöv bir vizual mənzərə kimi görmək əsas ideyanı və strukturunu daha tez dərk etməyə imkan verir. Bu, beynin vizual məlumatı emal etmək üçün təkamül etdiyi (Bölmə 1-də qeyd olunan 80% potensial) təbii üsula əsaslanır. Tədqiqatlar göstərir ki, Fotooxu texnikasını mənimsəyən tələbələr, ənənəvi üsulla oxuyanlarla müqayisədə 3-5 dəfə daha çox məlumatı yadda saxlaya bilirlər.

Diqqət və Konsentrasiyanın Gücləndirilməsi Müasir gənclərin üzləşdiyi "diqqət dağınıqlığı" probleminin həllində Fotooxu effektiv bir vasitədir. Metod, diqqəti xarici amillərdən ayırıb "daxilə yönəltmə" mexanizmini işə salır. Tələbənin beyni sakit, lakin yüksək fokuslanma vəziyyəti olan alfa dalğa rejiminə keçdiyi üçün koqnitiv nəzarət güclənir, kənar düşüncələrə və yayınmalara qarşı müqavimət artır.

Kreativ və İntuitiv Düşüncənin İnkişafı Məlumatlar beyində yalnız məntiqi ardıcıllıqla deyil, həm də vizual obrazlar şəklində saxlandıqda, fərqli ideyalar arasında gözlənilməz və intuitiv əlaqələr yaranır. Bu, Bölmə 1-də təsvir edilən sağ və sol beyin yarımkürələrinin sinxron fəaliyyətinin birbaşa nəticəsidir; məntiqi struktur (sol yarımkürə) vizual və assosiativ məlumatla (sağ yarımkürə) zənginləşir. Bu, tələbələrin problemlərə daha yaradıcı yanaşmasına, təhlil və sintez bacarıqlarının inkişafına təkan verir.

Stresssiz və Motivasiyalı Öyrənmə Mühiti Böyük həcmli mətnləri oxumaq zərurəti çox vaxt "məcburi oxu" hissi, "oxu yorğunluğu" və "informasiya stressi" yaradır. Fotooxu bu prosesi bir oyun və kəşf fəaliyyətinə çevirir. Beyin məlumatı təbii və axıcı bir şəkildə qəbul etdiyi üçün öyrənmə prosesi yükləyici deyil, əksinə, zövqlü bir təcrübəyə çevrilir.

Özünəinamın Artması Qısa müddətdə böyük həcmdə materialı mənimsəyə bildiyini görən tələbənin öyrənmə prosesinə marağı və akademik öz-effektivliyinə inamı kəskin şəkildə artır. Bu psixoloji amil, onların gələcək akademik fəaliyyətlərində daha cəsarətli və motivasiyalı olmalarını təmin edən müsbət bir geridönüş dövrü yaradır.

Bu nəzəri faydaları real təcrübəyə çevirmək üçün pedaqoqların sinif şəraitində tətbiq edə biləcəyi konkret məşqlər mövcuddur. Növbəti bölmədə bu praktiki alətlər təqdim olunacaqdır.

5. Uşaqlar Bu Qabiliyyətlə Doğulur

Bəlkə də ən heyrətamiz fakt budur: Fotooxu bizə tamamilə yad bir bacarıq deyil. Xüsusilə altı yaşına qədər olan uşaqlar təbii olaraq Fotooxuya bənzər bir qabiliyyətə malikdirlər.

 Onlar dünyanı sözbəsöz analiz etməkdən daha çox, bütöv bir mənzərə kimi qavrayırlar. Məlumatı əsasən vizual və emosional kanallar vasitəsilə mənimsəyirlər.

Bu səbəbdən, Fotooxu onların təbii öyrənmə prosesinin sadəcə bir davamıdır. Bu texnika uşaqlar üçün bir neçə mühüm fayda təmin edir:

Təsəvvür və yaddaş arasındakı əlaqəni gücləndirir.

Məlumatı daha sürətli qavramağa kömək edərək düşünmə sürətini inkişaf etdirir.

Bu, Fotooxunun yeni bir bacarıqm öyrənməkdən daha çox, zamanla unutduğumuz fitri bir qabiliyyəti yenidən oyatmaq olduğunu göstərir. Biz sadəcə beynimizin təbii "foto rejiminə" qayıtmağı öyrənirik.

Nəticə: Oxumaqdan Artıq, Yeni Bir Düşüncə Tərzi

Gördüyünüz kimi, Fotooxu yalnız səhifələri daha sürətli çevirmək texnikası deyil. Bu, beynin təbii iş prinsipləri üzərində qurulmuş bir zehni intizam və öyrənmə mədəniyyətidir. O, bizi sözlərin məntiqi həbsindən azad edir və məlumatı beynimizin ən güclü olduğu formatda – şəkillər, əlaqələr və bütöv mənzərələr şəklində emal etməyə imkan verir.

Fotooxu beynin təbii potensialını üzə çıxaran, zehni intizam, yaradıcı düşünmə və bütöv öyrənmə modeli formalaşdıran yeni bir yanaşmadır.

Bu metod tələbələrə öz öyrənmə proseslərini anlamaq və idarə etmək üçün güclü "metakoqnitiv bacarıqlar" aşılayır, onları məlumatı passiv qəbul edən istehlakçılardan, onu aktiv şəkildə emal edən və mənalandıran kəşfiyyatçılara çevirir.

Fotooxu bacarığı tələbələrə və şagirdlərə üç əsas və davamlı üstünlük qazandırır:

Daha az vaxtda daha çox məlumatı qavramaq.

Oxu stresindən azad olmaq və öyrənmə prosesindən zövq almaq.

Həm akademik uğur, həm də həyat boyu zehni çeviklik və yaradıcılıq üçün təməl formalaşdırmaq.

Hörmətli pedaqoqlar, tələbələrinizi XXI əsrin informasiya çağırışlarına hazırlamaq üçün bu metodu tədris prosesinə cəsarətlə inteqrasiya etməyə dəvət edirik. Onlara sadəcə bilik deyil, biliyi necə əldə etməyin və idarə etməyin açarını verməklə, siz onların gələcəyinə ən dəyərli sərmayəni qoymuş olursunuz.

Bu, öyrənmə prosesini daha sürətli, daha dərin və daha az stresli etmək potensialına malik bir yanaşmadır.

Məlumatın strateji kapital olduğu bir dövrdə bu bacarıq sadəcə akademik bir üstünlük deyil, həm də zehni çeviklik tələb edən gələcək üçün bir sərmayədir.

 İndi özünüzə bu sualı verin: "Beyninizin təbii vizual öyrənmə gücünü ortaya çıxarsanız, nələri kəşf edə bilərdiniz?"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şeir saatı rubrikasında bu gün sizlərə Vüqar Rahinin qəzəlləri təqdim edilir.

***

İzn ver, ey gözəl afət, ölək eşqində sənin,
Dirilək, tazədən atsın ürək eşqində sənin.

Ağladıq vəslivə bəs qədri fərağında yetər,
Ki, gərəkdir daha, ey gül, gülək eşqində sənin.

Nəzəri –mərhəmətin kəm deyil əğyarlərə,
Biz də bir fikrivə hərdən gələk eşqində sənin.

Şövqi–vəslinlə coşan eşqdə bir biz deyilik,
Dağıdır aləmi, ey gül, külək eşqində sənin.

Müntəzir olmaya kimdir sənə taətdə bəşər?
Sən o kəssən, baş əyibdir mələk eşqində sənin!

Yetən hər aşiqin, ey can, sənə bir layiqi yox,
Sənə layiqli yetişsin gərək eşqində sənin!

Ərseyi–eşqə çağır, cümlə buyursun gəlsin,
Kim olur Rahiyə nisbət görək eşqində sənin?

***

Ağlamaqdan, gülüm, eşqində gözüm qan qoydu,
Sənə biganədən aşiq məgər az can qoydu?!

Ey vəfasız, sənə könlüm nə vəfasızlıq edib,
Ayrılıq şərbətini qarşıma dövran qoydu?!

Mən ki bir tac eləmişdim səni, ey gül, başıma,
Belə bir tacı nə bir xan, nə də sultan qoydu!

Məni məhrum edib əğyarı yetirdin vəslə,
Bu vəfasızlığın, ey gül, məni heyran qoydu!

Neyləmişdim sənə, etdin məni vəslindən uzaq,
Məni pis günlərə sənsiz belə hicran qoydu...

Ayrılıq dərdini səbrim tükənib çəkməkdən,
Məni, ya Rəbb, nəzərindən niyə canan qoydu?

Rahi, bu eşq Minasında şikayət qılma,
Səni layiq bilib Allah bura qurban qoydu!


***

Biganə istəməz sənə aşiq sözün demək,
Ey gül, qalır bizə sənə ancaq düzün demək.

Müşkül olan fərağına dözməkdi dilbərin,

Yoxsa ki iş deyil durub, ey dil, dözün demək.

Qəlbində şö’lələnsə kimin atəş eşqdən,
Yüz seyli-qəm də söndürə bilməz közün, demək.

Ey dil, cəmali-həqqə təmaşa edənlərə
Musasifət yetər sənə bir mö’cüzün demək.

Şəmsi-həqiqətin üzünü açsa lütfi-yar,
Əbri-siyəh də gizlədə bilməz üzün, demək.

Dünya gözüylə seyr eləməzlər həqiqəti,
Görmürsə qəlbivin gözü, görmür gözün, demək.

Rahi, açıqdı bəndəyə babi-behişti-yar,
Girdinsə gər cəhənnəmə, etdin özün, demək.

***

Bir müjdə o güldən mənə, ey badi-səba, ver,
Qəmdən tutulan könlümü aç, zövqü-səfa ver.

Tək qoyma qaranlıqda bu can Yusifi, ya Rəbb,
Qurtar bu şəfadən məni, lütf eylə, şifa ver.

Sən gah verib badeyi-vəslin, gah alırsan,
Məndən onu bir dəf’əlik al sən, mənə ya ver.

Ey daği-qəm, aləm deməsin dadrəsin yox,
Can tişəsinin zərbəsinə əksi-səda ver.

Görsün bütün aləm nədir eşqində dəyanət,
Bir Kərbü-bəladən mənə yüz Kərbü-bəla ver!

Eşqində bəla Rahini qorxutmayır əsla,
Mərdanə dayanmış, nə qədər varsa bəla, ver!

***

Hər kimsədə olmaz bu gözəllikdə özəllik,

Göydənmi enibdir yerə, kimdir bu gözəllik?

Görcək onu könlüm elə bir gəldi ki vəcdə,

Təkbir deyib sübhədək istər edə səcdə.

Ey göz, hələ sən vəsfə gələn surətə bir bax,

Ey çeşmeyi-təb'im, nə durubsan belə, coş, ax.
 

Gözlər qara dərya, qaşı dağ, zülfü şəlalə,

Tər qətrəsi gül çöhrəsi üstündəki jalə.

Ey varlığı ne'mət olan aləmdə sözümçün,

Xaliq səni xəlq eylədi ehsanmı gözümçün?

Ya Rəbb, ölürəm hər nəfəs ol yarə baxanda,

Çarə elə, yarə məni – biçarə baxanda.

Sən mehrin, İlahi, mənə yar eylə o mahi,

Yoxsa belə can tapşıracaqdır ona Rahi.

***

Ey gül, tapa bilməzsən dünyadə elə bəndə,

Can gəzdirə cismində, sən qılsan əgər xəndə.

Bal ləblərivin nəqli başdan çıxarıb əqli,

Könlüm buna meyl eylər bir tutisifət qəndə.

Sən öylə çiçəksən ki, yox buyinə bənzər bu,

Xoşhal eləyir ətrin bülbülləri gülşəndə.

Ey hər iki aləmdə həm dövlətim, həm varım,

Sənsən bir ömür yarım olduqca nəfəs təndə.

Eşq ilə get, ey Rahi, rahi – Şəhi – Mərdanı,

Olmaq diləmirsən gər məhşər günü şərməndə.

***

Nuş et, şərabi-sağəri-hicran, əcəl deyir,
“Dari-fənadən ayrılıb üqbayə gəl”, – deyir.

Meyxanələrdə piri-muğan tapşırıb bizə:
“Saqi əyağına yetirin mütləq əl”, – deyir!

Dərk et qədəhdə badeyi-gülrəng rəngini,
Meysiz cəmali-batinin olmaz gözəl, deyir!

Qədri-kəmali-əhli-dilin imtiyazını
Mizani-həqdə ruzi-qiyamət əməl deyir!

Ya Rəbb, bu şəb yetirmə nəzər özgə bir qula,
Sultani-şe’r Rahi səninçün qəzəl deyir!

***

Görsəydi ay cəmalıvı açdıqda sən niqab,

Qəşş eyləyərdi, eyləməyib afitab tab.

Badi – səbayə ver ki, dağıtsın bu aləmə,

Mişkin saçın həvasına olsun gülab ab.

Hər dəm əlimdə cami – meyi – xoşgüvar var,

Lə'li – ləbindir aşiqə, ey gül, şərabi – nab.
 

Tapmaz kəmali – hüsndə bir kimsə nisbətin,

Hər gün diyari – eşqə düşüb gəzsə bab – bab.

Mədhi – Muhəmməd, ali – Muhəmməddi məqsədin,

Rahi, nə xoş bu halıva ki, eylədin səvab.

***

Bir gün çəkən xəyali-səri-zülfi-yarımı,
Min il çəkir hesabə qəmi-ruzigarımı.

İstərsən et əsiri-qəmi-eşq özün kimi,
Mən vermişəm sənə, könül, öz ixtiyarımı.

Ey zülf, tutmusan nədi rüxsari-yarı sən,
Qoy bir doyunca seyr eləyim gül’üzarımı.

Dərdi-fəraq içində verib vəsl müjdəsin,
Asudə eyləsin bu dili-biqərarımı.

Bir qönçeyi-muradım açılmaz bu dəhrdə,
Gülzari-eşq içində görün növbaharımı.

Seyr eyləyəndə, bəlkə də, xatırladır sənə
Hər lalə dağdə bu dili-dağdarımı.

Sandım ki, mən özüm deyiləm, özgədir baxan
Ayinədə görüncə mən öz hali-zarımı.

Bildim, cahanda hər gözələ yoxdur e’tibar,
Ta bivəfa görüncə bu gün öz nigarımı.

Rahi, inanma qəlbinə bir eyləsin əsər,
Yüz yol eşitsə də o gözəl ahü-zarımı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şair, qəzəlxan Arif Buzovnalı vəfat etdi...

Bütün ömrü boyu mükəmməllik axtarışında olub və detallara olan diqqəti ilə seçilib. Fitrətdən gələn təbii analitik bacarıqlara malik idi. Hər bir vəziyyəti dərinliklə təhlil edir, ən yaxşı qərarı qəbul etməyi bacarırdı. Həm də çalışqan və məsuliyyətli adamdı. Hər zaman öz üzərlərinə düşən vəzifələri yerinə yetirmək üçün səy göstərirdi. O, eyni zmanda təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə tanınırdı. Həyatda nizam-intizamı sevir və hər şeyi müəyyən bir qayda ilə etməyə səy göstərirdi. Ətraflarında baş verən hadisələrin fərqinə varır və bunları diqqətlə nəzərdən keçirirdi. Bu da onun həm işdə, həm də şəxsi həyatda uğurlu edirdi...

Müsahibələrinin birində deyirdi ki: - “Bir dəfə rəhmətlik Vaqif İbrahimoğlu tamaşadan sonra fikrimizi soruşdu. Dedim, Vaqif müəllim, bir gün siz dünyada olmayanda yolunuzu davam etdirən, anladığınızı, həyata keçirmək istədiyinizi bilməyəcək. Və siz əcaib bir teatrın əsasını qoymuş olacaqsız. Çox bəsit dünya görüşünə malik insanlar da o yoldan istifadə edib özlərini rejissor, aktyor kimi qələmə verəcəklər. Siz bunu bilib edirsiz, onlar bilmədən edəcəklər. Alim Qasımovu misal çəkə bilərəm. O, əlnən-qolnan oxuyur, ürəkdən oxuyur, halda oxuyur, başqası da Alimə baxıb onu təqlid edir, amma əslində o deyil. Qərb ədəbiyyatına münasibət də elədir. Məsələn, Rəsul Rza sərbəst şeir yazırdı. Oxuyanda görürsən ki, şeirdə hər şey qaydasındadır, şeir onda belə gəlir, quraşdırmır. Başqa misallar da var. Amma ondan sonra yazan bir çox şair qurub-düzəldib. Yəni, yaradıcılıq adamın içindən gəlməlidir...”

  O, problemləri tez bir zamanda müəyyənləşdirə və bu problemləri həll etmək üçün effektiv yollar tapa bilirdi. Həmçinin, səmimi və etibarlı dost idi. Başqalarına kömək etməkdən xoşlanır və bu səbəbdən də etibarlı məsləhətçi kimi tanınırdı. Onun özünütəkmilləşdirmə və öyrənmə arzusu böyükdü. Yeni biliklər əldə etmək və öz bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün daim çalışırdı. Onun özünəməxsus dünyagörüşü vardı..

“Günlərin bir günü müştərilərin arasına çıxdım, bəyəndilər. Mənə təklif elədilər ki, meyxana yarışında münsif olum, amma razılaşmadım, dedim meyxanaçılarla bacarmaram. Bir müddət sonra Xırdalan məscidinin axundu Azər Sami yenidən zəng vurdu, dedi, əruzu bu xalqa yenidən çatdırmaq üçün sən lazımsan. Beləliklə, mən razılaşdım. Fikirləşdim ki, gənclərə qəzəli yenidən təqdim edim. Və mən efirdə qəzəl deyəndən sonra, sevilməyə başladım...”- söyləyirdi.

Ciddi və ləyaqətli adam idi. Təvazökarlıq onun xarakterinin ən gözəl xüsusiyyətiydi. Çox gözəl davranış qaydaları vardı. Özünü məclislərdə və cəmiyyət qarşısında alicənab kimi aparırdı.

Onu aldatmaq mümkün deyildi. Yalanı, qeyri-səmimiliyi sevmirdi. Onun xoşuna gəlmək üçün hisslərlə yox, ağılla hərəkət etmək lazım gəlirdi...

...Ədəbi fəaliyyətə erkən yaşlarından başlayıb. İlk şeiri 1987-ci ildə 1991-ci ildə, on doqquz yaşında ikən "Azərbaycan Gəncləri" qəzetində çap olunub. Bakıda və Abşeron yarmadasında fəaliyyət göstərən müxtəlif ədəbi məclislərin, o cümlədən "Füzuli" və "Məcməüş-şüəra" məclislərinin üzvü olub. Mütəmadi olaraq dövrü mətbuatda- "Azərbaycan Gəncləri", "Kaspi", "İki sahil", "Yol", "Olaylar", "Ədəbiyyat qəzeti", "Tək səbir", "Nəbz", "Şəhriyar" və başqa qəzetlərdə, o cümlədən "Hikmət", "Kəlam", "Ulduz", "Karvan", “Azərbaycan” jurnallarında bədii əsərləri və müxtəlif mövzulu məqalələri ilə çıxış edib. 2003-cü ildə Təbrizdə keçirilən "Şeri-tənz" beynəlxalq şeir müsabiqəsinin qalibi olub. 2010-cu ildə Urmiyyədə keçirilən "Rəzəvi" beynəlxalq şeir festivalının qalibi seçilib, 2011-ci ildən 2016-cı ilə qədər həmin festivalın türkdilli şeir üzrə münsifi, 2018–2019-cu illərdə isə 1-ci və 2-ci "Nəsimi- Şeir, incəsənət, mənəviyyat" festivalı çərçivəsində "Nəsimi məclisi" və "Bir qəzəlin şərhi" proyektlərinin müəllifi və aparıcısı olub. Şeirləri xarici dillərə tərcümə edilib və müxtəlif ölkələrin mətbuatında çap olunub. Yeddi kitab müəllifidir və bir sıra tərcümələri var...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

Sumqayıt şəhərinin Tarixi Muzeyində Xalq şairi Nəbi Xəzrinin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş  ədəbi-bədii gecə keçirilib. Azərbaycan ədəbiyyatının böyük simalarından birinin yubileyi münasibətilə təşkil olunan tədbir həm məzmunu, həm də bədii təqdimatı ilə iştirakçılar üçün unudulmaz anlar yaşadıb.

Tədbirin aparıcısı Sənurə Lazımova giriş nitqində Nəbi Xəzrinin zəngin ədəbi irsinə toxunaraq onun poeziyasındakı yüksək bəşəri duyğuları, milli düşüncə tərzini və bədii üslubunun özünəməxsusluğunu xüsusi qeyd edib. Ardınca muzey əməkdaşları tərəfindən hazırlanmış, şairin həyat və yaradıcılıq yolunu əks etdirən məzmunlu videoçarx nümayiş olunub. Videoçarxın nümayişi zalda duyğulu anlar yaşadaraq qonaqlara şairin sənət aləminə daha yaxından nəzər salmaq imkanı verib.

Çıxış edən qonaqlardan şairin oğlu Arzu Babayev, Prezidentin fərdi təqaüdçüsü, Əməkdar müəllim, şairə Ofeliya Babayeva, filologiya elmləri doktoru, professor Rafiq Yusifoğlu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt bölməsinin sədri, şairə Gülnarə Cəmaləddin, eləcə də Poeziya Evinin direktoru, şair İbrahim İlyaslı  Nəbi Xəzri poeziyasının çoxşaxəli cəhətlərindən danışıblar. Onlar şairin yaradıcılığında milli ruhun, milli koloritin, Azərbaycan təbiətinin, insanın mənəvi dünyasının incə poetik nüanslarla canlandırıldığını xüsusi vurğulayıblar. Hər bir çıxış Xalq şairinin sənət mirasının bu gün də nə qədər sevilib yaşadığını bir daha təsdiqləyib.

Gecənin bədii hissəsi xüsusilə rəngarəng olub. Respublikanın Əməkdar artisti Rauf Ağakişiyev şairin seçilmiş şeirlərindən birini böyük ustalıqla səsləndirərək zalda xüsusi emosional ovqat yaradıb. Şəhər Mədəniyyət Evinin musiqi kollektivinin üzvü Kərim Rəhmanov tərəfindən Nəbi Xəzrinin sözlərinə bəstələnmiş mahnıların ifası tədbirə daha da bədii gözəllik qatıb. Rəqs kollektivinin təqdim etdiyi rəqs nömrəsi isə gecənin ab-havasına dinamiklik və rəngarənglik bəxş edib.

Tədbirin sonunda qonaqlar Sumqayıtın Tarixi Muzeyinin mövzuya həsr olunmuş xüsusi ekspozisiyası ilə tanış olublar. Burada Xalq şairinin müxtəlif dövrlərə aid fotoşəkilləri,  çap edilmiş kitabları və həyat yolunu əks etdirən materiallar nümayiş etdirilib.

Gecə iştirakçılar üçün yalnız yubiley tədbiri deyil, həm də Azərbaycan poeziyasının nəhəng simalarından birinin ruhunu yenidən duymaq imkanı kimi yadda qalıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu, fəlsəfənin ən qədim və ən mübahisəli suallarından biridir. Əvvəl nə yaranıb - dil, yoxsa düşüncə? Toyuq, yoxsa yumurta?

Ənənəvi baxış belə idi: əvvəl düşüncə var, sonra onu ifadə etmək üçün dil yaranır. Yəni dil düşüncənin vasitəsidir. Amma XX əsrdə dil fəlsəfəsi bu baxışı alt-üst etdi.

Wittgenstein, fəlsəfə tarixinin ən təsirli simalarından biri, dedi ki: "Mənim dilimin sərhədləri mənim dünyamın sərhədləridir". Yəni biz yalnız dilimizin icazə verdiyi qədər düşünə bilirik. Əgər sənin dilində hansısa anlayış üçün söz yoxdursa, sən o anlayışı tam dərk edə bilməzsən.

 Misal: eskimosların dilində qar üçün 50-yə yaxın söz var. Çünki onlar üçün qar həyatın mərkəzində durur və qar növlərini ayırd etmək böyük əhəmiyyət daşıyır. Biz isə sadəcə "qar" deyirik və bütün növləri eyni şey kimi qəbul edirik. Deməli, eskimoslar qardakı fərqləri görür, biz isə görmürük çünki bizim dilimiz bunu təmin etmir. Və ya başqa misal: yaponların "wabi-sabi" anlayışı - bu, keçici, natamam, qüsurlu şeylərin gözəlliyi deməkdir. Bizim dilimizə bu anlayışı tam tərcümə etmək mümkün deyil. Və buna görə də, biz bu hissi yaponlar kimi dərindən yaşaya bilmirik. Sapir-Whorf hipotezi deyir ki, dil təkcə düşüncəni ifadə etmir, düşüncəni formalaşdırır. Yəni hansı dildə danışırsan, o cür düşünürsən. Bu nəzəriyyə mübahisəlidir, amma bir həqiqət var: dil dünyaya baxışımızı təsir edir.

İndi isə daha dərin suala gələk: əgər dil düşüncəni formalaşdırırsa, deməli, biz dilimizin əsirik. Dilimiz nə qədər zəngindirsə, düşüncəmiz də bir o qədər zəngindir. Dilimiz yoxsuldursa, düşüncəmiz də məhduddur.

Orwell "1984" romanında bu fikri maksimum şəklədə inkişaf etdirir. Totalitar rejim "newspeak" adlı yeni dil yaradır - minimalist, sadələşdirilmiş dil. Bu dilin məqsədi insanları düşünməkdən məhrum etməkdir. Əgər dildə "azadlıq" sözü yoxdursa, insan azadlıq haqqında düşünə bilməzmi? Orwell deyir ki, bilməz.

Amma dilin yalnız məhdudlaşdırıcı deyil, həm də azadlaşdırıcı tərəfi var. Yeni sözlər öyrənməklə biz yeni dünyalar kəşf edirik. Xarici dil öyrənən insan bunu hiss edir - o, təkcə sözlər öyrənmir, yeni düşüncə tərzinidə öyrənir.

Şairlər və yazıçılar isə daha da irəli gedirlər.Onlar dilin imkanlarını genişləndirirlər. Yeni metaforalar, yeni ifadələr, yeni söz birləşmələri... Onlar dilin sərhədlərini zorlamaqla düşüncənin sərhədlərini də zorlayırlar.

Sonra Borxes yazırdı: "Mən dillə düşünürəm". Bu etiraf çox şey açıqlayır ki, biz dil vasitəsilə deyil, dil içində düşünürük.

Nəticəyə gəldikdə məncə dil və düşüncə ayrılmazdır. Onlar bir-birini yaradır, bir-birini formalaşdırır. Və bu qarşılıqlı əlaqəni başa düşən insan öz dilini zənginləşdirməyə çalışır. Çünki zəngin dil, zəngin həyat deməkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, «Həməşəra» mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, yazıçı-publisist, «Ədəbiyyat və incəsənət» portalının Cənub təmsilçisi

Mirvarid Dilbazi Poeziya İctimai Birliyinin təşəbbüsü və  Cəlilabad  Rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı, Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndələri, ziyalılar və Cəlilabad Tibb Kollecinin tələbələrinin iştirakı ilə Cəlilabad Tibb Kollecinin akt zalında "Kəlağayı bayramı" adlı tədbir keçirildi.

Tədbiri giriş sözü ilə ilə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İB-nin sədri Güllü Eldar Tomarll açdı, qonaqları salamladı, tədbir haqqında geniş məlumat verdi.

Vətənimizin bütövlüyü, azadlığı, suverenliyi uğrunda canından keçən şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Dövlət himnimiz səsləndi.

Söz Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı aparatının böyük məsləhətçisi  Xumarə Xəlilovaya verildi. O qeyd etdi ki, milli-mənəvi  dəyərlərimizin təbliği  mədəniyyətimizin inkişafı üçün çox önəmlidir. Milli geyimlərimizin bir hissəsini təşkil edən kəlağayımız ulu nənələrdən bir ərmağandır. Onu qorumaq, bu günkü və gələcək nəsillərı çatdırmaq borcumuzdur.

Sonra sonra Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin idarə heyyətinin üzvü Sayalı Dabadaşova öz çıxışında bildirdi ki, Xl əsrdən XXl əsrə qədər gəlib çatmış kəlağayımızı qoruyub saxlayıb gələcək nəsillərə ötürmək hər birimizin borcudur.

Tədbirdə Cəlilabad Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin metodisti, eyni halda Cəlilabad ədəbi mühitinin nümayəndəsi, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı, bədii qiraətçi və şair Müşahidə Nərimanova, "Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi”nin üzvü və Cəlilabad rayonu üzrə rəsmi təmsilçisi, “Həməşəra” Ədəbi Məclisinin yaradıcısı və rəhbəri, “Zərif kölgələr” ədəbi saytının idarə heyətinin üzvü, “Həməşəra” və “Nizami Gəncəvi” Fəxri Diplomları laureatı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, şair-publisist Arzu Əyyarqızı, Cəlilabad ədəbi mühitinin formalaşması və inkişafında xüsusi rolu olmuş və eyni halda ədəbi mühitimizin tanınmış nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, "Sözün işığı" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, Prezident təqaüdçüsü, Cəlilabad Rayon Veteranlar Təşkilatının sədri, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı, şair, publisist Ədalət Salman, Cəlilabad Rayon Statistika İdarəsinin rəisi Arif Nəcəfov, ziyalı pedaqoq və peşəkar bədii qiraətçi Adıgözəl Nuriyev, tanınmış ziyalı pedaqoq Dadaş Bayramov, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, "Həməşəra" Fəxri Diplomu laureatı və yazıçı Ruhiyyə Abaszadə çıxış etdilər, milli dəyərlərimizdən danışdılar.

Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin sədri,  Kəlağayı Ev Muzeyinin direktoru Güllü Eldar Tomarlı qeyd edib ki,  məqsədim 26 Noyabr - Azərbaycan Kəlağayısı Gününün "Kəlağayı Bayramı" kimi hər yerdə qeyd olunmasına nail olmaq və bu mövzunu gündəmdə saxlamaqdan ibarətdir. Çünki bu, bizim möhtəsəm olan milli dəyərlərimiz və hər birimiz də onu qorumağa və təbliğ etməyə borcluyuq.

Sonda birliyin sədri Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinə və əməkdaşlarına, Cəlilabad Tibb Kollecinin rəhbərliyinə və eləcə də tədbir iştirakçılarına təşəkkürünü bildirdi.

Odlar Yurdu Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinə xidmət göstərən bu gözəl tədbir xatirə şəkillərinin çəkilməsi ilə başa çatdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.11.2025)