Aygül Bağırova, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Tarixin ədalətini öz əli ilə bərpa edən Azərbaycan bu gün daha bir zəfərin təntənəsini yaşadı! Laçın səmasında artıq təkcə quşlar deyil – qürur, müstəqillik və qardaşlıq qanad açır. Ötən gün Laçın səmasında millətimizin azadlıq ruhu dalğalandı, çünki Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri – İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğan Laçın Beynəlxalq Hava Limanının açılışını gerçəkləşdirdilər!

Bir millətin iki parlaq siması, bir ruhun iki nəfəsi kimi Laçında tarixə imza atdılar. Elə bir imza ki, bu imza kağızda yox – torpağın sinəsində, xalqın ürəyində, zamanın yaddaşındadır.Bu torpaqlar işğaldan azad edildi – qanla, canla, səbrlə, indi isə quruculuqla, gələcəyə baxışla bərqərar olunur.

Bəli! Bu, sadəcə bir havalimanı deyil – bu, xalqın arzularının eniş zolağı, Zəfərin simvolik uçuş meydanıdır!

Laçın bu gün artıq yalnız təbiəti ilə yox, strateji əhəmiyyəti, müasirliyi və siyasi mesajı ilə də yüksəlir!

Prezident İlham Əliyev Cənab Ərdoğanı öz ata yurduna gəlmiş doğma bir insan kimi qarşıladı. Bu görüşdə nə diplomatik süni baxışlar, nə də təmtəraqlı pafos var idi. Burada səmimiyyət var idi. Qardaşlıq var idi. Tarixin özü var idi. Sanki bu iki lider uzun ayrılıqdan sonra yenidən torpaqla, vətənlə, xalqla qovuşurdu.

Fotoşəkillərdə gördüyünüz güvən, birgə addım, səmimiyyət və qürur – bu iki liderin simasında Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığının ən uca zirvəsini göstərir.

Kürsüdə iki qardaş dövlətin liderləri: — Biri 44 günlük Vətən Müharibəsinin qalib sərkərdəsi, digəri bu haqq savaşında ilk gündən Azərbaycanın yanında olan, “Azərbaycanın dərdi, bizim dərdimizdir” deyən böyük lider.Bu açılış həm də dostluğun, birliyin, “Bir millət – iki dövlət” fəlsəfəsinin möhürüdür!

Əllərində buğda və arpa sünbülləri tutan prezidentlərin bu mənzərəsi təsadüfi deyildi. Bu, Vətənin oyanışı, torpağın bərəkət doğurması, xalqın öz kökünə dönməsi idi.Bu torpaq nə qədər çox dağılıbsa, bu gün bir o qədər dirçəlir – şəhid qanı ilə sulanan Vətən, indi məhsul verir! Əkinə dönən, ocağı yanan, yolları salınan Laçın – şəhidlərin arzularının həyata keçdiyi Laçındır.

Kürsüdə danışan liderlər yox idi bu gün. Xalqla birlikdə yeriyən, torpağa ayaq basan, təməl atan, gələcəyin bünövrəsini quran Liderlər var idi.

Kəsilən lent – yalnız rəmz deyil, iki qardaş xalqın gələcəyə birgə atdığı addımın qırmızı izidir.Yeni dövrün, yeni nəfəsin, yeni həyatın başlanğıcı idi.Təqdim olunan simvolik açar – bir hava limanının deyil, bir xalqın müstəqil gələcəyinin, səmada ucalan milli qürurunun açarı idi!

Laçın səmasında artıq təkcə quşlar deyil – qürur, azadlıq, dirçəliş və qardaşlıq qanad çalır.Bu, artıq üçüncü beynəlxalq hava limanıdır ki, işğaldan azad edilən torpaqlarda tikilir: Füzuli, Zəngilan, indi isə Laçın.Bu hava limanları yalnız uçuşlar üçün deyil, Azərbaycanın gücünü, sözünü, iradəsini, quruculuq əzmini dünyaya çatdırmaq üçündür!

Bəli, bu hava limanları sülhü daşıyacaq, gələcəyi daşıyacaq, Azərbaycanın gücünü, iradəsini və dirçəlişini dünyaya çatdıracaq!

Laçın bu gün yalnız coğrafi məkanda deyil, xalqın qəlbində də bərpa olunur.Bu tikinti, bu açılış, bu səhnə – Prezident İlham Əliyevin qətiyyətinin, xalqın səbir və müqavimətinin, qardaş Türkiyənin dəstəyinin təntənəsidir!

Ötən gün Azərbaycan dünyaya bir daha sübut etdi: Biz müharibəni də uduruq, quruculuğu da! Biz dağıntının üzərində gələcək tikirik! Biz yalnız torpağımızı deyil, mənliyimizi də geri alırıq!

Bu bir daha sübut edir:

Azərbaycan tək deyil! Qarabağ tək deyil! Laçın tək deyil!

Bizi göydə də, yerdə də bir edən güc var –Rəbbimizdən gələn birliyimiz, milli iradəmiz və Liderimizin uzaqgörənliyi!

Bu səhnə göstərdi:

Azərbaycan təkcə azadlığı ilə yox, yaratdıqları, qurduqları, yaşatdıqları ilə də dünyaya nümunədir.Bu isə xalqın arxasında möhkəm dayanan bir dövlətin, xalqı ilə nəfəs alan, xalqını duyan bir Liderin – Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əməlləri ilə mümkündür.

Onunla çiyin-çiyinə dayanaraq bu mənzərəyə şahidlik edən Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti – sarsılmaz qardaşlığın, dəyişməz dəstəyin rəmzi olan Rəcəb Tayyib Ərdoğan!

Və bu qürurlu gündə bir daha deyirik:

Biz birlikdə güclüyük!

Biz eyni bayrağın iki rəngiyik!

Biz eyni dua, eyni ruh, eyni məqsədik!

Yaşasın Müstəqil Azərbaycan!

Yaşasın Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı!

Yaşasın azad Laçın!

Yaşasın birlik, sülh və Zəfər!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

"Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun, Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə "Bir direktor, bir şagird" adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların Ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda İlyas Əfəndiyev adına Elitar gimnaziyadır.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Səadət Akif qızı Cahandarova 2000-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsinə daxil olmuş, 2003-cü ildə həmin universiteti bitirmişdir.

2006-cı ildə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda Tarix- Coğrafiya üzrə ixtisasını artırmışdır.

2003-2021-ci ilədək Bakı Avropa Liseyində Tarix müəllimi, 2016-2022-ci ilədək isə həmin liseydə Direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır.

2022-ci il iyul ayının 29 -da Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin əmri ilə İlyas Əfəndiyev adına Elitar gimnaziyaya Direktor vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 

2011-ci il may ayında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının T-381 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif edilmişdir.

2012-2013-cü illərdə keçirilmiş "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi olmuşdur. Həmçinin 2012-2013-cü illərdə "Tarix fənn kurikumlarının hazırlanması üzrə işçi qrupunun üzvü" olmuşdur.

2015-ci il oktyabrında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının № 2768 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif olunmuşdur.

2015-2017-ci illərdə "X-XI təmayül siniflərdə Tədris planı"nın hazırlanmasında iştirak etmişdir.

2017-ci il oktyabrında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin K- 560/1. № - li əmrinə əsasən "Azərbaycan Respublikası Qabaqcıl Təhsil işçisi" döş nişanı ilə təltif edilmişdir.

2018-ci il iyul ayında "Respublika Pedoqoji Mühazirələri"nin nəticələrinə görə III dərəcəli diplomla təltif edilmişdir.

2022-ci ilin mayın 16- da Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Kollegiyasının №4547 saylı qərarı ilə "Fəxri Fərman"la təltif olunmuşdur. 

2022-ci ilin iyun ayının 11-də Azərbaycan Gənc Müəllimlər Assosiasiyası tərəfindən "Əvəzsiz dəstəyi və gənc nəslin təlim-tərbiyəsində yüksək nailiyyətlər əldə etdiyinə görə "Təltifnamə" ilə təltif edilmişdir.

ŞAGİRD:

Mən, Məryəm İsmayıl Böyük-Ağa qızı İlyas Əfəndiyev adına Elitar Gimnaziyanın 9-cu sinfində təhsil alıram.

MATEMATICS WITHOUTS BORDERS, KENQURU, SAF2023, ETÜD, UİF FESTİVALINDA, Fizika -Riyaziyyat, Ümumrespublika İngilis dili olimpiadasında, Respublika Fən Olimpiadası iştirak edərək dərəcələr almışam.

Yapon dilindən-JLPT N5 səviyyəsinə dair sertifikat əldə etmişəm. Həmçinin ingilis, rus, alman dillərində sərbəst danışmağı bacarıram.

ESSE:

“Uşaq hüquqları”

Bütün dövrlərdə, cəmiyyətlərin inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq, uşaqların haqq və hüquqlarının açıq-aydın şəkildə yox sayılaraq tapdalanması hər zaman aktual bir mövzu olmuşdur. Uşaqların hüquqlarının mudafiəsi yalnız milli deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə həll olunması vacib olan bir məsələdir. Tez-tez eşitdiyimiz “Sən hələ uşaqsan! Uşaqlar böyüklərin işlərinə qarışmaz!” və s. kimi cümlələr cəmiyyətin həssas təbəqəsi sayılan uşaqların fikir azadlığını pozur. Onların fiziki, psixoloji və mənəvi inkişafı üçün təhlükəsiz və stimullaşdırıcı mühitin yaradılması, doğulduğu andan uşaqları şəxsiyyət kimi yetişdirən cəmiyyətin olması mühümdür.

Uşaqlar da böyüklər kimi hüquqlara malikdir və onlara şəxsiyyət kimi yanaşılması mənəvi baxımdan vacibdir. Uşaqların sağlamlığını qorumaq, təhsilə yönləndirmək, zorakılıq və pis vərdişlərdən uzaq cəmiyyəti yaratmaq hər birimizin borcudur. Elə bu səbəbdən də, yaşından asılı olmayaraq fikirlərini azad, rahat, özgüvənli, ətraflı izah etməyi, haqqını və hüquqlarını tələb etməyi uşaqlara öyrətməliyik. İndiki dövrdə, müasir dövlətlər bu məsələni daha sistemli və hüquqi əsaslarla həll etməyə çalışır. Xüsusilə də son illərdə Azərbaycanda uşaqlara göstərilən dövlət qayğısı, sağlamlıq, sosial müdafiə və hüquq mühafizəsi sahələrində ciddi nəticələr vermişdir. Qanunvericiliyə əsasən uşaqların təhsil, sağlamlıq, yaşamaq, inkişaf, qayğı, fikirlərini azad bölüşmək, zorakılıq, laqeyidlikdən qorunmaq kimi hüquqları var. Hər bir vətəndaş cəmiyyətdə zorakılıq, məcburi əməkdən isfifadə, təhsildən yayınmaq, sağlamlıq hüququnu pozan hallarla rastlaşdıqda, səssiz qalmamalı, dərhal uşaqların hüquqlarının bərpasında iştirak etməlidir.

“Uşaq Hüquqları Konvensiyası”nda da bu barədə açıq-aydın bəhs olunur. Bu beynəlxalq sənəd 20 noyabr 1989-cu ildə BMT tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu konvensiya 193 ölkə tərəfindən ratifikasiya olunmuş və uşaqların hüquqlarının təminatı üçün universal bir hüquqi baza yaratmışdır. Mən fəxr edirəm ki, Azərbaycanda konvensiyanı qəbul edən ölkələrdən biridir. Hətta uşaq hüquqları Azərbaycan Respublikasının qanununda da öz əksini tapmışdır. Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, Uşaq Hüquqları Bəyannaməsinə, Uşaq Hüquqlarına dair Konvensiyaya və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasında uşaqların hüquqlarını və azadlıqlarını, uşaqlar barəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərini, onların müdafiəsi sahəsində dövlət orqanlarının, digər hüquqi və fiziki şəxslərin vəzifələrini müəyyən edir. Dövlətimiz müxtəlif maarifləndirici tədbirlər, uşaqların iştirakı ilə ictimai formlar, zorakılıq hallarının qarşısını almaq üçün sığınacaqlar, qaynar xətlər, maarifləndirmə programları da həyata keçirir. Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev deyirdi: “Uşaqlar bizim gələcəyimizdir, gələcəyimizi nə cür tərbiyə edəcəyiksə, ölkəmizin, millətimizin, dövlətimizin sabahı bundan asılı olacaqdır”. Azərbaycan dövləti tərəfindən uşaqlara verilən dəyərin isbatı olaraq 1 İyun Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi günü kimi qeyd olunur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sözlərində deyilirdi: “Uşaqlarımızın hər tərəfli şəxsiyyət, ölkəmizin layiqli vətəndaşı olaraq formalaşmaları müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət uşaq siyasətinin aparıcı istiqamətini təşkil edir”. Ümumiyyətlə, hər bir uşaq irqindən təhsilindən, cinsindən, dünyagörüşündən, sağlamlığından asılı olmayaraq, bərabər hüquqlara malikdir. 

Düşünürəm ki, sağlam cəmiyyətdə hüquqları tapdalanmayan uşaqlar, parlaq gələcəyin təminatçısıdır. Hər birimizin bu sağlam və güclü cəmiyyəti yaratmaq üçün fəal iştirakı və verdiyi dəyərdən asılı olaraq əvəzolunmaz rolu var!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)

28 May – Müstəqillik Günü münasibətilə Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanası və Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondu birgə tədbir keçirdilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Kitabxanadan verilən məlumata görə, tədbir iştirakçıları cümhuriyyət qurucularının, Ulu Öndər Heydər Əliyevin, torpaqlarımızın ərazi bütövlüyü və suverenliyi uğrunda canlarından keçən Vətən övladlarının xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad etdilər.

Tədbiri giriş sözü ilə Yasamal rayon MKS-inin direktoru, Fəxri mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Lətifə Məmmədova açaraq tədbir iştirakçılarını Müstəqillik Günü münasibəti ilə təbrik edərək vurğuladı ki, yola saldığımız XX əsr tarixə təkcə elm və texnika əsri kimi deyil, həm də milli dirçəliş, müstəmləkə imperiyalarının dağılması, milli dövlətlərin  yaranması əsri kimi düşdü. O, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ideyaları əsasında yaradılan Azərbaycan Demokratik Respublikası Türk və İslam dünyasında ilk parlamentli respublika, ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi olduğunu bildirdi, müstəqil Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qısa ömründə böyuk nailiyyətlər və qalibiyyətlər əldə etdiyini vurğuladı. O qeyd etdi ki, Ulu Ondərimiz Heydər Əliyevin AXC-nin 80 illik yubileyində  çıxışı siyasi tariximizə qızıl hərflərlə yazıldı.

Milli Məclisin deputatı, Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondun prezidenti Cavanşir Feyziyev çıxış edərək müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra hər il bu bayramın ölkəmizdə böyük təntənə ilə qeyd olunduğunu bildirdi. Keçirilən tədbirlərdə cümhuriyyət dövrünə bir daha nəzər salındığını, bu mühüm tarixi və ictimai-siyasi hadisənin milli yaddaşda yeri və rolunun ətraflı təhlil edildiyini, dövlət quruculuğu təcrübəsi baxımından hərtərəfli öyrənildiyini vurğuladı. Millət vəkili Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Avropanın demokratik dəyərləri ilə Şərq mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini üzvi şəkildə birləşdirən yeni dövlət və cəmiyyət nümunəsi olduğunu və cəmi 23 ay fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, ilk respublika dövründə həyata keçirilən tədbirlərin müstəqil dövlətçiliyimizin əsaslarının yaradılması və gələcək inkişaf yolunun müəyyənləşdirilməsi nöqteyi-nəzərindən böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd etdi.

Yazıçı-publisist, politoloq Reyhan Mirzəzadə, şair, yazıçı-publisist Gülzar İbrahimova, filologiya elmləri doktoru Esmira Fuad, Özbəkistandan gələn qonaqlar – Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Universitetinin professoru Gülbahor Ashurova, Özbəkistan Dövlət Pedaqoji İnstitutun professoru Dilorom Adilova, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini Gayrat Majid tədbirdə çıxış edərək, cəmi 23 ay yaşayan cümhuriyyətinin türk toplumlarının istiqlal məfkurəsində dərin iz buraxmasından bəhs etdilər. Çıxışlarda qeyd olundu ki, 1918-ci ildə yaradılan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qədim və zəngin dövlətçilik tarixinə və ənənələrinə malik Azərbaycanın XX əsr tarixində böyük hadisə olmuşdur. 23 ay mövcud olmasına baxmayaraq Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və silahdaşlarının qurduğu cümhuriyyət Azərbaycan xalqının gələcək taleyini müəyyənləşdirib və bu səbəbdən tarixdə əbədi yaşayacaq. Çıxışlarda AXC-nin mövcud olduğu 23 ay ərzinə həyata keçirdiyi islahatlar və gördüyü işlərə nəzər salınıb, həmçinin cümhuriyyət qurucularının sonrakı taleyi haqqında məlumat verilib. Bildirilib ki, 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa edən Azərbaycan, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin layiqli varisidir, onun bütün demokratik ənənələrinə sadiqdir və bu ənənələri yaşadır. 7 il öncə Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2018-ci ilin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan edilməsi də AXC-nin Azərbaycanın dövlətçilik tarixindəki yerinə və roluna verilən böyük önəmin ifadəsidir. Bu gün biz AXC-nin 107-ci ildönümünü qalib və məğrur xalq kimi böyük qürur və fəxarətlə qeyd edirik.

Ali məktəb tələbələri Bəxtiyar Vahabzadənin “Bayraq”, Zəlimxan Yaqubun "Məhəmməd Əmin kişi" şeirlərini səsləndirdilər.

Tədbir iştirakçıları  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə həsr olunmuş videoçarxı izlədilər, “İstiqlalımız əbədidir” adlı kitab sərgisinə baxdılar. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin şərəfinə qoyulmuş abidə və Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin büstü ziyarət edildi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

Bu gün Azərbaycan Dillər Universitetinin Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, AMEA-nın həqiqi üzvü Muxtar İmanovun 70 yaşı tamam olur. Bu münasibətlə Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında akademikin mənalı ömür yolundan və fədakar elmi fəaliyyətindən bəhs edən elektron məlumat bazası hazırlanaraq istifadəçilərə təqdim edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına kitabxanadan verilən məlumata görə, kitabxananın rəsmi saytında yerləşdirilən elektron məlumat bazasında Muxtar İmanovun həyat və fəaliyyətinin əsas tarixləri, bir sıra görkəmli şəxslərinin onun haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər, rəsmi sənədlər, layiq görüldüyü mükafatlarla yanaşı, akademik Nizami Cəfərovun “Muxtar Kazımoğlu – tanınmış folklorçu, nüfuzlu ədəbiyyatşünas”, ədəbiyyatşünas alim, filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədlinin “Bütün yönləri ilə akademik səviyyə” və filologiya elmləri doktoru, professor Kamran Əliyevin “Paralel xronologiyalar” kimi məqalələrinin tam mətni təqdim edilir.

Elektron bazada görkəmli alimin layihə rəhbəri, elmi redaktoru, elmi məsləhətçisi, baş redaktoru, rəyçisi,  təşkilat komitəsi və redaksiya heyətində olduğu, tərtib etdiyi, ön söz yazdığı kitabların, Azərbaycan və xarici dillərdə çap edilən məqalə və məruzələrinin, eləcə də Muxtar İmanov haqqında qələmə alınan kitabların, dövri mətbuat nümunələrinin siyahıları yer alır. Akademikın 70 illik yubileyi ilə əlaqədar hazırlanan məlumat bazasında Muxtar İmanovun yaradıcılıq nümunələri-şeirləri, tərcümələri ilə yanaşı “Dissertasiya və avtoreferatlar”, “Hikmətli sözlər”, “Foto və videoqalereya” kimi  bölmələr də təqdim edilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Bu gün "Konstitusiya və Suverenlik İli" çərçivəsində Qarabağ Regional Gənclər İdman İdarəsinin və "İmarət" İntelektual Klubun təşkilatçılığı ilə Ağdam Dövlət Sosial-İqtisadi Kollecində maraqlı bir tədbir təşkil olunub.

Söhbət Fənn Birləşmələri Komissiyalarının komandaları arasında 28 May-Müntəqillik Gününə həsr olunmuş "Nə? Harada? Nə zaman?" intellektual yarışından gedir.

Yarışda "Tesla" komandası I, "Məclisi-üns" komandası ll, "Dəmir yumruq" komandası isə III yeri tutubdur.

Qalib komandalar Diplom və digər hədiyyələrlə təltif olunublar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Laçında duman dağlara yatıb, göyüzü açıq, ürəklər işıqlıdır. Açılan hər bir qapı, yüksələn hər bayraq – sanki bircə cümlə deyir: “Azərbaycan dövləti geri döndü”! Bu gözəlliyə başqa bir gözəllik də qatılıb: “Böyük Qayıdış”lılara təhvil verilən və böyüklüyə, qayıdışa, Laçına layiq mənzillərin açarları mənzərəni ən kamil şəkildə bütövləşdirir.

Sadəcə Laçına dönüş deyil bu, 

bu, Azərbaycanın tarixlə anlaşmasının təzələnməsidir. Bu möhtəşəm qayıdışın bax, bax, bu gün – 28 Mayda çiçəklənməsi, qanadlanması, əsla təsadüf deyil. Çünki bu torpaqlarda təqvimlə tarix birləşib, torpaqla ruh eyni dərəcə daşıyır - Səttar Bəhlulzadənin ünlü əsərinin adı ilə desək “Torpağın arzuları”nı görürük, oxuyuruq, dinləyirik!

Prezident İlham Əliyev dünən və bu gün Laçındadır. Yalnız açılışlar etmədi Prezident. Prezident səmimi görüşlər keçirdi, xeyir-dualar verdi, ovqatlaşdı, umud payladı, inam aşıladı. Sakinlərlə danışdı – hər birinin gözlərinin içinə baxaraq… Hələ-hələ azyaşlı uşaqlarla çox yaxşı söhbətlər könüllərə yazıldı, könüllərə!..

Laçınlıların evlərinə açar deyil, talelərinə yeni bir səhifə verdi Dövlət başçımız.

Yeri gəlmişkən, Laçın Hava Limanının açılışı da bu günə -Müstəqillik Günümüzə düşdü. Dünən qardaş Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərifi gətirən uçağın endiyi yeni aeroporta bu gün qardaş Türkiyənin Cümhurbaşqanı Rəcəb Tayyib Ərdoğanın uçağı endi. Laçında göyüzünün yeni qapısı açıldı! Simvolikdir: bu torpaq bir vaxtlar “bağlı qapı” idi – işğalda, susqunluqda qalmışdı… İndi isə açıqdır: dostlara, dünyaya, xoşbəxt gələcəyə!

Bu qapılardan təkcə adamlar yox, bir xalqın taleyi keçir.

Dünən açarı verilən o mənzillərə isə yalnız ailələr yox, qürur yerləşir.

O meydanlarda yalnız rəsmi nitqlər yox, yüzilliklərin yaddaşı səslənir.

Laçının yolları təzə çəkilib, amma ayaq səsləri köhnədir – haqq dünyasında olan baba-nənələrin, şəhidlərin ayaq səsləri… Bu yolları öncə xəyallar keçdi, sonra alxışlar, sonra da şanlı ordumuzun addımları! İndi həmin yollarla müjdələr gəlir: işıq, su, məktəb, iş, hava limanı və əlbəttə bayraq!..

28 May 1918 – Xalq Cümhuriyyətinin elan olunduğu gündür…

O vaxt da cəbhə vardı, parçalanmış torpaqlar vardı. Amma bir millətin iradəsi vardı – qurtulmaq istəyən bir ulus vardı. İndi həmin ulus – 107 il sonra – yenə ayaqdadır, yenə meydandadır. Sadəcə fərq ondadır ki, bu dəfə qalibdir!

Və bu qələbə təkcə hərb meydanına aid deyil. Bu qələbə quruculuqda, yenidənqurmada, ruhların yenilənməsindədir. Prezident Əliyev sadəcə dövlət başçısı kimi deyil, ulusun yol yoldaşı kimi Laçındadır. Sakinlərlə birgə gülür, dinləyir, duyğularını bölüşür. Bu obraz artıq təkcə siyasi deyil, şanlı tarix və qürurlu simvol mahiyyəti daşıyır.

Laçında torpaq da danışır bu gün.

Dağlar da bayram edir.

Uşaqların gözündə işıq var – onlar ilk dəfə yurdlarında ucalan - ucalardan-uca bayrağı görürlər. Hələ yurdun daşına, torpağına alışmamış bu ən yeni nəsil, artıq öz dövlətini görür, hiss edir, güvənir, qürur duyur!

Bu torpaqda babaların ruhu şaddır. Onlar bir vaxtlar ayaqlarının altından sürüşən yurdun indi ayaq yeri deyil, baş tacı olduğunu görürlər. Bir zamanlar əllərindəki daşla Vətən müdafiə edənlər, indi əlində açarla evlərinə dönür. Yerini düşmənin tapdaq etdiyi, İrəvanla Stepanakert dedikləri Xankəndi arasında “su yolu”na döndərdiyi Laçının indi təkcə yeri deyil, göyü də meydan oxuyur: dost ola bilməyənlərə bilavasitə meydan oxuyan Laçın, dostlara hava meydanında da, futbol meydanında da, turizm meydanında da… qucaq açır, könül verir.

28 May sadəcə bir tarix deyil.

O bir iradədir.

O iradə ki, bir milləti yüzillərin içindən keçirib bu günə gətirib.

O günün övladları bu gün Laçındadır.

Qalib və azad!

Ədalətli və qürurlu!

Və bu ulusun bir diləyi var: barış içində yaşamaq, azadlığın qədrini bilmək, gələcəyin yolunu birlikdə qurmaq.

Bayramın qutlu olsun, can Azərbaycan!

Sənə Zəfər yaraşır!

Sənə inama dönüşən umud yaraşır.

Və sənə – bu dağlara dönən sevinc çox yaraşır!

Laçın LAÇIN, Hava limanın - göyüzünə açılan qapın da, yayda sərin, qışda isti yuvalara açılan qapıların da qutlu olsun!

Şəhidlər ölmədi, Vətən bölünmədi!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı, dramaturq, filosof Firuz Mustafanın yazısını təqdim edir.

Bu günlərdə təsadüfən bir videolent qarşıma çıxdı. Ömürlük həbs cəzası almış bir adamın çıxışı diqqətimi çəkdi. Ortayaşlı bu şəxsin siması mənə tanış gəldi. Bir qədər dinlədim. Adamı tanıdım. Tanıdım deyəndə ki, bu, mənim keçmiş tanışlarımdan biri idi. Bəlkə ona heç tanış da demək olmaz. Həyatda bir neçə dəfə qarşılaşdığım, həmsöhbət olduğum adam idi.

Müəyyən yaşı olan adamlar bir zaman, lap dəqiqi 1999-2000-ci illərdə, qəzetlərin səhifələrindən, daha doğrusu manşetindən düşməyən qətl hadisəsi haqqında silsilə yazıları yəqin ki, yaxşı xatırlayırlar. Qətli özəl ali məktəblərdən birinin rektoru törətmişdi.

Bəli, Milli Zadəganlar Universitetitinin rektoru Oruc Rəhimov 1999-cu ildə avtomat silahla dörd nəfəri, səhv etmirəmsə iki bacanağını, qaynını və həyat yoldaşını  öldürmüşdü. 

Oruc Rəhimov 1960-cı ildə Şərur rayonunda doğulub. Ali təhsillidir. Texniki Universiteti bitirib. İxtisası üzrə alimlik dərəcəsi alıb. 

Bütün bunlar öz yerində. 

Dediyim kimi, məsələ burasındadır ki, mənim bu adamla ünsiyyətim olmuşdu. 

Yadımdadır, 1992-ci ildə Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü ilə bir qurum yaradılmışdı. Qurumun vəzifəsi yeni yaradılan və ya yaradılmaqda olan ali və orta ixtisas məktəblərinin “ümumi vəziyyətini”- tədris yükünü, texniki bazasını, təhsil keyfiyyətini, pedaqoji kollektivin elmi səviyyəsini və digər parametrləri yoxlamaqdan ibarət idi. Məni də həmin quruma üzv seçmişdilər.

Sən demə, “yoxlayacağımız” növbəti ali məktəb o zamanlar mənim qaldığım evin lap yaxınlığında - Biləcəridə imiş. Universitet Dəmiryol Xəstəxanasının böyük korpusunu icarəyə götürmüşdü. Komissiyamızın üzvlərinin ümumi qənaəti belə oldu ki, Oruc Rəhimov bəzi istisnalar nəzərə alınmaqla işini yaxşı qurub. Hiss olunurdu ki, bu adamda təşkilatçılıq qabiliyyəti var, iradəlidir, ünsiyyətcildir...

Sonralar Oruc müəllimlə “hadisə yerində”- işlədiyi ali məktəbin qənşərində arabir qarşılaşır, əhvallaşırdıq. Yadımdadır, hətta, Oruc müəllim bir neçə dəfə mənə təklif etdi ki, onun rəhbərlik etdiyi təhsil ocağında prorektor işləyim. Təşəkkür etdim, dedim ki, mənə Elmlər Akademiyasında işləmək daha xoşdur. O, təklifində israrlı idi. Dedi ki, onda kafedra müdiri ola bilərsiniz, filosofa ehtiyacımız çoxdur. Təbii ki, yenə razılıq vermədim. İsrarlı xahişini görüb bir dəfə ona yarızarafat-yarıciddi dedim ki, ildə bir neçə dəfə gəlib pulsuz mühazirə deyərəm - “ustad dərsləri kimi bir şey…

Az sonra eşitdim, daha doğrusu mətbuatdan oxudum ki, rektor Oruc Rəhimov dörd yaxın adamını qətlə yetirib...

Hə, yuxarıda qeyd etdiyim kimi, bu yaxınlarda bir verilişdə təsadüfən onun həyat, daha doğrusu “cinayət tarixçəsinin” bir hissəsinə baxmalı oldum. Məntiqli danışır, ağıllı mühakimələr yürüdürdü. Bəzi cinayətkarlar kimi, yaxasını kənara çəkib “mənim günahım yoxdur”- demirdi. Əksinə, böyük günah sahibi olduğunu etiraf edirdi. Həbsxanada ola-ola yetim qalmış övladlarının hamısına - üç uşağına ali təhsil verib. Həyatının sonunu... bəlkə də davamını gözləyərək yaşayır.

 Bax belə.

 Bizə o qalır ki, deyək: Allah qapısını açsın.

 Məşhur bir filmin adını da yada salmaq olar: “Onu bağışlamaq olarmı?”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

Aida Eyvazlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə Türk dünyasını tanıyaq layihəsində bu dəfə bizləri Saxa-Yakutiyaya virtual səfər gözləyir.

Yakutiya bir də özünün əbədi soyuğu və buzlaqları ilə gözəl və əsrarəngizdir. Hazırda sakini olduğumuz dünyanın-  Yer səthinin 25%-ni əbədi buzlaqlar təşkil edir.  Bunun da böyük hissəsi Sibirin və Şimali Amerikanın payına düşür.

Sibirdə buzlaqlarla ilk rastlaşan insanın yazılı xatirələri 1827-ci ilə təsadüf edir. Boris Şerqin adlı tacir və ekspedisiyaçı öz həyətyanı sahəsində su quyusu qazmağa başlayır. Yeri qazdıqca dərinliklərdə buz qatının olduğunu görür. Digər bir mənbələrdə isə qeyd edilir ki, İmperatorun Sibirə sürgün etdiyi Bestujev Marlinskiy öz xatirələrində yazırdı: “Artıq 7 quyu qazmışam. Su çıxmır. Belə getsə mən buralarda su tapmayacağam”.

Rus tacirləri və səyyahları, müxtəlif elmi ekspedisiyaların üzvləri öz tədqiqat və elmi məqalələrində, hesabatlarında  Sibir ərazisində torpağın dərin qatlarında buzlanmış qrunt yığıntısının, Tayqa meşələrinin altında buzlaqların olduğunu yazsalar da, avropalılar əvvəlcə bu mülahizələrə inanmırdılar.

Avropalılardan fərqli olaraq, Şimali Amerikadakı mütəxəssislər öz ölkələrində buzlaqların olmasına şahid idilər. Həmin dövrdə Rusiya İmperiyası ilə Amerika arasında  Rus Amerikası deyilən müştərək bir Fond fəaliyyət göstərirdi.  Rus Amerikası  fonunun rəhbəri Ferdinand Vrangel  bu xəbəri eşidib,1836-cı ildə  Yakutsk şəhərinə gəlir, tacir Şerqini tapır. Tacirdən xahiş edir ki, o həyətindəki quyunu qazmağa davam etsin.  Beləliklə, Boris Şerqin 116 metr quyu qazır, hər laydan sonra torpaq qatı yox, buz qatı çıxır. Aldığı ərazinin buzlaq olmasından heyifsilənən, Şerqin buraları tərk edir.

Yakutskın ətrafında meşələr və göllər, bol sulu çaylar, bu yerlərin  canlı heyvanlarla bol təbiəti isə Çar Rusiyasının iqtisadi maraqlarına uyğun idi. Buzlaq olsa belə, bu şəhəri əldən vermək olmazdı. 1844-cü ildə Çar Rusiyasının ekspedisiyasının tərkibində Aleksandr Minderrof adlı təbiətşünas da buzlaqları öyrənməyə gəlir. Burada geoloji qazıntılara və tədqiqatlara başlayır. 

İmperator İnstitutu Aleksandr Minderrofun qarşısında alt qatı buzlaqlar olan Yakutsk şəhərində  daş evlər, yollar, körpülər, dəmir yolları tikmək kimi məsuliyyətli bir məsələ qoymuşdu. Bu plana uyğun olaraq nə qədər təcrübələr aparılsa da, tikintilərin davamlılığı istənilən nəticəni vermirdi. Sanki buzlaqlar  ona yaxınlaşanlara ögey ana kimi soyuq münasibət bəsləyirdi.

Yalnız 20-ci əsrin əvvəllərində məşhur avropalı memar Konrad Leşeviçin  layihəsi və rəhbərliyi ilə Yakutskda ilk daş bina tikildi.  Fundamentin altındakı buzlaqlar bu tikilini saxlamağa imkan verdi.  Daha sonra şəhərdə  istilik elektrik stansiyası və 1937-ci ildə ilk hamam da tikildi. Qazma üsulu ilə qrunt torpaqların və buzlaqların üzərində  bərkidilən tikililəri elə layihələndirmişdilər ki, torpağın dərin qatına istilik təsir etməsin. Buna görə hər bir tikilinin müəyyən hissələrində yer qatının altının havalandırma sistemini yaratmışdılar. Taxta  balaqan evləri ilə, taxta sarayları ilə məşhur olan Yakutskda ilk dəfə    birmərtəbəli daş evlər və mülklər tikilməyə başladı. 1953-cü ildə isə  ilk hündürmərtəbəli  yaşayış binası tikilib istifadəyə verildi. Əslində Yakutskda daş yataqları olmadığından, buraya daş binaların özülləri də  Rusiyanın cənubundan gətirilirdi.

Bu yeniliklərin timsalında  buzlaqları öyrənən elmi müəssisə  saat mexanizmi kimi işləməliydi ki, şəhərdə inkişaf baş versin.  Yakutskın təbiətinə uyğun olaraq, burada dünyada ilk Buzlaqşünaslıq İnstitutu fəaliyyətə başladı.

Yakutskda buzlaqlar üzərində ilk hündür tikili Vladimir Leninə həsr olunmuş, 1967-ci ildə ucaldılan 14 metirlik abidə idi. 1982-ci ildə isə Yakutskda  əbədi buzlaqlar diyarında  hündürlüyü 18 metr olan  televiziya qülləsi tikildi. Onun yerin altına gedən gövdəsi 8 metr, yerin üstündə olan gövdəsi isə 18 metrə bərabər idi.

Məhz Buzlaqşünaslıq İnstitutu yaranandan sonra, alimlərin, elm xadimlərinin, geoloq və bioloqların apardıqları tədqiqatlar nəticəsində məlum oldu ki, ən qədim buzlaq yeri Şərqi Sibirin Baqatay  qəsəbəsindədir. Bu buzlağın yaşı 65 min ilə yaxındır. Bu buzlaq öz yaşına uyğun olaraq dəfələrlə  isti və soyuq hava kütlələri nəticəsində  əriyib və bərkiyib. Onun təməlinə ən böyük ziyanı isə insanlar vurub. Buradakı  dağ silsiləsinin ətəyindəki buzlaq qatı 50 metr dərinliyə qədər uzanır. Temperatur isə həmişə  mənfi -10 C^o dərəcədən  yuxarı olur.

Buzlaq qatının üzərində  yaşıllıqalrın yaranması da təbiətdə baş verən istilik və yağıntılarla əlaqədardır.  Aydındır ki, buzlaşma başlamazdan əvvəl həmin yerlərdə də milyon illər əvvəl həyat mövcud olub. Kəskin buzlaşma dövrü başlayanda  hər şey öz inkişafından dayanıb.

Beləcə torpağın altında qalan heyvan və bitki aləmi, bütün canlı aləm buzlaşaraq, təbii aşınma nəticəsində qrunt qatını yaradır.  Yenə bütöv onilliklər və yüzilliklər ərzində baş verən istiləşmə prosesi nəticəsində əvvəlcə buz qatı əriyir, bataqlıqlar yaranır. Bataqlıqlar tədricən quruduqca , torpaq  üzə çıxır və bitki aləmi inkişaf etməyə başlayır. Buzlaqlar əridikdə  bioloji aləmin  bakteriyaları  aktivləşir. Bunun nəticəsində bitkilərin metobolizmi başlayır və  qaz təbəqələri yaranır. Bu qazlardan da kömür və metan qazı ayrılır. 

Bu qədər buzlaqlar olan ərazidə isə yay nə qədər qısa olsa da, yağıntılar da az düşür. Yağıntıların az düşməsi səbəbindən rütubət və nəmişlik yaranır.  Buna görə də Yakutiyada və Şimalda çoxillik ağaclara az-az rast gəlinir. Çünki yağan qarlar suyu əvəz edə bilmir. Qarın yerə düşməyi ilə şaxtalar onu buza çevirir. Ağaclar və bitki aləminin əksəriyyəti lazım olan qədər su ehtiyatı ala bilmədiklərindən əziyyət çəkirlər.

Yakutiya öz təbiəti və insanları ilə hər zaman dünyanı heyrətə gətirə bilir.

 Əbədi buzlaqlar diyarının əbədi sakinlərindən biri haqqında danışmaq da yerinə düşər. Yakutiyalılar bu əbədi buzlaqların  alt qatından bu gün də dünyanı heyrətə gətirən tapıntılar aşkar edirlər. Onlardan biri də min illər bundan əvvəl yaşamış mamontlardır. 3 milyon kvadratmetr sahəsi olan bu buzlaqlar ölkəsində az qala hər yerdən mamont qalıqları tapılır.  İlk dəfə Yakutiyada mamont qalıqları 1799-cu ildə tapılıb. Bu gün Yakutsk şəhərində Şimal Şərq Universitetinin nəzdində Lazaryev adına Mamont Muzeyi fəaliyyət göstərir. Muzeydə 2 mindən artıq  mamont qalıqları nümayiş etdirilir.

Burada həmçinin 30 min il yaşı olan Tiryaxtyax mamontunun skleti nümayiş olunur. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan heyvan sümükləri  onu deməyə əsas verir ki, qədim heyvanlar Yakutiya ərazisində 100 milyon illər əvvəl də yaşayıblar.

Ancaq Yakutiya ərazisində dünyada ən qoca sayılan 15 mamont tapılıb.  Ən sonuncu tapılan mamontun 49 min il bundan əvvəl bu ərazilərdə yaşadığı təsdiq olunub. Alimlər belə hesab edirlər ki,  soyuq diyarlara gəlib çıxan mamontlar  vaxtilə Xəzər hövzəsində yaşayıblar, Xəzər hövzəsindəki tüklü mamontlar onların əcdadıdırl. Ən son tapılan mamontun dərisinin üzərində dərin tük qatı vardır.  Onun da burada skletinin üzərində qurulan maketi dayanıb. Alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu mamont balasının mədəsində yediyi ot da buzlamış şəkildə qalıb. Belə ehtimal olunur ki, ya torpaq sürüşməsi, ya süxurların aralanması nəticəsində digər heyvanlar kimi bu mamont da sonsuz buzlaşma ərazisinə düşüb və bu günə kimi öz formasını itirmədən qalıb. Yakutiyada bu günə qədər də 30-40 min əvvəl donmuş  əbədi soyuq yer qatlarından canlılar tapılır.

Lazaryev adına Mamont Muzeyinin elmi əməkdaşı  Maksim Çeprasov deyir ki, Xəzər mamontundan   700 min əvvəl Traqanteriya mamontu yaşayıb. Traqanteriya mamontlarının boyu   4-5 metr hündürlüyündə  12 tona yaxın ağırlığında olur. O zaman nəhənglər faunası  dünyası mövcud olub.  Sonra isə Xəzər mamontlarının ömrü başlayıb. Dərisi tüklü Xəzər mamontları da bütün mamontlar kimi təbii inteqrasiyaya uğradıqdan sonra,   Xəzərin sahilindən Yakutiyaya inteqrasiya ediblər. Hansısa  təbii iqlim dəyişməsi nəticəsində belə böyük nəhənglər öz yaşayış yerlərini bütün dövrlərdə dəyişiblər.  Xəzər mamontlarının yaşı 350 min hesablanır. Xəzər mamontları bu günkü Yakutiya mamontlarının əcdadıdırlar. Traqanteriya və Xəzər mamontları həm də Avropaya, Asiyaya və Sibirə miqrasiya ediblər.  Bu ərazilərdə 1 milyon 300 min il əvvəl yaşamış Yakutsk mamontunun da qalıqları tapılıb. 

Mamont Muzeyinin elmi əməkdaşı Maksim Çerpasov mamontların yaşının necə hesablanmasına da  aydınlıq gətirərək dedi ki,  mamontlar öz dişlərini və buynuzlarını bir dəfə dəyişə bilirlər. Bu onların bədənlərindəki təbii prosesdir. Mamontların yaşını , yaşam tərzini həm dişləri , həm də buynuzlarındakı xətlərə görə təyin edirlər. Bu buynuzda kalsium maddəsinin tərkibinə görə onların  harada, necə yaşadığını , hamiləlik dövrünü, hansı bitkilərlə qidalandığını da təyin etmək olur. Mamontun buynuzlarındakı həlqələr çox sirrləri özündə gizlədir.  Hətta ana mamontun neçə dəfə hamilə olduğunu da təyin edirik. Tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki,  muzeyimizin laboratoriyasında hazırda tədqiq edilən  Malalyaxov mamontunun 8 dəfə hamiləlik dövrü olub. Onun 8-ci hamiləliyi yarımçıq  düşüklə nəticələnib.

Yakutsk muzeyində 30 min ilə yaxın yaşı olan   Yukagir mamontunun buzlaqlar altında öz ilkin formasını saxlamış qalıqları da saxlanılır.  Həmin mamont hazırda muzeyin laboratoriyasındadır. Çəkisi 1500 tondan artıqdır. Hazırda dünyanın bir çox  elmi mərkəzləri ilə bu mamontun klonlaşdırılması üzərində elmi tədqiqat işləri aparılır. Ümid etmək olar ki, bir neçə ildən sonra mamontun klonunu da dünyaya gətirəcəyik.

Dünya mamont Muzeyi 1991-ci ildə yakutiyalı mamontoloq Pyotr Alekseyeviç Lazaryevin təşəbbüsü ilə yaradılıb. Muzeyidə saxlanılan  məlumatlarda bildirilir ki, Yakutiyada aparılan arxeoloji və geoloji qazıntılar və ya  sel-su daşqınlarının açdığı  yarğanların 75 faizində  mamont və dördayaqlı heyvanlar faunasına aid nümunələr tapılır.  Bu tapıntıların içərisində  Verxoyansk vilayətində tapılan  4450 yaşı olan at, Baqatayda 8200 yaşı olan los, 2011-ci ildə Ust Yanqinski rayonunda  tapılan 12450 yaşı olan  tülkü... Tapılan heyvanların skleti deyil, bütöv bədəni buzlanmış formada  bu günümüzə şahid kimi gəlib çıxır.

Əbədi buzlaqlar ölkəsi öz gücünü və sehrini insanlara çatdırmaq üçün milyon illərə aid sirrlərini bax beləcə xəsisliklə açmaqda davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyir ki:- “Məni nədə ittiham edə bilərlər?! Rüşvət almıram, rüşvət vermirəm, istedadsız deyiləm. Bu söhbətləri kənara qoymaq lazımdır. Məni nədəsə ittiham edib Bəstəkarlar İttifaqını parçalamaq lazım deyil. Əlbəttə, savaşmaqla nəsə əldə etmək olmaz, bir araya gəlmək lazımdır. Dava, mübahisə lazımsız və boş işlərdir. Hərdən gənc bəstəkarlar yanıma gəlir, görürəm həvəssiz, pessimist ab-havadadırlar. Onlar da burada gedən davaları görür, ruhdan düşürlər. Yenə də mən çalışıram onlara təskinlik verim...”

Həmişə çalışır ki, icra etdiyi Bəstəkarlar İttifaqının sədiri vəzifəsi yaradıcılığına əngəl olmasın. Təbii ki, ittifaqda işləməsəydi, daha çox əsərlər yazardı. Axı, vəzifə öhdəlikləri yaradıcı adamların vaxtını çox aparır. Amma bu da bir həqiqətdir ki, Üzeyir Hacıbəyov, Qara Qarayev rəhbər vəzifədə çalışmaqla gözəl əsərlər də yaradıblar. Onlar vəzifə ilə yanaşı, qalan vaxtlarını bizim musiqi mədəniyyətimizə sərf ediblər...

 Əsərləri az deyil, 90-dan çox əsərin müəllifidir. Təəssüf ki, onların cəmi 15 faizi Azərbaycanda ifa olunur. Məsələnin maraqlı tərəfi də odur ki, musiqişünaslar onun o biri əsərləri ilə maraqlanmağı unudurlar. Çoxdandır ki, nə bir filmə, nə bir tamaşaya musiqi bəstələmək üçün ona mürciət etmirlər. Qəribə hadisələrlə çox üzləşib. Məsələn, London Simfonik Orkestrindən təklif alanda və əsərinin adının "NİZAMİ Cosmology" olduğunu bildirəndə uzun mübahisə yaranıb. İsrarla ona sübut etməyə çalışıblar ki, Nizami azərbaycanlı deyil və nədən fars şairi Nizaminin şərəfinə əsər yazıb. Bu mübahisə onu xeyli əsəbləşdirib. Sonra Bakıda Nizami Forumu keçiriləndə, istəyib ki, bu məsələyə də vaxt ayrılsın. Nizami haqqında diskussiya apardıqda isə, o Qara Qarayevin "7 gözəl" baleti və Fikrət Əmirovun "Nizami" simfoniyası haqqında söz açıb...

“Mənim hər il iki-üç premyeram olur. Bakıda yox ha, xaricdə. Yorğunluğumun səbəbi səfərlərimin çoxluğudur. Bu yaxınlarda mənə dedilər ki, Avstraliyada “Üç sulu boya” əsərinizi ifa ediblər, özü də Azərbaycan dilində. Mən onu iki dildə yazmışdım, rus və Azərbaycan. İndi bilirsiniz də rus dilindən çoxları imtina edir. Orası da var ki, mən onu 80-ci ildə yazmışam.”- söyləyir.

Bəli, haqqında söhbət açdığım Firəngiz Əlizadə müasir Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin dünya miqyasında ən çox tanınan simalarındandır. Onun əsərləri xarici ölkələrin böyük konsert və teatr səhnələrində, beynəlxalq festivallarda ifaçılar tərəfindən tez-tez səsləndirilir. Musiqiləri milyonlarla xarici dinləyici tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanaraq beynəlxalq arenalarda şöhrət qazanıb...

Deyir ki:- “Mən beş dil bilirəm və heç bir dildən də imtina etmirəm. Əgər dünyaya çıxmaq istəyirsənsə, mütləq dil biliyin olmalıdır. Dildən imtina etmək yoxsullaşmaq deməkdir. Almaniyada demək olar hamı ingilis dilini bilir, rahatlıqla yaşaya bilərsən, amma almanla doğma dilində danışanda üzündə təbəssüm yaranır. Təbii ki, hər şeydən əvvəl öz dilini bilməlisən. Necə ola bilər ki, sən öz ata-baba dilində danışmaq istəmədiyin halda, başqa dilləri öyrənirsən. Olmaz!”

Firəngiz Əliağa qızı Əlizadə 1947-ci il mayın 28-də Bakıda anadan olub. İlk musiqi təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdində xüsusi istedadlı uşaqlar üçün orta ixtisas musiqi məktəbində alıb. Daha sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında bəstəkarlıq və fortepiano ixtisasları üzrə təhsilini davam etdirib. Həm Qara Qarayevin sinfində bəstəkarlıq, həm də professor Urfan Xəlilovun sinfində fortepiano ixtisası üzrə konservatoriyanı fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1970-ci ildən indiki Bakı Musiqi Akademiyasında pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmağa başlayıb və 1972–1974-cü illər ərzində Qara Qarayevin assistenti kimi çalışıb. O, 1994-cü ildə dissertasiya müdafiə edərək, sənətşünaslıq elmləri namizədi elmi dərəcəsinə və 1998-ci ildə isə professor elmi adına layiq görülüb. Xidmətlərinə görə bir sıra mükafatlarla yanaşı, Xalq artisti, Əməkdar icəsənət xadimi fəxri adları, o cümlədən, “Şərəf” və “Şöhrət” ordenləri ilə təltif olunub...

 “Bəstəkarlar İttifaqının nizamnaməsini Üzeyir Hacıbəyov hazırlayıb, biz də ona uyğun hərəkət edirik. Doğrudur, oraya bəzi əlavələr olunub, amma üzvlüklə bağlı əsas qanunlar olduğu kimi qalır. Üzvlük üçün bəstəkarlıq, yaxud musiqişünaslıq diplomu vacibdir. Diplomsuz mümkün deyil. İkinci məsələ, konservatoriyanı bitirdikdən sonra orkestr üçün müstəqil şəkildə bir-iki simfonik əsər yazılmalıdır. Ona görə də bizim üzvlərimiz çox deyil, cəmi iki yüzə qədər peşəkar və diplomlu üzvümüz var. Yaşı 35-ə qədər olan 10 gəncə də təqaüd veririk...”- söyləyir.

Kübar xanımdır. Yüksək mədəniyyəti ilə seçilir. Zərif təbəssümü, incə davranışı, ciddi görkəmi onu daha möhtəşəm göstərir. Dilə gətirir ki: “Bizdə müəlliflik hüququ ilə bağlı ciddi problemlər var. Dəfələrlə bu işə qarışmaq istəmişəm, deyiblər ki, qarışmayın, bununla bağlı Əqli Mülkiyyət Agentliyi var. Şəxsən mənim “İntizar” operamı bəlkə yüz dəfə “Mədəniyyət” kanalında göstəriblər. Halbuki mən elə onun qonorarına yaşayardım. Operamı icazəsiz göstərəndə nə xəbərim olur, nə bir qəpik verən. Nə də ki, “çox sağ ol” deyən yoxdur...”

Bəli, bu gün - may ayının 28-i, Müstəqillik Günü xalq artisti Firəngiz Əlizadənin doğum günüdür. Bu dəfə bu zərif xanımın 78 yaşı tamam olur. Ona möhkəm can sağlığı, ağrı-acısız günlər arzulayırıq...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.05.2025)