Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

VAQİF SƏMƏDOĞLU,

“Bir yandan da bu yağış...”

Eşidirsənmi?

Amma necə eşidəsən...

İki il,

yeddi ayın ayrılığıyla

tutulub qulaqlarımız,

Bir yandan da bu yağış...

Bu yağışda canavarlar da

adam olub yorğan-döşəyə

girmək istəyirlər.

Görürsənmi?

Amma necə görəsən...

Qurtarmayıb hələ də

aramızdan keçən qatarın vaqonları.

Bir yandan da bu yağış...

Bu yağışda qorxudan

səs-səsə verib bar-bar bağırır

Qobustan qayalarının öküzləri də!

Eşidirsənmi?

Amma necə eşidəsən...

İki il,

yeddi ayın ayrılığıyla

tutulub qulaqlarımız.

Bir yandan da bu yağış...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

1979-cu ildə rejissor Tofiq İsmayılovun ekranlaşdırdığı “Mən mahnı qoşuram” filmi haqqında danışacağam.

Kənd dəyirmançısı Xudayar kişinin qızı Sona həm oxumağı bacarır, həmdə gözəl rəqs etməyi bacarırdı.  Oxumağı və rəqs etməyi bacaran uşaqları seçmək üçün Bakıdan qonaq gələn Fərhad və Bəhmən dayı qonaq qismində iştirak etdikləri toyda Sonanın bacarıqları qarşısında heyranlıqlarını gizlədə bilmədilər. Bu məqsədlə Bəhmən dayı Sonanı Bakıya aparmaq üçün Xudayar kişi ilə dəfələrlə söhbətlər apardı. Lakin Xudayar kişinin qatı tutumu və bu fikirlə heç cür razılaşmaması onu kənd əhalisinində gözündən saldı... 

11 yaşlı Sona  kənddə yaşıdları ilə toplaşaraq  kiçik musiqi səhnələri hazırlayaraq vaxtlarını səmərəli keçirdirdilər.  Xudayar kişinin sərt davranışları nəticəsində Sona hərşeydən soyumaqda idi.  Çox get-gəl olmasına baxmayaraq Xudayar kişi inadından əl çəkmirdi. Uşaqlar Bakıya yola düşən günü Bəhmən dayı son dəfə Xudayar kişi ilə bir araya gəlib ağzını aradı. Lakin bu addımı qarşılıqsız qaldı. Gözəl gülümsəməsi və şən davranışları ilə diqqəti cəlb edən Sona getmiş, yerinə hərşeydən soyuyan və heçnə etmək istəməyən bir Sona gəlmişdi.

Xudayar kişinin məntiq və düşüncəsində qız uşağı evi yığışdırmalı, uşaqlara baxmalı və heyvanları otarmalı idi. Xudayar kişi bu yanaşmanın düzgün olmadığını gec də olsa gördü və özü qızını Bakıya apardı. Bu mövzu haqqında əslində çox söz danışmaq olar. Çünki günümüzdə də bu kimi xasiyyətdə və məntiqdə olan valideynlər az deyil. “Mənim övladım həkim olmalıdır. Mənim övladım müəllim olmalıdır. Mənim övladım hüquqşünas olmalıdır” deyə-deyə neçə-neçə uşaqların, gənclərin xəyalları valideyn məntiqinin dəryasında batdı. Və bu gün o diplom sahibi olanlar günü bu gündə öz ixtisaslarına uyğun iş axtarmağa davam edirlər.

Gəlin, övladlarımızın, gənclərimizin bəyaz xəyallarının üstünə qara ləkə salmayaq. Kim bilir, bəlkə də diplomda, bilikdə, məntiqdə o ardınca getdiyimiz xəyallardadır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

Hikmət İslamoğlu, AYB-nin üzvü, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Son günlər, bəlkə də bir aydan çoxdur ki, Bakıda, əsasən tut, qarağac və digər ağacların yarpaqlarına qurd daraşıb. Çağırılmamış bu ziyanverici həşaratlar ölçü-biçi baxımından kiçik, lətif görünsələr də vurduqları ziyanın həcmi demək olar ki, böyükdür. Ekoloqların, bioloqların, ətraf mühitlə bağlı ölkəmizdə xeyli sayda yaradılmış qeyri-hökumət təşkilatlarının varlığına baxmayaraq, yaşıllığa qənim kəsilən həşaratların, bəşər övladına oksigen verən yarpaqların paytaxtda "soyqırımını" acı təəssüf ki, müşahidə etməkdəyik.

Yuxarıda heç də əbəs yerə sözügedən sahə ilə bilavasitə məşğul olanların bu istidə "həvəslə" təbiətə və ətraf mühitə "canıyananlığını" təsadüfən qeyd etmədik. Təbii ki, siyahını artırmaq da olardı. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Bakı Yaşıllaşdırma İdarəsi, Sanitariya və Epidiomologiya İdarələri, şəhər, rayon İ.H-ləri və sair və ilaxır. Bilinən odur ki, gözümüz görə-görə hazırda Bakı Şəhəri, Nizami Rayonun ərazisində ziyanvericilər xeyli sayda ağacların yarpaqlarına darışıblar. Belə gedərsə payızı sarı-qırmızı yarpaqlarla deyil, hələ yay fəsli çıxmamış yaşıl örtüyü gəmirən qurdların ucbatından quru və qurdlu budaqlarla görəcəyik. Demək olar ki, bu həşəratlar artıq payızı və qışı erkən gətiriblər. Hələ yaykən yaşıl örpəksiz quru budaqlarla təəssüf ki, rastlaşırıq.

Bəlkə yanılıram: amma mənə elə gəlir ki, demək olar hər gün rastlaşdığımız ağacların yarpaqlarını həşaratların məhv etməsi şəhər sakinlərinin xeyli qisminin eləbil heç vecinə də deyil. "Sakinlərin xeyli qisminin eləbil heç vecinə də deyil" kəlməsini deyəndə "Şərikli çörək" filmindəki Qırçı Məhəmmədin nahar fasiləsi zamanı (əslində acdığına görə) özüylə danışarkən, — "Əşi, cəhənnəmi ki" ifadəsi haradansa beqafıl yadıma düşdü (orasını deyə bilmirəm). Ancaq bircə onu bilirəm ki, istilər düşəndən bəri Şəkidə, işğaldan azad olunan ərazilərdə otlaq sahələrin, biçənəklərin, çölün-çəmənin od tutmasının, meşə yanğınlarının qarşısını almaqda hüquq-mühafizəsi orqanları, habelə FHN-nin əməkdaşları fədakarlıq göstərirlər. Əhali arasında maarifləndirmə və təlimatlandırma müntəzəm olaraq aparılmaqdadır. Ətraf mühitə, fauna-floraya ziyan vuranlar güc strukturlarının birgə səyi ilə təqsirkarlar müəyyən edilir və onlara qarşı qanuna müvafiq ölçü götürülür.

Təbiətə — bizi yaşadan yaşıl varlığa ziyan vuran nə varsa; istər şəxs(lər), istərsə həşaratlar, habelə yarpaqları məhv edən ziyanvericilər də nəticə etibarı ilə eyni missiyanı yerinə yetirirlər. Nəticədə, ətraf mühitə dəymiş itki, belə demək mümkünsə eynidir. Toplananlarda rəqəmlərin yerini dəyişmək yekun nəticəni dəyişmir. Yəni, birisi bilərəkdən və ya bilməyərəkdən (məsuliyyətdən azad etmir) əkin sahəsinə od vurur, o birisi yeyib-içmək üçün dağın döşündə, çay  kənarında, digərləri meşə ətrafında gözəgəlimli yamaclarda ocaq qalayır, kabab bişirir, samovar dəmləyirlər. Bəh-bəhlə yeyib-içəndən sonra, çox vaxt zir-zibillərini ətrafa dağıdırlar, bəzən də sellofanlara yığırlar. Bəzi ölkələrdə satışı qadağan olunmuş, bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə sıradan çıxarılmış həmin sellofan torba-paketlərə zibillərini yığan "vətənpərvərlər" həmin paketi tolazlayırlar çaya, yerdə qalan zir-zibillərini isə hara gəldi atırlar. Təəssüf ki, belə mənzərələrlə tez-tez rastlaşırıq.

Söz düşmüş və yeri gəlmişkən iki mühüm faktı hörmətli oxucuların nəzərinə çatdırmaq istəyirəm. AzTV-nin keçmiş əməkdaşı, şair, mərhum Məmməd Aslan müəllifi və aparıcısı olduğu məlum verilişinin birində səsləndirirdi ki, "Krımda sənət dostlarıyla birlikdə dağ döşündə, meşənin ortasında — könül oxşayan bir guşədə əyləşmişdik. Başımızı açmaq istəyirdik. Hazırlıqlı idik. Azuqəmizi də özümüzlə götürmüşdük. Elə yenicə ocaq qalamaq istəyirdik ki, başımızın üstünü çalağan quş kimi helikopter aldı: bir göz qırpımında; ocağın alovlanmağına imkan və aman vermədən. Baxmayaraq ki, həmin ölkənin də sənət adamları bizimlə birgə idi. Hamımızı əllərimiz arxamızda helikopterə mindirdilər". Mərhum M.Aslan canıma üşütmə salan fikirlərini davam edərək deyirdi: "Qədrini yaxşı bilməmişik, ay dağlar, ay yamaclar, ay sərin bulaqlar, ay zümrüd meşələr... Harda gəldi torpağın humus qatını yandırmışıq, zədələmişik, korlamışıq..."

Xalq Artisti mərhum Aygün Bəylərin "Tut ağacım" mahnısındakı "...Neçə körpə budağını mən əzmişəm?" sətirlərinin həzin və kövrək xatirəsi mərhum M.Aslanın "ay dağlar, ay yamaclar, ay sərin bulaqlar, ay zümrüd meşələr..." ifadəsilə üst-üstə düşür, Uca Tanrının Kəlbəcərə bəxş etdiyi misilsiz təbiət gözəlliyini, onun qədir-qiymətini zamanında heç də hamılıqla bilmədiyimizə görə şairin yana-yana, heyfsilənərək, nəhayətdə çoxsaylı izləyicilərinə səslənərək nisgilli tərzdə eyhamına səbəb olmuşdur.

Sözügedən mövzu ilə bağlı bəndənizə digər əhvalatı illər öncə yeniyetmə çağından tanıdığım Nazim Qurbanov danışıb. Onun dediyinə görə, Soçiyə istirahətə gedibmiş. İstirahət mərkəzində qeydiyyatdan keçib, təyin olunmuş otağında libasını dəyişib. Ləngimədən həyətə düşüb. İstirahət mərkəzinin gül-çiçəklə əhatələnmiş həyətində baş-başa verən əzəmətli ağacları heyranlıqla seyr etdiyi zaman qeyri-ixtiyari olaraq yaşıl çətirə bənzəyən ağacın yarpaqlarına əl uzadaraq birini dartıb qoparıb. Elə bu an ondan arxa tərəfdə oturacaqda əyləşmiş "babulyaların", yəni nənəmiz yaşında ahıl qadınların uca səslə, sanki xor ifa edirmişlər kimi, həmin adamın ünvanına arasıkəsilməz nalayiq ifadələr və təhqirlər yağdırıblar. Özünü itirmədən və arxaya baxmadan oradan sürətlə uzaqlaşıb. Deyir ki, əgər arxaya baxsaydım onlar simamı yadda saxlayacaqdılar. İstirahət mərkəzindəki növbəti günlərdə isə  aqibətim heç də yaxşı olmayacaqdı. Bunu artıq özü üçün təxmin edibmiş. Həmin gün ehtiyat edərək mərkəzin yeməkxanasına belə yaxınlaşmayıb. Ehtiyatı əldən verməmək üçün şam yeməyini belə digər restoranda edib.

Hörmətli oxucuların diqqətinə iki oxşar hadisəni çatdırmağa çalışdıq. 70-80-ci illər arasında şair M.Aslanın sözünə rəğmən dağın döşündə hələ təbiətə heç bir ziyan vurmadıqları halda (ocaq qalanandan, yemək-içməkdən sonra, nə dəsən ola bilərdi) öncədən hüquq mühafizə əməkdaşları sənət adamlarını "zərərsizləşdiriblər". Biz də isə?!. İkinci məqam gənc həmyerlimizin yad ölkədə istirahət mərkəzlərinin birində olarkən, ağacın bir yarpağını belə dartıb qopartmasına yerli yaşlı qadınların dözməyərək ona qarşı təhqir dolu sözlər və şiddətli münasibət göstərərək "Sənin kimi kənardan gələnlərin hər biri gündə bir yarpaq qopartsa təbiətimizin, yaşıllığımızın axırı necə olar?" reaksiyası olub. Aradan uzun illər ötməsinə baxmayaraq, həmyerlimizə haqlı olaraq şiddətli tərzdə mövqeyini bildirən qadınların kəskin sözləri bugünədək soydaşımızın yaddaşında ömürlük həkk olunub.

Bəs, görəsən, paytaxtımıza gələn hansısa qonaq (hələ turistləri demirəm) ağac yarpağını dartıb qopararsa ona kimsə "gözün üstə qaşın var" deyərmi?" Dənizkənarı Bulvar ərazisində kamera çəkilişi, eyni zamanda qurum işçilərinin gecəli-gündüzlü nəzarətindən xəbərdarıq. Təsəvvür edək: bütün bunlar olmasaydı ərazidə nələr  baş verərdi?

Bizdə isə...

Bizdə acı təəssüf ki, ictimai qınağı ictimai qeybət əvəzləyib. Və ictimai qınaq yox dərəcəsində olduğu üçün yük düşüb yalnız polisin çiyinləri üzərinə. Beləcə, bir üsul və bir çarə də cərimədir. Polisin yükünü azaltmaq üçün gənc və fəal tələbələrdən, qazilərdən, müharibə veteranlarından, müəllimlərdən, jurnalistlərdən təmsil olunmuş qurum yaradılması yaxşı olardı. İctimai qınağın bərpa edilməsinə zəruri ehtiyac da artmaqdadır. Bu tərkibdə qurumun yaranması Xəzərin sahilboyu ərazilərindən tutmuş, bütün şəhər və kəndlərimizin ətraf mühitin qorunmasına, maarifləndirmə işinin keyfiyyətcə yeni mərhələsinə gətirib çıxarmaqla yanaşı, ictimai qınağın bərpasına köklü zəmin yaradar.

Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, ağacın bir yarpağının qoparılmasına ciddi narahatlıq keçirən, buna görə sözügedən ölkədə həmyerlimizə kəskin münasibət bildirən həmin qadınlarla müqayisədə necə, bizim ölkəmizdə bu cür canyanğılı davranışı kiməsə görmək müyəssər olubmu? Bax, artıq onu deyə bilmərəm!..

Paytaxtda ziyanverici qurdların ağaclara darışmasını, saysız-hesabız yarpaqları məhv etməsini, görəsən, sakinlər birgə olaraq aidiyyəti qurumlara ardıcıl şəkildə məlumatlandırıblarmı? Onu da deyək ki, yalnız bəzi telekanallarda bu məsələ qismən də olsa işıqlandırılıb. Əgər cəmiyyətin xeyli kəsimi təbiəti, yaşıllığı məhv edən ziyavericilərə qarşı biganədirsə, aidiyyatı qurumlar da yaşıllığa qənim kəsilən ziyavericilərə qarşı mübarizədə səfərbər deyilsə, bəs bunun günahını harada axtaraq?..

QEYD: Yazıya hazırlıq ərəfəsində yolum metrodan düşdü. Ağacların pəjmürdə halı beynimdə dolaşırdı. COP29 zamanı ərazi üzrə ən mühüm nəqliyyat qovşaqlarından biri kimi fəaliyyət göstərən metronun "Koroğlu" stansiyasında qatar gözləyərkən, özüm də bilmədən vacib bir məlumat lövhəsiylə üzbəüz dayanmışdım. Orada yazılırdı: "GƏLƏCƏK BİZİMLƏ GƏLƏCƏK! Bir ağac ildə 120 kiloqrama yaxın oksigen istehsal etməyə qadirdir. Bu, üç nəfərdan ibarət bir ailənin illik tənəffüsüdür!

XÜSUSİ QEYD: Təbiətə münasibət mədəniyyətin səviyyəsiylə ölçülür. Unutmamalıyıq ki, biz təbiətin ağuşundayıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

Samir İskəndər,

İstanbul, Türkiyə. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sənə dair nə yazdığımı bilmirəm…

Bəzən insan, içindəki hisslərə bir qab axtarar. Bir kağız, bir qələm, bəlkə gecə yarısının təkliyi… Amma elə hisslər var ki, nə sözlər daşıya bilər, nə də sükut gizlədə bilər. Məhz o anda yazmaq başlayar; həm xilas, həm də əsarət olar.

Sənə yazmağa başladığımda, vaxt gecənin ən dərin saatı idi. Şəhər yatırdı; amma mənim zehnim, qəlbim, əllərim oyaq idi. Masanın üstündə yarımçıq bir qəhvə, kənarda qatlanmış köhnə bir məktub… Və mən, gözlərimin önündən keçib gedən simanla savaşırdım. Hər söz səni bir az daha çağırır, hər cümlə məni bir az daha yandırırdı.

Əllərim yanmış sözlərinin odundan…

Nə qəribədir, deyilmi? Bəzi insanlar gələr, əlindən tutarsan, istiliyi yaxşı gələr. Amma sənin sözlərin elə deyildi; onlar başqa bir atəş idi. İsitməkdən çox, içimi yandırırdı. Yenə də vaz keçə bilmədim. Çünki bəzi yanmalar gözəldir.

***

Səninlə danışdığımız ilk günləri xatırlayıram. Səsindəki dalğalanmalar, sözləri seçişin, bəzən gülüşünün arasında itib gedən o incə sükutlar… Hamısı yaddaşımın ən dərin rəflərində durur.

Bəzi sözlər var ki, aramıza divar kimi hörülür. Bəziləri isə körpü olar, ən uzaq məsafəni belə bir addımda bağlayar. Sənin sözlərin hər ikisinin qarışığı idi. Bir cümlə ilə mənə dünyanın ən yaxın yeri ola bilirdin, başqa bir cümlə ilə ən uzaq qalaksiyaya atırdın.

Bəzən düşünürəm ki, səninlə olan hər an bir şeir kimi idi. Amma bu şeirin misrasını mənmi yazdım, yoxsa sənmi qulağıma pıçıldadın, bilmirəm. Bildiyim tək şey, səni yazarkən əslində özümü də yazmağımdı. Çünki insan, sevdiyini danışarkən ən çox özünü danışar.

***

Sevgi zamanı tanımaz. Səninlə keçən günlər, aylar, illər… Hamısı beynimdə tək uzun bir an kimi. Hani bəzən bir qoxu duyarsan da uşaqlığına dönərsən ya, sənin səsini eşitmək də mənim üçün elə idi.

Sözlərin yaddaşı var. Bir gün, bəlkə də gözləmədiyim bir yerdə, sənin dediyin bir cümlə beynimə düşər. Addımladığım daşlar belə o günkü kimi görünər. Və mən anlayaram ki, bəzi sözlər heç vaxt köhnəlmir.

Səninlə qurduğum cümlələr kağızlarda deyil, ruhumun divarlarında asılıdır. Tozlanmaz, silinməz, unudulmaz. Hətta bəzən yuxularımda belə öz-özünə oxunar, sanki sən hələ də ordasan kimi.

***

Sənə dair yazdıqlarımın heç biri tamamlanmadı. Həmişə yarımçıq cümlələr, əskik nöqtələr, bitməmiş sətirlər qaldı. Bəlkə də sən heç tamamlanmadığın üçün…

Öz-özümə soruşuram:

– Səni yazarkən mənmi daha çox yanırdım, yoxsa sözlərmi?

– Bu yanğını sənmi başladın, yoxsa mənmi körüklədim?

– Səndən qalan bu atəş, məni, yoxsa keçmişimi yandırır?

Cavablarını bilmirəm. Bildiyim tək şey, yazdıqca bir az daha yandığımdır.

***

Bəzən bir insan həyatımıza gələr və bütün fəsillərimizi dəyişdirər. Sən, içimdəki qışa bir qığılcım saldın. O qığılcım baharı gətirmədi, amma qışı unutdurdu.

Sənə dair nə yazdığımı bilmirəm… Amma bunu bilirəm: Nə yazdımsa, yanaraq yazdım. Çünki ən gözəl sözlər, qəlbin yanğınından doğar.

Və sən, mənim ən gözəl yanğınım olaraq qaldın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əlbəttə nəğməkar şair Vüqar Əhmədin qızı olmaq, popular müğənni İzzət Bağırovun qohumu olmaq öz sözünü deyib, musiqimizdə təkrarsız səsi və gözəl ifası ilə yeni ifaçı - Almaxanım Əhmədli tanınaraq sevgi qazanıbdır.

Almaxanım Əhmədli 2001-ci il avqust ayının 18-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. Qeyd etdiyimiz kimi, görkəmli ədəbiyyatşünas alim, şair, filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhmədin qızıdır. 2006–2014-cü illərdə S. C. Pişəvəri adına Humanitar Fənlər Gimnaziyasında oxuyub. 2017-ci ildə Bakı şəhəri M. Ə. Sabir adına orta məktəbi əla qiymətlərlə, 2017-ci ildə Səid Rüstəmov adına Bakı şəhəri 13 saylı musiqi məktəbinin "Muğam" şöbəsini qırmızı diplomla bitirib.

2017-ci ildə Azərbaycan Milli Konservatoriyasının Solo oxuma fakültəsinə daxil olub. 2021-ci ildə Azərbaycan Milli Konservatoriyasını bitirərək Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin magistrarura pilləsinə daxil olub. 2023-cü ildə Fərqlənmə diplomu ilə magistratura təhsil pilləsi üzrə məzun olub.

ABŞ-nın Kaliforniya ştatında və Şimali Koralina ştatında Aziz Sancar adına mədəniyyət mərkəzində Heydər Əliyev-in 100 illiyi münasibətilə solo konsert verib. Heydər Əliyev Sarayında Az. TV- nin və Beynəlxalq Muğam Mərkəzinin solisti, bir çox müsabiqələrin mükafatçısı, gənc və istedadlı ifaçı Almaxanım Əhmədlinin solo konserti olub.

Pakistanda ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illiyi münasibətilə səfirliyimizin keçirdiyi tədbirdə Almaxanım Əhmədli "Bayatı- türk" muğam triosu ilə çıxış edib. Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü münasibətilə İsveçin Malmö şəhərində konsert verib.

 Moskvada konsert proqramında çıxış edib. 2018-ci ildə Tacikistanın Düşənbə şəhərində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasının 100 illiyi münasibətilə solo konsert verib. Qüdsdə solo konsert verib.

Beynəlxalq Muğam Mərkəzində ilk solo konsertini verib.

Diskoqrafiya

1. Qarabağ

2. Azərbaycanım

3. Yuxum Çin Olmaz

4. Sevir Məni

5. Eşq

6. Selam Söyleyin

7. Dünya qapını aç

8. Aşiqəm

9. Unutdum

V Respublika Muğam Müsabiqəsi — 1-ci yeri qazanıb. 2017-ci ilin iyun ayının 12-də Heydər Əliyev Fondu, Azərbaycan Dövlət Televiziyası, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Mədəniyyət Fondunun birgə təşkil etdiyi VI Muğam Müsabiqəsinin qalibi — baş mükafatçısı olub, "Qran Piri" mükafatı ilə təltif olunub. Almaxanım Əhmədlinin müsabiqə ərzində oxuduğu dəstgahlar teleradionun "qızıl fond"unda saxlanılacaq. Azərbaycannın əməkdar artisti, gənc xanəndə, muğam ustası Təyyar Bayramovun tələbəsidir.

Oktyabr ayının 7-dən televiziya ekranlarında çıxış edir. Hal-hazırda Amerikanın 7, Avropanın 4 televiziyasında ifaları yayımlanır. Repertuarında muğam dəstgahları, bəstəkar və xalq mahnıları ilə yanaşı türk, ərəb, fars və ingilis dillərində oxuduğu nəğmələr yer tutur.

2014-cü iln mart ayında türk xalqları üzrə beynəlxalq musiqi müsabiqəsinin qalibi kimi "Bürünc" medala layiq görülmüş və diplomla təltif olunub. 2014-cü ilin iyul ayının 13-də muğam, təsnif, xalq və bəstəkar mahnılarından ibarət "Qarabağ" adlı ilk audio diski işıq üzü görüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sizlərə Şeir vaxtında Şəhriyar del Geraninin şeirləri təqdim edilir.

ŞEİR VAXTI

Şəhriyar DEL GERANİ

***

Qəribədi

son nəfəsində

su istəyən adam

ayırd edə bilmədi

həyatda hansı daha vacib imiş –

Hava, yoxsa su?

Deyirlər ki,

dənizlərin yaddaşında qalır imiş

balıqların yuxusu...

Deyirlər ki,

uçuşundan bilinirmiş

quşların da arzusu...

Deyirlər ki,

şəkillərdən duyulurmuş

uşaqlığın qoxusu...

Deyirlər ki,

guya unudulub gedir sevgilər.

Bax, məsələn, susuşundan bəlli imiş

Ki, o qızın qalmayacaq bir tikə xatirəsi

Deyirlər ki,

gələcək tənhalıq dövrü,

daha kimsə olmayacaq

bir kimsənin yanında.

Daha hamı yaşayacaq

bir-birinin yadında.

Və əslində,

hərə öz yaddaşı boyda

yaşayırmış, sən demə,

İndi hamını ürpədir unudulmaq qorxusu...

Deyirəm ki,

Sən də belə unudulma,

sənə qurban, bir az da qal yadımda,..

Hamısından betər imiş sualların “axı...”sı...

***

Qəfil qəribsəyir adam –

qayıdırsan oturduğun stulun ağac vaxtına;

görürsən budaqların hər haçasında bir yuva,

içində ətcə balalar civildəşir...

Qəfil qəribsəyir adam –

qayıdırsan sevgilərin uşaq vaxtına;

görürsən müharibədə itkin düşmüş əmin

sol yanağından bir çimdik götürür

və gülümsəyərək çıxıb gedir,

yanağından bir gülüş də beləcə itkin düşür...

Qəfil qəribsəyir adam –

qayıdırsan yatağının beşik vaxtına;

görürsən tərləmisən, anan əynini dəyişdirir,

görürsən tərləmisən, anan əynini dəyişdirir,

görürsən tərləmisən, anan əynini dəyişdirir

Və qəfil əllərini tutub saxlayırsan...

DUSTAQLIĞIN ŞEİRİ

Dustaqlar aya baxanda gecənin üzü gülər,

dustaqlar darıxanda göy üzündə gecələr.

Mən öləndə deyərsiniz, o sevərdi ağacları,

pəncərədən süzüləndə günəşin ağ ucları

uşaqlar dua oxuyar – "Allah..." pıçıldar ovuclar

Qəfəsdəki quşların uçduğu göylər göynər...

Dünya həssas qəlblər üçün cəhənnəmdi, cəhənnəmdi,

Ömür başdan-başa qəmdi, insana nəfsi qənimdi.

Hər necə ki

günəşin çıxan yeri var,

ulduzun axan yeri var,

küləklərin nəsim-nəsim əsib karıxan yeri var,

eləcə də adamların günaha batan-batanı,

qəfil bir könül sındırıb min aha batan-batanı

səfil-sərgərdan gecənin sabaha baxan yeri var,

mən öləndə deyərsiniz, o qız bayatı söylər,

Qəfəsdəki quşların uçduğu göylər göynər...

Mən hey səni arzuladım – Səni dostum, ən dostum,

Bir sümük, bir dəri qaldım – Sənə dostum, ən dostum,

Şəhriyarın bir ömürlük səni darıxan yeri var,

mən öləndə deyərsiniz, onadır bu şeirlər,

Qəfəsdəki quşların uçduğu göylər göynər...

***

Qucaqlayıb yatınız içinizdəki uşağı,

əlindəki oyuncağı,

ömrün üfüqlərində görünən

günəşli günləri,

sevgili gələcək yaxını,

hər nəyi, hamını...

Dimdikləri bərkiməmiş quşları da,

sizə atılan daşları da,

hələ-hələ qış görməmiş ağacları,

yaz gəlməmiş çiçəkləri,

qar tutmamış dağları,

ağlanmamış gecələrdə

yaş dəyməmiş balışları.

Siz ey bu şeiri oxuyan gözəlim hamı,

Həyata oxşayan hər nə ki var, qucaqlayın.

Səadət – həm də qucaqlaya bilməkdi ən uzağındakı adamı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2026)

Cahangir Namazov,

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi

Bu günki həmsöhbətimiz görkəmli Azərbaycan yazıçısı, şair , nasir və tərcüməçi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Nizami Gəncəvi mükafatının sahibi Seyran Səxavətdir.

 —Sovet dövründə tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərən bir yazıçı olaraq, sizin üçün mətnin arxasında gizlənən millət, mədəniyyət və ruh necə görünürdü? Tərcüməçilik sizi yazıçı kimi necə formalaşdırdı?

— Bilirsiniz, o vaxt hər şey çox aydın görünürdü, hər nə qədər ağrılı olsa da. Bizə elə gəlirdi ki, azərbaycanlılar başqaları üçün yaşayır, başqaları üçün çalışırlar. Dərinlərə getsək, elə bil, bu xalq özünü yox, başqasını yaşadır. İçimizdə bir natamamlıq kompleksi vardı. Təbii ki, uşaq vaxtı bunu dərk edə bilmirdik. Ancaq böyüyəndən sonra hiss etməyə başladıq və yaşa dolduqca başa düşdük ki, biz haqlıymışıq.

Tərcüməçilik mənim yazıçılığıma təsir etmədi. Əslində, mənə elə gəlir ki, edə də bilməzdi. Yazıçılıq mənim üçün xasiyyətdir, bir xarakterdir.

— Yazıçı üçün uşaqlıq bəzən ən müqəddəs qaynaq olur. Uşaqlıq xatirələriniz hansı əsərlərinizi ruhani əsər halına gətirdi?

— Avtobioqrafik əsərlər deyə bir anlayış var. Amma mənə görə, yazıçı nə yazıbsa, əslində özünü yazıb. Bəzən də öz ətrafını, müşahidələrini. Yazıçı ömür boyu özünü yazır.

Həndəsədə "Konstentirik" deyilənbiranlayış var. Gölə daş atırsan, daşın düşdüyü yerdə kiçik bir dairə yaranır, sonra o dairə genişlənir. Konsentirik mərkəzi yaradıcı insan üçün daşın düşdüyü yerdir. Uşaqlıq həmin daşın atıldığı nöqtədir. Böyük çevrələr ən kiçik çevrədən qidalanır. Uşaqlıq insan həyatında əsas mərhələdir. İnsan doğulduğu andan bənzərsiz bir hadisə yaşayır və ömrü boyu doğuluşuna bənzər ikinci bir hadisə ilə qarşılaşmır. Ölüm də onun kimi – təkrarolunmaz. Doğumla ölüm arasındakı hər şey isə təkrarlardır.

Yazıçı üçün ən vacib nədir: çağdaş dövr üçün yazmaq, yoxsa tarixə iz salmaq?

Yazıçı başını aşağı salıb öz işini görməlidir. Zaman hər şeyi yerbəyer edəcək. Çağdaşlıq da bir gün zamana çevriləcək. Məsələ ondadır ki, sən onu necə təqdim edirsən.

—“Daş evlər” romanınız iki dəfə nəşr olunub. Bu əsərin yenidən yazılması və ya genişləndirilməsi ehtiyacı nədən qaynaqlandı?

— Əsər iki dəfə yox, üç dəfə çap olunub. Zamanında bestseller idi. Birinci nəşri sovet dövründə çıxdı və 200 səhifəyə yaxın ixtisara uğradı. İkinci dəfə çap olunanda sovet hələ var idi, amma çökmək üzrə idi. Həmin dövrdə əsəri bir qədər açıq formada yenidən çap etdik. Daha sonra rus dilində də nəşr olundu. Oxucular, xüsusilə həmyaşıdlarım, bu romanı çox sevirdilər.

— Yazıçılığı mənəvi xidmət kimi hiss edirsinizmi?

— Ümumiyyətlə, "xidmət" sözündən xoşum gəlmir. Bu, ədalətsiz uydurmadır. Məsələn, bir xanəndə qırx il oxuyub deyir: "Xalqıma xidmət etmişəm." Bu, yanlışdır. Mən 60 ildən çoxdur ki, yazıram, minlərlə müsahibə vermişəm, amma heç vaxt deməmişəm ki, "xalqıma xidmət etmişəm." Kim deyirsə, yalan deyir. Hər kəs əslində özünə xidmət edir. Toya gedib oxuyursan, pulunu alırsan – bu, xalq üçün xidmət deyil.

Xalq fərdə, fərd xalqa borclu deyil. Amma elə bir məqam olur ki, hər ikisi – həm fərd, həm cəmiyyət – bir-birinin xeyrinə nəsə etmiş olur. Qarşına məqsəd qoyub "xalqıma xidmət edəcəyəm" demək, mənasız bir şeydir. Mənim üçün bu anlayış yoxdur.

 Bir dəfə televiziya verilişində mənəvi borc haqqında danışırdıq. Aparıcı məsələni o qədər xırdaladı ki, qorxdum. Dedim: "Ay qız, sen demə biz xirtdəyə qədər borc içindəymişik ki." Borc deyilən anlayış yoxdur. Ünsiyyət, insanlıq var. Valideyninə diqqət göstərirsənsə, bu borc deyil – insanlıqdır.

— Bugünkü qloballaşmış cəmiyyətdə yazıçı milliliyi necə qorumalıdır?

— Bütün bəşəriyyət düz yolda deyil. Bizim yolumuz dairəvidir. Qloballaşmanı insanlıq artıq bir dəfə – ibtidai icma dövründə – yaşayıb. İndi həmin dairəni vurub yenidən başlanğıc nöqtəsinə gəlirik. Bu, təbii bir prosesdir, qarşısını almaq mümkün deyil. Tanka minib milliliyini qoruyacaqsan? Çətin məsələdir.

— Yəni zaman dövr edir, insanlıq öz başlanğıcına qayıdır. Doğrudurmu?

--- Bəli. Hardan başlamışıqsa, ora qayıdacağıq. Torpaqdan gəlmişik, torpağa qayıdacağıq. İşə gedirik, axşam evə qayıdırıq. Hərəkətimizin mahiyyəti budur: qayıdış. Bəşəriyyətin anası da insanı qayıdış üçün doğub.

— 1962-ci ildən ədəbiyyata xidmət edirsiniz. Yazıçı olaraq ilk misranızı yazdığınız günlə bu gün arasında hansı fərqləri hiss edirsiniz?

— İlk misramı yazdığım günü xatırlamıram. Bu sualı mənə bir dəfə veriblər. İlk şeir yazdığım günü o vaxt xatırlayaram ki, Seyran Səxavət də öz doğulduğu günü xatırlasın - bu mümkün deyil axı...

— Çoxsaylı əsərlərinizdə insan və zaman, mənəviyyat və unudulma motivləri əks olunur. Sizcə, bu günün yazıçısı hansı mənəvi məsuliyyəti daşımalıdır?

— Yazıçı heç kimin qarşısında məsuliyyət daşımır. Bəlkə də əksinə – bütün bəşəriyyət yazıçının qarşısında məsuliyyət daşıyır. Yazıçı heç bir dövlət başçısının qarşısında cavabdeh deyil. Əksinə, onlar  söz adamlarının qarşısında məsuliyyət daşıyır.

Vicdan və ədalətin olduğu yerdə məsuliyyət artıqdır. O, pərsəng kimidir.  Vicdanla yaşayan adam üçün məsuliyyət artıq bir anlayışdır.

— Təsəvvüfdə “sükut sözlərdən yüksəkdir” deyilir. Sükut və söz arasındakı sərhəd barədə hansı fəlsəfi baxışa maliksiniz?

— Keçmişdə kankanlar yer qazarkən su çıxan kimi dayandırardılar, çünki onlara artıq su lazım idi.

Sükutdan nadir hallarda söz yaranır. Bir saatı ölçü vahidi kimi götürsək, onun bəlkə də yarım dəqiqəsi sözə çevrilə bilər, qalan 59 dəqiqəsi havadadır. Mən realist adamam, daha çox əllə toxunula bilən şeyləri xoşlayıram. Qulağımdan çox gözümə etibar edirəm. Musiqi dinləyərkən qulağıma güvənə bilərəm, amma ümumilikdə gözümü qoyub qulağıma güvənmərəm.

— 60 ildən artıq ədəbi fəaliyyətiniz var. Bu müddətdə yaradıcı intizam, səbr və düşüncə necə formalaşdı?  Elm zəhməti və yaradıcı fədakarlıq barədə fikirləriniz necədir?

— Yazmaq özü intizamsızlığın ən yüksək formasıdır. Bəşəriyyətin yüzdə bir faizi belə yazmaqla məşğul deyil. Bu o deməkdir ki, sən fərqlisən. Mən ümumiyyətlə nizam-intizam deyilən anlayışa uyğun yaşamamışam. Yazı-pozu adamı öz ritmini özü qurur. Kimisi deyir təyyarədə yazıram, kimisi deyir hər gün bir saat yazıram. Bu mümkün deyil. Hətta şəkil çəkdirəndə belə, şəkildəki sən deyilsən. O an başqa idin.

Viktor Hüqoya bir qadın yaxınlaşıb soruşur: "Siz Viktor Hüqosunuz?" Hüqo cavab verir: "Bəzən, hərdən."

Xanəndəmiz Yaqub Məmmədov bir segahı oxumaqla bəlkə də ömrünün on faizini yandırıb. Hər gün eyni şeyi oxusaydı, çoxdan ölərdi. Yazıçı da hər istədiyi vaxt yaza bilməz. Yazıçılıq vərdişə çevrildiyi an əhəmiyyətini itirir.

— Azərbaycan və fars mədəniyyətlərinin kəsişməsində yaşamış yazıçı kimi iki xalq arasında hansı bağlılıqları görürsünüz?

— Mədəniyyət ümumbəşəri bir anlayışdır və müəllifi insandır. Mədəniyyətləri bir-biri ilə müqayisə etmək olmaz. İki istedadlı insanı da müqayisə edə bilməzsən – istedad ya var, ya yoxdur.

Mədəniyyəti bütün xalqların sayılıb-seçilən adamları yaradır.

—  Çoxsaylı əsərlər yazmısınız, mükafatlar almısınız. Amma bir insan olaraq Seyran Səxavətin qəlbinin arzusu nə olub – və bu arzu yaradıcılıqla reallaşıbmı?

— Yaradıcılıq ona görə deyil ki, həyatda istədiyinə nail olasan. İndi otağımda oturmuşam, atamla anamın portretinə baxıram. Deyirəm: "Ay Allah, mənim nə gözəl valideynlərim olub." Bəzən də deyirəm: "Çatdıra bilmədim özümü sizə... əlim çatmadı. Mən nəyəsə nail olanda, siz artıq yox idiniz. Mümkünsə bağışlayın. Mümkün deyilsə də, bağışlamağa haqqınız var. Niyə mən tez böyümədim ki, çatdığım hər şeyə bir az da siz çata biləydiniz?”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizə şair və tərcüməçi Səlim Babullaoğlunun təqdimatında XX əsr yəhudi şeiri nümunələrini təqdim etməkdədir. Bu gün Qali-Dana Singerin poeziyası ilə tanışlıq baş tutacaq.

Qali-Dana Singer  –  tanınmış şairə və tərcüməçidir, ivritdə və rus dilində yazır; ingilis, amerikan, rus poeziyasının ivritə və çağdaş yəhudi şeirinin ruscaya tərcüməçisidir. 

1962-ci ildə Sankt-Peterburqda doğulub. 1988-ci ildən Qüdsdə yaşayır. “İO” və “İki nöqtə” jurnallarının redaktorudur. Əsərləri İsraildə, Rusiyada, İngiltərə və Fransada nəşr edilib.

Y.Saban mükafatının (1997), “Poeziya-2000” ödülünün və  İsrail baş nazirinin xüsusi mükafatının (2004) laureatıdır.

Etiraf

Daha o bər-

bəzəkli konfetləri sevmirəm                                
(heç vaxt da sevməmişdim),
barbarisi, düşesi,
nanəcövhəri heç demirəm.

Daha o bər-
kimiş, uzunsov, solğun
sarı, yaşıl, yarımşəffaf şeyləri
görmək istəmirəm (əvvəl görmüşdümmü)
tutqun əzilmiş kağızlara bükürlər,
ağızdan çıxardanda parıldayırlar.

amma bilirsən
indi (əvvəlkitək) o bər-
bad şəkildə yanıq qoxuyan
qənnadı  fabriklərinin ruhunu
hiss edəndə
ürəyim ağzıma gəlir həyəcandan.


Qoruqçunun şikayəti

“Qoruqçu olmaq istəmirəm”- dedi qoruqçu.

Qoruqsuz olmaq istəmirəm,
Qoruqlu olmaq istəmirəm.

Qor olmaq istəmirəm.

Qara daş olmaq istəmirəm.
Qumbara olmaq istəmirəm,
qırmaq da istəmirəm.
imtinalardır, qoruyur məni.
 Özümü gözləyirəm qorxunc göz kimi.

“Gözətçi olmaq istəmirəm” – dedi gözətçi.
gözdə-qulaqda olmaq istəmirəm,
göz də olmaq istəmirəm.
İmtinalar məni gözətləyir, gizləyir,

 küləkdə tərəddüdlə gizildədir.

 “Burda, qapıdayam” – dedi qapıçı,
  arzum nədir,
  heç kim soruşmayıb, bilmir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)

Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Şuşaya səfərdə bir-iki saat tək qaldım.
Dostlar tədbirlərdə idi, mən isə demək olar ki, yatıb qalmışdım.
Yol uzun idi, mənim də xəstəliyim güclənmişdi. Amma heç özümü o yerə qoymurdum.
Tək qaldığım dövrdə “Qarabağ” otelinin yanında gəzməyə başladım.
Bu dəfə Şuşa bir başqa idi. Keçən ilkindən fərqli olaraq daha çox adam var idi.
Uşaqlar ora-bura qaçır, yaşlılar dincəlirdi.
Hətta hamilə gəlininə “Gəl, qızım, bu yerlərin havasını ud” – deyən ana da gördüm.
Gülümsündüm. Gör necə gözəl sözdür.
“Gəl, buranın havasını ud, dünyaya gətirdiyin uşaq daha möhkəm, daha azad və xoşbəxt böyüsün” – demək idi bu.
Yerli sakinlər həddindən artıq çox idi. Bu məni sevindirirdi, qürurlandırırdı.
Birdən sanki yer-göy ayrıldı.
Bir qırmızı avtobus döngəni buruldu.
Üstündə “3 saylı avtobus – son dayanacaq: Cıdır düzü” yazılmışdı.
Gözlərimdən yaş damladı.
Ürəyimə qəribə bir istilik çökdü.
Qarabağa, Şuşaya şəkillərdə baxıb köks ötürən, şəhidlərə yas tutan 12-13 yaşlı çağlarım yadıma düşdü.
Sanki o – məktəb çantasında sovet tarixi kitabı daşıyıb, ürəyində vətən sevgisinə ağlayan, gözüyaşlı özümü – bağrıma basıb ağladım.
Hələ dünən qırmızı qalstukla məktəbə gedib, 20 Yanvar səhəri qalstukuna od vurub yandıran özümə müjdə verirdim.
Ona bu günü, bu yeri anlatdım.
O isə inanmadı.
Mən isə israrla yenə anlatdım.
Sanki yuxudan elə bu gün ayıldım.
Sanki gözlərimə təkcə bu gün inandım.
Bütün bunlar həqiqət idi.
Mənim – qanı bahasına müqəddəs torpağımda izi qalan şəhid qardaşlarımın bizə yaşatdığı həqiqət.
Azərbaycan daim o şəhidlərin timsalında ucadır.
Ona ləkə salan hər kəs cəzalandı və cəzalandırılacaq da.
Allah bu torpağı, bu elin təmiz və vicdanlı gələcəyini qorusun.
Balalar şad-xürrəm yaşasın.
Kaş zaman maşını olaydı və mən bütün siniflə oturub dərdə batdığımız günə gedəydim. Bütün sinfimizi bu qırmızı avtobusda Cıdır düzünü görməyə aparardım.
Uşaqlar, nə deyirsiniz, bəlkə bir gün yığışıb gedək?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.08.2025)